Te Wananga 1874-1878: Volume 3, Number 2. 15 January 1876


Te Wananga 1874-1878: Volume 3, Number 2. 15 January 1876

1 17

▲back to top
TE  WANANGA
                                                                
       HE  PANUITANGA TENA KIA KITE  KOUTOU
                                                                                                                                                                                                                                                                 
           "TIHE    MAURI-ORA."
  NAMA 2.             NEPIA,  HATAREI,    15 HANUERE,    1876.            PUKAPUKA 3.
  KOHEKEREWA  MA,

                o
    AKARANA
                                                                                                                    •
                                                                •
 KUA hoki mai ano ki Nepia. A ka nohoia* e ratou nga
 Toa hoko taonga i EMIHINA TIRITI.


   He mea atu tenei na [matou, e kore  e taea a matou .
 taonga e nga tini Toa o te Taone nei, i te pai, i te iti ano
 hoki o te utu.
                       KOHEKEREWA     MA,         
   Emihina Tiriti, Nepia.
 \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_132
     Ko  H. TIIRI
  Te kai hoko o nga TI me nga HUKA,
                  •   •                                                                                                     «
 a he iti te utu o ana taonga e hoko atu ai,
         a he tino pai ana taonga.
 Ko nga taonga e tonoa ana ki aia, e tukua
   atu aua eia ki te hunga hoko, ki nga
                                                                       
     whare Rerewei, a koia hei utu i
           te kawenga ki reira.
                                                                            
  J. PAUIHI.
   (KAI MAHI  NA P. KOHEKERIWI I MUA)
  He mea atu tenei naana, he nui ana mea penei, hei hoko
                          •                                                                                                                                                                                                                                         
ma te iwi, a nana ano i hanga. He iti te. atu, kahore i
                                                            •
penei te pai o te utu i nga whare hoko katoa o Nepia. Me
haere mai te iwi kia kite, koia nei te utu o etahi o aua
mea,
                                                     .Ł   s.  d.
Tera tino pai, Tera taane   ...      ...     4  10  O
Tera Kiri poaka etahi waahi ...    ...      2   50
He Tera pikau taonga       ...     ...      S  10 O
Nga whakarawe  Kiki       ...     ...      8  00
Nga whakarawe  Kiki ano   ...     ...      7 10  O
Piringa Kaata whakarawe    ...     ...      6 10  O
Whakarawe   Kaata  ...     ...      ...     4  10  O
Nga  nanawe hoiho  ...     ...      ...      2 12  O
Nga  Kara kakii      ...      ...      ...       O  15  O
  A he iti ano hoki te utu mo nga mea katoa e hoko ana e
ahau.
      Koia nei toku ingoa,
          J. PAUIHI.
  Kai hanga Tera, Kara, me  nga whakarawe  hoiho, kei
te taha o te Peeke o Nui Tireni. Nepia.
                                                117
   Na Rati Raua  ko Rauniri.

 NGA  Moenga, rae nga tini tini o nga mea pera. Kei
 
    ta raua Toa, i te taha o te Haku Pei Karapu.
                                          

2 18

▲back to top
              Te Wananga.
 C. R. ROPITINI.

CIVIL ENGINEER AND SURVEYOR,

Surveys made, Bridge Plans prepared, and Estimates given
to any of the Natives of the North Island.

Address WANANGA Office,  Hastings Street, Napier.


PANUITANGA
KUA tu taku Toa hoko Kakahu i Waringipata
(Onepoto.)  A, ka hoko ahau i te taonga mo 
te utu iti.

J.  KIRIMIRI
WARINGIPATA, (ONEPOTO)

KUA PAUNATIA I KARAERA, WAIROA
NA TE KEREI
HE kau uha, kahore he maire, he mea hori te taringa maui
ko te parani i penei me te PTU i te huha maui, me te 
peke maui.

NA HOTENE TE ARIKI
He hoiho uha he mangu, ko te parani i penei me te AR i te
kaki, it e taha katau he FB i te huha katau, 15 ringa.
He hoiho uha, me te kuao, ko te parani i penei me te TRI i te 
peke maui, he tiwha te rae, 14 ringa.
Ka hokona i roto nga wiki e rua ki te mea e kore e tikina
mai.

WIREMU MARONI.
Hanueri 10 1876.

KUA PAUNATIA I NEPIA
HE hoiho uha, he pei, he too kaata, 17 ringa kahore he
parani e kitea he tiwha te rae, kahore he haeana o nga
Ka hokona i roto i nga wiki e rua, ki te mea ia e kore e 
tikina ma.

ROPATA MAPITI
Nepia, Hanueri 10, 1876  Kai tiaki Pauna

KUA PAUNATIA I TARATERA.
NA E HEHIROPA, Hanueri 3.
He hoiho uha, he pei       te rae, ko te parani NII i te 
peke katau 15½ ringa te tiketike.
Ka hokona i roto i nga wiki e rua, ki te mea ia e kore e
tikina mai.

TAMATI PERI
Kai tiaki Pauna
Taratera, Hanueri 4, 1876


KI te puta he whakaaro ki nga tangata
e korero ana i tenei Niupepa ka
whakamohiotia ratou ki nga mahi hanga 
whare, ki nga mapi whakaahua whare, ki 
nga tikanga hoki o te hanga whare i runga
i te tuhituhinga.  Tenei au hei whaka- 
rongo ki nga hiahia o aua tangata, nui atu
hoki taku pai ki te whakaatu i nga tikanga
katoa o taua tu mahi, ana tonoa mai ki au.

PENE METE,
Kai whakahaere whare
Tenehana Tiriti, Nepia

M.R. MIRA,
HE KAI HOKO KAU, ME NGA PAAMU

a e hokona ana eia
NGA Rana Hipi, me nga tini whenua.  He Rana
ano he Hipi kei reira.  He Rana ano kahore
i nga Porowini o Akarana, o Haku Pei, o Poneke.
Kei tana tari i Paraunini Tiriti i Nepia nga tino 
korero mo aua whenua.

HE RAME ANO ANA HEI HOKO.
He Rikona 
He Reeta
He Kotiwera
He Marino
No nga kahui pai katoa aua Hipi.
A he tini ano aua hipi hei mahi ma nga Piha patu
Hipi ano hoki.

NA M. R. MIRA.

Ko nga Maori e haere ana ki Akarana ki te mea
ka haere ratou ki te Kawana Paraone Hotera, ka 
whangainga paitia;  e ataahua te noho, a e pai nga kai,
me nga moenga i reira.
Mo nga Kai i te Wiki 
Mo te Kai me te Noho 
i te Wiki

He Whare pai ano nga whare hei nohoanga mo nga
Hoiho.
Ko Tiningama raua ko Kingi nga kai tiaki

3 19

▲back to top
              Te Wananga.


