Te Wananga 1874-1878: Volume 2, Number 18. 04 September 1875


Te Wananga 1874-1878: Volume 2, Number 18. 04 September 1875

1 185

▲back to top
TE   WANANGA

        HE PANUITANGA     TENA  KIA KITE KOUTOU.
             "TIHE     MAURI-ORA."
  NAMA 17.          NEPIA, HATAREI, 28 AKUHATA,   1875            PUKAPUKA 2.
          PANUITANGA                 


Ki Ngatikahungunu me  nga hapu  e noho ana i 
         waho o te Porowini o Haka Pei.
       

                     WINEHETI WHARE HEHITINGI TIRITI
          NEPIA
                                                                            




Kua  timata ki te whakahaere mahi toa hokohoko taonga i Nepia. I runga i tenei
mahi ka whakaatu  ia, ko nga mea o tana toa, he tera, lie puutu, me era atu taonga
e paingia ana e nga tangata Maori. Ko tana tino kupu nui tenei kia koutou e kore
a ia e tono atu ki nga tangata Maori i tetahi utu rere ke i te utu e tonoa ana i te
Pakeha  mo  ana taonga.  Ko  ana taonga e hoatu mo  te MONI,   koia te take i
whakangawari  i te utu. Heoi ano tana i tono ai inaianei, kia haere mai ki te whaka-
           matau i te ngawari o te utu kia kite hoki i te pai o nga taonga. ;

                                                         
                          KEI           NGARO               TAKU              INGOA:—


        W. H. PINGIKI,
      WINIHETI   WHARE,   HEHITINGI   TIRITI,
                     NEPIA,

2 186

▲back to top


              Te Wananga.
         PANUITANGA.

KUA     whiwhi ahau i te Tangata tino mohio ki te
      mahi i nga Pa pakara, ki te mahi i nga mea
katoa o te Pa. Ki te hanga Pa hou ano hoki, maana
e mahi nga Pu katoa o nga Maori.

         
  

   
  NOTICE.—The  undersigned, having secured the services
of a first-rate gunsmith, is now prepared to mend, make,
and  repair all sorts of fire-arms.—M. BOYLAN, Licensed
for the sale of ammunition
Whare hanga Kooti, Nepia.



  
Kai hanga Kooti, me te mahi Terei, kai
  rongoa Hoiho, me te mahi i nga rino
     katoa e mahi ai te Parakimete, 

          
                                     
 HE    mea mahi nga  Kooti me nga Kareti, ki te
       tikanga o nga tauira hou, o Tawahi o Merika,
 a he mea mahi pai te hanga o ana mea.
   He  mea peeita ano hoki eia, a he utu tika tana utu
 i tono ai mo ana mahi.
                                                 21
                                                                                      .
                                                          
                            Kei a

  Nataniora Hakopa
       i Hehitingi Tiriti

 TE TUPEKA   pai
     me nga TIKA,
      me nga PAIPA   Mihini,
       Me  nga mea whakatangitangi Koriana,
                me nga Wai kakara,
             me nga taonga tini noa atu.
                                                                                                                        

 A he kotahi ano ana utu e tono ai ki te
          Pakeha  ki te Maori
                                                                                       

   Ki te mea ka hokona etahi o enei mea e nga kai
 tiaki Toa, penei e hoki me te utu
                                                                 6
      NASH  &  DAVIES,

PAINTERS,  GRAINERS,   SIGN   WRITERS,  AND
         HOUSE  DECORATORS,
                 WAIPUKURAU.

   White Lead, Oils, Glass, Paperhangings &c., at the
          cheapest possible rates, always on sale.   45

        NAHI  RAUA  KO REWETI.  
    He  kai Peita whare, he kai mahi Karaihe ki nga
        Wini, He kai tuhituhi ingoa, he kai mahi
              Kia pai a roto o nga whare,
              KEI  WAIPUKURAU.

~He Peita ma, He Hinu, he Pepa-whare, kei a raua mo te
          utu iti.                       45



  TE   WARA   MA,
          I NEPIA, HEHITINGI  TIRITI,
    Kei tawahi ake o Te Tari o te " Wananga."
 KO    ana Wati e hokona ana eia. He Wati Hiriwa,
        he Wati  Ingirihi, £6   10s.  E  mahi  ana aia
 nga Wati, kaore e haere tika i a ratou te taima. 27



   Na  Rati Raua ko Rauniri.
 NGA Moenga, me nga tini tini o nga mea pera. Kei
     ta raua Toa, i te taha o te Haku Pei Karapu.
                                                 15


            P, MARUNI,
         TOA HOKO I NGA KAI KATOA,
               i Hehitinga Tiriti, i Nepia.

  MAANA      e hoko ki nga Maori nga taonga pai, a he
         iti te utu o aana taonga.

   E  hoko ana aia i nga Kaanga, nae te Hei a nga
 Maori, a he utu nui taana; Whaihoki he moni pakeke te
  utu.
                             Na P.  MARUNI.
  12


           PANUITANGA.
  KI    te mea he hiahia hoko, huka, ti, umu i te tura-
        nga  kaipuke i Ahuriri,  me  haere mai  kia
 Tamati Mihene, a maana e hoatu nga mea pai, a he
  iti te utu. He Puutu ano  hoki aana, me  etahi atu
  mea.
                   TAMATI  MIHENE.
                                          Ahuriri.

3 187

▲back to top
           

 
             TIME TABLE.


      COBB    AND   CO.'s
             TELEGRAPH  LINE
                        OF


 ROYAL MAIL COACHES
LEAVES     Paki Paki TWICE DAILY  for Te Aute, Kai
      kora, Waipawa,  after the arrival of the 7.30 a.m
and  12 o'clock Trains from Napier ; returning from Wai-
pawa at 8.30 a.m. and 1.30 p.m. Leaves for Waipukurau
daily after the arrival of the 12 o'clock Train from Napier,
returning from Waipukurau  every morning at 8.30.
  Leaves for Wanganui.  Wellington, and all intermediate
places, EVERY   WEDNESDAY      MORNING    ;  returning
every SATURDAY    at 2.40 p.m.                     
  Passengers, unless booked at the office in Napier cannot
depend upon obtaining a seat.
  All parcels must be booked in Napier, and carriage pre-
paid.

