TE WAKA MAORI.
Hoea te Waka, ha!
O  A O T E A R O A.
KO TE TIKA. KO TE PONO. KO TE AROHA.

NO 15 TURANGANUI, KIHIPANE, OKETOPA 3, 1884. Te utu 
6d.


HOKO NUI 0 TE TAONGA ME TONA TINI O TE
KAKAHU.
NA HORI MOA.
MO TE MARAMA KOTAHI ANAKE.
NO te mea, E hiahia ia au ki te whakawatea i taku
Toa, Hei Takotoranga mo nga Taonga, Hou,
Ehara mai ana i te marama o Maehe Ko Katoa aku 
Taonga, ka tukua ki te Hoko mo te utu iti rawa. Ko ia
nei etahi o ana Taonga.
He kakahu wahine, he kaone wuuru he kaone kara
ma, puuru. He kareko ma he kareko hei hiiti. He
Pairakete ma, he Paraikete raka, kara, he Paranene. He
Peehi moenga, he kori wahine, me tona tino o nga 
kakahu 
wahine.
Ko enei Kakahu i whatua i te Koroni o Niu Tireni, e 
nga 
tino kai hanga kakahu i Kaiapoi, me Rohirena, me
Mohikera, nga kainga mahi o aua kai hanga kakahu.
He Kakahu i ata hangaia mo nga tane menga taitamariki.
He pihi Wuuru, mo te Tarutete, koti, wekoti.
He nui atu te Ingarihi, koti, tuira, tarautete mo te
tangata pakeke mo te tamariki. He nui ata nga tu
kakahu mo te tane kei au. Kai Mahara nga tangata 
katoa.
NO HORI MA.
(I mua na Renata)
KEI KARATITONE RORI, KIHIPANE.

PANUITANGA.
Kia aku hoa Maori katoa.
Tena ra koutou, e hoa ma.
He kupu whakaatu atu tenei naku kia koutou katoa kia
mohio mai koutou e kite ana koutou I ahau e noho ona
e hoko ma I nga taonga kia koutou i te whare e Wiremu 
Atea
kei Kihipana nei, i enei tau etoru kua pahure ake nei. 
I tenei kua mutu taku mahi kia ia. A kua tangohia e 
ahau i
te tari tawhito, o te Rihi Roia te whare hoko taonga 
moku
Ki te haere mai nga tangata Maori ki Kihipana ki te 
hoko
me haere mai ratou ki taku whare toa, i te tuatahi ki 
Matakitaki i nga taonga o roto. He nui nga tahi o taku 
mahi
hoko taonga no reira taku mohiotanga ki nga kakahu me 
nga
taonga o roto. He nui ki tau o taku mahi hoko taonga 
no
reira taku mohiotanga ki nga kakahu me nga taonga e 
paingia
ana e hiahiatia aua e nga tangata katoa. No reira taku 
kupu
kia koutou kia haere mai kia kite aku taonga hou 
katoa, me
hoko i aku taonga, me korero hoki koutou ki a koutou 
hoa
kia haere mai hoki ki te hoko. He taonga pai te taonga 
utu
ngawari, Ko taku whare he toa hoko taonga ki nga 
tangata
Maori me nga tangata Pakeha e rite tona ana ki au raua
erua, tetahi ki tetahi kaore te tangata ke.
Kahore e tukua ke nama ki te Tangata e hoko ana i nga
taonga o tenei whare, ahakoa Pakeha maori ranei, Konei
Kaha ai ahau Ki te whakaiti i nga utu aku taonga.
Ko etahi tou e tuku nama ana na reira I whakapikia ai 
nga
utu. Tena ko nga utu aku taonga Kahore he take i
whakapikia ai.
Haere mai nga tangata katoa ki te titiro i nga taonga 
hou.

HAERE MAI, HAERE MAI, HAERE MAI.

Na ta koutou hoa

NA ARIKI KIWHA.
Kihipane, Tihema 5, 1884.






ÿ

PANERA ME PAERANA.
Timata i te Wenerei, Hune 18.
Mo te moni anake.
He hoko tino ngawari rawa o nga
Kakahu mo te Makariri,
me nga
TAPUTAPU MAITAI.

Ki a maua hoa maori. Kua puare ta maua toa
nui i te Tiata, e mohiotia ana ko te Horo a Panera
me Paerana. E hokoa ana e maua nga tu mea katoa, ki
nga moni iti rawa.
He kakahu, paraikete, nga tuuru
Kamura, pepa mo a koutou whare,
Me te tini noaiho o nga taonga, e rawe ana kia koutou.
E iti iho ana i nga moni e taea ana e era atu toa te 
hoko. Haere mai kia kite tonu koutou. E kore hoki maua
e tono utu mo te matakitaki noaiho, i nga tino 
taputapu
papai, e kitea ai koutou ki reira. A e mohio ana maua 
ka kite tonu koutou, e ngawari iho ana i nga mea katoa
e hoko ana e koutou i mua atu.
He tono atu tenei ki nga Maori, kia haere wawe mai
ki te matakitaki, e koro hoki e roa te whakahaerenga
o tenei hoko. Ka puare te whare i te 9 o te ata,
tae atu ki te 5 i te ahiahi, a ka puare ano i te 7 o 
te ahiahi, tae atu ki te 9.
PANERA ME PAERANA.

HE PANUI.
ROPATA WATIHANA ROIA.
I te taha o te Tari o Poata me Korowhata,
Kihipane, E whakahaerea ana e ia nga mahi roia mo te 
katoa.

PANUITANGA.
Ki nga kai tuhi reta mai Apititia mai he hereni ki te 
taha
o te reta tuku mai kia taia i roto i te WAKA MAORI hei
whakakoa i nga tamariki takatakai atu a te pepa nei.