             Poihipi,    ..    ..   ..     ..    Taupo.
            Matene  Te Whiwhi.   ..    ..    .. Otaki.
           Meiha  Keepa,   ..    ..    ..    Whanganui.
             Petera,  ..     ..    ...   ..     .. Rotorua.
            Pohe, ..   ..   ..    ..    ..   Patea.
           Hone Te Wainohu,   ..    ..   .. Mohaka.
            Hamana   Tiakiwai..     ..    ..   Wairoa.

  The  following chiefs have kindly consented to receive subscriptions for I
the WANANGA,  and transmit the names of the subscribers to the Editor :—
        Matene Te Whiwhi    ..    ..   ..    .. Otaki
        Major Kemp ..   ..    ..   ..   ..    Whanganui
        Pohipi   ..   . .   ..   ..    ..   .. Taupo"
        Petera ..    ..    ..    ..    ..    ..     Rotorua
        Pohe     ..   ..    ..   ..    ..   .. Patea
        Hone Te Wainohu  ..   ..   ..    ..    Mohaka
        Hamana   Tiakiwai    ..    ..   ..    ..  Wairoa


KO MA   MAHI KATOA O TE
                                              TA     PUKAPUKA
            E MAHIA   ANA  I TE

 Whare Ta o Te WANANGA
                                                           
                I HEHITINGI TIRITI, NEPIA.                i

                Mc tuku mai aua tu mahi              i
             KIA HENARE   HIRA,              

                          UTU.
   

 

HENRY  HILL 


                         P  A   N  U  I T   A  N   G   A   .
  KO HONE    HIKINI.  Poiha  i Hehitingi Tiriti
  Nepia.   E  utu aua mo te KAU  me te HIPI momo-

  na,  i te utu nui atu i nga utu  o to tini atu e
  utu ai ki nga  MAORI.   Kei hoko noa koutou  i a

  koutou KAU    me a  koutou HIPI,  engari me  ata
  titiro ki o te tokomaha  utu, a  i te utu ano hoki a

  HONE  HIKINI,  a hei muri ka hoko ai.
                                             181
      Te Wananga.

 Kotahi Putanga i te Wiki.
HATAREI, 15 HANUERI, 1876.

Ko TE  tangata nana nei enei kupu  i whakahua, a
waiho rawa ana kupu e te Pakeha hei whakataki, e,
" E rua taha o nga mea katoa o te ao." He tangata
pea aia i rite ona tau kia Matutaera,  e  kiia nei e te
Karaipiture, whano tata ona tau ki  te kotahi mano.
 A i kite pea taua tangata i nga tini maminga o nga
mahi  katoa o te ao. He  mea  ranei pea, i rite toua
 mohio ki te mohio o Kingi Horomona. Mei kore aia
 e mohio ki nga matauranga nui katoa o te ao, penei e
 kore e kitea eia nga kupu tikanga nui, kia penei me
 aua kupu nei. E rua taha o nga mea katoa o te ao.
 He nui nga tau, he nui nga ra i mahi tuhituhi ai te
 Pakeha i a ratou korero i roto i nga Nupepa o nga
 Motu nei, a i nga whenua ano hoki o Tawahi, i nga
 korero whakapati mo Ta Tanara Makarini. He mea
 pea kia noho ai ratou i roto i nga mahi a te Kawana-
 tanga, i puta tonu ai he kupu a ratou hei whakanui i
 te ingoa o Ta Tanara  Makarini. A  e kite ana ano
 hoki matou i nga kupu whakaae, tu a patipati i nga
 mahi a  te Kawanatanga,  Taihoa i  Poneke. He
 whakapai na  aua Nupepa i a te Kawanatanga mahi
 tikanga kore, a na aua Pakeha ano, na ratou i tuhituhi
 aua kupu  whakamoemiti mo te Kawanatanga nga
 korero i tino puha kino i te ra i tae atu ai te rongo
 kia ratou, e, ko Te Pokera Tumuaki o te Kawana-
 tanga, kihai i Pootitia e nga  Pakeha  o Hauraki.
 Engari ko Kawana  Kerei ta ratou tangata i tino pai ai,
 a koia te Mema mo te Paremata mo  Hauraki i tu i te
 mano  o Hauraki.  E kiia ana, he hanga te riri kino
 o ana Pakeha tuhituhi Nupepa o Poneke, a ko inga
 kupu o  a ratou mangai i whakahua ai, hei oranga
 ngakau   ano mo  ratou, mo  te mate, o ta ratou Ariki
 mo  Te Pokera.   I mea hoki aria tini tuhi Nupepa,
 kaati ano a Te Pokera kia kare e noho i te Paremata
 hei Mema mo  nga Takiwa i Akarana. He mea hoki,
 e tino ngaruru ana te upoko o te Kawanatanga, i te
 tonotono tonu o nga Pakeha o Akarana, kia whaka-
 mahia e te Kawanatanga ki nga mahi nui. A ma  te
 kore o Te Pokera e tu hei Mema mo Akarana, ka ora
  aia, i te mea e kore e taea atu aia e te hoha, tono tonu
  a aua tini Pakeha o Akarana. He kupu  whakapae
 anake  aua kupu mo te  taha Pakeha, no te mea
  hoki, e kore rawa, e tika te kupu, e, he iwi tono te
  Maori, kia  tu ratou i nga mahi Kawanatanga.   E
  hara hoki te iwi Maori i te iwi whakapati korero, kia
  tu ai ratou i nga mahi Kawanatanga.  A e kore ano
  hoki e tika te mea e utua ana e te Maori nga kupu
  teka, a te Pakeha e mea  nei, e, ko te tino o te matua
 mohio,  atawhai  o te Maori,  me  te tangata  e tino
  umeretia aua  e te Maori, ko Ta  Tanara Makarini.
 Koia matou i mea ai, he tika ano ia nei te kupu o te
 whakatauki Pakeha, e ki nei " E rua taha o nga mea
 katoa o te ao." E pono rawa  ai nga kupu  o taua
  whakatauki. A  e pono i nga korero o te pukapuka
  kua tuhia  mai nei e tetahi tangata Maori," e Hone
 i Kotuku, a kua waiho rawa  e matou taana reta hei
  upoko timatanga  korero mo te Wananga i tenei puta-
  nga.  Koia nei nga kupu o te reta a Hone Kotuku:—
    "Ki te Etita o te Wananga :—Tena  koe.  I kite aa e
 ! tuhi tonu ana. koe i nga mate o te Motu nei ki to Wananga.
  Koia au ka  tuku atu nei i enei kupu  hei titiro ma te

4 20

▲back to top
              Te Wananga.