             ANDREW  PETERS,
                       Proprietor.                     49


            NGA  RA  E HAERE  AI.
NGA PAHIHI KAWE MEERA O TE TEREKARAWHI
   A KAAPU  ME  ANA  HOA

E   HAERE   atu ana  i Te Paki Paki i nga ra katoa o
      te Wiki ki Te Aute, Kaikoura, Waipaoa, i muri iho
o te taenga atu o nga Tereina o Nepia i te 7.30 o te ata,
rae te 12 o te tina. A e hokimai ana aua Pahihi i Wai-
paoa i te 8.30 i te ata, me te 1.30 o te tina.
  A i nga ra katoa o te Wiki e haere aua ki Waipukurau,
i muri iho o te taenga atu o te Tereina o Nepia i te 12 o
te tina, a e hokimai ana i te 8,30 i te ata.
  E haere ana ki Whanganui, ki Poneke, me nga wahi
katoa i te ana atu ki aua whenua i nga ata tu o nga
WENETI   katoa, a e hoki mai ana i nga HATAREI katoa
i te 2.40 i te tu a ahiahi.
  Ki te mea e kore e haere nga tangata e eke ana i aua
Pahihi ki te whare i Nepia, ka tuhituhi ai i a ratou ingoa
ki te pukapuka, penei e kore e tino mohiotia e ratou, e
eke r&tou i aua Pahihi.
  Ko nga mea e tukua ana kia maua e nga kai whiu o
aua Pahihi, me tuhituhi aua mea ki te pukapuka i Nepia ;
a me utu era, i te wa e hoatu ai aua mea kia kawea e te
Pahihi.

                       ANARU                 PITA,
                 Nana  aua Pahihi.              49


               KUA  RIRO  IA
  WIREMU    PIRIPI,
       TE  ARIPIANA PIRIATA  RUUMA,

KOIA aia i mea ai, ma tana mahi atahua i nga tangata
e haere ana ki reira, ka paingia ai a ia e nga

                    MAORI                KATOA.




 TE KORONIORA  PEEKE
               NUI  TIRENI.
  Nga  Moni  o taua Peeke £2,000,000 (E rua Miriona).
 KO aua Moni, koia nei i puta mai ai ki taua Peeke,
£850,000 (E waru rau e rima te kau mano), ho mea utu e
te iwi nana, i whakamahi taua Peeke. A ko to taonga o

taua rua Miriona, ka tonoa ki te hunga nana taua Peeke
a ona ra i hiahiatia ai aua Mom.


   HE  PEEKE  KEI  NEPIA  NEI.  I HEHITINGA
                   TIKITI.
Ko  te utu a taua Peeke nei, e utu ai mo nga
               Te Wananga.
e kawe  ai ki reira, ki te mea ka waiho aua Moni i te Peeke
mo nga Marama o 3, ka hoatu ki te tangata uaua aua Mea

e 4½ paiheneti, mo nga Marama e 6, e 5 paiheneti mo to
tau 1, e 5½ paiheneti
                                                59

4 188

▲back to top
Te Wananga.
  

                TE        PEEKE
UTU    WHARE     WERA,    KAIPUKE    TAHURI
              O NUI  TIRENI.
   Nga  moni a nga kai tiaki o tena Peeke £1,000,000                   (kotahi Miriona).
E taunahatia ana e tenei Peeke nga Whare, me nga Kai-
    puke.  Kia  wera, kia tahuri rawa ake ka utua e
         ratou. He  iti nei te utu ki tenei Peeke
                  mo taua mahi  a ratou.
                     KOPATA  TAPIHANA,
83                                    Kai  tiaki, Nepia.


PARANIHI  PETARA,
 Koi hanga tera, me nga mea whakarawe  katoa mo te
                          Hoiho.
                HAWHERAKA


  HARE    TAIHI,
                KAI  TUI KAKAHU,
             H AWHERAKA  .          78

 HARE TEIRA,
         KAI  HANGA   PUUTU   ME  TE  HU,
               HAWHERAKA.              79
       RORARIKA   MAKAREI,

                 KAI TIAKI  TOA,
           HAWHERAKA.                       80

   H,  J.  HIKI,
         KAI  HANGA   PUUTU   MB TE  HU,
              HAWHERAKA.                  81

     T. WIREMU,
    Kai hanga PUUTU,   me nga HU,
                I Hehitingi  Tiriti, Nepia.
         TAMATI  WIREMU.
                                                   11

5 189

▲back to top
              Te Wananga.
KO NGA MAHI KATOA O TE
                                         TA     PUKAPUKA
         E MAHIA  ANA I TE
 Whare Ta o Te WANANGA,
              I HEHITINGI TIRITI, NEPIA.

               Me tuku mai aua tu mahi
            KIA HENARE  HIRA,

  "TARI O TE WANANGA."
  E taia ana te WANANGA Nupepa i nga wiki katoa. Ko
te utu mo te tan, kotahi pauna. Otiia, ki te tukua ma
te Meera, kotahi pauna, e rua hereni me te hikipene mo te
tan. Mo   te WANANGA  kotahi ana tikina atu i nga Toa
takotoranga o taua  Nupepa, he hikipene mo te Nupepa
kotahi.                                               82

P   R.I    N    T   I   N G
         OF ALL DESCRIPTIONS
                                             AT      THE
       CHEAPEST                    RATES
                                                 AT    THE

"WANANGA" OFFICE,
                HASTINGS-STREET.

Orders to be given to HENRY HILL, WANANGA  Office.
  The  WANANGA  newspaper  is published weekly. Sub-
scriptions, 20s per annum ; posted, 22s. 6d. ; single copies
from  Agents, 6d.                                      82
                      NGA  TANGATA    MATE.

    Ki te Kai Ta o to Wananga ;- E hoa me tuku atu e koe tenei Panui kia
kite mai nga Iwi Maori. Kua mate a Haromi, no te 23 o nga ra o Akuhata
i mato ai. He tamaiti a in kia Henare Matua, na tona teina hoki na Te
 Otene Matua.  Tekau ma  waru ona tau. he tamaiti pai a ia, aroha ki te iwi,
he nui rawa tona aroha ki ona iwi, a he nui hoki te tangi a ona iwi ki a ia.
 Haere aku ra o Hine e! Haere atu ra i te ara o Tupuna 1 Haere atu ra to
pou o Takitimu!  Ko koe hoki i Hiiritia e to Tupuna e Te Huki hei poa mo
 tenei pito, ko to Tupuna ko To Whakatatare-o-te-Rangi mo tera pito.
                                                Na Paora Ropiha.
  Porangahau, Akuhata 26, 1875.
    I mate ki Pakirikiri Turanganui, i te 1 o nga ra o Akuhata nei, a Huha-
 na Rangihaupapa.
    I mate  ki te Matapihi i Tauranga, i te 7 o nga ra o Akuhata nei, a
 Tokerau Te Kahurangi.  He hunaonga  ia na Hori Tapaea, ho wahine
 rangatira ia no Ngaiterangi.
    No te 20 o Akuhata a Rev Hare Tawha i mate ai i Waikakua, Papati
Pei.  He minita a ia no te Hahi o lngarangi. Ho mea Whakaminita e Te
 Pihopa o Waiapu i te 25 o Hepetema i Waerengaahika, i te tau 1864.
  Kua mate a Hera  Paeone. wahine a Hori Huri. No te po o to Wenerei,
 no te toru u nga haora o to ata i mate ai. No te -8 o Akuhata ia i wehea
 ata at i a matou. Ko tona mute he mato pa whakarere mai.

