TE WAKA MAORI.
Hoea te Waka, ha!
O  A O T E A R O A.
KO TE TIKA. KO TE PONO. KO TE AROHA.

NO 3 TURANGANUI, KIHIPANE, MAEHE 28, 18884 Te utu 6d.


HOKO NUI 0 TE TAONGA ME TONA TINI O TE
KAKAHU.
NA HORI MOA.
MO TE MARAMA KOTAHI ANAKE.
NO te mea, E hiahia ia au ki te whakawatea i taku
Toa, Hei Takotoranga mo nga Taonga, Hou,
Ehara mai ana i te marama o Maehe Ko Katoa aku 
Taonga, ka tukua ki te Hoko mo te utu iti rawa. Ko ia
nei etahi o ana Taonga.
He kakahu wahine, he kaone wuuru he kaone kara
ma, puuru. He kareko ma he kareko hei hiiti. He
Pairakete ma, he Paraikete raka, kara, he Paranene. He
Peehi moenga, he kori wahine, me tona tino o nga kakahu 
wahine.
Ko enei Kakahu i whatua i te Koroni o Niu Tireni, e nga 
tino kai hanga kakahu i Kaiapoi, me Rohirena, me
Mohikera, nga kainga mahi o aua kai hanga kakahu.
He Kakahu i ata hangaia mo nga tane menga taitamariki.
He pihi Wuuru, mo te Tarutete, koti, wekoti.
He nui atu te Ingarihi, koti, tuira, tarautete mo te
tangata pakeke mo te tamariki. He nui ata nga tu
kakahu mo te tane kei au. Kai Mahara nga tangata katoa.
NO HORI MA.
(I mua na Renata)
KEI KARATITONE RORI, KIHIPANE.

PANUITANGA.
Kia aku hoa Maori katoa.
Tena ra koutou, e hoa ma.
He kupu whakaatu atu tenei naku kia koutou katoa kia
mohio mai koutou e kite ana koutou I ahau e noho ona
e hoko ma I nga taonga kia koutou i te whare e Wiremu Atea
kei Kihipana nei, i enei tau etoru kua pahure ake nei. 
I tenei kua mutu taku mahi kia ia. A kua tangohia e ahau i
te tari tawhito, o te Rihi Roia te whare hoko taonga moku
Ki te haere mai nga tangata Maori ki Kihipana ki te hoko
me haere mai ratou ki taku whare toa, i te tuatahi ki 
Matakitaki i nga taonga o roto. He nui nga tahi o taku mahi
hoko taonga no reira taku mohiotanga ki nga kakahu me nga
taonga o roto. He nui ki tau o taku mahi hoko taonga no
reira taku mohiotanga ki nga kakahu me nga taonga e paingia
ana e hiahiatia aua e nga tangata katoa. No reira taku kupu
kia koutou kia haere mai kia kite aku taonga hou katoa, me
hoko i aku taonga, me korero hoki koutou ki a koutou hoa
kia haere mai hoki ki te hoko. He taonga pai te taonga utu
ngawari, Ko taku whare he toa hoko taonga ki nga tangata
Maori me nga tangata Pakeha e rite tona ana ki au raua
erua, tetahi ki tetahi kaore te tangata ke.
Kahore e tukua ke nama ki te Tangata e hoko ana i nga
taonga o tenei whare, ahakoa Pakeha maori ranei, Konei
Kaha ai ahau Ki te whakaiti i nga utu aku taonga.
Ko etahi tou e tuku nama ana na reira I whakapikia ai nga
utu. Tena ko nga utu aku taonga Kahore he take i
whakapikia ai.
Haere mai nga tangata katoa ki te titiro i nga taonga hou.

HAERE MAI, HAERE MAI, HAERE MAI.

Na ta koutou hoa

NA ARIKI KIWHA.
Kihipane, Tihema 5, 1884.
ÿ

KI A MAUA HOA MAORI

E KITE ana maua e korerotia ana e koutou nga korero a
Panuitia atu e maua ki te WAKA MAORI mo te iti o te utu
e uma taonga a hokohokoa ana. Otira e hiahia ana maua
ki te tokomahatanga e kortou, notamea he nui noa atu a
nui taputapu ma koutou e nga mea e rawe ana. Ki te
pakaru te parau ka taea e maua te whakanoho hou i te wahi
pakaru. He tini nga ahua, Harou, Kaheru, Hapara, Ho
Nga whakarawe mo te parau, Mekameka, Ropia nunui, Ropi
iti, Waea taepa, Inihi keiti, Raka whare, Karahi wini, Pepa
me te Kirimi hei whakapiri mo to whare, he Peita mo waho
Kaka o nga ahua katoa, mo te tana mo te wahine mo nga
tamariki tane mo nga kotiro, a ki te hiahia koutou ki te
hanga ta koutou ake kaka, kei a maua nga Mihini hei tui,
me nga ngira me nga hinu mo nga mihini me nga ngira mo
nga temara mo te tui ringaringa nga kutikuti hei tapahi
nga piihi kaka. Nga tini mea a te Kamura hei hanga i a
koutou whare, nga Oumu hei tunu I a Koutou taro Taapu
hei horoi i a koutou kaka nga Paora mo te kohua kai, Paketi
hei harihari wai, otira ko te tini noaiho o nga mea e rawe
ana ma koutou whare.
Haere me tirohia mariretia e maua mea katoa ahei reira
whakaatu ai ki a koutou hoa Maori te ngawaritanga o nga
uta o te Whare Maitai.
NA PANERA me PAERANA

PANUITANGA.
Ko nga Whakaaturanga Matenga tupapaku Marenatanga
ranei, Whanautanga tamariki ranei, Me apiti mai ki te
katahi hareni, me tuhi mai nga tau. Me te ra, te marama
te tau i mate ai.

PANUITANGA.
Ki nga kai tuhi reta mai Apititia mai he hereni ki te taha
o te reta tuku mai kia taia i roto i te WAKA MAORI hei
whakakoa i nga tamariki takatakai atu a te pepa nei.

PANUITANGA KI NGA HOA TUHI MAI. 
Ko nga tangata e tuku korero mai ana kia taia ki Te WAKA
MAORI. Kia marama te tuhi mai, kia marama ai nga kai ta
ki te whakanoho i nga reta. E kore e taia nga reta e tukua
mai ana kite kore e tuhia mai e te tangata tona ingoa tika 
raro iho o nga korero.