Te Rawhiti 


 Wi Kingi 


Heretaunga 


 Whanganui,  Taupo Hauraki Kaipara
Hokianga
Whanganui


 Karaitiana raua ko Taiaroa

 Ngatikahungunu


Te Hiana
Hauraki


hoki koutou i te tikanga o ana kupu, e penei pu ana te
tikanga. E kore rawa  au e pai kia nuku ake he Mema
Maori ki te Paremata, kei kitea aku tikanga kei ora nga
Maori.   Engari kia raru  ai ratou te tinihanga e  au,
engari aku kupu nei, me ako a ratou tamariki kia mohio
ki te reo Pakeha, me whakatu Kura kia whahaaro ai nga
Maori me etahi Mema o te Paremata, he tikanga nui tenei,
e pai rawa ana kia whakapaua nga moni mo taua mahi,
penei ka whai mahi etahi tangata hei hoa mo tatou, tae
rawa ake ki te wa e whakatete ai te Paremata kia tatou,
penei e tokomaha ano o tatou hoa hei awhina ia tatou,
hei Pooti Mema mo to tatou taha. E roa ana te takiwa
hei akoranga mo  aua tamariki, tae rawa ake ki te wa e
mohio  ai ratou, kua oti te hanga e tatou etahi tikanga e
kore ai he Maori e whai tikanga ki te hanga tikanga mo
ratou i tenei Motu, e riro rawa ai ia tatou te tikanga mo
ratou e raru ai, penei kua kite te iwi Pakeha i to tatou
tika ki taua mahi, ka whakanuia tatou. Ko ana whakaa-
ro  ano tana  i hoatu  ai ki ona  hoa, e pohehe ana
nga  Mema   o  te  Paremata.  E  ki  ana e  tino pai
ana  ki te  iwi. Maori nga  tikanga  a  taua  Minita
mo  te taha Maori, mei  a ratou kupu, ko Te Makarini
anake  te tangata mohio  ki  te tikanga  Maori. Kaore
iara, mohio  ki te tinihanga, me ana Mema  Maori  e rua
e kite ana, me aha i te moni. He hanga noa a raua kupu
e ki nei, e hara i te moni i awhina ai raua i Te Kawana-
tanga, koia pu ano tera he moni anake. Whaihoki  ko te
kupu whaaki a te Mema o Ngapuhi, i a ia ra i whakahoki
kupu kia Ta Hori Kerei, i mea ra ;—He Kawanatanga pai
tenei, kua kuhua te hoari kua mutu te patu tangata, maku
 e whakaatu kia koutou te -tikanga o aua kupu. He tika
ra kua kuhua te hoari, engari e whakakapia ana ki te tini-
hanga,  he mea  hoki te hoari patu, e kitea ana e te ao
 katoa te he o taua patu, me taua tango whenua, e kiia nei
 kua riro i te rau o te patu. Na reira me hanga tetahi
hoari tikanga hei patu i te ora o te iwi Maori, rue hanga ano
 tetahi atu tikanga e riro ai nga whenua, kei kitea te he,
 a ka waiho hei komeme ma te ao : penei me tuku mai he
 Mema  Maori kia toko-wha anake. Engari me herehere te
 tikanga kia kaua e puta ki waho kei ora ratou. Me penei
 to ratou taranga me to nga Porowini, ko tenei o a tatou
 tikanga hei hana kia kiia ai e te ao katoa, na aua Mama
 Maori ano i hanga nga tikanga e raru nei ratou, kei iri
 mai kia tatou he ingoa kino, no reira waiho tonu te toko-
 wha  anake kia puta ai a tatou tinihanga, koia tera kei
 te korero a Karaitiana, he  mokai  Kaka  i roto i te Pare-
 mata.  Me nga Rangatira Maori e kiia nei he kai whaka-
 wa, kaore iara, hei mokai kaka,  110 te turanga atu ki te
 turanga whakawa,   e kiia mai ana, kaore o mana  ki to
 whakawa Pakeha, engari te kai whakawa Pakeha ka whai
 mana, mehemea  ue whakawa   Maori e pai koe ki reira me
 te kai whakawa  Pakeha  hei hoa mou.   Kaore iara hei
 Tumuaki  mo taua Rangatira Maori, hei kai whakapati kau
 mo  nga Maori  kei ahua kino mai ki taua Pakeha, hei
 whakarite kau kia kiia ai i uru ano te Maori ki taua mahi
 whakawa,  ara taua mokai kaka. He maha  noa atu aku
 korero e kore e o ki "Te Wananga," te tuhia ai kia poto
 inaianei nga he o taua Kawanatanga, me te poka noa ki te
 hanga tikanga ki runga i nga whenua Maori. Kia ko-
 tahi kupu aku e tuhi iho, mo te tautohetohe e tautohe nei
 ki nga Porowini.  Te  whakaaro  a nga Maori o konei,
 kaore ano i mohiotia e o konei tangata nga kino e puta
 mai ana i nga Porowini, heoi ano te kino e matakitakina
 ana,  no te Tino Kawanatanga   ano,  kino  rawa  atu.
 Kia  tino mahara   koutou, ko  tetahi o  nga  tikanga
 i roto o  tenei whakakahoretanga  Porowini, he  mea
 na  Te  Kawanatanga  o Te  Koroni, kei tokorua raua
i ko  Te  Kawanatanga    Parowini ki  te Ika-a-Maui,
i kei  kitea  tona   tikanga  e   aua   Porowini,   kei
i whaakina ki  te Motu  katoa.  He  mea  hoki na  taua
i Kawanatanga, kia waiho mana e whakatu be tangata mo
  aua Porowini, ko te mana  o aua Apiha  kei a ratou, ko
  reira kore ai aua Apiha e kaha ki te whakakiki, to whaka-
  tete ranei i nga tinihanga. Ki te tuturu tenei tikanga, ko
  te mate nui rawa tenei i tenei Motu. Ki nga Maori rawa
• ano ia, he tika te kupu a Karaitiana i te Paremata, ko te

5 21

▲back to top
              Te Wananga.
HONE KOTUKU
Waikato 


The Te Wananga
Published every Saturday
Sir Julius Vogel
Auckland 
Sir Donald M'Lean
East Coast
Wi Kingi
Te Teira
Heretaunga
Ahuriri  Nepia
Takamoana M. H. R.,
Whanganui  Taupo  Hauraki  Kaipara
Hokianga  West Coast