                         DEATHS.
   At Pakirikiri, Turanganui, on the 1st August, 1875, Huhaua Rangihaupa.
  At te Matapihi. Tauranga, on the 7th of August, 1875, Tokerau Te Kahu-
 rangi. niece of Heri Tapaea.
  At  Waikakua, Poverty Bay, on the 20th August, Rev. Hare Tawha,
 Minister of the Church of England He  was ordained on the 25th Sep-
 tember. 1864. at Waorenga-a-hika, by his Lordship the Bishop of Waiapu.
  At Porangahau, on the     August. Horoni, aged 18 years, daughter
of Otene Matua, and niece of Henare Matua.
  At Te Auto, on the 27th August, Hera     , wife of Hori Huri, of
 apoplexy.


    TE  WANANGA.
         HATAREI,  4 HEPETEMA,  1875.\_\_\_\_\_\_\_
   E rua ara hei haerenga mo nga iwi Maori, a ma te
 tino kuare e kite aua ara, atu ano i te timatanga a tae
 noa ki te mutunga. A ko te mutunga  o aua ara, ko
te otinga o nga mea oia tangata, oia tangata. Ko aua
ara nei, ko Te Pai, ko Te Kino. A e penei ana ano
 hoki te tupu o te Iwi me te tupu o te tangata. I
 kake nga mea i kake, a i heke nga mea i heke, e kore
 hoki e mau te ahua o te iwi, o te tangata. Inahoki,
 ko te tangata kino, o ahu te aro o ana mahi i te kino,
 a kino rawa atu. A ki te mea e kore e ahu nai te
 mahi a te iwi ki te nui haere ona pai, penei e kore
 e roa ka mohio ratou, kua puta ke i mua haere ai nga
 hoa, a ko ratou kua kore he kiinga mai kia ratou, kua
 tawaia mai, a kua riro te mana. Kahore rawa he iwi
 Maori o te ao nei i penei te nui o ratou mea me o nga
 tangata o Aotearoa nei. I nga whenua katoa e tae
 atu ai te Pakeha, a he kotahi ano pea te whenua i
 kahore, a i tu ai tana waewae i runga i te noho ona i
 te whenua tangata ke, ko ana waewae, me ana kakahu
 i poke i te toto o te iwi no ratou te whenua, a ua te
 uru o te patu tana kaha ki te tango whenua, na tana
 mohio nui.  Otiia i ahua ke tana tu mataati i Nai
 Tireni nei,, a he noho tikanga ke tana noho i konei i
 etahi ano o nga iwi. I taana oroko unga mai, he
 noho i whakaaetia, muri iho he mea mahi ki te korero
 whakaae nui, a ko tana noho i roto i te whakaaetanga
 mona, kua noho i enei ra i ranga i te alma tangata, kua
 nona etahi whenua. A i enei ra kua tino u tana noho.
 Kahore ano te Pakeha i atawhai noa i nga iwi mangu-
 mangu.   A e kore rawa pea ratou e atawhai. Otiia
 ko nga mea kua pahure me wareware era, a me titiro
 pai tatou ki nga ra o nga tau e haere ake nei. Eo te
 mutunga o nga iwi Mangumangu, ana noho tahi i te
 iwi Pakeha, oia iwi oia iwi, ko taua ahua mate nei
 ano ; he iti haere no te maha tangata, me te iti haere
 o a ratou mahi  atawhai.  A  he pai no aua iwi Ma-
 ngumangu  kia mahia e ratou nga kino o a ratou hoa
 Pakeha, a me te ahua rere ke o a ratou mahi tawhito,
 a me te kore ano hoki o ratou e ako i nga mahi hou
 e tohutohungia ana kia ratou.  He kore no ratou e
 pai kia mahi i nga mahi hokohoko, me  nga mahi
 nui a te Pakeha, me nga mohiotanga nui a te Pakeha,
 me  te iti haere o ta ratou ta maaro, ma ta ratou mana,
 me a ratou whenua, a te tukunga iho, he noho i te iti
 rawa, a he  kai waipiro te mahi, he kaewa noa iho i
 te mata o te whenua, ki te peo i nga tini kainga, mo
 tetahi wahi tupeka  iti nei ranei, mo tetahi karaihe
 waipiro.

   A  he nui te pai ma nga Maori e takoto ake nei i
 nga tau a mua, otiia ma nga Maori o tenei whakatu-
 puranga e timata he mahi, e ata titiro he tatutanga mo
 te whakaaro ki nga mea o te ao nei. Ho iwi maha
 ano nga tangata Maori, a e mohio ana ratou katou ki
 nga moa hei painga mo te iwi. He nui nga whenua,
 whai hoki he nui nga tangata o te Pakeha e noho reti
 ana i nga whenua a te Maori. He nui nga mea kei
 roto ano i o ratou ringa, hei tautoko mo nga uri o te
 Maori,  kia kiia ai ko ratou nga  tino tangata o nga
 whenua  nei. Otiia he mahi ano  te mahi e taea ui
 enei mea, kia puta ai o ratou uri ki enei turanga nui e
 tu ai te tino tangata. Me   tino ako nga uri ki nga
 mohiotanga e akona  ana i nga kura. Ko te whare
 kura tamariki kore i nga kainga Maori, me mutu tera,
 me  hui nga uri Maori ki reira ako ai. He whare tika-
 nga  kore te whare, a he tangata hanga noa iho te
 kai whakaako kura, ki te mea e kore nga tamariki e
 haere  kia akona ratou, whui hoki me  mahi nga tai
 tamariki kaumatua, he mahi te tino mea pai e na wi

