|
loading...|
|
Te Wananga 1874-1878: Volume 1, Number 4. 25 September 1874 |
pp
Abstract 
pp
Commentary|
|
1 12 |
▲back to top |
TE WANANGA,
————————.
HE PANUITANGA TENA KIA, KITE KOUTOU
"TIHE MAURI-ORA."
NAMA, 4. PAKOWHAI, PARAIRE, HEPETEMA, 25, 1874. . PUKAPUKA, 1. UTU E 3d:
KUA tae mai te reta a Henare Kaiwai o
Waiapu, he mihi mai kia Te Wananga, he whakaatu
mai, hei muri ake nei ka tukua mai ana whakaaro.
KUA tae mai te patai a Teone Turi o Whanga-
nui, kia whakamaramatia te ora, kahore ano kia noho te
Komiti ma te Komiti e whiriwhiri te utu tau te utu
marama, ranei, no Whanganui taua reta.
TE RAROKU,
AKUHATA, 28, 1874.
Ki te Kai-tuku o Te Wananga.
HE whakamana naku i te tono a Te Wananga
koia ahau i tuku atu ai i aku korero hei tirohanga iho
ma tetahi, ma etahi huihuinga tangata ranei, na e
tono aua ahau kia. aroha koe ki te tuku atu kia
Perehitia.
I RONGO ake ano au, i tae mai te whakawaha a
Te Wananga ki aku Rangatira i te 5 o nga ra o
Akuhata nei, kia haere atu ki te kawe korero atu ki
a ia hei whakaaturanga maana, heoi kaore ano ahau
i rongo ake i te takatutanga ki te haere, a he ahakoa
mo nga Rangatira te wero haere noa tenei hanga te
tangata ware, I haere ai he kawe atu i ana paku
korero ki a Te Wananga, ki te reo marama hei korero
kia ata rongo mai ai te whanau a Te Ruangapara..
TAKU korero he whakapai ake noku ki te
taenga mai o te Pakeha ki to tatou motu i tae mai
ai hoki te Ture, mei kore ko enei ra katoa i pahure
ake nei timata mai i taku whanautanga, tae noa mai
ki te ra e korero atu nei ahau, he ra. wehi anake noku
no tenei tangata ware ki oku tangata nunui, he wha-
kaatu ra naku, e hapa ana au inaianei i tera taonga
i te wehi ki nga Rangatira, engari ko te taonga kei
a au inaianei, ko te ki he rite tahi maua. I nui ai hoki
tera taonga ki a au e ora ana taku ngakau e whai
tuara ana moku, ko te Ture, He ahakoa he tika tonu
ngaki mai a te Rangatira, koia taku Rangatira ko
tona papa whaea ranei te Rangatira o taku papa, me
taku whaea ko nga matua ona matua nga Rangatira
o nga. matua oku koeke, he aha koa e tika tonu ana
tana ki mai, ko nga kai aha ranei a oku koeke e puta
tonu ana ki ona koeke, he ahakoa e tika tonu ana
tana ki mai, ko te take i ora ai oku tupuna, koeke
ranei, na te mohio ki te naahi, ki te whakaputa i nga
hua i nga kai, mei kore kua mate kua pana noatia atu
ranei, hei aha maku whakakorekorea rawatia iho e
ahau ena mea katoa, no te mea hoki e mohio ana au
kaore e tino pa mai kia au te ringaringa o te
Rangatira i te wehi ki te Ture, tetahi hoki kua wha
katuturutia e te Ture hei tika. mo te tangata, ki te
whenua te roa o te nohoanga, tetahi kua waiho tonu
ma nga kupu e puta i te waha a ia e whakatika e
whakahe ranei, ko aku take tonu enei i kore ai e wehi
ki te Rangatira, tera atu ano ia etahi, he whakaaro.
noku kei ngenge koutou, e koa ra e ware ma.
Na to koutou,hoa,
NA TE TANGATA-WARE.
NGARUAWAHIA, WAIKATO.
AKUHATA, 26, 1874.
Kia Te Wananga.
TENA koe, Tenei au kua matakitaki-iho ki a
koe. He ohonga moe ake, rongo tonu ake an i a koe-
e Tihe ana, Mauri-ora. Haere mai e Te Wananga,
whakaarahia te ua o te kaki o tupuna, o to whenua
hoki o Aotea-roa, kaore he kupu ke ki a koe, Heoi he -
mihi, he tauti mai, ite karanga i te manuhiri ki te
kainga.
HAERE mai ra e te manuhiri tua-rangi na taku
Potiki koe i tiki atu ki tahatu o te rangi Kukume
mai ai. haere mai.^ Nau mai e taane ka kau
taua i te wai, kia matakitakitia koe e te Tini o te
Tangata, naku koe i tiki atu ki te Waonui a Taane.