TERMS OF SUBSCRIPTION.
The subscription to the Waka Maori is 6s. per year,
payable in advance. Persons desirous of becoming 
sunscribers can have the paper posted to their address by
transmitting that amount to Editor, Post Office Box No.
10, Gisborne.

TE UTU MO TE  WAKA.

KO te utu mo te WAKA MAORI i te tau e ono hereni,
me homai taua moni ki mua. Ka tukuna atu te nuipepa i te
Meara ki te tangata e hiahia ana me ka tukua mai e ia tana
moni ki a te Kaituhi o te Waka Maori. Pouaka, No.10,
Poohitapeta, Gisborne. He pane kuini, He ote moni ranei
te moni tika ki te tuku mai te meera. Ko te mea tika
rawa me huihui nga moni o E tangata o te Wahi Kotahi.
Ki te tahi tangata Kaitiaki Toa, Apiha ranei o tana
takiwa mana e tuku huihui mai nga moni. Mo te
whakaaturanga o nga tangata nana nga moni.

TE WAKA MAORI O AOTEAROA
TURANGANUI, KIHIPANE, MAEHE 28, 1884
E HOA ma e nga iwi Maori katoa o nga motu nei,
tena koutou. Tenei ano nga kupu ata kia koutou,
e noho marara mai na i na wahi i na wahi o to tatou
nei whenua tipa o Niu Tireni, Tena pea kua kitea
o te nuinga o koutou, kua rongo kau ranei, to
maanutanga o tenei wakatari, hou a te WAKA 
MAORI kua whakaritea nei, hei hoehoe ma tatou
katoa i a tatou whakaaro i a tatou maharatanga
ki tena wahi ki tena wahi kia rongo ai hoki tetahi
tetahi i nga peheatanga o ona hoa Maori, e kia
whakakotahitia ai hoki te ngakau o te katoa ki te
rapu i nga tikanga nui mou iwi o nga mea ano o
konei o tawahi ata ranei. Kati ra e hoa ma,
whakaarohia nuitia mai tenei taonga nui ma tatea
ara te nuipepa reo maori, tautokona mai kapainga,
rawatia ake ki runga kia ai he reo ma tatou, hei
whakapuake i a tatou whakaaro ki nga tarunga o to
mo katoa. Heaha hoki te painga kia tatou o te
noho wahanga noaiho, i waenganui o nga mahi nui o
te no. E kore hoki tena e tika ka rite hoki ki te
kirehe o te whenua, e kai ana i ana tarutaru o moo
ana tam mea, a kahore he whakaaro ke atu ona.
Tena ko te tangata te mea i hangata ketia e te Atua
hei wairua ora hei rangatira hoki mo te ao, me
maranga ia ki runga, me tu ano ki te whakahaere i
nga ritenga pai i nga mahi whakarangatira tka i
ngoki haere i roto i te puehu. Na tenei tetahi
whakaaturanga hei maharatanga ma koutou. I to
tatauranga o nga Maori o tenei kore au tera atu tau,
hui katoa ratou, ka tata ki te 45,000 tangata he
iwi nui tonu. A he tokohia o aua tangata e ki to
tonu ana tenei mea te nupepa Maori, a he aha te
take i kore ai? Ko etahi a ki ana te koro moni,
ko etahi e ki ana ta hoa kia rahi haere te nupepa.
Ki ta etahi, kua tahuri katoa nga nupepa o mua no
reira ka kore e whakaponohia e ratou he korero
ke ta tetahi te korero ko ta tetahi ano rana nga
kaiwhakahaere anake the He whakaaro pohehe
rawa atu tena kua kiia ata i mua ra te mahi tai.
maha rawa te mahi whakahaere nupepa Maori a kei
ua kai awhina te ritenga mo taua turanga mo tona
hinganga ranei mo tona makonatanga ki nga kai
pai mo tona tupuhitanga ranei runga i te kore
atawhai Heoi ano hoki ta te nuinga ko te uta i
nga moni torutoru a riro atu ana i a ratou nga
korero i roa ai te kohikohinga mai o te
kaiwhakahaere me ona kai mahi. Kua rongo noa atu matou
i nga nmummutari o nga Maori, i te koro whaka.
aturanga atu ki a ratou i nga mahi nui o te aoa e
Paine tonu ana ki a ratou hoa pakeha, kia korerotia
kia ratou nga rongo korero a te pakeha, e tae mai
ana i te waea to kapepa ranei, no reira ka
mahara matou, he iwi piringi rawa teraori ki te
rametia a ko te he kahore he tangata e mana ana ki
te whakahaere nupepa ma ratou, (kua noho tupato
hold, nga mahara e nga kaiwhakahaere nupepa
Maori. Kua kite matou i te hinganga o era atu



ÿ

nupepa, a e mohiotia ana hoki te take ara he
ngakmakoretanga na nga Maori. Heoi ra e hoa ma
whakaarohia paitia enei korero. Maharaha hoki nga
painga o tenei mea o te waka, hei whakawhiowhiti
ma tatou whakaaro ki te wahi ki te wahi. Kia
ngakau nui tatou kia whakangakau rangatira hoki
kia kore ai o Paea te waka ki runga ki te teka
engari kia matau tonu ro wai, hei hoehoeama ma
tatou taonga. Kua kiia ata kia koutou i te
timatanga ka whiriwhiria mai nga korero katoa
a hampi ana ki te taha Maori. Nga mahi
o te Paramete, me nga toro hea ano hoki.
Kati ehara i towareware nana i arai atu i enei tak.
iwa engari na te ngaro tetahi o nga pukapuka Pera,
na te mate tetahi o te Kura me te kaiwhakahaere.
Taria ra, a hei te kitenga i nga korero nui ma koutou,
tera a utaina tonutia atu. Ki te tirohia e koutou te
rarangi ingoa onga kai manaaki i panuitia tera
putanga, me te rarangi ingoa hoia o tenei, ka kitea
e koutou te ruaruatanga o nga tangata e tuku oranga
mai ana mo nga kai mahi. Ko tatahi take hoki tona
i taimaha ai nga ringa o te kaiwhakahaere. Ko ia
hoki kei te uta i nga kaimahi, me te perehitanga hoki
ta putanga ia putanga. Heoi ra e te iwi, ata
whakaarohia e koutou enei korero. Maharaha hoki ki te
kore e tu tonu te nupepa ree Maori ma koutou ka
kopikopiko nomme te nuinga o koutou i te pouritanga,
ka kore hoki e kite i nga mea e waho o te whare.
Kaura k ata whakamaramatia atu enei korero
kia koutou, a e noho mai na ta koutou to
te ritenga. Otira maharatia tenei ki te tukuna e
koutou te Waka kia pao ki runga ki te tekau ka ano
noa iho koutou ki muri i te kore maugi, ma koutou
e kore ano hoki o maia te tangata ki te hanga Waka
hou, ki te papaua ranei i nga pakaru o te mea
tawhito.