PANUITANGA KI NGA HOA TUHI MAI. 
Ko nga tangata e tuku korero mai ana kia taia ki Te 
WAKA
MAORI. Kia marama te tuhi mai, kia marama ai nga kai 
ta
ki te whakanoho i nga reta. E kore e taia nga reta e 
tukua
mai ana kite kore e tuhia mai e te tangata tona ingoa 
tika 
raro iho o nga korero.

TERMS OF SUBSCRIPTION.
The subscription to the Waka Maori is 6s. per year,
payable in advance. Persons desirous of becoming 
sunscribers can have the paper posted to their address 
by
transmitting that amount to Editor, Post Office Box 
No.
10, Gisborne.

TE UTU MO TE  WAKA.
KO te utu mo te WAKA MAORI i te tau e ono hereni,
me homai taua moni ki mua. Ka tukuna atu te nuipepa i 
te
Meara ki te tangata e hiahia ana me ka tukua mai e ia 
tana
moni ki a te Kaituhi o te Waka Maori. Pouaka, No.10,
Poohitapeta, Gisborne. He pane kuini, He ote moni 
ranei
te moni tika ki te tuku mai te meera. Ko te mea tika
rawa me huihui nga moni o E tangata o te Wahi Kotahi.
Ki te tahi tangata Kaitiaki Toa, Apiha ranei o tana
takiwa mana e tuku huihui mai nga moni. Mo te
whakaaturanga o nga tangata nana nga moni.     

KI NGA KAITANGO I TE WAKA MAORI I TE 
TAKIWA O TURANGA.
E hoa ma, he kupu tenei he whakaatu atu na matou kia
koutou, ki nga kai tango o te Waka o te Takiwa o
Turanga, ki te kore koutou e ki te i a koutou Waka i
te Po tapetu i Kihipane, me haere mai koutou ki te 
Tari o te Terewhone tango ai. Heoi.

TE WAKA MAORI O AOTEAROA.
TURANGANUI, KIHIPANE, OKETOPA 3, 1884.
E kite ana matou i roto o nga pukapuka Whakaatu
ranga o nga kura Maori o Nui Tireni kei te nui
nga kura e pihi haere ake ana te pai o te ako, me te
Matauranga mo te whakahaere me te kaha o nga
komiti o nga kura  ki te tautoko me nga hapu ana
nga kura me nga tono mo nga kura hou kia
whakaturia. He rongo pai tenei he oranga nga tangata
whaiwhakaaro o nga iwi e rua tenei motu. Ko enei
nga rongo kino rawa te pouri ai te ngakau, ara, he
mana nga kura hua heke haere a e kino ana e tahi,
a ko etahi kua whakakorea inaianei o nga kura kua
tu i mua. E kitea ana i roto i nga whakaaturanga
ko nga kei heke haere ai te pai aua kara i mutu
ai hoki etahi, kei te whakaarokore e nga tangata
maori na ratou aua kura me nga komiti te nga
kura he maha nga whare kura, kua puare noa iho i
te kore kura. E hoa ma, he tikanga pohehe rawa
tenei te tino whauwhanui rawa to te maori
kuaretanga whakaarokoretanga, e kore ai e kiia he
iwi mohio ano te maori ki te whakatipu i nga painga
ratou me o ratou iwi. E kore ranei nga tangata aue
kura e whakama, a ka tahuri ki te whakakaha ano i aua
kura ki te tautoko ki te whakarite ra i tikanga e 
aua kura. Ma konei ka raro atu ai nga whakahe me nga
tawaitanga.
E hara hoki i te mea e he ana nga tawai mo te
kuaretanga. E tika ana ano kia whakahengia hei tohu
tohu mo te ngakau kukare. Kia mohio hoki koutou.
He painga nui tenei i tukua mai mo te iwi maori, a,
he nui nga moni o te koroni e whakapaua ana mo
nga kura maori, tenei motu hei tuara mo te iwi
maori e kaha ai te tupu o aua kura. Ko ehea painga
i nui atu i tenei painga i tukua nei ki te iwi maori,
a he nui nga moni o te koroni ei whaka paua ana mo
nga kura maori,tenei motu, hei tuara mo te iwi maori
e kaha ai te tupu o aua krua. Ko ehea painga
i ui atu i tenei painga mo nga tamariki me o ratou uri 
i muri ai ratou me te paunga mai o etahi o nga moni
o te koroni ki runga o te iwi maori. E mohio ana tatou
he nui noa atu a tatou moni e utu takoha ana ki te
koroni katoa i roto i nga taonga me te tupeka te
waipiro me e raatu taonga e hokoa nei e te maori,
me nga moni nui e puta ana i roto o nga whenua
maori me nga moniutu Reiti, e utu katoa ana te iwi
maori i ena moni kite koroni katoa, a he aha te pai,
kia kore e h oki ma etahi o ena moni hei painga mo
tatou katoa. Ko e tahi tenei o nga mate nui e
pouritia ai, ara ko te mau tonu o te mahi whakapau
i nga whenua maori ki te hoko atu ki te Pakeha, a
kahore he whenua hi oranga mo nga tamariki me o
ratou uri, e akona nei i roto o nga kura. Me whakaaro
nui nga iwi me na hapu me nga komiti na ratou
nga kura, ki te awhea ki te tautoko, ki te whakatu
i nga kura kua hinga.
ÿ

Oho whakarere ana te ngakau i te taenga mai o te
rongo ko Wi Pere te mema o te Tai Rawhiti, kua
uru atu hei hoa mo nga Minita o te Kawanatanga hou
kua tu nei inaianei. He mea pouri rawa tenei te
putanga ohoreretanga mai o tenei rongo me te takoto
ngaro o nga tino take marama i nga iwi o te Rawhiti,
i reia wawetia ai e te mema uru hou o te Rawhiti,
taua turanga minita o te Kawanatanga hou kaore nei
i mohiotia a ratou whakahaere mo te iwi maore, a ko
te mema mo te Rawhiti, ka kopania atu ki roto o nga
tikanga o te kawanatanga a ka waiho ki nga mema
tokotoru anake hei mema maori mo Nui Tireni hei
whawhai atu ki nga Ture kino me te iwi maori, e
hangaia mai ana e taua kawanatanga e tu nei ia ia roto
hei minita. E hia oti nga mea i oti i era atu mema
maori o mua i uru nei ki tana turanga minita, otira
tera pea e ora te ngakau o nga iwi o te Rawhiti ki
te whakaaturia mai nga tino take marama ki te
oti ranei he tikanga pai mo te iwi maori i runga i
tena turanga. Heoi hoki te mea e mohiotia ana o
tena tuunga minita ko te wha rau pauna mo te tau.