He uri ano au.no runga i tetehi o nga Waka 6 Tupuna.
o Tainui.
Heoi ano,
Na to whanaunga aroha,
NA A. T PATENE
|
|
2 13 |
▲back to top |
|
|
3 14 |
▲back to top |
|
|
4 15 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Wikitoria Haku Pei, Kooti Hupirimi
Karauna Karaati,Riihi Kootitia
Ruritia Kairutu Keti Mangateretere
Heretaunga Mokoia
|
|
5 16 |
▲back to top |
TE WANANGA.
kaha, ko te rite, rite, rite, peehia, E koa ana te
ngakau wehi ki aua kupu nei, e hara hoki ta matou i
te mahi mo matou ake tenei taonga, mo nga tamariki ia
kua ngaua te rae e te huka, kua turere te moe i nga
kanohi, kei te mohio hoki koutou ko nga rakau i
whakatokia ki te kaari ko nga mea tena e whai hua ana
ko nga mea i tiria ki te papa tupu, e kore e whai hua,
ko ana korero e korero ai, e kore e matareka ki te
ngakau o te tangata, e kore hoki e u te titiro o te whatu
o te tangata, e kore e rite ki te rakau i whakatokia ki
te kaari, rere ke te tipu, rere ke ona hua, rere ke tona
reka, me te u ano hoki o te kanohi ki te titiro, me te
koa o te ngakau wehi ki aua hua o aua rakau, i te nui
o te reka heoi.
HE pohehe no matou, koia i kaha ai nga kupu e
kiia nei kei te amuamu te motu nei mo nga moni o
Ingarangi, i te kore hoki e whakamaramatia kia rongo
hoki matou i nga tikanga o taua moni, koia i nui ai te
amuamu o nga Iwi ki o ratou Mema mo te urunga o
ratou Mema ki te pootitanga o aua. moni, ina hoki i
mea te kupu tua-tahi o Ingarangi, kia Karauna
Karaatitia te whenua ka tika kia Riihitia, kia hokona
te whenua, He aha hoki i herea kautia. ai te whenua o
te Arawa e te Ture, kia-whakarerea te ritenga o te
Ture me te Kooti, te whenua kia puta te Karauna
Karaati, ka tika te hoko me te Riihi, ko te kupu nei,
na te Haku Pei Taima i whakamarama te kupu-a
tetahi Mema i roto i te Tina, kia kaua nga Maori e
wehi ki taua moni, ka tiakina e te Ture mo te tangata
anake tenei kupu mo te whenua, kahore e, marama, ka
mate te whenua, kua rongo katoa matou i te tangi o
etahi Hapu o te motu nei ki o ratou whenua kua pau i
te hoko, kahore he Karauna Karaati.
NO TE AWA WHIRO;
HEPETEMA, 9, 1874.
Ki te Kai-tuku o Te Wananga.
E HOA, i roto au i te puia rarauhe e tuohu ana
ka rongo ake au i te tangi a te manu, ka mohio ake au
ki te ahua o tona tangi, e penei ana, kuika, kuika,
katahi au ka mohio, e, he koau whanau hou tenei, ina
hoki tona tangi, no te kitenga i au e tuohu ana, karanga
tonu iho e ta, maranga ki runga, ko au tenei ko Te
Wananga i haramai au kia homai he kai maku, katahi
au ka ki atu, ina to kai, ko au e whakawiria nei e piko
rawa iho nei, e tangi tuohu nei i te roa o te ra, e kapi
ana toku hope i te mate whakarihariha, a kahore he
wahi ora oku kikokiko, e kaha kore ana ahau a monga-
monga noa, i aue ahau i te. mamae o toku ngakau, ko
tenei e Te Wananga, kai to aroaro oku hiahia katoa, a,
e kore hoki e mahue i a koe te kawe atu, hei titiro iho
ma nga hoa i tenei motu, ki ta ratou auetanga, ka
mutu taku kai mau
NA TE AUE.
TE WAIPATU.
HEPETEMA, 11, 1874.
Ki te Kai-tuku o Te Wananga.