6 22

▲back to top
              Te Wananga.
Wi  Parata


Karaitiana and Taiaroa


Maruwiri
Ngatikahungunu


Sir Donald M'Lean            Mr. Sheehan


 Ngapuhi
 Sir George Grey

7 23

▲back to top
Te Wananga.
                      Ingoa.    Kaainga.        Ingoa.    Kaainga.
                  Makianaru. Tanitana        Kaata, Whakatu
                  Taute.     Tanitana         Haapa, Whakatu
                  Raraki.     Tanitana         Piahi, Werengitana
                 Hitana.    Kowehama         Paerani. Kaiapoi
                  J. C. Paraone. Tuapeka        Ritihana, Karaitihata
                 W. A. Mau. Punahi         Kere, Taranaki
                  Roretana. Awena            Ananihi, Kititana
                  Kawana  Kurei. Akarana      Karitana. Taranaki
                  Tikinau, Akarana            Ta Makarini, Nepia
                  Riihi. Akarana               Rahera. Nepia
                  Tiira Wuuru. Panera         Tapeta, Timaru
                  W.  Wanitana. Nutana         Wekepira,  Kuratini
                   Petihapeti. Hataa             Pitiroi. Herewini
                   Moarauihi,  Karaitihata        Makarini  Waikouaiti
                 Parawana, Porirua           Retimana, Whakatu
                 Ramitana, Iniwakakera       Kiipi, Wakapuaka
                  Paana, Rohirana             Anaru, Wairarapa
                  Matakamene,  Akaroa          Tiwene, Karaitihata
                  Tiohi. Whakapetu             Haata Pokene
                  Te Oroka. Onehunga          Parani, Rangitikei
                    Pani.  Wairarapa              Kira. Rawhiti
                   Taiaroa Waipounamu       Ta  Pokera Whanganui
                   Piha                 Paraihi. Whanganui
                    Toro. Erini Akarana.          Wehona Kariti
                   D. Riira. Taiari               D. Henare. Wehipoata
                   Roo. Hauraki                  Hatatanihi. Motueka
                    Maata Whakatipu           Renao Poti Hama
                   Wuuru. Mataura            Honiana  Manawatu
                  Paraeana Waimea             Koki. Waipa
                    Hiropi.  Waitaki              Witika.  Waikato
                   Heriniki Waitaki            Omana,   Karaewa
                  Hokihora.           Piha, Kanatitone
                     T. Raipa Totora.
                 : Paika. Tanitana
                    Ta K. Takirana. Whangarei
                    

8 24

▲back to top
              Te Wananga.
Manders. Wakatipu           Reynolds, Rort Chalmers     
Wood, Mataura               Johnson, Manawatu           
Baigent, Waimea, (doubtful)  Cox, Waipa                      
Hislop, Waitaki                Whitaker,  Waikato
Shrimski, Waitaki           Ormond,  Clive
Hodgkinson,  Riverton         Fisher, Gladstone              
Tribe Totara
V. Pyke, Dunstan
Sir E. Douglas, Marsden


  HE KORERO   NA TE WUURU KI TE PAREMATA,
     MO NGA WHENUA     HOKOHE   I AHURIRI.
E  HOA e te Tumuaki o Te Paremata  nei, kahore aku mea.
kia roa ia au te korero o te Paremata nei, mo te hokohe o
nga  whenua i Ahuriri. Otiia e mea ana ahau, tena koutou ;
 to mea na, i he ano te mahi hoko u nga whenua o Ngti- ;
 kahungunu  % kaa rongo koutou i taua tu korero, mo aua ,
 mahi hokohe  e korerotia ana ki te Paremata i te ra nei.
 He nui noa atu nga korero i rongo ai tatou mo te mahi i
 hokohe a te Pakeha i aua whenua. Otiia no te ra pu nei i
 ano tatou i tino rongo ai ki aua mahi he, e korerotia mai
 ana kia tatou. He mea hoki i marama ai te tino he o aua 
 mahi, he mea  tino korero e Te Hiana ki te Paremata nei.
 A he mea utu e Te Omana nga korero a Te Hiana, i kitea 
 ai ano e tatou te mahi  he o aua mahi.  He mea naku 
 kihai a Te Atikina te kai tiaki moni a Te Kawanatanga i 
 korero i aua kupu mo te mahi hokohe o nga whenua i
 Ahuriri anake, he mea korero e ia etahi o ana kupu mo te
 mahi he i mahia ai nga Raihana ken koura i Ohinemuri,
 koia ahau i tino korero ai i te ra nei. E ahua mea ana
 taua kai tiaki moni a Te Kawanatanga, kihai Te Kawana-
 tanga i he i taua whakawa mo Ohinemuri. A i ahua mea 
 a ia, ko Kawana Kerei te mea i he. I mea taua kai tiaki
 moni a Te Kawanatanga, he nui whakapae kau ta Kawa-
 na Kerei, a e kore a Kawana Kerei e tino rapu i te take o ;
 nga mea  i hahua ai e ia, kia taea ra no te otinga. Otiia e 
 mea  ana ahau, he tino mahi ta Kawana Kerei, a kihai a
 ia i whakapae noa, ko ana mea i mahi ai, i tae pu ano ki
 te otinga i a ia ano te mahi. I tino mahi Kawana Kerei.
 kia kite ai tatou i te mahi he i mahia ai aua Maina Raiti
 rao Ohinemuri, a na Te Kawanatanga  te mahi, me te
 maminga  i mahia ai kia raru ai taua whakawa. He mea
 hoki, kihai nga kupu o te waea ui a Kawana Kerei i utua