Kahore ana Tawhiao ma kia haere ki Ingarangi.
No te haerenga atu ki te whakarite mete ma ratou,
ka ki mai te kaiwhakahaere mo nga tima me noho
ratou kahore hoki te wahi watea mo ratou runga
i te tima tenei rerenga.
Tae mai ana nga korero o Taupo, he hanga mataku to
putanga mai e nga ra whenua ki reira. I te Wenerei
 o tera wiki e tek a ia, rima nga koringa, i
waenganui o to 10 me te 12 o nga haora i te ata. I
te ahiahi o te Taite kotahi te ra nui o rima tekau
hoki nga korikoringa i muri iho. A te atatu o te
Paraire, he ru nui ano. Ko Taipo he koa te ingoa
tika mo tona wahi.

E whakaata mai ana te Korimako e Maehe
15, i nga tangata e haere tahi ana me Tawhiao ki
Ingarangi a tokowha aua tangata he mema no te
Paramete o Niu Tireni, ara a Taiaroa, a Henare Tomoana,
au Te Wheoro Maipapa, me Hone Mohi Tawhai He
ma pea tana whakaaturanga mai, otira he aha te take
koratatoa rongo wawe i te whakarerenga o nga
Ariki nei i a ratou turanga ki te aroaro o to
Paramete kia ai te takiwa mo te pootitanga i nga riiwhi
ma ratou inahoki ka tata te turanga o te Paramete
mo tenei tau a kei hea he mangi, me te taha
Maori.

Kei te maharatia e etahi tangata ma te hunga
o te Paramete tenei tauto hinga ai tenei
kawatia anga a o ua tina hoki ko te Hori Kerei te
Tumuaki mo te Kawanatanga hou Kowai ka mohio,
ma ka kaha ka kaha kei te tokomahatanga hoki
te ritenga, ehara i te mea ma te tangata kotahi e
whakarite.

IHIPA.
He maha noa ata nga tau i noho rarurara ai tenei
whenua a Ihipa, a e kore e taea i konei te whakaatu
nui i nga take katoa, engari me huihui mai kia poto
nga korero mo nga tino take i ura tahi atu ai tenei
iwi nui o Ingarangi ki roto i nga raruraru o taua
whenua.
He iwi whakahihi rawa atu te Ihipana, a he nui
nere atu te maumau moni o to ratou kawanatanga i
te mamonaka noaiho i runga i a ratou whakaaro
koretanga No te paunga a ratou ake moni, ka
ntmia nui ratou i te moni o te Ingarihi mo te Wiwi,
a ka tae ki te wa hei whakaritea mai koro moiho
te moni hei whakaea i o ratou namm No reira ka
peke atu noa kawanatanga o Ingarangi mo te Wiwi,
ko te rapu mauma mana moni, a noho tona ana
ko reira ki te tone i nga moni, ki te tiaki hoki i a
ratou ake tau ai mataiapua e taua iwi. Tetahi,
ki te tohutohu i nga whakahaerenga o nga mea o
Ihipa kei tinihangatia ano ratou. Kati ka noho
noa iho te tino Rangatira o tana whenua i tukua
iho hoki tona mana ki raro iho to te Ingarihi, me 
to Wiwi. A tiaki kau mua ratou i a ia i runga i
tona nohoanga rangatira Kihai roa kua
pana panaia nga kaimahi o taua rangatira, a ka whaka.
ritea ma nga tangata iwi ke e whakahaere i nga mahi
o te Kawanatana ki, me etahi ano ia e nga tangata
whenua e whakaaetia ana e te Ingarihi, Kua
kite hoki te Iapaki i te hanga i te tinihanga hoki
o taua iwi no reira ka horo e pai kia noho ratou hei
kaiwhakahaere tikanga.
Te tino take i whai ritenga nui ai e Ingarangi ki
Ihipa, no te ratou hokonga i te awakeri reira i
keria hei haeretanga ata mo ia kaipuke e tae
katoa, ina whiti atu i te moana nui ki te moana
Whera, Ko te tino ara poto hoki tona kitea hei
rerenga mai mana kaipuke e Gropi, ki tenei taha o
tono Kaunate Ingarihi nga whenua maha tenei
taha a na ratou hoki te tokomahatanga o nga
kaipuke rere mai ana ia reira. Heoi ra, kihai i
roa, ka whakarere te Wiwi i taua whenua, waiho
ana ma te Ingarihi anake te mana ki reira i runga
hoki i a ratou whakaaetanu ki te tiaki i nga tangata
o te Wiwi, me a ratou taputapu.
Kahai rawa i roa, ka timataia e nga tangata
whori tetahi rarurara i wonganui o ratou ano.
Whakaturia ana e ratou tetahi karakia parau i ma,
ratou te penei mo to te Hauhau o Nui Tireni nei
atu ake ana tetahi tangata narakia, ko Arapi Paaha
te ingoa hei rangatira hei kai tohutohu ma ratou a
ka anga mai tana whawhai ki te tino Rangatira o
Ihipa ara ki te tangata e tiakina ana e te Ingarihi.
Heoi na te korenga kaha o taua rangatira ki to
whawhai, ka tono atu ia ki te Ingarihi hei awhina i
aia, a me tuku atu i nga ritenga katoa o te whawhai
kia ratou. Whakaaetia ana e Ingarangi tukua
ÿ