6 190

▲back to top
               Te Wananga.
New Zealand 
 North  Island
 Haku Pei
 Herara, o te 31 o Akuhata He Pitihana na nga kai
 Pooti 6 Akarana kia Ta Hori Kerei kia te Wuuru, kia
 Te  Oroka, kia Te  Hiana, kia Te  Wanitaua kia Te
 Tikinana, kia Te  Wanatihaiti, he  tono kia uaua ta
 ratou whakahe i nga korero o te Pitihana a Te Kawa-
 natanga mo  nga Porowini kia whakakahoretia, a Uia
 waiho taua Pira kia tae ki nga ra o Pepuere ka mahi
 ai.  He mea tuku taua  Pitihana kia ratou i runga ia
 Te  Hawea  i te ra nei, a 275 tangata i tuhituhi i o
 ratou, ingoa ki taua pukapuka, a tenei ake ano etahi
 pukapuka pera ano ka tukua ki aua tangata.
   The  following telegram appears in the " Hawke's
 Bay  Herald  of the 31st August:—"   A   petition from
 the electors to Sir George Grey,  Wood.   O'Rorke,
 Sheehan,  Swason, Dignan, and  Von   der Heyde,
 praying  for resistance, word by word, to the Abolition
 Bill till February, was forwarded by the Hawea to-day.
 It bears 275 signatures of electors. Other instalments
 were  to be forwarded as signed."
   Koia nei te mahi a nga Mema o te Paremata i Pooti
 ai ratou mo te Pira whakakahore mo nga Porowini,
  No te Paraire te 27 i Pooti ai te Paremata mo taua
  Pira. Nga  mea i whakaae kia whakakahoretia nga
  porowini koia nei, ko Anaru,  ko  Taraipi
  ko Paraone, ko  Puruete, ko Omana, ko Wera,  ko
 .Paika, ko Wi  Katene,  ko Mawini,   ko Meri, ko 
  Kere ko J. Hepana. ko T. L. Hepara, ko Wanatikaiti
  ko-Poraihi, ko Pakarana, ko Wi Parata, ko Tikere
  ko Raki, ko Tapeta, ko Kanitaua. ko Riahi, ko Poena
I ko Okewa,  ko Kutipatene,  Ko Parani, ko Harihona,
ko Orira, ko Kuti, ko Karawe, ko Wirihana, ko Riti-
haua,.ko Atikena, ko Wiremuhana, ko Karingitana,

7 191

▲back to top
              Te Wananga.
ko Horiana, ko Pahitana, ko G. Makarini, ko Paaka,
ko Mei, ko Moanaro, ko  Wekepira, ko Ta.  Makarini
ko  Karahini, ko Tuari, ko Wepa, ko T. Parore, ko
Ingirihi, ko Hakihona.  Nga tangata kihai i whakaae
kia whakakahoretia  nga  Porowini ko
Ta  Hori Kere ko Wuuru, ko Tamihana, ko Tikinana
ko  Hiana, ko  Oroka, ko Tuari, ko Makeauaru, ko
Takamoana,   ko Waiti,  Ritihapeti, ko Riiwi, ko i
Matikonaere.  ko  Pani 
ko  Paka, ko Kene,  ko  Paratiha
Porowini. 
Roritana, ko Waari, ko 

 Messrs.  Andrew,   
 Brown,  Bluett, Ormond, Richmond Reynolds Wales,
Pyke,  Katene, Mervyn,  Murray,  W. Kelly J Shep-
pard, T. L. .Shepherd, Von. der Hyde, Bryce, Buck-
land. Parata,  T.  Kelly, Luckie,  Stafford, Creighton,
 Pearce, Bowen. O'Conor. Cuthbertson, Ballance, Har-
 rison, O'Neill, Curtis, M'Gillivray, Wilson. Richardson,
 Atkinson, Williams,  Carrington,   Johnson, Hastings,
 G. M'Lean, C. Parker, May.   Munro, Wakefield.  Sir
 D. M'Lean,    Stewart, Webb. J. C. Brown,
 Ingles, and Jackson.  Noes : Sir George Grey, Messrs
 Reader Wood,  Thomson,  Dignan, Sheehana, O'Rorke,
 Stout, Macandrew, Takamoana,   White Fitzherbert,
 Reeves. Hunter, Swanson, Keid, Montgomery, Bunny.
 Pairs—for—Messrs.      Parker, G.B., Kenny, Bradshaw
 against—.Rolleston.  Ward,  and Brandon.   It will be
 seen from the above  list what a large majority the
 Government commanded.

   Kua tae mai te rongo korero o nga Motu i te moana
 i te taha ki to Hauraro, e, kua kohurutia Te Kamutoa
 Kuruno, me nga tangata tokorua o te Manuwao o Te
 Peara, i te Moutere  i Hata  Kuru.   Koia nei nga
 korero i tuhituhia mai mo taua kohuru. No te 12 o
 Akuhata i tae ai a Te Peara ki waho mai o Kanaera
 Pei i te Moutere o  Hata Kuru,  a he mea  eke a Te
 Kamutoa  ki  tetahi o ana poti i haere tahi ano hoki
 etahi Apiha ano o taua Manuwao   hei hoa mona ki
 uta, he mea hoki i whakau ai aia, kia whakamarietia
 eia te whakaaro o taua Moutere. I huihui ano  nga
 Maori ki tatahi noho ai, a i tango ano ratou i nga
 mea  i hoatu noatia e Te Kamutoa kia ratou. A  i pai
 ano ratou Ui te hoko mea ki nga Pakeha. Haere aua
 Te Kamutoa   me ana hoa kia kite i te kainga Maori, a
 i pai te ahua o aua Maori ki aia i te mea e haere ana
 aia i roto i ta ratou kainga. Kahore  kau he  ahua
 whawhai   i reira, a kia haere ra ano kia hoki Te
 Kamutoa  ki te kaipuke, katahi ra, ano ka ahua whawhai
 aua Maori.  L te mea a tu ana Te Kamutoa, me ana
 hou i te taha o te kainga, Maori, ka koperea e tetahi
 Maori te kotaha, atu ana ki tana kaokao, a tatarawatia
 ngu pu  (i roto hoki i te poti era.) Kua nui noa atu
 nga kopere i piua mai ki nga Pakeha, a tokorima
  


 

Santa Cruz
 New Hebrides
 of Commodore Goodenough


8 192

▲back to top
               Te Wananga.
 Mendana
 Santa Cruz
 Ambrym, Mallicollo, St. Bartholomow,
  Espiritu Santa, and Vanikoro, 
 H.M.S. Nymph,
Sydney.
Edward Rayner,
 On Friday, August 20,
  at 5.30 p.m., Commodore Goodenough
   Frederick Smale


  HE KORERO ENEI I KOREROTIA I TE WHARE KAWA-
        NATANGA I PONEKE I TE 2 O  HEPETEMA, 1875 MO
       NGA WHENUA I MURIMUTU.