 e Te Kawanatanga,  he mea huna e ratou nga korero mo
  aua Maina Raiti.  A  i te ra i kiia ai kia whakawakia te
 tangata  nana aua he i mahi, a he tangata a ia no Te
  Kawanatanga, ko  taua tangata he mea tono a ia taua
  tangata i te ra whakawa mona i Akarana. He mea tono
  a ia e te Kawanatanga kia haere a ia ki Poneke, he mea
  hoki na Te Kawanatanga kia kaua taua tangata e whaka-
  wakia,  kei kitea to ratou he.   A  e mea ana ahau, na
  Kawana  Kerei pu ano  i mahi tohe i kitea ai nga mahi he
  i mahia ki Ohinemuri.  He  tika ano te kupu a te kai tiaki
  moni o Te Kawanatanga, he tika aua kupu e mea nei, e, ho
  hono tonu te tu  tataka o tatou i nga tangata tahae i
  te ao nei, a he nai ano aua tu tangata tahae i roto i nga
  Toa hoko, me nga Peeke, he tika ano aua kupu nei. Otiia
  e mea atu una  ahau ki te Kawanatanga, ki te mea ka
  tahae te tangata kai mahi O ana Peeke, ekore aia e ora i
  nga kai tiaki o aua Peeke, te whakawa ka mahi whakawa
  ano aua kai tiaki Peeke i tetahi o ratou ana tahae, a ekore
  ano hoki taua tu tangata tahae e waiho kia mahi tonu i
   roto i te Peeke ana kitea tana tahae. E mea   aua atiati.
   kei te mahi taua tangata e korerotia nei i te mahi Kawa-
   natanga i enei ra, kei hea ranei e mahi ana, otiia e mea
  ana ahau, he mahi be te mahi whakatu i taua tangata kia
  mahi aia, a ekore e tika te ki a Te Kawanatanga, i whaka-
   mahia taua tangata o ratou, i nga ra o ratou i noho kuare
   ai ki nga tikanga o taua tangata. E mohio  ana ahau i
  tino whakahe nga Pakeha katoa o Akarana ki te Kawana-
   tanga, mo ta ratou whakanohoanga  i taua Pakeha  kia
   mahi i te mahi Kawanatanga, a mehemea kihai Te Kawa-
   natanga i mohio ki te he o taua tangata kia mahi aia i roto
  i nga mahi Kawanatanga.  Heoi ra i matau katoa nga
Pakeha mohio  o Akarana.  Nga  Pakeha  i kite i nga
ikanga o te hoko, i oho mauri i te ra i rongo ai ratou kua
tu taua Pakeha i roto i nga mahi a Te Kawanatanga. A
. mea ai ahau he tika te whakaaro a nga tini tangata o
Akarana mo taua Pakeha, he mea naku, ki nga korero kua.
kiia i roto i to whakawa mo nga mahi he o nga Maina-
raiti i Ohinemuri. A i te whakawa ano hoki i mahia mo
Tairua. A  ua aua whakawa i kitea ai ano, he tino hoa
taua Pakeha no etahi o nga Apiha nui o Te Kawanatanga.
A ki te mea ka atawhakaaro koutou te Paremata  nei ki
aua tini mea e kiia nei e au. penei, e puta ano he kupu
penei ma koutou koia ano, he nui nga mahi a Te Kawa-
natanga i mahi ai hei whakararuraru i te mahi rapurapu
a Kawana  Kerei  i mahi  ai, kia kitea e tatou nga  he e
whakapaea  nei ki taua Pakeha. A  ahakoa ana  mahi
whakararuraru ia Kawana Kerei e Te Kawanatanga,  kua
tae ano te mahi a  Kawana   Kerei ki            otinga tika,
a kihai rawa nga tikanga i kitea e aua whakawa, i ahua
pai atu e te titiro mo te taha Kawanatanga.
NGA  KORERO  A TE TAMIHANA  KI TE PAREMATA,
 MO  TE HOKO  HE  O NGA  WHENUA   I AHURIRI.
  E mea  ana ahau, kotahi kupu a te Minita Maori a Ta
Tanara Makarini, kia rapurapua e ahau le tikanga o aua
kupu aana.  He mea nuku ki aua kupu  i kiia nei. Ho
tika ano kia hoko a ia. i te whenua e ia ano. a mana anu
taua whenua o hoko ai a ia. A  i whakaae ano  a Te
Omana  ki taua kupu hoko whenua a Te Makari matia ano.
E ui ana ahau.  He aha to tino tikanga o aua kupu a Ta
Tanara  Makarini. Tena  me  kupu  whakarite atu e au.
Ki te mea  ka  noho  tetahi tangata taitamariki i roto i
nga Tari o te mahi whenua o  nga Porowini, me ako pu
ano taua tangata i a ia. kia tino mohio ki nga tikanga.
mahi o taua Tari, me nga tikanga o nga utu e hokoa ai o
reira whenua, a ma taua mohio ona, i ako ai i a ia i taua
Tari, e tika ai kia hoko whenua a ia moona i aua whenua
o  tana Tari.  Mehemea   he tika nga kupu a Ta Tanara
 Makarini, ara, he tika kia hoko whenua ano a ia moona
 ano i te Maori. A e whakaaetia ana hoki aua kupu e Te
 Omana.  Heoi  ra he tika ano hoki kia hoko nga Pakeha
 kai mahi katoa" o Te Kawanatanga i te whenua ma ratou
 te Maori. Otiia e mea ana ahau, he nui noa atu nga ro-
 i ngo mohio o Ta Tanara Makarini, raua ko Te Omana, ki
 nga tikanga  utu o ta te Maori utu e  pai ai mo a ratou
 whenua.    A  he iti te rongo me te mohio o te tini o nga
 Pakeha  o te iwi, ki nga utu e pai ai te Maori mo ana whe-
 nua, ma reira ranei e tika ai te hoko a raua i te whenua ma
 raua, a kia noho kuare te iwi. a e tika kia riro anake ia Ta
 Makarini  raua ko te Omana   nga  whenua  a Te Maori.
 E moa  ana ahau, e hara taua mahi a raua i te mahi tika.
 E  korero ana tetahi o nga Mema o te Paremata Ariki, e. e
 mea  ana a Ta Tanara Makarini, ko aana whenua  i hoko
 ai, ko nga whenua anake, i hoko ai a ia i nga whenua kua
  riro i Te Kawanatanga. Otiia o mea ana  a Ta  Tauara
  Makarini, he pai ano kia hoko whenua ano a ia mona ano,