atu a nga hoia mo nga kaipuke manuaoa kihai i
roa ka hinga a Arapi o taua ope. Hopuria aua a
Arapi a te Ingarihi, whakawakia ana pairi ata ana ki
tetahi mate ana Ingarangi ki raro iho e mia, ki
reira noho herehere ai Katahi ka whakahokia ata
te nuingwo nga hoia mo nga manuao, ka Ingarangi,
kua noa kua mutu te raruraru. Otira ka noho tonu
te ngakau maunhara i roto i nga tangata i whara ia
Arapi, me tona karakia porangi Heoianokawhakia
tupu raruraru ano ratou, ka rapu hoki tetahi kai
arahi ma ratoua ko te timatanoma ika tona o to
whawhai a mahi mai nei inaianei i Ihipa.
Tena ra kia tahuri tatou inaianei ki te whai haere
i nga putake e tenei raruraru hou a ka kite tatou i
to te mahi porangi a taua iwi haunga a nga tangata
a Ihipa anake, engari o nga tini hapu e noho marara
ana i nga whenua nui ai era wahi e te ao. Ahakoa
te hapu ko te rau otira ka ratou, e whakakotahitia
ana e ratou whakaaro, i runga ta ratou karakia tu a
Hauhau nei ano te oranga mai e tetahi tangata hou
ki te hapai i a ratou ritenga tawhito, ka tino
whakaponohia taua tangata e ratou katoa a mene mai ana
ratou ki te whakatu i a ia hei kai arahi i a ratou.
E ki ana e ratou korero a mua i poropititia, ina.
mata a tatahi tohuuma a ratou te putanga mai o to
ratou Bhhaia, ara e tetahi poropiti houa e penei
ana nga korero a taua poropititanga, Hei to
marama tuatahi a Moharema, i te tau 1300, ka puta mai
a Ere Mahati ara te Mihaia ka tuturu ona tau ki to
wha tekau a he ahua rangatira rawa tonu ahua. Ka
roa ake tetahi a ona ringaria tetahi, te ingoa a
tona papa ko  Muhamete, e ke te iti moma tona whaea
ka Pauma a ka ngaro a ui ia tetahi takiwa i mua e
tona tino putanga mai. Na ka mahara tatou, a
tat ke ana tana iwi i nga tau, kihai i rite ki a tatou
nei whamotu ki te hangaitanga ki to tatou, ko te 12
o Noema, 1882.
Kati e ki ana tuponu mai ano tetahi tangata
i taea takiwa rite rawa ki taua poropititanga engari
a mea ana etahi tangata, he ma ata whakarite mai
ano o taua tangata ake. He tangata whai whakaaro
nui hoki a ia, he tangata mohio rawa hoki ki te
tieuhanga i ona he tangata. Ahakoa ra tona putanga
mai ka whakaponohia ia o nga iwi kuare a reira a
kihai roa ka mai atu ratou i muri iu ai a ka
timata tonu te kawe whawhai ki waenganui e nga
tangata e piri aua ki te Kawanatanga a Ahipa. Kati
ka tukua atu a Ihma a ratou ope ki te whawhai atu
ki tetahuna porangi a rarurara katoa ana hoki
te whenua i a ratou, a whakaritea ana ma tetahi
rangatira o Ingarani e whakahau i te whawhai.
Tona ingoa kia ratou, ka Hiki Paaha. Haere ana ia
moona hoa ki te whakatau taua poropateka ki
Houtana, mauria ana hoki te kai arahi mo ratou ki
reira. Ki taua rongo e tae ana ki te 8,000 ki te
9,000 ranei nga tau atu e taua poropiti no te
taemantu ka tutaki a mai ia e te 300,000 o aua tangata,
e whai aara i a Ere Mahati. Timata tonu ata te
whawhai a te tuatahi ka kaha nga tangata e Hiki
Paaha, otira kihai i roa he mate ratou i te kore wai a
pau a Honi a ratou paura Hoetia a karopotitia
mai ana ratou e taua ope nui me nga ra e toru;
katahi ka kawea ano te whawhai a patupatua
katoatia ana ratou, e taua iwi porangi, kihai tetehi i
toe. Kati e whawhai mai nei ano a iwira i etahi
whawhaitanga kia kaha te taha ki Ihipa i etahi ka
kaha ko to te poropara: Engari kahore ano tino
uru ata e Ingarangi ki taua whawhai te noho kau
tana ki te tiaki i ona ake tangata i reira. Otira a
whakaarahia ana e kore e roa ka kawe ana inga
rangi tona whawhai ki reira ki te tutaki taua
porangi, kei te pokanoa mai hoki e ki te whakararu.
raru i a ratou ritenga ka ora whenua.
No te matenga a Hika Paaha ka whakaturia etahi
ata hei riiwhi mona mo ona hoa hoki te Ingarihi
ano a ko ratou nga rangatira e te whawhai
inaianei, He hupaa nga hoia, te Ingarihi nga
apiha a te iwi wawai rawa at tehipiana ki to
whawhai. Mehemea ka kaha takinga mai a te hoe,
riri ka makamaka ratou i a ratou pu me a ratou
patu, ka haere ka oma heoi whakatakariri neiho
ana to ratou apiha Heoi ra ko te timatanga 
kautanga tenei a nga korero mo Ihipa hei etahi
putanga a te nupepa ka whiriwhiria mai ano etahi
korero mo te whakaroanga.

PURUMANA HE TAONE KAHORE ONA PAPARAKAUHE.
No te rongonga a te ope Pehi Waipiro i Poihakena i
nga korero mo te taone o Purumana (Pullman)
Amerika, ka tuku reta atu ratou ki to Rangatira
(Mayor) a taua taone, me te ui korero hoki ki a ia,
mehemea e tika ana ta ratou rongo kua whai tirotia,
kia kaua e hokona te waipiro ki reira, a heatia nga
pairi kitea e ratouirani ena ritenga. Whakahokia
 tonutia mai ana e te karau, a taua taone te
utu mo to ratou reta Otira me tuku ki raro nei
nga Pane ata Opemo nga utunga mai hoki, kia
marama ai, koia enei.
No tohea tau timataia ai taua taone a Purumana?
 No te 2a a nga ra e Mei 1880.
E hia ona tangata i tenei takiwa? E7,500.
E hia nga hahi kua tu ki reira? E rima.
E hia nga whare kura, a e kia hoki nga kai whai
kaata ? E rua nga whare kura tekau mo toru hoia
nga kai whakaako.
E hia noa rakapu, whare herehere ranei e Kahore
kau.
E hia nga kaiwhakawa, a e kia hoki nga moni a
pai ana ma ratou i te tau ? Kahore kau.
E hia nga Pirihimana, a he aha te utu ma ratou ?
Kotahi te pirihimana a $12 te uta mona te
marama. 
E hia nga moni e pai ana mo te atawhai i nga
rawakore ? Kahore kau 
Whakaaturia mai te maha e nga huakinmina!
Kahore he hara kirimina.
Bhia nga whare porangi whare mo nga pani,
whare ranei mo nga tangata rawakore ? Kahore
kau.
Kua tino wkakakorea ranei te hokohoko Waipiro ?
Kua whaauretia kia kaua e hokona te pia te waina,
te waipiro ranei.
A e whakaarohia ana ranei a koutou na tenei
ture i pai ika ai te noho a nga tangata i kore ai hoki
a rite ki etahi ata taone ? Ae, ko te tino take nui
tenei.