HORI MATENE- Kirikiri. Kua tae mai tau reta e pai ana.
E pai ana hoki matou ki a koe hei kai tautoko
i te waka mo te takiwa o Hauraki.
H.K.KAWA KURA, OPOTIKI- Tenei to pukapuka kua tae
mai nei, me nga pane kuini. Ka tukuna atu te Waka
ki a koe, timataria ana i te 17 o nga ra o Hepetema.
TE PII RANGO NEI- Nui ke te honore te kororia o
tenei ngarara a te Pii. I whakanohoia nei te 
matauranga nui ki a ia. Ko nga puawai o nga rakau me
nga wai he mea kohikohi e ia hurihia ake e tona
matauranga hei wai reka atu i a te tangata i mahi
ai te tangata i hanga nei e te Atua kia rite ki tona
ahua ake, i whakawhiwhia nei ki te matauranga. Neke
ake te matauranga o te Pii, kei ona Parirau
tona reo reka e kakapa ana te whakanohoanga iho o
nga ruma ona waaki pai ke atu i a nga tino kamura
kei nga hononga iho o nga ruma me te kuhunga atu
o te honi ki aua ruma me te hiiritanga iho pai atu ko
tana hoari mo te whawhai whitiki rawa ki tona hope
i te ao i te po, a e tu ana ano ona katipa hei heteri
me te nuinga he kingi ano to ratou, a he ture ano o
ratou. Ki te ata tirohia nga mahi a tenei ngarara,
kore ake he whakaaro e mau i roto o te tangata.
NGA KURA MAORI- He ture hanga tikanga mo
nga wahi tunga kura Maori. Mehemea ka whakaae
etahi Maori ki te wehe ke i tetahi piihi whenua a
ratou kaua e nui ake i te kotahi tekau eka hei tuunga
kura ko te take ki taua whenua kaore ano kia 
whakawakia e te Kooti Whenua Maori, ka ahei te
Kawana ki te whakatu i tetahi tangata tika hei kimi
i te take a nga Maori ki taua whenua me te whakaae
ano hoki o aua tangata ki te tuku pera i te whenua.
Me whakarite e tana tangata tetahi wahi tu tata ki te
whenua hei korero i taua mea me matua panui ki
roto ki te nupepa kia mohiotia ai. Ko nga korero
whakarite a taua tangata, ki te mea ka whakaaetia e
te Kawana me waiho hei kupu tuturu whakaoti
rawa mo runga i taua whai taketanga me te whakaaetanga
a me panui ki roto ki te Kahiti a te Kawanatanga
ki a tika ai. Ko taua whenua ka tukua rawatia
i reira ki a te Kuini mo ona uri me ona kaiwhakakapi
timata mai i te ra i panuitia ai, hei wahi
tuunga kura kauka rawa mo tetahi atu mea.
TE KARETI KURA MINITA I KIHIPANE- Nui atu to
whakamoemiti mo tene kura whakaako i nga tangata
o te iwi Maori hei minita maori mo te hahi o Ingarangi
ko te nuinga o nga tangata e akona aua i tenei
kura no nga iwi o te taha ki raro o Akarana ara o
Ngapuhi me era atu iwi o Pewhairangi. He tino
kura nui tenei e akona ana ko nga tikanga o te Rongo
pai o te Atua e whiwhi ai te tinana raua ko te 
Wairua ki nga painga o te orangatonutanga. E
kitea ana ki nga tangata i roto o tenei kura, te ahua
o te whakaaronuitaunga o iwi o te motu nei ki nga
mahi o te Whakapono. Ko a ratou taitamariki rangatira
e akona ana i roto o taua kura a no Ngapuhi
anake te nuinga o aua tangata. Heoi e kaha ana nga
iwi o te Rawhiti ki nga mahi o te whakapono, he nui
nga wharekarakia hou kua oti. E pai ana kia rukua
ano nga tamariki kua kaumatua ki taua kura hei
Minita, he nui hoki nga Pariha e wate ana i te koro
Minita. Me whakaaro nui tenei e nga iwi Maori katoa
i tenei motu.
TUPAPAKU MATE- Ko Ema Pokiha o Waiomatatini
te wahine a te Hata Pokiha. No te ata o te
Hatarei i te 6 o nga ra Hepetema   i moe ai, kua roa
te wa i pangia ai ia e tona mate, a kua riro atu tona
wairua ki te okiokinga o te hunga e tatari atu ana ki
te haringa mutunga kore. He wahine tenei i kitea
nuitia e ona hapu te Honore i runga i te pai o ana 
tikanga te ata noho, te rangimarie noa iho, kahore he
hara kotahi i rangona ki tona tinana ki mahi ranei.
Kahore he riri he arita ranei e puta i tona waha, he
wahine tenei i u tona ki te pai me te whakaaro nui ki
te Atua i rur ano ia ki te Hapa tapu a te Ariki a i
mua tata ake o tona matenga i tango ano  ia i te hapa
tapu i tukua e Mohi Turei Minita mana. Ko
ona tau e tata ana ki te 30 ko a raua tamariki e 3 nga
mea tane e 4 nga mea wahine hui katoa e 7 ko tetahi
o nga mea tane kua mate i te 1876, ko tetahi o
nga mea wahine kei te kura i Hukarere e noho ana.
Ko te tahi o nga mea tane kei te kura i te Aute
Kareti e akona ana. He nui te pouri ona Hapu o
Ngatiporou mmo te Matenga o tenei wahine rangatira.
He nui nga iwi o Ngatiporou i hui ki te tangi, a no
te 8 o nga ra i tanumia ai ki te whenua. Na Rev.
Mohi Turei i karakia te tanumanga ka whiwhi ano 
tenei wahine ki nga painga o te oranga mutunga kore.
NGA MEMA MAORI O TE PARAMETE- E ki ana te
Herara tetahi o nga nuipepa Pakeha o Akarana
kaore ano he tino korero mo nga mema maori kua
tae atu nei ki te Paremete Otira e koa ana matou ki
to matou whakarongo ki te korero, he tangata mohio
ratou katoa pai atu te ahua i o era tangata i tu he
mema i era tau atu. Mo nga  takiwa e toru o Aotearoa,
he tangata hou ratou katoa i pootitia e te iwi
Maori hei mangai mo ratou i te pootitanga kua hori
ake nei. Ko te mema Mari mo te takiwa whakararo
ko Hakuene ara ko Ihaka te Tai tona ingoa e
mohiotia ana e te iwi katoa. He rangatira a ia no
Ngapuhi, tino tangata o te Hahi te tangata kaha
hoki ki te pehi te kai waipiro. Ko Te Ao, te mema
mo te takiwa Hauauru. Tona ingoa e mohiotia nui
tia ana he Te Pake. No Ngatirau kawa a ia. Tona
kainga i tua tata atu i Kihikihi. Kei te mahi
paamu a ia i reira ki to te Pakeha tikanga. He
tangata pai rawa e Te Puke, he nui no ona whakaaro
ki tona iwi Maori. Tona hiahia nui kia whiwhi
atu tatou ki nga tikanga pai katoa a te Pakeha,
engari ko nga mahi kino a taua iwi me whakarere.
Ko Wi Pere te mema Maori mo te takiwa o te Tarawhiti.
He hawhe kai he tera kua puta noa tona ingoa.
He tangata mohio tera, he tangata kaha ki te mahi.
ÿ