E KORO tena koe, i mate koe, a kua ora, i ngaro
koe, a kua kitea, he aha ra koe i kitea mai ai ki te
whaiao nei hei tawainga ma te ngakau whakahi e kotiti
ke nei i te tika kua mohio ano ia i te ngakau wareware
nei i a au, kei mea mai koe, he aha tau e pakiki, waiho.
kia ui ana he ngakau kuare, karanga e Te Wananga ki
o Waka, karanga ki te tangata rahi raua, ko te tangata
iti, ko te mea ano tena e tika ai, ko te hui i te haere-
me te mahi, me te ki, me te whakarite, me te rapu i te
tika, e ai ki tau, era ianei e marama te whakarongo a
nga kai whakarongo, ina tu te tekau tangata ki te
korero, kaore, kia kotahi hei korero, kia marama ai te
whakarongo i nga mea e tika ana, i nga mea ranei e
he ana, a, me te whakarite i nga mea e rite ana ki te
whakaaro o nga kai whakarongo, he whakapai ake kia
koe e karanga nei, kia kotahi, kia kotahi, ae ake nei te
ngakau wareware, ae, haere mai kia manaakitia koe e te
kuare-, maumau o korero ki te rukea e te ngakau
whakahi, otira e kore ano e mahue nga mea timatanga
o te ao i kotiti ke ai te tangata ki te he, he whaka-
pai ake ki a koe e ako nei, kati noa i konei nga kupu
ki te hakoro nei, kia kaha ra e koro mana ka rawhi-
whiu i a ia, e taea hoki u au te ana i te hanga, ka puta
te ki, hei kona ra huri ai i te mahara.
NA IHAIA HUTANA.
OTAKI.
HEPETEMA 9, 1874.
Ki te Kai-whaka-haere o Te Wananga.
TENA koe, e whakapai aria au ki nga mahi a Te
Wananga kua tae mai nei ana panui kia matou, kua
kite an i ana korero, e ki ana he nui tona aroha ki te
teina, me te tuakana, me te whanaungatanga o te
tangata, he nui tona aroha ki te tangata Maori, he nui
tona aroha ki a Papa ki te matua o te tangata, na Papa
ka kiia te tangata he tangata, a, na te iwi ka kiia
te Rangatira he Rangatira, ki te kore a Papa, me te
iwi Maori, kaore ra he Rangatira o te iwi Maori,. E hoa
ma puritia a Papa, waiho nga whenua kaore ano i
hokona e koutou, whakatupuria he hipi, he kau mo-
runga i o koutou whenua, tena koe e Te Wananga i
puta mai nei koe i roto i te patene whakamutunga, i te
whakaaro o te tangata iti, kua mate hoki te tangata i
runga i te mahi a nga tangata Rangatira, mate whenua.
mate tangata, ko tenei,, kia kaha tatou ki te hapai i o
tatou whenua Maori, waiho te ingoa Kuini i runga i te
tangata, aua i te whenua, ka mutu.
NA PEENE ARAMA.
NGAHAPE.
HEPETEMA, 9, 1874.
Ki te Kai-tuku, o Te Wananga.
TENA koe me tuku.atu enei kupu kia haere atu
ki te motu nei, hei titiro, hei whakaaro, I te moe au
i roto i toka whare, ka tae mai a Matihe rana ko
Whitiwhiti-ora, ka whakaara i au, maranga he awatea
kua whiti te ra, korerotia ou whakaaro, katahi au ka-
ki atu, ko tokorua tupuna taane, kua hoatu e o korua
taina ki nga heke, he pirangi ki o ratou taonga, ko to
korua tupuna wahine" i toe ki o korua taina, no muri
iho, ka tae mai. nga tangata tokorua o tana heke ano
ka ki mai, homai te wahine kia kawea, ki te. whare
kanikani, ki te mahi. moni ma nga mokopuna, kia
toru nga, ra ka hokimai ai, whakaaetia ana e o korua
taina, katahi raua ka tatari ki te toru o nga ra, tae
noa ki te toru o nga ra, kihai i hoki mai, katahi tetahi
o rana ka haere ki te tiki, ka tae, ka kite i aua tangata.
ka ki atu, kei hea te wahine ? ka ki mai aua tangata
tenei, ka ki atu ia, homai, kua kore nei hoki e puta.
|
|
6 17 |
▲back to top |
TE WANANGA
OTAKI
HUNE, 14, 1874
Wi Parata
OTAKI
MAEHE, 14,1874
te Kooti, Ngatingarangi mo Turanga mo Kau-
whata
Hautere Turanga, Kauwhata
Mangaone
te Kooti, kaore he tikanga i te Maori, kei te
Kooti
te Kooti Horowhenua
Waihoanga Wairarapa,
Rakapa. Topeora, Harehemi Taharape,
Karanama te Kapukaiotu, Karanama te Whakaheke,
Eru Tahitonga, Hohua te Riu.
NA TE RUNANGA o WHAREWHARENGATERANGI.
Hemea ta e Henare Hira a he mea panui e
HENARE TOMOANA, e te tangata nana tenei nupepa, i te
whare ta, o " Te Wananga" i i Pakowhai, Nepia.
PARAIRE, HEPETEMA, 25,1874.