ÿ

HE RETA TUKU MAI.
Kite Etita o te Waka Maori.
E hoa Tena koe, nga kupu ka tuhia ki raro iho
nei, mana e Panui atu hei titiro ma nga hoa a
manaaki ana a aroha whakawairua ana ki nga
ritenga mo to tatou Waka, e ora ai a nui ai, a kaha ai,
ki te mau i nga utao i a nga iwi.
He ahakoa te ngakau pakeke ano ahau, mo te
rapu mahara ka korerotia e ahua ko te waahi e to
mahara i tuhaina e te Kaihanga mataku koia tenei.
E hoa ma, e te hunga e titiro ana tenei nupepa,
tena koutou. I te ata noho ahau i te ata whakaaro,
me te nupepa kua karangatia te ingoa ko te Waka
Maori o Aotearoa te ingoa. He mea tuku mai hoki
te panui whakaatu kia au. Ko aku maharatanga
tenei ko te Waka ano tenei kitea ra, e koe haere
ana nga marie e nga iwi i nga ra, e nga tau kua
mahue ki muri ana tahuri ana ki Poneke pao rawa
mai nei i Turanganui. Ma konei rawa pea e kore ai
a tahuri ano engari ko taku maharahara kei eke
ki runga ki te kohatu ra, ki Tokaataiau, ko te
kowhatu hoki tera tahuri ai e Takitumu, i te tau
1883 nei. Ki taaku mahara ake, me penei te pupuri
a te urungi mo tenei waka e kore ai a tahura Me
te motahake rawa nga kaiwhakahaere mo taua waka
tahaki o nga mahi katoa heoi ano te mahi ma
ratou, ko te panui anake i nga korero a tukua atu
ana kia panuitia ahakoa he aha heaha nga korero.
Ko nga korero rawa e tika ana kia kore e panuitia,
ko nga korero o whai hara ai te nupepa ki te ture a
te koreni. Ka kaiwhakahaere me kaha ki te
tango mai i nga korero whai tikanga i roto i nga
nupepa Pakeha me mahi hoki i nga mahi tika a
whiwhi ai te nupepa ki te rawa 
Ko te mahi ma, te iwi katoa, me tango
nupepa katoa i roto ia tau, na tau runga ano i te utu
i whakaritea ma te tangata kotahi i te tau. Ki to
mahara iho mehemea ka penei nga mmnona tera a
ai te tatou nupepa. Ki taku mahata e hoa ma, me
tango tatou i enei tikanga.
Ko nga take i mea ai ahau kia tahuri tatou ki
nga take kua tuhia i runga ra te mea kia ma ai taua
nupepa te mahara penei hoki eaaku, ka whiwhi
ano tatou te iwi maori tetehi maramatanga nui,
mehemea ka whai nupepa tatou te iwi maori, hei
whakaaetangata tatou nei mahara kite ai ko nga
pai a te whai nupepa,
1. Ka karangatira ko te nupepa e te iwi maori 0
Aoteroa.

2. He ka i atu ma te tangata kia panuitia
ana whakaaro kite ai te ara mo te iwi kei roto.

3. Kia whai nupepa hei ka i atu kia Panuitia
etahi tikanga i mahia ki etahi takiwa o to tatou
motu rara ai era iwi mo te tua rawa ata e aua
tikanga ki etahi atu takiwa kua noho mohio katoa
mai nga tangata katoa.

4. He kiana atu ma tatou kia Panuitia mai ki
te rae Maori nga korero katoa e te Paremata mo
nga ture ia inu na tau.

5. Hei kianga atu ma tatou kia perehitia mai o
a tatou nupepa nga tura a to Kooti Whakawa
whenua Maori, me timata mai ano i te ture o to
au 1863 tae noa kite tau 1884, Otira e hoa ma, he
nui atu nga take e kitea iho ana, he mea tika kia
whai nupepa tatou te iwi maori. E kore nei e taea
te ata korero ake nga take he wehi kei roa rawa 
E hoa ma, e aku hoa, kei maharahara koutou,
kei mea he whai tikanga pea no te tangata ra ki te
nupepa. E hoa ma, kaore kua rawa aku whaitake 
tanga ki tera nupepa kore kore rawa. Heoi ano
toou, taka, ko nga putake kua korerotia e au i
runga ra te mea nui tenei ma te iwi nui tonu he
kite hoki nooku ke tetehi mea nui tenei a te Pakeha,
a whakatika nei i ana mahi.
He kupu tenei ki nga ka whakahaere a te
nupepa, mehemea e whakaae ma koutou ki nga
kupu mo te taha kia koutou, kua tuhia e an ronga
rame panu mai ano ki roto i te Waka ki te kore,
me panui mai ano me a koutou take hoki kore ai.
Ki aku hoa enei kupu, kei nga wahi katoa. Me
whakaatu hoki koutou i a koutou nei mahara me
nga kupa katoa kua tuhia e au i runga ra ko te
take i pena ai nga kupu kua maha nga nupepa i
karangata, ma te iwi maori, e Te kua ngaro aua
nupepakona e maharatia ai kia marama hoki nga
maumia mo tenei Waka kua timataria nei te hoe.
Kauaka a pera me nga tikanga o te Waka
Maori tuatahi kauaka hoki e penei mea te manu
iti nei tikanga mea te Korimako. Koia i pera ai
aku kupu, me watea rawa nga kaiwhakahaere a
tenei nupepa he e ki tahaki a nga mihi katoa i
raru hoki au i era nupepa. Ka whakaatu ahau to
roaam e aku kupu, me ona tikanga a muri ake nei
mehemea ka patai te tangata. Heoi ano nga kupu.
Na to koutou hoa na,
HAMIORA M. NGAKAHIA.
Akarana, Pepuere 26, 1884.
 [Ko ahau tenei ko te Kaiwhakahaere me te etita me te
tangata hoki nama to Nuipepa, a kite nei ko te Waka
Maori e Aotearoa. He mea whakaae e au mua atu nga
tikanga katoa e whakaaturia nei e koe, me etahi atu ano
koia kaha ai toku whakaaro, ki te whakatu i tenei Nuipepa
ma te iwi Maori. Ko te Toka e tahuri ai, ka tokoiti nga
tangata manaki ka mate. Heoi kia kaha te whakahau ki a
taua iwi Maori kia tautokotia te painga mo ratou. Na te
Etita] 

HE TUPUHI I TONGA.