    Murimotu  Rihitia
    Ta Makarini, ko Meiha
   Keepa 
 Puhaki, Nehamera Te Kaahu, Aropeta Haeretute-
   
rangi   Te Moarauihi
    Te Morena a Te Haniti, a Te Rata 

     
Meiha  Keepa, 
Whanganui
Patea, 
Topia Turoa
Te Rata
Ta Tanara Makarini.

9 193

▲back to top
              Te Wananga.


 Nehanera Te Kaahu


Te Aropeta. 

                    HEMI PUUTU,
                      Poneke, 2 Hepetema, 1874.
    E  whakaae ana matou  ki te tika o enei korero,
      NEHANERA TE KAAHU,
      WINIATA TE PUHAKI,
      MEIHA  KEEPA,  me  etahi atu,
                    Kai titiro—W. S. MOARAUIHI.


  NOTES OF A MEETING  HELD AT THE GOVERNMENT
        BUILDINGS   ON  THE   2ND   SEPTEMBER,     1874, re
      MURIMOTU.

    There  has been a lot of surmise, writing, and con-
  versation about the Murimotu  land  lease. The fol-
lowing has been published iu C.—No. 6, of the Par-
  liamentary papers :—

    Present:  The Hon.  Sir D. M'Lean. Major Kemp
  (as representing the Wanganui claimants to the Muri-
  motu country), Winiata te Puhaki, Nehanera Te Kahu,
   Aropeta  Haeretuterangi, &c., &c., Mr.   Moorhouse,
  representing Messrs Morrin  £  Co., Messrs. Howard
   and Russell, and the Native claimants to Murimotu.
     Maps showing  the position and estimated acreage of
  the land in question having been laid on the table.
    Major Kemp  said: The land known as Murimotu,
  as shown on the maps lying ou the table, belongs to
  us, the Wanganui Natives. One Mock of 46,000 acres
  has been surveyed and passed through  the Native
  Land  Court.  There is a block at Ruanui, containing
   by estimation 40,000 acres ; also a block adjoining the
   Patea country, estimated to contain 100,000 acres, in
   which  Topia" Turoa  has an  interest; there is also
   another block  containing 15,000 acres.  This land
   Wanganui Natives. 
   
   
 

 Mr. Russell
Mr Booth  Wanganui



   Hon. Sir Donald M'Lean


   Major Kemp 


 Sir Donald M'Lean 


Sir Donald M'Lean


Major Kemp 


 Winiata te Puhaki  

 Mr. E. Moorhouse 

 Nehanera Te Kahu

Te Arepeta 

                       JAMES BOOTH,
                  Wellington, 2nd September, 1875.

10 194

▲back to top
              Te Wananga.
  We,  the undersigned, hereby agree to the correct-
ness of the statements herein made,
       NEHANERA TE KAHU,
        WINIATA; TE PUHAKI,
         MEIHA  KEEPA, and others,.
           Witness—-W,   S. MOORHOUSE.


     RETA I TUKUA MAI.
HE  PANUI TENEI KI TE RANGATIRA   o TE PEREHI.
  .

 Te Makarini

Ta Tanara Makarini

 Waitapu, 
  Renata,  Waitapu.
Petatone

W. Teoti
Ngaiteupokoiri,  Petatone 

Renata, 

 Te Hakeke,  no Marumaru,    
 
 Tuhotoariki, no te Wanikau, no te Kaharoa, no Ngapapa
 no Tawera, no Paturoa,  Wi Teota, 
 Ngatiteupokoiri. Renata,
  
 
 Tairapanga  Ahuru
  TE RAUPARAHA
  Kapiti
TE RANGITAKE.  TE WHATANUI 
 Ngapuhi.   
 Ngatiteupokoiri  
 Kawatau
 Renata  Te Whatanui,
 Taratoa, Ahukaramu,  Tupaea.
 
 Hunia Te Hakeke    Te Whatanui.
 
 tona mana  ki runga  i a au, he herehere huki ia na te

 Rotoatara
 Ngatiteupokoiri
 Wi  Teota,
 
 
 
 
  Waitapu.  


         NA HUNIA TE HAKEKE.
         To THE EDITOR OF THE WANANGA.

  

Mr. M'Lean 


                               HUNIA TE HAKEKE.

11 195

▲back to top
              Te Wahanga.
HE    UTU      KORERO          MO     TE    RETA       A
             HUNIA   TE  HAKEKE.
            Ki TE ETITA o TE WANANGA.
 

  

.
Otamakapua Kawatau,
Heuheu
 



 Pikitara ko Whiti Kaupeka




 Rangitetaea
 Whanganui 
Patea
Te Whatu
Te Poki    Tutaenui
 Otaki   Te Ahu   Kaiariki,
 Turangatoi    Te Kopiro
 Manawatu    Urututu, Parewanui
  Owhakato
 Whangaehu Pahiko        Otihae,
 
Onepuehu Te
 Kawariki    Titikura
 Pari                        Rangitikei
   
 
 Tawera, Paturoa, W. Te Ota,
 
  Te Ngange  Rahi,
 Tahora    Ngatiraukawa, Karitake.
 Tuarua i Parewanui,   Paturoa
 
 Wanikau
 


                        Naku i tuhi,
                       NA RENATA TE KAWEPO.


      CORRESPONDENCE.
     (Answer to the letter from HUNIA TE HAKEKE.)
             To  THE  EDITOR  OF THE   WANANGA.


 Te Heu-Heu Te Awa Hou
  Manawatu.

 Otamakapua Kawatau

Kokako, Patea

 Pikitara   Whiti  Kaupeka

 Rangitetaea

 Whanganui  

 Te Whatu,

 Te Poki

Tutaenui Otaki

Te Ohu Kaiariki
 Turangatoi,  Kopiro 
  Manawatu             Urututu Pare-
 wanui        Owhakato  Pohu-
 tu  Whangaehu,  Patiko 
  Otihae  Ma-
  Rangiawhiowhio
 Onepuehu Kawariki 