HE RETA TUKU MAI.
[E kore e tau kia matou te he mo nga whakaaro a nga
kai tuku korero mai.]
PANUITANGA.
Ki te etita o te Waka Maori.
E hoa, me tuku atu aku kupu ki to tatou waka
hei mauranga ki nga tauranga e u ai ia. Tokorua
aku tamariki ku a mate, ko Ene, he kotiro 13 nga tau.
I mate 10 o nga ra o Mei, 1884. Ko Winiata he tamaiti
tane. I mate 17 o nga ra o tenei Hepetema. Ko ona tau
27 e rua marama. Kua ngaro ia i roto i te Kaute o 
Kuki.
Tau ana te pouri me te mamae kia matou. E taea
te aha? E ki ana a Hopa Na Ihowa i homai na Ihowa i 
tango kia whakapainga te ingoa o Ihowa.
NA TO HOA,
NA RUTENE ARAHI.
Whangara, Hepetema 17, 1884.

Ki te etita o te Waka Maori.
Tena koe, tenei aku kupu ka tukua atu e au
hei utunga ma to tatou Waka, hei whakarongo mai 
ma nga iwi o te motu nei o Ao te aroa.
E nga iwi Maori, whakarongo ki te kupu, tahuri
ki te karanga i ahu mai i te tai Whakatetonga, ara,
Kihipane, Turanganui. Te kupu, e nga iwi Maori.
Kei te aha ra koutou? Kei te moe? Kei te kuare
ranei? Kei te whakama ranei? Kei kataina te kihai 
o nga korero. Kei te kore whakaaro ranei.
Heoi e nga iwi tahuri atu ki te titiro i te tika o nga
kupu a te Waka Maori e karanga nei kia tahuri
atu nga iwi katoa ki te tautoko i te Waka Maori. 
Heoi. Ko ahau kei te whakatika ki te kupu a te
Waka Maori na te mea, kei a ia te Waka ko nga
hoe e tere ai te waka kei a tatou. Heoi ra hoea to
tatou waka, kia kaha te hoe, e te kai whakatere.
Na e hoa ma e nga iwi o te tai whakarunga o te
motu nei. Whakarongo mai. Ko ahau  he tamaiti
ahau e titiro nei ahau ki te he o tenei mea o te
Komiti Maori. Ko ahau pu i kite i te he. Te he,
he ahua titiro ki te ahua o te tangata. Rangatira te
tangata rangatira ano te mahi a te Komiti ki a ia.
Whanaunga - whanaunga ano te mahi a te Komiti
mona. Ko hea koe e te mokai mate ai i enei tu mahi
a nga rangatira kia koe.
Te rua. Ko te Tiriti o Waitangi penei te ahua o
tona whakaaro mo te Komiti. Rite tonu raua.
Rangatira te tangata, rangatira ano te ritenga ki a
ia. Taurekareka - taurekareka ano te ritenga ki
a ia. Otira ki taku mohio iho, ko enei mea e roa mo
nga rangatira anake. Ko te Komiti Maori raua ko te
Tiriti o Waitangi.
Te toru. Ko o matou mema Maori. Moumou te
ingoa mema mo ratou. I hea hoki koutou e nga mema
Maori nei i tenei kukri kino ia Reiti Ngau Whenua
kua tae mai nei ki konei tau ai ngenge ai ki
te kai mana. Haere katoa ko nga whata ri wai o
konei ke te pouria ke tenei ki tenei mate. Nga o tatou
mema ratou i mate ai, e rangona nei te aue a nga iwi
Maori i roto i te Waka Maori. Ka tahi tete Poropiti,
ta Heremaia i mea ai kua rangona he reo ki Nui Tireni
he uhunga, he tangi, he aue nui. Ko nga maori e tangi 
ana ki o ratou whenua ka riro i te Kawanatanga. Koia 
nei toku titiro ki tenei mate. Na tatou ano tatou i
mate ai, otira na o tatou mema heoi ra e nga mema hou
nei, kia kaha ki te pehi atu i etahi o nga ture a te
Kawanatanga.
Ko enei korero, e Te Tai Whakaurunga, no enei takiwa
whakaaro o te motu nei. He hari ake no toku ngakau
ki te whakahauhau a te Waka Maori.
E te Waka Maori Tai kaha - Na ta koutou tamaiti,
NA HONE MEI,
Kaio Hepetema, 1884.