Na tetahi kaipuke rere mai i Tanga, kawe miat
inga korero ki Akarana, mo te tupuhi nui i pa mai
ki taua whenua toru nga tino ra a kari ana a
awhiowhio haere ana te takanga a te hau, kihai i pa
ma mai i te wahi kotahi. Mahia ana nga whare a
te hau, tukinotia moa nga mahinga kai. Hutia
rawatia ake ana nga rakau nunui turakina atu ana
ki te whenua. Engari kahore he tangata i mate I
kitea ano hoki a nga tangata mohio nga tohu o to
putanga mai e taua marangai, no reira ka noho
tupato ratou ma kore, kua tino nui noa atu to
ratou matenga i te whiunga nui e taua hau nui
whakaharahara.
ÿ

NGA MAHI A KUNI WIKITORIA.
No te tau kua taha atu nei i tae ai te takai, nui ki
tetahi o nga Hohipera mo nga hoia o Ingarangi. He
mea tuku atu a" Kuini Wikitoria ki te tumuaki o
nga kaitiaki turoro o taua whare. Ko nga mea o
roto o taua takai, e rima nga pehi moenga hei hipoki
me nga nga hoia i hoki mate mai i te whawhai ki
Ihipa, ae takoto ana i roto i taua Hohipera. He
mea whatea pehi ki nga wauru ngawariwari
rawa. Ko tetahi na te Kuini anake i whatu. Tetahi
na tana tamahue na Patirihi anake. E mau ana i
runga i te mea tuatahi te tohu o te Kuini me nga reta
V.R.I. me te tau 1882. Kei tetahi ko te ingoa tonu
o Peatirihi. Ko etahi aua pehi, na nga wahine
rangatira e noho aua i te whare o te Kuini i whatu
otira na te Kuini anake i mahi i nga taniko.
E ki ana, he mea ata ahua rawa ata a pehi he
pai no nga kara he pai no te mahi, a he matotoru
hoki te mahana i tukua atu tenei ohatanga a te
Kuini hei tohu mo tona ngakau aroha ki nga hoia i
turoroua tu ranei i te pu to ratou whawhaitanga
ki Ihipa. I penei hoki te kupu a te Kuini, I nui
rawa te ratou ua ki te matua i aku mahi, a e ma
ma hoki kua mahi mea ahau ma ratou i tukua e
te Kuini te ritenga mo te tawhanga o mua pehi, ki te
Tumuaki o nga kaitiaki turoro a none i hoatu ki nga
hoia e matenui mua ki aua mea.
Ka pai noa te mahi a Tai. Koia ano i arohaina
nuitia a koe o ou tini miriona tangata i te ao katoa.
B mohiotia ana hoki, kei te noho maharahara koe
kia ratou.

HE HAEREERETANGA MO TE MAKARIRI
I tera tau takuna atu o to Uniana Kamupene,
tetahi oa ratou tima ki nga motu e Whiiti, ki te
kawe i nga tangata hiahia aua ki te haereere, ki te
matakitaki whenua hou. Kati te mea whakamatau
kau taua haeretanga ano te kitenga i te ngakau
nui me te whakapai mai e nga tangata i haere, ka
whakaritea e taua Kamupane, kia tukua atu ano he
tima tenei tau hei te mea rahi, a ko nga whenua
hei taonga atu mo taua tima, ko Whiti, ko Hamoa
ko Rarotonga. He whenua ataahua rawa atu aua
whenua e tipiria ana hoki o nga kai papai e
minaminatia nuitia ana e te tangata Te Arani, te Panana,
to Remona, te Painaaporo, me te tini noa atu o nga
hua rakau hei whakarekanga ma te waha. Tipuria
ana hoki i aua whenua te taro te Iama, me te
kumara nei te ahua engari he nui whakaharahara.
Kei reira hoki e whakatupu mai ana te Huka, me to
Katene (mo to whatu kaka nei.) A, ka mea
 kawea mai ana ki Niu Tireni i runga i nga
kaipuke pakupaku, hokohoko ai a te ai te huarahi
pai hei haeretanga atu mo te tangata ki te
matakitaki i ora wahi ka whakaaarohia nga Kaiwhakahaere
o noa tima nui o Nui Tireni, kia tukua atu tetahi
a ratou tima hei kawekawe i nga tangata e hiahia
ana ki te haereere. A notemea he wahi werawera
katoa ana e te ao kua whakaritea mo te makariri te
rerenga o te tima mehemea ra ka tae ki te 70 nga
tangata e whakaae ana ki te haere. E mea ana ko
te o nga ra o Hune te ra hei rerenga atu i Akarana,
a penei ana te panuitanga mo te haere. E wha nga
ra e rere atu ana ka tae ki Whiiti, kia one nga ra
reira e haereere ana ki ta motu ki te motu, ka rere
atu ano ka toru ra ka tae ki Hamea, Ka wha nga
ra e noho mua ki reira ka rere atu ano ka toru nga
ra ka tae ki Rarotonga. Ka wha nga ra ki reira,
ka hoki ma mai ki Akarana, e wha ano nga ra ki
te moana ka tae Kati kia kotahi te marama tutura
mo taua tima e rere haere ana, ka e mai ano ki
Akarana. Kua whakaritea kia kaua e nuku ake te
100 tangata haerea kia kaua e nuku ake te rua
tangata mo ia ruma moonaa Ka tiakina mariretia
nga moenga i te kai mo nga wahine me nga tangata
hoki o moe wahine ana a ka whakaritea papa, he
moenga mo nga tangata takakau ki te ihu anake.
Engari ka noho tahi ka katahi ratou katoa ki te
rama nui to kei a ka ata whakaritea he o nga
wahi kaukauranga ma ratou katoa i runga kaipuke.
Te take hoki i penei katoa ai nga ritenga Be whai
kuare kei noho huihui rawa ratou, kei mate hoki te
pumiahutanga a kia watea hoki te wahi hei haeree.
retanga mo te tokomaha.