12 196

▲back to top
              Te Wananga
with  Rangitakiwhatu and  Titikura, and after that the
battle of Pariroa. These were battles which took place at
Rangitikei.
  You  say your fathers have not been trod on by the feet
of Tuhotoariki, or Wanikau or Te Kaharoa, or Ngapapa,
or Tawera, or Paturoa, or Wi Te Ota. Your ancestors have
been  stamped on  by my   ancestors, and elder brothers.
Your  chief Te Hanea, who  murdered Ngange,  and his
wives Rahi and Tahora, then by the Ngatiraukawa you
were saved at Karitake, and again  at Parewanui, the
hatchet of Paturoa was struck into your back, and the
head of a potato was broken, and the head of man was
saved, and Wanikau  took the hatchet from Paturoa, by
which act you were saved  and the reason for this act of
Wanikau  is,~Wanikaui Ngapapa, and Hakeke, had agreed
that one of our daughters called Ruta should be your wife,
hence you were saved.
  You say the fire of Te Mumuhu-o-te-Rangi has not been
lit on your lands. Why then does the post of Uamaerangi
still stand at Hokio.   Hearken,—O    you,  the ancestors
through whom  I claim these lands, is Matangi, and from
him is descended Tumokai, who  was the father of Ha-
painga Te Rangi, and  the Hinau, tree of Hapainga, is
still growing at Oroua. Hapainga was father of Tangaio,
who  was father of Waihoto, who  took Hine  Huanoa as
his wife, daughter of Hauiti, from whom  came Toroiro,
and here then is the second of my ancestors to whom be-
longed  these lands, and they are  my  ancestors alone.
Toroiro married  Irokino, and Tautahi  was born, who
married Hinemanu  and Tarahe was  born ; who married
Nawe,  and  Tuterangi was born, who  married Moepo,
and  Tihirangi was  born, who married  Hineaho, and
Tumonokia   was  born, who  married Pakapaka,  the
daughter of Te  Umairangi, and I (Renata) was  born.
Friend, the tree under-which Hinemanu sat in its shade is 
still growing at Oroua; and her house is at Horowhenua
and at Pouhangina is her grove of trees, and karaka grove
and  at Tauranga are her rat pits (or traps), and at Puke
tapu  are the places where Hianga made  model Pas at
Otamakapua.  The  foot prints of Kahungunu,  of my
younger  brother, are at Potaka, near the bank of the river
of Kawatau,  and  the boards (or places) of my houses,
and  my old cultivations are at Otamakapua ; and the/post
put up by my ancestor Te Rehunga,   is still standing at
the mouth of the river Rangitikei. Then why do you not
go and moan at that place. The names of your ancestors,
which you enumerate as owners  of my land, is not right
in respect to Kawatau.                              
  Europeans  and Natives, hearken,—I have seen an un-
known  creature, his name is "All Eyes," and he is engaged
in digging, pits and ditches on  unsold lands, and this
creature is like this man who says my lands belong to him.
You  (O Hakeke) say I am a slave, and was captured by
Te  Wera and Hapuku  ; I did think you might have said
you captured me.  But I captured you, and my teeth held
 in the back of your head. You also say (or mention), an
 act of Ngatiraukawa in treading on my neck, and by that
 act our chiefs Hoeroa, and Hianga were killed. I thought
you  might say you did those acts. Sir. those are act s for
 which ample  revenge were taken ; Hoeroa and Hianga
 were killed, but just then Te Huhi, Tataa, Tipua, and Te
 Humu,  were killed of the Ngatiraukawa, and peace was
made  by Te Whatanui, Tanatoa, Ahukaramu, and Tapaea.
And  Paekohu and Tawhara were given up when we became
 one. When   Whatanui was killed at the storming of the
 Pa he took at Puketapu, I then (my tribe) took Huia
 prisoner, but I. released her from  slavery, and sent her
 back to Ngatiraukawa, as we had become as one tribe with
 them, and we come from one common ancestor with them.
 Hearken, Tuaka was father of Whatanui, and I am from
Tuaka  ; from Tuaka came Mahinaarangi, from whom came
 Raukawa from whom came Takihiku ; from whom came
 Upokoiti; from whom came Ataunutai ; from whom came
 Waitapu;  from whom came Tamamutu ; from whom came
Maari ; from whom Came Tapui; .from whom came Hine-
 nui ; from whom came Uamairangi ; from whom came
 Pakapaka ; and I (Renata), his son, am here.
   You say that through the influence or Christianity I was
 allowed to return to my  own  country, yes, and it was
 through the influence of Christianity you were not killed,
 and through which you obtained a portion of your mother
 earth. Had  it not been for the influence of Christianity,
you and your lands would hare long since been swallowed
 up by the Ngatiraukawa and my people.
   Sir Donald M'Lean, you are right in making that man
 small. And I do not know that he belongs to Te Hakeke ;
 my thought is he has no father, as his ideas are so strange,
 ho is not able to lead his people, but he is an evil to them.
   Friend (Te Hakeke), you  will not be able to frustrate
 my work  with Sir Donald M'Lean.  This is a question :—
 " Who is this man who moans so ; what if the name of
 his grandfather, or of his father.
                           RENATA TE KAWEPO.

              HE TANGI MO TE APATU.
   I te 17 o nga ra o Akuhata, ka hui te komiti ki Pata-
 ngata, ka kitea te Panui o te matenga o Paora Te Apatu
 e taua hui, tau ana te pouri o te iwi katoa, ki te matenga
 o Paora Te Apatu. Te  take o te pouri, ko nga mahi pai
 katoa a Te Apatu i mahi ai. Kua  kitea e te iwi katoa i
 te ao ana mahi pai katoa, na konei i puaki ai te kupu po-
 roporoaki ; whakamanawa  a te iwi katoa mo Te Apatu.
   Haere atu ra e Tama e ! Haere atu ra ! Haere i runga
 i te Ture o te atawhai o te aroha Jo te pai katoa mo te
 iwi! Heoi te poroporoaki,

  '            HE WAIATA   TANGI  TENEI ;—
  E to e te Ta, to atu ki te rua ; to atu ki te rua i,—
    Ka Uara mai roimata, ka maringi me he
     wai, ka maringi me he wai i 
   E tae au te pupuru i, taua te haere taua te haere,
  Kia tore mutu au, te wa moana nei
te wa moana nei :
 Unoa Paikea, te hiwi ki Mamairoa te hiwi ki Mamai-
    roa i— No Ngaoho au, no nga homata kamokamo,
    no nga homata kamokamo i :
   He pahi rawa au, nou e Maniapoto nou e maniapoto i,
     E hara koe i te taane, he mokopuna ra
    he mokopuna ra hoki :
   He Puhi koe na aku, i te wa i mua ra, i te wa i raua
  ra i, ka iri kai runga, te whata a te
     Herunga ; te whata a te Herunga i :
   E mataku  ana ra, koi pau i te kuri ; koi pau i te kuri,
     ko aku moke rai, te rangona ake nei te
     rongo na ake nei :
   Te rau o Piopio, ko te kowhakaroro, ko te kowhaka-
     roro i,—He mea i motu mai i te waha o
     te ika i te waha o te ika i.
   Heoi  he tangata na te komiti o Henare  Matua  i hui
 mai ki Patangata.            
   He  kupu aroha tenei mo te iwi katoa o te Wairoa, kia
 ora tonu koutou i te ao nei, kia mau koutou ki nga mahi
 pai atawhai a te Apatu.
   Mo  te iwi katoa, kei tahuri koutou kei hanga kino i a
 koutou mo te matenga o te Apatu, atawhaitia.e koutou ko
 Areta raua ko  te Ture ora, me nga mahi pai katoa a te
 Apatu   i waiho  ai e ia i to ao nei.  Heoi  te mihi atu.
   E  hoa e  Hone  Waiti,  tukua atu  tenei reta kia TE
 WANANGA,   kia tae atu ai ki te Wairoa, kia kite te iwi
 atoa i to aroha o te komiti o Henare Matua, mo Te Apatu.
   The Patangata Natives assembled  on the 17th August,
 to express their sorrow to the Wairoa people on the occa-
 sion of the death of Paora Apatu  After chanting a song
 for Apatu,   the assembled  people wrote  a letter to the
 Wairoa  tribes, stating that they hoped that all old Maori
 customs  would  be given  up on this occasion, and that the
 people would  not be heard  uttering: any false idea on
 account of the death of their chief, but as far as they
 could, follow the good example of their late chief ia his
 acts of kindness and justice to the tribes.