E hoa, E te Etita.
Tena ra koe, Tena taku kupu mo te Pire hou a
Wi Pere ma nga whenua. I whakatakotoria e ia
tona Pire ki te aroaro a te whare Paremete, a e tohe
ana a ia inaianei ki nga matua e te whare ki te
Kawanatanga hoki kia whakaae ratou kia meingatia
taua Pire, hei tino ture tuturu mo te motu katoa.
Ki whakaaro o te nuinga a nga tangata kaore e pai
kia hangaia nga tikanga o taua Pire, hei ture mo nga
whenua Maori. He mate anake kei roto mo te taha
Maori, no reira e whakaarohia ana kaore te Kawanatanga
e tautoko taua Pire. E mea ana taua Pire
kia riro rawa ki nga Komiti nga tikanga whakahaere
katoa mo nga whenua a nga Maori ahakoa kua
Kootitia noatia ahakoa kore ano kia Kootitia, ma te
wehewehe aha atu ranei. Ma taua Komiti ano
hoki e tango nga moni katoa mo nga whenua. E
hoa ma, katahi ano te ture hei whakataurekareka i
te iwi nui tonu. Mehemea ka whakaae te Paramete
ki taua Pire, ka takahia rawatia te iwi maori i raro i
nga waewae o nga komiti maore. Na mehemea ko
nga komiti hei kaitiaki mo nga whenua a nga Maori.
E hoa ma, ko wai rawa hei Kaitiaki mo nga Komiti?
Ko ratou tonu ake pea me o ratou roia, hoa pakeha
ranei e minamina ana ki o tatou whenua. Me titiro ano
tatou ki etahi atu o nga tikanga o taua Pire
Whakarihariha. E mea ana taua Pire, kia roherohea te
motu katoa, a ki ia takiwa tana Komiti, ki ia takiwa
tana komiti. Na, whakaturia ano tetahi Tino
komiti i waenganui i aua komiti katoa. Na, ki te
whakawakia e te kooti i nga tono a nga Maori, ma
taua Tino Komiti e whirewhire nga tangata tokorima 
o ratou hoa pea o etahi atu Komiti, hei hoa ateha
mo te Kaiwhakawa Pakeha. Na, ka mutu te
whakawa ka kitea te hunga nona te whenua,
ka tahi ka whakatutia ano tetahi Komiti mo
taua whenua a, ka pena tonu te haere mo ia poraka,
mo ia poraka. Ko nga tangata mo aua Komiti kaua e
nuku ake i te kotahi te kau ma rima, 
kaore i iti iho i te tokorima. Kei pohehe nga Maori.
Mehemea ka whakaaetia tenei Pire ka riri tonu atu
mo ake tonu atu ki nga Komiti te tenana o nga whenua
Maori. Ko te wairua anake e toe mai ki te iwi
tuturu no ratou nga piihi whenua. Tetahi tikanga
ano o taua Pire koia tenei. I muri iho i te whakatu
tanga i nga a Komiti ka whai hara nga tangata ke i
roto i te tiwhikete i te Karaati ranei a ka whiua 
rawatia aua Maori ki o te ture Pakeha tikanga 
mehemea ka tahuri ke ratou whenua. E hoa ma, he
maha noa atu nga tikanga kino o taua Pire. He
Pire kino rawa atu tenei pire, he pire patu i nga
iwi Maori nui tonu o te motu. Titiro ana tatou.
Na, ma mga Komiti anake e whakahaere nga tikanga
mo aua whenua. Ki te tuku ki te hoko ki te reti,
ki te mokete, ki te tango te moni, ko tatou ko te
iwi mona te kainga kaore noa iho he tikanga ki runga
kia tatou. Kahore tatou e kaha ki te tono atu,
Homai te moni te moni mo o tatou whenua.
Engari ano te ture tire tonu te whakahaere, ma ia
tangata e hoko e reti ranei tona wahi e tango tana
moni, ahakoa rahi ahakoa paku. Na tona whakaaro e
whakaae. Tena ko te Pire a Wi Pere raua ko Te Riihi,
me te mea tonu e tohe nui ana raua i runga i a raua
tikanga ko Te Kamupene i enei tikanga kua tonoa e raua
i era tau kua paheme ake, kia whakaaetia mai e te
Paremete o tera tau hei Komiti whakamana i
nga whenua o te Kamupene. Ko te hua rahi mo
tatou e hoa ma me tuku Pitihana ki te Paremete,
me tuhi pukapuka hoki ki te Kawanatanga e whakahe
ana, ki taua Pire.
Na to hoa,
NA PONEKE,
Poneke, Hepetema 25, 1884.