Kua rongo tatou i mua i te uranga mai o Whiti
ki raro ite maua e te Kuini o Ingarangi, no nga
tangata whenua ano o reira te hiahia a kua kite
tata nei tatou i te pamanatanga o nga tangata o
Hamoa kia whakaurua mai hoki ratou ki roto ki te
Kawanatanga o Niu Tireni. Kati tera pea e pirangi
nuitia o nga tangata e watea ana tenei huarahi hei
haerenga mo ratou a tera hoki pea e hiahia etahi
o nga tangata Maori ki te haere ki te matakitaki i
nga whenua hou e tata mai ana kia kite hoki i nga
tangata e ahua rite ana kia ratou, me nga reo hoki
e ahua rite ana a ratou hoa hoki o te tahi ana i
runga i nga ture o Ingarangi.
Ki te hiahia te tangata ki te haere tenei haere 
tanga, me tango wawe ia i tona tiketi, ki mua mai o
te tahi o nga ra o Mei, a me utu atu i reira te
hawhetanga o nga moni, a ki te kitea te take e kore
ata tima e haere ka whakahokia mai ano nga
moni. Ki te pono ia taua haere i te ra kua whakaritea
 hei reira ka utu i te toenga o noa moni. Hui
katoa nga moni ma te tangata kotahi e 30.

TE KOOTI WHAKAWA WHENUA
MAORI I UAWA,
No te Paraire o tera wiki i oti ai te whakawa me nga
whenua hou a kua timata te whakawa me nga tone
wehewehe, a ko enei nga whenua kua whakaritea mo
te tuatahi Huiarua, Tawhiti, Poroikamoana,  Rakau
tautini, Tauwhareparae Nama 1, me Nama 2, O Ta
Wake, Puketiti, Mangaotawhito, re Rahui Makarika,
Taoroa, ahi e te Atua, me Maungawaru. Ko etahi
o nga tono e uru ai a Te Paraihe me te Kiihi, e kore
e timataia wawatia.
ÿ

TE KURI A PAWA.

Tona ingoa ko Tokomapuhia. Tona kainga noho
kei roto i Mangatokerau, e tata ana ki Uawa. No te
po ka haere, ka tae mai ki Wharekakahoki rawa
ake te koiwi o te tangata nana te kura, ka ngaro Ka
momoi ia i tona kuri heoi kihai i hoki atu katahi ia
ka karanga mai kia tauira "Tauira e e momoitia mai
te taua kuri. Katahi ka momoi a Tauira, kahore te
kura ra tahuri mai kite tangata ka tae ia
ki te Kopuni, ka puma e ia te wai no reira i
karangatia ai tera kainga ko te kopuna o kopini nei
ano.
Ka kau haere i te moana, ka hangai ki te Ika a Tauira
 ka rere te ra. Ka ta hoki tau kuri, ka
whakapohatu hoki i ata reira. Tana mahi te 
whakaputonu taua takiwa mara ano a tae noa mai ki
tenei takiwa he whakaputonu tana mahi.
He wai kei runga i taua pohatu i Tokomapuhima
ko te kai inu te wai o runga te kahawai.
KARAITIANA RATAPU URIKORE.

UAWA.
No te Hatarei o te wiki kua taha nei tu ai te
pure mo to reihi poti me era atu mea ki Uawa he
mea whakarite na nga Pakeha e noho aua ki te tiaki
i te kooti whakawa whenua haora, a ka Pakeha ano
nga kai tohutohu. Nui noa atu te ngahau pai rawa
hoki te whakahaeretanga. Ko te rehi tuatahi 
mo nga poti weera 10 te utu mo te winitanga a
nuku ake ana i te maero kotahi te hoenga. Nga 
poti i uru ki tenei reihi, na Hamiora Puihi, na Hone
Paerata, na Horomona Hapai, ma Hamiora Kaporo.
He reihi pai rawa tenei o te timanga mai ana
taea noatia te mutunga, engari e toru nga poti i puta
rawa ai te uaua kaha a mini ana ko te Hone Pae 
rata e toru pea nga puutu tena putau ki mua atu
o te Hamiora Pahi. Engari tautohea te winitanga,
te take he mau no te hoa e tetahi poti ki to tetahi.
A tahiahi ka whakaarohia taua tautohe e nga
Tuariwhakaritia ana e ratou kia wahia nga moni, ki
nga poti e rua ai Whakaritea hoki, kia tenei ano
a poti e rua i to Manei, kia tino kitea te mea kaha
e raua, e kia 5 mo te mea e puta taua ra, engari
kia tupato aua kaihoe kei raruraru ano i te maunga o
nga hoe.
Te purei tuarura, he haeretanga i runga i te
rakau kua panipania ki te hina. Whakamaua aua
tetahi pao o te rakau ki tetahi paati nui e maanu
ana i te awa tarea aua taua rakau i runga ake i te
wai, a kei te pito ki waho e mau ana te hara hei
minga ma nga kai purei. Tokorima nga tangata i
u, ru whakamatau ana tetahi whakamatau ma
tetahi ki te haere i runga i taua rakau nohea hoki
i taea te mamatanga i te hina heoi ano takataka
ana ki te wai aua tangata. Humare ana nga tana
ata e uta mate rawa atu i te kaanga ki aua tangata
o rukuruku haere ana. Heoi ngenge noa iho ana
ratou kihai hoki i taea e ratou te kara whakarerea
mua. Otira i wehewehea nga moni mo taua pure ki
tetahi ki tetahi o ratou. Muri iho, ka whakamatau
ano te Hoani Piwaka, e taea ana e ia te tango mai i
te kara, otira, ma pai ko te rakau ra hei haeretanga,
inahoki kua mukumuku nga hua o nga waewae o to
tokomaha. Meaha ka hureitia ia e te tini tangata
o uta.
He hoehoe poti pakupatu te puroi tuatorua ko nga
tangata i uru ki tena ko Hami Kirimana ko Hoani
Piwaka me Enoka Kaaka, a winitia ana e
Hami Kirimana. Muri iho tenei ko te purei e kiia
nei he Whaiwhai Parera. Ko Hare Mokena te Parera
a ka roa e whaiwhai ana ka mau a ia. Ka mutu 
tenei purei ka timata he reihi tangata, tetahi wahi
uta, tetahi he mea kau ki ro wai. Timata atu i te
Kaata te taone o rawa te oma a ka tae ki te awa
ka kau tonu atu ki tawhiti whiti atu ka oma ano tae
noa ata ki te Paparakauta tera taha. Na Hami
Kirimana te wi,tanga tenei reihi, Ko Kereama to
mea i whai tuatahi atu i te awa engari i whakakorea
ia mo tona PuPuri haere i te ropi o te parepoti. Ko to
pura whakamatanga he kumokume taura te Pakeha i
tetahi taha he Maori tetahi taha ka roa a
kutriekume ana ka riro i te taha Maori te winitanga..
No te Manei raihi ano nga poti o none Paerata,
raua ko Hamiora Puihi mo te ranei tautohea ra. Kati
ko te Hone Paerata te mea a Puta mahue aua tana
hoa ki muri rawa atu, Nui rawa atu te rekarekatanga
o te tangata katoa i matakitaki o enei purei a ko
etahi tu a porangi rawa te ahua i runga i ia ratou
mahi whakahauhau.