Ta Tanara Makarini


 Te Hiana


9 25

▲back to top
              Te Wananga.
Te Hiana


Ta Tanara Makarini 


Ahuriri


Heretaunga


 Te Omana

10 26

▲back to top
              Te  Wananga.
Ta Tanara Makarini
Te Penetana


KOIA NEI NGA KORERO A WI KATENE I TE PARE
MATA E WHAKAHE ANA KI NGA MAHI 
WHAKAORA I NGA MAORI O AHURIRI

Taiaroa
Haku Pei
Te Kooti Hupirimi

11 27

▲back to top
Te Wananga.

Tairua
 Rodney
Mr. Russell
Wellington
Hawke's Bay
South Island                                                     

12 28

▲back to top
              Te Wananga.
The  desirability of avoiding this might, on a future occa-
sion, be used as an argument for the separation of the two
islands. The  lesson I would draw from this curious story
is, that it was a great mistake to part with the sole right
of purchasing Native land, and I think the sooner we re-
trace our steps the better. I would be willing to remain
a week or two longer to accomplish it—to put a stop to
this land-jobbing:, which seems to be exercising an inju-
rious moral  influence.  Considering  that the  Native
Minister and the member for Clive are two very influential
men  in the neighborhood of Napier, they  might surely
have exercised their great influence in acquiring this land
for the Government.  If they had  acquired for the Go-
vernment two or three hundred thousand acres of land ia
the immediate neighborhood of Napier, it might have been
opened  for settlement in small farms, and become  the
homes  of hundreds or thousands of families. It is greatly
to be regretted that the honorable gentlemen did not exercise
their great influence in bringing about such a result.
   Mr. Taiaroa.—I  wish to say a few words on this matter,
although  I am  not thoroughly acquainted with it. Wi
Katene  and I were members of this House when this Com-
mission was appointed.  We  wished  to have full power
to decide on the  troubles in Hawke's  Bay outside this
House, but this House  decided that the deliberations of
the Commission should be  brought here, and be settled
here by the House.  I think the House should deal with
the question, because it was their desire that it was to be
brought before the House again. Had the course recom-
mended  by Wi  Katene  and myself  been agreed to, the
thing would  have been  settled. The Europeans  stated
that the Maoris were wrong, and that is why the Govern-
ment  said the  report of the Commissioners  should  be
adopted.  One of  the Commissioners  stated that all the
claims that had been brought before the Commission had
not been dealt with. I agree with the statement that all
these cases have not  been settled. Takamoana  stated,
with reference to the piece of land which has been Crown
granted, that the Native Minister has charge of it. There
were about  20.000 or more  acres in that piece, and the
honorable member  states that his share has not gone on
account of the debts of other people, because he has not
signed his name  to the deed.  Therefore, I say. that by
investigation of these matters it will be seen what is right
as affecting the Maoris, and what is right as affecting the
Europeans, and what  is wrong  or right as affecting the
Maoris.  I approve of some of the objections urged against
the Native Lands Act.  When  the Native Land Court sat
in the Middle Island, I was concerned in the same block
of land with some other persons. Having  a case before
the Court, I asked Judge Fenton what would be the effect
with regard to outside people if ten only were left grantees.
The Judge told me that the trustees would not be able to
sell the land without a further investigation. That is a
thing which has caused some confusion among the Maoris
—the  question of trustees. When the Crown  grants were
issued I saw that the land is the sole property of those
ten people. I saw that there was  some  trouble in that;
but a new Act has been passed which has done away with
the trouble. I think there should be another inquiry held
as to those things which have not been inquired into. I
think the Maoris are to blame in this respect, that they
have been anxious for money, and anxious to get goods
on credit. The Europeans  of Hawke's Bay  have been
anxious to get the land from the Maoris. Let the House
see it some decision cannot be arrived  at in this matter .
Do not let this be made a party question : do not let it
be said that it emanates from those who are against the
Government.   It is a question in which all the Maoris are
concerned.  It is for this reason that we, the Maoris, were
elected to this House. The  first year I was here I applied
for the appointment of a Committee, as I thought some
good would result from it. It was  approved of  by the
House, but there was no bill brought in by the Govern-
ment to give effect to it. I thought that if effect were
 given to that, ana a committee were appointed whereby
 the Maoris could go  into these matters themselves, very
 much  good would  result. There is a. great deal of trouble
 caused  in the House  by  reason of Acts  which it has
 passed.  The  Government   might  give their attention in
 the future to some law to set right those things in which
 they have done wrong.
   Mr. Katene.—I   agree with what  the member   fur the
 Southern  District has said. You know the strong position
 we  took up when this Hawke's Bay Commission  was first
 to be appointed. It did not appear  to me then that the
 Government   were fighting against it. It was those who
 framed  the Bill who  were  against it. Those  were  the
 people that I thoroughly understood were our opponents.
 I said then that, if the work of the Commissioners was to
 be remitted to this House,  some  of the  petitions which
 were  presented would  be  lost sight of  altogether.   I
 thought that when authority was given to that Commis-
 sion it should have  the same power  as Judges  of the
 Native; Land Court and as Judges of the Supreme Court.
 I  now  see that there are a  great many troubles. The
 reports of the Commissioners have been sent in. but they
 do not tally with each other.  The reports of the Maori
 Commissioners  differ from, the reports of the Europeans.
 I say that there arc no Maoris in the other Provinces who
 have acted iu the same way as those in Hawke's Bay have
 done  with respect  to the question of their debts.  We
 have here a debt by Paramena and Pahoro of              by
 Manaena,  £799 : by Henare  Tomoana,  £3,084 11s. 11d;
 by Karaitiana. £407.  I do not know of any other Maoris
 who  have incurred debts to this extent, except perhaps
 the Maoris of the Thames.  I say this 011 account of the
 statement made  by the Maori Commissioner  in his report.
 I am not passing any slur upon the Natives of Hawke's
 Bay in my remarks. The  Commissioner  did  not propose
 to refer to these matters in the statement he  made.   Ho
 made  different accusations against his friends in Hawke's
  Bay.  I do not think his decision was a correct one. The
 statements that have been  made  about the member for
 Rodney  are right in my opinion—the statement that he is
 a lawyer in the pay of Maoris. That  is a matter which
 has been very much talked about—that he is paid by the
 Maoris  of Napier. I think the proper place for a, lawyer
 to act is in the Supreme Court. Do not  bring that into
 this House.  There  aro no  members of this House who
 are acting as lawyers.  I think there is a great, difficulty
 about this whole thing and that these questions are now
 being  brought up which ought to be dealt with by the
 Supreme Court.  I think all questions connected with this
 Commission   should be referred by the Assembly   to the
 Supremo  Court.  The  Commissioners reported, and now
 the House  is to go away and act differently from what it
 has recommended.  The  Supreme  Court  has dealt with
  part of the matter : but we do not know what is the final
 settlement of what the Supreme Court has done. I do not
 think that the House should go into it now. because it was
  settled last year.  I think  it should be  as the Maori
  member  for Napier has stated—lot them fight the matter
  in the Supreme Court.


                            PANUITANGA.
                                    ———————
HE mea  atu tenei naku, kua mutu  i a au taku hoko
    taonga i te mutunga o Hanueri nei. A ka hokona
  katoatia e au aku taonga, mo nga  moni  i utua ai nua
  taonga e au.
    Ko  nga  taonga  i namaa  e  te iwi kia P. Kohike-
  rewe. me utu mai i nga ra i mua mai o te 31 o Hanu-
 eri, ki te kore e ea mai aua nama i aua ra. ka tukua ki te
  whakawa.
                                                TE   PAUI,
   Kai hanga TERA   i to taha o te PEEKE NUI TIRENI,
                     Hehitinga   Tiriti Nepia.
                                                                                      

13 29

▲back to top
             Te Wananga.
 HE  PANUITANGA.




HE   mea  atu tenei naku na Makiria  o Hawheraka,
e whakapai atu ana ahau ki te iwi, no ratou e hoki- 
hoki mai nei ki taku Toa hoko Taonga ai. A e mea
ana ahau, ma taku mahi hoko tika kia ratou, e hono
ai ano te hoa ko te iwi i aku Taonga.



   Ko te utu o aku Taonga, koia ko te utu o te Taonga
 i Nepia.
               NAKU  NA  MAKIRIA,
    Hawheraka.                                    









               HE  PANUITANGA.
  HE  MEA   atu tenei naku na TAMATI TAUNI   ki nga
  tangata e noho  tata ana i Hehitinga, kua timata i aia
  tana mahi  Parakimete  i Hehitinga, me tana  mahi  he
  hoiho, me nga mahi Parakimete katoa. E oti ano i aia te
  hanga nga parau pakaru, me nga Mihini pakaru.
                          NA  TAMATI   TAUNI.
                                  Hehitinga.        14
                NGA  KA  E HAERE AI.