˙

TE AUTE KARETI.
Ko nga korero enei a te kai tirotoro o nga kura
Maori a te kawanatanga mo te Aute karaiti. E rima
tekau ma rima nga tamariki i tirotirohia te matauranga
Ko te whakamatautauranga mo nga nama
pukapuka (standards) kaore i rite mo tenei kura. I
runga i te whakaaro a te tumuaki mahita, ka whakaae
ahau kia tirotirohia nga tamariki i runga i te mahi
i oti tonu ia ratou i taua takiwa. Ko te taunga iho o
te tirotirohanga he nui whakaharahara te pai o te
matauranga i roto i ona waahi katoa. I mua i taku
tirotirohanga e rereke ana te ahua i to naianei ahua
a he tino kura pai tonu i tana takiwa. E tika ana i
naianei kia huaina he Kareti (college). No te mea
ko nga tamariki e mahi ana i nga mahi nunui rawa
(mathematical and scientific work) a ka whakanuia
ake tetahi kura i na ka penei ana mahi. Kanui nga
korero mo Te Aute i tera tau. Kaati, kaore e
tika ki te korero ano hoki no te mea kei te nui haere
tonu te kaha o te mahi, rite tonu ki to tera tau kaha.
Ko te tohu Makarini(Sir D McLean Scholarship) te
50 i runga i te taunga iho o te tirotirohanga o te
karaihe o runga rawa (senior class) riro i a Hohua
Taone (Joshua Down). I tata tonu ia ka mau i a
T G Poutarewa. Ko nga tamaiki o nga karaihe o
runga (senior divison) nui atu te pai o te mohio.
E rua nga karaihe o raro rawa (the two junior classes)
o tenei kura e akona ana etetahi Maori, ko Walter
Wi Paipa. I akona ia ki te Aute. Katahi tonu te
mahinga i tu ai tenei mea, ka taea e te Maori
te ako nga mea katoa, kore iho ko te ako
i te reo Ingarihi, ki nga tamariki o te ratou na iwi.
Ko tenei tamaiti i ako ia kia whiwhi ki taua mea.
Kaore ano ahau i kite i etahi atu karaihe e peera ana
te pai me te ataahua o te whakaakoranga mo te tohu
Makarini te 35 i tu ki Te Aute, Whakatane i waenganui
o Tihema kua pahure ake nei. Ko nga tamariki
i paahi, ko W>Parenitihi (W.Prentice) ko
Awherata Taone (Alfred Down) me Abraham Wi.
Kua puaki te kupu a te Komiti o taua tohu, ka hoatu
anake ki nga tamariki Maori taua tohu. Ko nga
hawhe kaihe kua whakakorea. Ko tenei whakamutunga
e tika ana, no te mea he tino kaha rawa te reo
Ingarihi ki te Maori. He nui nga mahi e tata ana
te tamariki Maori ki te hawhe kaihe.
E rua nga Tohu Makarini inaianei, ko te 50,
me te 35. Kotahi te tamaiti mana te 50 i nga tau
e rua. E rua nga tamariki mo te 35 ma te tamaiti
kotahi i nga tau e rua. Ka tu te whakamatautauranga
mo tenei tau ki Te Aute ki nga kura ano hoki
e hiahia ana ki te uru. Hei 15 ki te 16 o nga ra o 
Tihema ka tu te uiuinga matauranga. Ko nga tamariki
ehiahia aua kia uru ki roto, ma o ratou mahita e
whakaatu ki te kai tirotiro o nga kura i te tari i
Poneke ko te 31 o nga ra o Oketopa ka tuku ai i nga
ingoa. Ko nga kape o nga mahi mo te uinga matauranga
kei nga mahita o nga kura Maori.