13 197

▲back to top
              Te Wananga.
  Patariki Kohikorewe,
Kai hanga Tera, rae nga hanga katoa mo
       nga Kiiki, me  nga Kaata,
               Kei  Hehitingi Tiriti, Nepia.
KEI aia, i nga wa  katoa nga Tera pai rawa,
   Hanihi, Wepu, Kipa, me era mea e kore e taea
te tatau.
  Ko  ta PATARIKI   KOHIKOREWE      te whare
ngawari rawa mo te Hanihi Paki, Kiki, Toki Kaata,
Piringi Kaata, Terei, Parau  hoki, Peke  Tera  hoki.
Ko  enei mea katoa e hanga ana i roto i taua toa ; ko te
reta i tino pai rawa, e kore e kitea i roto i te motu nei,
he mea pai atu.
   Haere mai kia kite tonu a koutou kanohi a tera e
paingia.
  Kia marama ki te whare. Ko te PATARIKI KOHI-
KOREWE  whare, Tera, Hanihi, hanga Kara, i te taha
tonu  o te Peke o Niu Tireni, Hehitingi Tiriti, Nepia.
                                               17
     Hone Maki Pe,
Kai hanga Tera, me nga mea katoa mo
            nga Hoiho mahi,
 Kei tawahi ake o te Uniana Peeki tana Haapu i Nepia.

 KO     te tino Haapu iti te utu o Nepia mo nga mea
        penei.
                                                19

 Panui ki nga Maori o Heretaunga.
              KEI  TE  WHARE HOKO A
        Te Houra,
    I TAWAHI  AKE O TE POTAWHE  I NEPIA.
 NGA    Parau, Whakarawe  Hoiho to Kaata
    Me  nga mea mo nga Kiki
        Me nga Tera Pikau taonga
        Tera Taane
        Tora Wahine
         Paraire
        Wepu
    Me nga mea katoa mo tenei mea mo te Hoiho.
    He iti te utu mo aua mea nei
           Na TE HOURA,
  Nepia.                                           23
 T A  K  E  N  A   MA.,
            WAIPAOA,
HE   NUI  NOA ATU  A RATOU  TINI KAKAHU
                   ME     NGA      MEA       PERA
           He mea uta hou mai aua mea
        A     HE        MEA            TINO             PAI
            Kahore he taonga i pai ke ake
I    TE        POROWINI                        NEI

              He iti te utu mehemea he
MONI           PAKETE
         Ta te tangata e haere mai ai ki te hoko.
                                             67


I TE TOA TAWHITO A TATANA
             I NEPIA.
 HE  mea, kua tae a A. MANOE  ki nga
       waahi  katoa o te whenua  nei, a
 kua kohia eia nga tini taonga katoa.
   ME nga WAINA,  me nga RAMA tino
 pai ; a he iti te utu.
                                           57

   Ko H. KATA, MA.
       KAI  HANGA   WHARE,  E NOHO   ANA,
                     i Nepia nei,
 TERA   aia e pai ki te whakarite i nga mahi hanga
    whare  ma nga  tangata Maori o i te Porowini
 o Haku  Pei.
                       Na H. KATA, MA.
  3

14 198

▲back to top
              Te Wananga.
11. WIREMU,


NA  TE WHARE  ITI NGA UTU MO NGA TERA
         HOIHO, I HEHITINGA   TIRITI.
KO   te whare   tino iti te utu o nga whare katoa i

te Porowini, mo nga mea rino katoa, mo nga mea e
mahi  ai te kamura, me nga tangata mahi pera. No

Ingarangi aua mea katoa nei.
\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_2

       Kamatira  Hoteera,
        TURANGA   KAIPUKE   I AHURIRI.


KO     nga  Maori e haere mai ana ki Ahuriri, ki te
       mea ka haere mai ratou ki te Kamatira Hoteera
penei.  Ka  atawhaitia paitia ratou e Hone langa o te
Kamatira  Hoteera.


        Kahore  ana karaihe rere rua te ahua.
                                                                                             
          Mo  te Kai, 1s. 6d.; Moenga, 1s.

   Ko te Tiua kei te 12, a tae noa ki te 1 o te haora.
   E mea  ana aia kia haere mai nga Maori ki reira.
 \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_34


     POROWINI   HOTEERA,
                KARAIWI  KUEA.
           Kei tawahi ake o te Rerewei.
   He  Waiua,  he Waipiro, he  Piia pai rawa aana.

            HAERE  MAI KIA KITE.
                           E. AHITANA,
 38                                        Kai  tiaki.


       Ko   H.  TIIRI,
  Te kai hoko o nga TI me nga HUKA,
 a he iti te utu o ana taonga e hoko atu ai,
         a he tino pai ana taonga.


 Ko nga taonga e tonoa ana ki aia, e tukua
   atu ana eia ki te hunga hoko, ki nga
     whare Rerewei, a koia hei utu i
           te kawenga ki reira.
                                                          7
 TE    PAIRINI.


 HE kai hoko i nga mea rino katoa.
   Me nga mea ngaki Paamu.
   KO  NGA   MAORI e mea ana ki etahi

 mea ma ratou, ki te mea ka haere mai ki
   Eka hoatu e au nga mea e pai ana.

 tau, e mea uta mai aku mea i INGARA-
 NGI,  na reira i kiia ai, e kore  e nui te

 utu.
   E mohiotia ana ahau e nga MAORI,

 me mutu i konei aku kupu mo aku taonga
 e koko ai.