NGA PAHIHI KAWE MEERA  OTE TEREKARAWHA
      A     KAAPU          ME       ANA     HOA
EHAERE       atu ana  i Te Paki Paki i nga ra katoa o
      te Wiki ki Te Aute, Kaikoura,  Waipaoa,  i muri iho
 o te taenga atu o nga Tereina o Nepia i te 7.30 o te ata,
 me te 12 o te tina. A e hokimai ana aua Pahihi i Wai-
"paoa i te 8.30 i te ata, me te 1.30 o te tina.
   A i nga ra katoa o te Wiki e haere ana ki Waipukurau,
 i muri ino o te taenga atu o te Tereina o Nepia i te 12 o
 te tina, a e hokimai ana i te 8,30 i te ata.
   E haere ana ki Whanganui, ki Poneke, me nga wahi
 katoa i te ana atu ki aua whenua i nga ata tu o nga
 WENETI   katoa, a e hoki mai ana i nga HATAREI katoa
 i te 2.40 i te tu a ahiahi.
   Ki te mea e kore e haere nga tangata e eke ana i aua
 Pahihi ki te whare i Nepia, ka tuhituhi ai i a ratou ingoa
 ki te pukapuka, penei e  kore e tino mohiotia e ratou, e
 eke ratou i aua Pahihi.
   Ko nga mea e  tukua ana kia matia e nga kai whiu o
 aua Pahihi, me tuhituhi aua mea ki te pukapuka i Nepia 
  a me utu era, i te wa e hoatu ai au* mea kia kawea e te
; Pahihi.
                        ANARU           PITA.
                   Nana aua Pahihi.                49
 
I               TIME  TABLE.

        COBB    AND   Co.'s
                TELEGRAPH   LINE
                                                                OF

 ROYAL MAIL COACHES
  LEAVES     Paki Paki TWICE  DAILY   for Te Aute, Kai-
       kora, Waipawa,  after the arrival of the 7.30 a.m.
  and  12 o'clock Trains from Napier ; returning from Wai-
  pawa at 8.30 a.m. and 1.30 p.m. Leaves for Waipukurau
  daily after the arrival of the 12 o'clock Train from Napier,
  returning from Waipukurau  every morning at 8.30.
    Leaves  for Wanganui, Wellington, and all intermediate
  places, EVERY  WEDNESDAY      MORNING    ; returning
  every SATURDAY    at 2.40 p.m.
    Passengers, unless booked at the office in Napier cannot
  depend  upon obtaining a seat.
 |   All parcels must be booked in Napier, and carriage pre-
 i paid.
                 ANDREW    PETERS,
                          Proprietor.                    49

                  HE PANUITANGA.
   KO   ahau ko te Peka maui Rohi ma nga Kuru  Tepara, ka

   mea atu nei ki te Iwi Maori he hoko taku i te taro pai rawa.
   mo nga  Kapa e 3. mo te Rohi, e rua paunu taimaha. Mo te

   moni pakeke  ano ia, kahore i te nama.
                              ERUINI ROPINI.
    Nepia  Karaewa  Kori.
   \_\_\_\_\_\_\_                                      171

                      HE   PANUITANGA.
     E  mea atu  tenei kia matau ai nga  iwi Maori.  Kei te

    Toa a HONE   PERI  i Taratera, te mahi hoko utu iti, mo nga

   taonga, he iti rawa atu nga uta o taua Toa, i nga Toa katoa o
    taua takiwa ; mo te moni pakeke.
                                         HONE   PERI.
     Taratera.
                                                     170

14 30

▲back to top
              Te Wananga.
HAKU   PEI REIHI   ki te Patiki i PAKOWHAI  tu ai.

    1 TE  TUREI,   ME  TE  WENEREI,   TE  1 ME TE 2 o PEPUERE,   1876.
   Te Tiati—Ko R. TUATI.    ME HENARE  TOMOANA.   |
Nga Tuari—Ko. R. TUATI,  Ko   Te kai tuku o nga hoiho.—
  J. N. WIREMU, Ko A. MAKA. Ko KUIWI PIKAKE.
  RI. Ko K. PAAMA, Ko MIRA.

                          TE   RA    TUATAHI.
METTNI  PERETI, 

REREWEI   


HAKU   PEI TEIKI, E £50 Te utu ai te hoiho ana tapoko, a e £60
     hei apiti ki aua moni e £4 o nga hoiho Keihi. E 2 maero
     e Reihi ai. Ko te toimaha kia rite ki nga tau o te hoiho.
 REIHI E HOKONA AI NGA HOIHO, e £30. Ko te utu e tapoko 
     ai te hoiho e £2, kia rite te toimaha ki nga tau o te hoiho. 
     Me  hoko te hoiho i aia te Reihi mo nga moni  £50. 
     Mehemea ka kiia kia hokona te hoiho mo te £40, penei :
    kia 7 pauna taimaha e tango o nga taimaha e kawe ai 
     taua hoiho.   Mehemea    mo  te £30,  penei kia 14  
     pauna. Mehemea  mo te £20 penei kia 21 pauna taimaha.
     Mehemea mo  te £10, penei kia 2S pauna taimaha, a ko
     nga moni toenga me tuku ki nga moni o te moni utu mo 
     nga mea o te Reihi. 1 maero e oma ai te hoiho.       
 HAKA  REIHI, e £15. Utu  e Reihi ai te hoiho. £1. 1 macro i
     e Keihi ai. ko te taimaha 9 toone, me ki nga hoiho mo  
     tenei Reihi i te ra e Reihi ai.                           

                   TE  RA TUARUA.
 KEIHI PEKE  TAIEPA, e £40. Utu mo te hoiho e tae ai ki te |
     Reihi e £3  E 2 maero  o te Reihi, he werata taimaha
     mo nga tau o te hoiho, e 7 taiepa e peke ai nga hoiho.
 HAKA  REIHI PEKE TAIEPA, £15. Utu mo te homo e Reihi 
     ai  e £1.   Kotahi  maero  e  Keihi ai, kia 9 toone  te
     taimaha  mo  te kai eke. Hei te ra o te Keihi ka tuhituhi
     ai te hoiho mo tenei Reihi, e 4 nga taiepa e peke ni nga
     hoiho.
 POROWINI   PERETI, e £30. Utu mo  te hoiho e Reihi ai. e £3.
     Kotahi  maero a te Reihi. kia rite te taimaha ki nga tau.
     B pai ana kia Reihi nga hoiho katoa i tupu ake i roto i i
     te Porowini nei. Otiia aua  i te hoiho kua wiini i nga
     moni panui i runga ake i te £20. Ko te hoiho wiini i te 


               HE  PANUITANGA.
     NA WIREMU ROPITINI.
             KAI HOKO  AKIHANA.
   Mo  nga. kau, hoiho, me nga whenua noho o nga hipi.
                     NEPIA.

   
                                                153
    Metini Pereti, kia 5 pauna taimaha mona e kawe ai i roto
    i tenei Reihi.
NEPIA  HANIKAPA




                        NGA TURE.
   Ko nga  Ture o  ''Te Haku  Pei Tioke Karapu," ka  tino
 whakamanaa  i enei Reihi. Mo te taimaha mo  nga tau u te
 hoiho, titiro ki aua Ture.
   Ko to Reihi tuatahi o iu ra, o ia ra ko te 1 o nga haora o
 ana ra, te Reihi ai.
   Ko te tangi o te pere Reihi, ka tangi i te koala haora i mua
 atu o ia Reihi, o ia Reihi.
  