NGA MATE KINO.
(Nga mate kino roanga no tera putanga.)
Ko nga Matana te iwi i tino ngaro i te mahi a taua.
He iwi nui rawa i mua, na nga tini mate, na nga aitua
na nga hauata i kore haere ai nga tangata a rokohanga
iho e te mate ra, kua hoki ki te 1500 nga tangata to
taua iwi. Ko te mate koroputaputa ra na katahi ka
tino ngaro rawa ko nga morehu e ora mai nei inaianei
e toru rawa ano tekau nga toenga o te kotahi
mano o te rima rau ra. I te paanga o te mate nei
kei tawhiti o ratou hoa, ara nga iwi i noho tata ki a
ratou, ko nga Rikari me nga Pukunui kei te whai
kararehe o te koraha hei kai mana, na reira te mau
wawe ai te mate nei, kia kotahi marama ki muri
katahi ka mau, a tae rawa ki Oketopa kua tapeke
taua iwi ki te mate ara ko nga tupapaku i pera me
nga rerenga te tokomaha a te mutu ireira te ngau
a te nankia ra. He torutoru rawa nga tangata i ora
mai o te hunga i paangia e taua mate te tirohanga
hoki kua poto  atu nga whanaunga heoi ano, haumaruru
tonu iho, ko te kawenga a te pouri ka anga ka
whakamaori ka mau ki te maripi ki te pu, hei
whakamate i a ia ano ko etahi hoki i rere i te pari
mate tonu atu. Ko nga mania kai katoa i t tupapaku
whaatu te piro me te mate ki tawhiti noa atu.
I mua, 4000 o te Rikari o te Pukunui, no te paanga o
te mate ra, hoki ana ki te 2000. Ko te Ahinipoini
hoki tena 9000. He whenua nui rawa tona. Mararara
noa atu tenei iwi i runga i tona whenua ki te
whai kararehe maaka hei kai mana ko tana mahi
hoki. Ko te iwi tenei i tino mate, wahi iti ka ngaro
rawa hia noa nei nga morehu. Whati ana te iwi ra
i te putanga o taua mate, ratou tahi ko tetahi iwi, ko
Ngatiwaemangu, me nga Koro hua noa ma te kahaki 
i a ia e ora ai. Nohea. Whaia ana hoki e taua
mate ki nga wahi katoa rere ai. Kia roa te ngaunga
a taua mate na ka hoki ki te kore noa iho
te aroha me te whakaaro a tetahi ki tetahi noho ke
ana noho ke ana. Marara noa atu te wahine me
te tamariki waenga koraha, ki te kimi i tetahi
oranga mo ratou. Ko nga rongo hoki o Ngatiwaemangu
he kino whakaharahara. Tu kau o ratou teneti
4000 kahore kau he tangata, kua ngaro katoa i
te mate. Kahore he iwi tangata whenua O Merika i
rite ki tenei te maia he iwi kaha ki te riri, mataku
rawa nga hoa whawhai i a ratou, engari he iwi whaka
haere pai ki o ratou hoa ake. I mua tata ake, i mea
tenei iwi, kia uru katoa ratou ki te whawhai ki te
Pakeha. I tenei ra i tenei ra puta mai ana nga rongo
a taua iwi kei te huihui kei te whakataka ope, kei te
mau te ringa ki te patu, me te hua hoki a ratou kupu
patu mo te Pakeha, heoti toremi ana i te mate koro
putaputa, nga maia me nga iwi kore poto katoa, a
he tangata ka paangia e taua mate, kihai rawa i ora
ake. E kii ana i haere ano etahi ope ki te tau i te
pa, mate katoa ki wae nga huarahi, kahore tetahi i ora
ake, kia kotahi hei kawe i te korero ki te kainga.
Kihia i maha nga wiki kua taea e te iwikore kua
kore noa iho te maia, heoi ano te mea i ratogona ki te
kainga, ko te aue ko te tangi anake mo nga tupapaku.
Mutu porokere te hiahia whawhai kahore he kupu a
nga toenga kahore he aha, tona ahua me he kuri kua
tinia e te hemo kai. E kore hoki e taea e te reo 
tangata te korero te mokemoke o te whenua, tahora
kau ana, kahore e tangata. Kei tenei wahi kei tenei
wahi, heoi te kai ma te kanohi ko nga tupapaku ko nga
tohu o te mate, tau ana te pouri  me te koinga ki te
ngakau o te tangata i te tirohanga atu. Tu ana nga
teneti ki tenei puke ki tera puke, ko nga teneti kau
ia, kahore e tangata. Heoi nei mea e rangona ana 
e te taringa, ko te tangi a te rewena, ko te au a te
wuruhi. Na, akuanei, te mutu hoki i konei kua
whiti i tenei ki tera taha o nga Maunga Kohatu, kua
tae kei nga iwi o Hata Whe, o Mehiko. E kiia ana
60,000 tangata o te taha ki te Hauauru o Merika i
huna e te mate koroputaputa.
Kei nga Pakeha inaianei e kore mate koroputaputa
e kiia he mate whakangaro tangata, he mea
hoki e tango katoa ana i tona rongoa whakaora, o
werowerohia katoatia ana e te rata.
Ko etahi enei o nga painga o tenei mea e rongo
nei matou. E kiia ana, Kua kore haere te mate
koroputaputa ki nga whenua katoa e werowerohia
ana ona tangata. Kotahi rae e mate i te mate
koroputaputa i roto i nga tangata tokohia ranei,
inaianei e wha pea e rima ranei a ko te nuinga o nga
tangata e mate pera ana, he tangata kaore i
werowerohia, werowerohia ranei a kihai i pai te mahi.
Miriona noa atu nga tangata e werowerohia ana ki
ÿ

Oropi i roto i nga tau katoa. E kore e ahei te mea
e rite te mohio o nga tangata katoa ki te werowero
mo tenei mate e kore koki e ahei te mea e rite te
hiahia o nga iwi katoa ki mahia, heoi ra, kua oti
tenei te whakamarama atu kahore he take inaianei e
wehingia ai taua mate e tetahi iwi, mehemea e whai
ngakau te iwi ki te tanga i tenei tikanga, i te wero
were koroputaputa, mehemea hoki ka wahi tohunga
hoki hei mahi, a kua oti ano hoki te whakakite atu
kahore he take e tupatopatoria ai tona rongoa, te
werowero.
Heoi ra ka oho pea katoa, e hoa ma, ki nga
korero kua oti nei i a matou te tuhituhi. Katahi pea
katoa ka ata marama ki nga painga o tenei mea.
Kaua e mea, taihoa, engari hei aianei ano. Tenei 
hoki Atareiria te noho wehi nei kei haere torehe mai
te mate nei ki a ratou, kei rokohanga iho e noho
tupato kore ana te hunga kuare, kahore kia tango
noa ki te oranga, na, ka riro tonu atu ki te mate.
Me matou ano hoki e noho wehi ana, ko wai ra e
mohio ki te ra e puta mai ai te mate koroputaputa ki
roto ia tatou? Ki te rokohanga iho e noho tupato
ana te tangata Maori, heoi ano, kaore e nui tona
kino, tena, ki te pera me nga iwi o Merika ka aue
ka tangi tato ki tana mahi whakamataku. Kia whai
whakaaro koutou, e nga tangata Maori, kei turi koutou
pea ki enei kupu whakatupato e taia tonutia nei.
Ko ta matou tenei e tohe nei, ka werowerohia katoatia
nga Maori katoa o te matou nei, puta noa puta
noa, kaua tetahi e hapa, kaua kia kotahi.

HE TANGI.
E moe e hine, ka ara mai ki runga
Kia whakahau koe i te takiritahga o te ata, e, i.
E kore te reo o ngaro i au
I te tira takainga, koi ai o taina, e, i.
Ma to potiki koe e pikau atu
Ki roto hau Raro kapua, e, i.
Koe whare taka mate, no Tawhaki,
No Hine i te Muri Whakaroto, e, i.
Me takai korua ki te whakakopa o te rangi,
Hei kahu mo korua, e, i.
Tenei ano ra nga ki i waiho e o tupuna,
Ko te itoito ko Puhairangi, e, i.
Hei tohu mo korua, me haere ki raro ra,
Kia huaina koe he matamata ariki, na, e, i.