        PAIRINI,
               Hehitinga Tiriti, Nepia.
 36


   ROPIHONE,    ME  IRIWINI MA.,
       AHURIRI   I TE TURANGA  KAIPUKE,



  E HOKO   nui ana ratou i te Paraikete, i te Kakahu
  kua oti te hanga, Huka,  Pihikete, Waina,  Waipiro.
                                                    31
  KO nga Maori e haere ana ki Akarana, ki te mea

  ka haere ratou  ki te Kawana  Paraone Hotera,  ka
  whangainga paitia; e ataahua te noho, a e pai nga kai,

  me nga moenga i reira—
                                          £   s.  d.
           Mo  nga Kai i te Wiki  O 15  O
           Mo te Kai me te Noho
                 i te Wiki     ...  ...   1   O   O

  He Whare pai ano nga whare hei nohoanga mo nga
                          Hoiho.

      Ko Tiningama  raua ko Kingi, nga kai tiaki.
                                                  18

15 199

▲back to top
              Te Wananga.
   TAVISTOCK                  STORE,

            WAIPUKURAU.
                  JUST            RECEIVED

   A WELL  SELECTED STOCK
                                                    OF

ENGLISH  AND  COLONIAL  MANUFAC-
       TURES  AND  PRODUCE.
                         COMPRISING

10 Cases Clothing—
     Gentlemen's  and Youths Tweed Suits (very superior),
       Pilot and Witney  Overcoats, Macintoshes, Shawls,
         «Sic.

6 Trunks Boots—
     Watertights. Elastic-sides, and Shooting  Boots, es-  
        pecially made  tu suit district.                        i

First-Class assortment of
     English and Colonial Made Saddle, Whips, Spurs,
         Valises,  &c., &c.,
   6 Crates Earthenware, Assorted.
     A  Large Assortment of Ironmongery, imported direct
        from  English Manufacturers.
  10 Cases Cheese.
  40  ½-Chests Extra Choice Tea.
  6  Tons Sugar and
     A  Large and Varied Stock of Groceries.
      A  choice Assortment of cut Cigars, &c., and
        a Large Variety of Meerschanm and other Pipes,
       Fancy  Goods, &c.

 Agents for the " Wananga," the " Daily Telegraph," and
           New  Zealand Insurance Company.


   SMITH   & Co..
44              WAIPUKURAU.
T A W  I T O K A TOA,  WAIPUKURAU.

    KUA  TAE HOU  MAI NGA  MEA  KATOA  I
 Ingarangi, me nga Mea o  enei Motu

 10 Pouaka Kakahu—
     He  Kakahu Tangata, he Kakahu Tamariki, he Koti
         he Makitohi, he Horo.

 6 Pouaka Puutu—
      He  Wata, me nga tini puutu katoa



 Niu Tireni
                            Kamupene.

       TE METE  MA  ME  ANA  HOA.,
                  WAIPUKURAU,                  44
        HONE  ROPITINI,

   KAI  HANGA   WATI, ME  NGA  HEI  KOURA,
               Hehitinga Tiriti, Nepia.
                                               20

              PANUITANGA.
KUA   tu taku Toa hoko  Kakahu i Waringipata

      (Onepoto.) A, ka hoko ahau i te taonga mo
te utu  iti.
                J. KIRIMIRI.
                     WARINGIPATA,  (ONEPOTO.)
37



          M. R. MIRA,
     HE  KAI   HOKO  KAU,  ME  NGA  PAAMU,
                a e hokona ana eia
 NGA    Rana Hipi, me nga tini whenua. Ue  Rana
       ano he Hipi  kei reira. He  ano kahore
 i nga Porowini o Akarana. o Haku Pei. o Poneke.
   Kei tana tari i Paraunini Tiriti i Nepia nga tino
 korero mo aua whenua.

         HE  RAME   ANO ANA   HEI  HOKO.
             He Rikona
              Pe  Reeta
             He Kotiwera
               Ue  Marino
 No nga kahui pai katoa ana Hipi.
   A he tini ano aua hipi hei mahi ma nga Piha patu
 Hipi ano hoki.

                          Na M. K. MIRA.
 14


 KI te puta he whakaaro ki nga tangata
      e korero  ana i tenei Niupepa ka
 whakamohiotia ratou ki nga mahi hanga

 whare, ki nga mapi whakaahua whare, ki
 nga tikanga hoki o te hanga whare i runga

 i te tuhituhinga. Tenei au hei whaka-
 rongo ki nga hiahia o ana tangata, nui atu

 hoki taku pai ki te whakaatu i nga tikanga
 katoa o taua tu mahi, ana tonoa mai ki au.

             PENE  METE,
        Kai  whakahaere  whare,

         Tenehana  Tiriti, Nepia,
                                                                          8

16 200

▲back to top
200            Te Wananga.
                                                                                                              

     Ria  kite!  Kia  kite!!  Kia  kite!!!
                                                                             
       KAI       HOKO          TAONGA.,
                     HEHITINGA  TIRITI, NEPIA,
     E ki ana, mana rawa ano te hoko iti o te taonga o nga Toa katoa o Nepia.
                           E ki atu ana aia ki nga Maori.
 Kaua  e whakarongo ki ta te taringa e rongo ai, engari ano ki ta te kanohi e kite ai.
                                                                                                  28
       N. P., PARANITE.
   TE TARI O TE WANANGA.
             A muri  iho o te 28 Hurae,
   KEI        HEHITINGA                 TIRITI          I   NEPIA,
        i te Tari i taia ai te Haku Pei Taima.

          Ko te Kai hoko mo te Nupepa
     TE      WANANGA
              Ko KARATI ma,
       KAI     HOKO     PUKAPUKA,
              Hehitinga  Tiriti, Nepia.



NEPIA, Haku Pei Niu Tireni.—He mea ta e HENARE HIRA, a he mea panui
    e HENARE   TOMOANA,    e te tangata nana tenei niupepa, i te whare ta
    o Te Wananga, i Nepia; 
            HATAREI, 4 HEPETEMA, 1875.
    THE WANANGA OFFICE
               will after this date be at
   HASTINGS-STREET,        NAPIER,
  where the Hawke's  Bay Times was  formerly
                    published.

                Agents for Napier—
 COLLEDGE        & CO.,
                STATIONERS,
               Hastings-street, Napier.



NAPIER, Hawke's Bay, New Zealand.—Printed by HENARE HIRA, and pub-
    lished by HENARE  TOMOANA,     the proprietor of this newspaper, at
   the office of Te Wananga, Napier.
          SATURDAY, 4TH SEPTEMBER, 1875.