TE WAKA MAORI o AOTEROA.
Ko nga ingoa o nga kai Manaaki o Te Waka Maori
me nga Moni kua Utua mai,

Hami Riwai, Kihikihi, Waikato   
Raiha Tamaoho, Hokianga
Manihera Rangitakaiwaho, Greytown
Himiona Awanui, Anaura
Tuta Nihoniho, Whareponga
Rev. R. Kawhia, Tuparoa
Pita Tamatahi
Hamiora Katia
Hakopa Haereroa, Tuparoa
Kereama Hihikihi
Hohepa Rairi
Hira Tamihere
Wi Pewhairangi, tokomaru
Hati Houkamau, Kawakawa
Herewini Tamahori
Pita Pokia
Henare Mahuika
Tamati Tautini, Tokomaru
Rawiri Karaha, Gisborne
Rapata Watihana, Gisborne
Paratene Parenui, Awanui
Paki Te Amaru, Uawa
Hone Mokena, Kawakawa
Herewini Huriwaka, Tokomaru
Wiremu Pokiha, Ahuaku
Tuta Tamati, Akuaku
Hamiora Paikea, Turanga

Na he whakamaharatanga tenei ki era tangata
kahore ano i utu, kia tukuna tonutia mai ina taea e ratou
ki te pane kuini, ki te Ota ranei o te Pootapeta.
ÿ

E HOKI ATU ANA A KORORU.

KI INGARANGI.

NA KONEI ka hokoa i runga i te utu Ngawari rawa, oku 
taonga 
katoa Tona tini o nga mea maitai, E rite
ana te utu ki te hiahia e nga Maori.
Kia tere te haere mai ki te hoko kia whiwhi koutou i 
te wa 
e ngawari ana te utu.
Ko te whare ai tenei te utu.
NA KORORU.

TIITI me WHARAEA.
TURANGANUI WHARE
HE TNO WHARE PAI 
HE WHARE NGAWARI.

Haere mai e aku hoa maori katoa E mohio 
nei kia au i roto i nga tau ka tekau o te a
Tai Rawhiti o te Tai Tuauru o te Hauauru o te
Hautonga.
6000 ENO  MANO PAUNA TE
UTU ONGA TAONGA.
He Tuira Huiti Kooti Tarau Wekoti, He
Tokena. He Potae me te Hate, Enei mea
Katoa mo te utu e 25s.

KO TE RATA RAUA KO TONORE.
Ko te toa tino pai rawa tenei rute o te Taone o
Kihipane mo nga Maori. Hei hokonga
Pouaka, Teepu, Tuuru, Moenga, Mihini tui Kakahu,
Paraikete, me te nui nga atu o nga mea katoa mo roto
o te Whare, Haere mai kia kite i o maua taonga.
LARGE & TOWNLEY 

I. C. TEIRA.
KIA MOHIO MAI AKU HOA MAORI.
Kei au te tahi Tino Haupu nui o nga Tu Tera
Katoa i Kihipane Kei taku Tera i Karatitone
Rori, i te Kokinga o te PEERE TITITI.
Ka taea e au te hoko atu nga Tera me nga
PARAIRE mo te Paki mo te Terei me nga Kakahu mo
te mahi Parau, me nga Tera Peeke me te tini noa
atu i nga mea pera.
I RUNGA I TE UTU O AKARANA.
HAERE MAI KITA KITE.

THOMAS FOX.
KO TAMATI TAITUHI POKIHA
HE Paparikauta he Toa Taonga tana e tu ana ki
Waenganui o Tokomaru Ko te tino Paparikauta Pai
tenei, ona Ruma moe me ona kai me te tini o nga wai
whakahurori hiahia tia nei e te tangata, te tino pai
rawa te Patiki Hoiho he nui te Karaihe o roto, nana
hoki te Toa Ngawari rawa te utu o te Taonga.
Kei a ia Nga taonga Katoa.
Me haere ki te hoko Taonga ngawari mo koutou.

WIREMU MOKENA.
KAI HANGA TERA, HANIHI.
Haere mai ki te Whare whero (te Pei)
Karatitone Rori, Kihipane.
Kia kite i taku haupu nui o nga Tera me nga
Paraire me nga Haihi me te tini noa atu o nga mea
pera Kawea mai hoki a koutou Tera Tawhito Hanihi
kia Mahia nga Wahi pakaru.

HE PAI ANAKE
E TIKA ANA ANA MAHI.
E NGAWARI ANA TE UTU.
W. TARATA
KAI hanga Kooti Porowhita Kooti ki te hangaitanga
kite Hahi o Ingarangi Karatitone Rori, Kihipone.

E K PARONE WAIKATO.
Ki oku hoa Maori
Haere mai ki to Koutou, hoa, tawhito kia
PARAONE, Waikato.
Ko ahau te tangata tino ngawari rawata te hoko ki
nga tangata o Kihipane.
E ngawari ana a te Paraone ki nga tangata
whakaaro tika, ki te utu mai, Ko nga tangata
whakaaro kore ki te whakarite, E kawea ki te
whakawa.
Ko nga Taonga ngawari te utu tika i runga i
te pono, Kei au.
HAERE MAI!
KIA PARAONE, WAIKATO.

KAORE TE NAMA.
KO POATA me KOROWHATA.
Te Toa Taonga i Mataahu i te Rawhiti.
He kakahu tane, Wahine, tamariki me te tini noa
atu o te taonga, He Paraoa, huka, Tii, Hopi Kanara Hu
Nohanga (Tera) Tane, Wahine, Wepu He Toki he Hokaheru
me nga mea maitai. E hokoa atu ana ki te tangata
i runga i te utu iti rawa.
Ko te tino Toa Ngawari tenei o te Rawhiti.

He mea Ta e Poata me Korowhata i te Tari Perehi o Te
Terewhene Kihipane mo Paratine Ngata te tangata nana
tenei Nuipepa.
Turanganui, Kihipane, Maehe 28, 1884.





ÿ