                          G. E. G. RETIMANA.
 17S          \_\_\_\_\_\_               Hekereteri H. B J. C.



         HONE   ROPITINI,
     KAI HANGA    WATI, ME  NGA  HEI  KOURA,
                Hehitinga  Tiriti, Nepia.
                                             20

15 31

▲back to top
              Te Wananga.
                T   E     PE     E  KE                     
                                                           I
UTU    WHARE     WEKA.    KAIPUKE    TAHURI  

              O NUI  TIRENI.     
   Nga  moni a nga kai tiaki o tena Peeke £1,000,0.00 . 
                   (kotahi Miriona).

                                                                                           i
E taunahatia ana e tenei Peeke nga Whare, me nga Kai- i
    puke.  Kia  wera, kia tahuri rawa ake ka utua e  I
         ratou.  He iti nei te utu ki tenei Peeke         
                 mo  taua mahi a ratou.
                       ROPATA  TAPIHANA.      
S3                                     Kai tiaki. Nepia.

 ———————————————————————————————————————                                                i
   Ko H. KATA, MA.    

       KAI HANGA   WHARE  E NOHO  ANA.        
                      i Nepia nei,


 TERA    aia e pai ki te whakarite i nga mahi hanga
      whare ma  nga  tangata Maori o i te Porowini
 o Haku Pei.
                      Na H. KATA. MA.
 3                                                                            


       H   .  J   .  H    I   K    I  
                                                                                             
       KAI HANGA PUUTU ME TE HU,


              HAWHERAKA.                  
          E HOKONA    ANA.
 E 4    MIHINI   tapahi Witi.                         '.
                            M. PAERANI.
 170



         Kamatira   Hoteera,
         TURANGA   KAIPUKE   I AHURIRI.
  KO     nga Maori   e haere mai  ana ki Ahuriri, ki to
        taea ka haere mai ratou ki te Kamatira Hoteera
  penei.  Ka  atawhaitia paitia ratou e Hone  Ianga o te
  Kamatira   Hoteera.


         Kahoro  ana karaihe rere rua to ahua.
            Mo  te Kai, 1s. 6d. : Moenga. 1s.
    Ko  te Tina kei te 12, a tae non ki te 1 o to haora.



     E mea ana aia kia haere mai nga Maori ki reira.
                                                                   
Whare hanga Kooti, Nepia.


  NA G. PAKINA,
Kai hanga  Kooti, me  te mahi Terei, kai
  rongoa Hoiho, me  te mahi i nga rino
     katoa e mahi ai te Parakimete,
                  Hehitingi Tiriti, Nepia.


 HE    mea  mahi nga  Kooti me  nga Kareti, ki te
       tikanga o nga tauira hou, o Tawahi o Merika,
 a he mea mahi pai te hanga o aua mea.
   He mea  peeita ano hoki eia. a he utu tika tana utu

 i tono ai mo ana mahi.
                                               21

                   Kei a
    Nataniora Hakopa
                    i Hehitingi Tiriti,
 TE     TUPEKA      pai,
               me nga TIKA,
                          me nga PAIPA  Mihini,
       Me nga mea whakatangitangi Koriana,
                me nga Wai kakara,
             me nga taonga tini noa atu.


 A he kotahi ano ana utu e tono ai ki te
           Pakeha ki te Maori.
   Ki te mea ka hokona etahi o enei mea e nga kai
 tiaki Toa, penei e hoki iho te utu.
                                                                                  6

 Panui ki nga Maori o Heretaunga.
             KEI TE  WHARE   HOKO   A


        Te Houra,
    I TAWAHI  AKE  O TE POTAWHE   I NEPIA.
  NGA  Parau, Whakarawe  Hoiho to Kaata
     Me  nga mea mo nga Kiki
        Me nga Tera Pikau taonga
         Tera Taane
        Tera Wahine
          Paraire
        Wepu
    Mc nga mea katoa mo tenei mea mo te Hoiho.
    He  iti te utu mo aua mea nei

         Na TE HOURA,
 Nepia.                            '             23

16 32

▲back to top
     Kia   kite!   Kia kite!!   Kia  kite!!!


N. P. PARANITE,
                                                                                                                               J 2)
       KAI       HOKO          TAONGA.,
                    HEHITINGA   TIRITI, NEPIA,
     E ki ana, mana rawa ano te hoko iti o te taonga o nga Toa katoa o Nepia.
                          E  ki atu ana aia ki nga Maori.
 Kaua  e whakarongo ki ta te taringa e rongo ai, engari ano ki ta te kanohi e kite ai.
                                                                                              28
      N. P. PARANITE.
   Pateriki Kahikuru,

Kai hanga Tera, me nga hanga katoa mo
       nga Kiiki, me  nga Kaata,        
                Kei Taipo, (Taratera.)
KEI     aia, i nga wa  katoa nga Tera  pai rawa,
       Hanihi, Wepu, Kipa, me era mea e kore e taea
te tatau.
  Ko  ta PATERIKI    KAHIKURU     te whare
ngawari rawa mo te Hanihi Paki, Kiki, Toki Kaata, i
Piringi Kaata, Terei, Parau  hoki, Peke  Tera  hoki.
Ko  enei mea katoa e hanga ana i roto i taua toa ; ko te
reta i tino pai rawa, e kore e kitea i roto i te motu nei,
he mea pai atu,
  Haere mai  kia kite tonu a koutou kanohi a tera e
paingia.
  Kia marama ki te whare. Ko te PATERIKI KAHI-
KURU  whare,  Tera, Hanihi, hanga Kara, kei Taipo,
(Taratera.)
                                              17
NEPIA. Haku Pei Niu Tireni.—He mea tu e HENARE HIRA, a he mea panui
    e HENARE   TOMOANA,   e te tangata nana tenei niupepa, i te whare ta
    o Te Wananga, i Nepia,
           HATAREI, 15 HANUERE, 1876
   TAKENA                 MA

       WAIPAOA,

 HE  NUI  NGA  ATU  A RATOU   TINI KAKAHU

                       ME     NGA      MEA      PERA
              He  mea uta hou mai aua mea

            A      HE        MEA            TINO             PAI
             Kahore he taonga i pai ke ake

   I    TE         POROWINI                        NEI
 
 

               He  iti te utu mehemea he

  MONI   PAKETE
    
            Ta te tangata e haere mai ai ki te hoko.
                                               67
    NAPIER,  Hawke's Bay, New  Zealand.—Printed by HENARE HIRA and pub-
        lished by HENARE    TOMOANA,     the proprietor of this newspaper, at
        this office of Te Wananga, Napier.
            SATURDAY, 15TH JANUARY, 1876.