T.STARKEY, HUMEKE.
Te taha o te Arapiona Hotera, Nepia.
Ki te tonoa mai e te tangata he hu i au o ia ahua o ia
ahua, ka hangaia e au kia rite rawa, ki nga kiri papai
anake hoki.
No taku mohiotanga ki nga ritenga Maori, ka tika rawa
aku hanga kia rite tonu nga hu mo te tangata.
T.TAKEI.

RUDDOCK AND FRYER.
Whare Maitai, Nepia me Heihitingi.
Kei a mana nga Mihini mahi whenua. Nga pu, Paura, Hota
tingara. Nga tuuk kamura, me nga mea katoa
mo roto i nga whare, o nga ahua katoa. E hokona
katoatia mai ana i nga Kaihanga, no reira ka ahei te 
hoko atu ki nga utu ngawari rawa.
He maha nga Pu puru Kumu, Pu puru atu i te waha hoki,
he kohatu nei etahi, he mea iti etahi.
He parau takirua takitaki ranei nga hea. He Miri 
Kaanga, he Penu Kaanga, he Ponaka mo nga tangata 
haerere, he Kaheru e 3 hereni te ut, nuku ake etahi, 
me nga taonga ke, e nui atu ana i era whare hokohoko
o Nepia hei whiriwhiringa. E rite tahi ana nga utu o
Heihitingi me Nepia.
RATAKA ME PARAEA.

PANUITANGA.
Ko te tari o te Waka Maori kei muri tuta ake o te
Tari perehi o te Terewhone i Kararitone Rori, 
Kihipane. Me ahu mai nga tangata kawe korero mai ki 
taua Tari.

TE KOREROREROTANGA A MAHIKETE MO TE MEREPONA KAPA
1884.
1,000 nga hea i te 10 hereni mo te hoa, a e peneitia
ana te wehewehenga;
Hoiho tuatahi150
hoiho tuarua 75
hoiho tauatoru 50
Etahi hoiho wehewehe 75
Kotahi paraihe moni 20
E rima paraihi moni 50
Tekau ma ono paraihi 80
E wha nga winitanga mo te tikete kotahi.
Ka ahei te tikete kotahi te wini i te paraihi tuatahi
i reihi me nga paraihi moni e toru ano hoki.
Ka tangotangohia nga rota i te aroaro o tetahi komiti 
e whiriwhiria ana e nga kaihoko tikete a ka uru atu 
hoki nga kaituhi o nga nupepa. Mehemea ka tuku tieki
mai i te whanga me apiti mai te kotahi hereni mo te
whakawhitinga. He ota poutapeta te mea pai, kia rua 
hoki pane kuini mo te whakaatutanga korero.
Kei te kapi haere nga rarangi ingoa mo tenei 
korerorerotanga whaihoki kia tere mai nga tono a nga
tangata e hiahia tikete ana.
Me tuhi mai kia,
MUSKET.
Care of J.R.Scott and Co,Box 21, Post Office, GISBORNE

HEI TE 2 O OKETOPA TUTAKI AI.
TE KOREROREROTANGA A JACOB FAITHFUL MO TE HUINGA KI
HAAKI PEI A TE KOANGA 1884.
E 4,000 HEA I TE 10 HERENI.
Hanikapa KoangaHanikapa Pekenga
Hoiho tuatahi250hoiho tuatahi250
hoiho tuarua125hoiho tuarua125
hoiho tuatoru 75hoiho tuatoru 75
Etahi atu200Etahi wehewehe200
 650650
PARAIHI MONI
2 i te 50100
10 i te 20200
20 i te 10200
40 i te 5200
700
KEI TE 110 NGA PARAIHI.
E ono nga winitanga mo te tikete kotahi.
Ki te tangata e utu ana i te 1, e rite ana ki te 17 ki
te 1 tona korenga e wini, i te tangotangohanga kotahi,
tena notemea e ono nga tangotangohanga rota, e hoki 
rawa iho ana nga take kore wini. Ka ahei te tikete 
kotahi te wini i te paraihi tuatahi i tetahi i tetahi 
o nga reihi me nga paraihi
moni e wha ano hoki. Ka tangotangohia nga rotu i te 
aroaro o te Komiti e whiriwhiria ana e nga kai utu 
hea a e uru atu ana hoki nga kaituhi o nga nupepa.
Me apiti mai te kotahi hereni ki nga tieke o te 
whanga. He ota poutapeta te mea pai, kia rua hoki pane
kuini mo te whakaatutanga korero.
JACOB FAITHFUL
Care of N.Jacobs
Box 7, Post Office,
NAPIER.
E pai ana te tango tikete ia Scottie i te Kihipane
Hotera.
ÿ

HOHEPA PEKA
KAIWHAKAMAORI WHAI RAIHANA.
KEI TE TARI O TE WAKA MAORI, KIHIPANE.
E ngawari ana nga ritenga ki nga tangata e tuku
mahi mai ana.

TE KAMUPANE RARAWE
A ROPINI HUURU.
PANUITANGA MO NGA KAPA O MEREPONA ME NIU TIRENI,
MO NEMA, 1884.
Kei te puare inaianei mo nga moni 10,000,
20,000 hea i te 10 hereni.
E 404 PARAIHI, A E 7 NGA AHEITANGA MO TE HEA KOTAHI.
Ki te tangat e utu ana i te 1, e rite ana ki te 25
ki te 1 tona korenga e wini a ka ahei te Tikete 
kotahi te wini i te 3110.
MEREPONA KAPA
134 nga Paraihi.
hoiho tuatahi2000
hoiho tuarua 900
hoiho tuatoru 450
Nga hoiha i oma 900
hoiho kihai i oma1750
----
6000

NIU TIRENI KAPA
70 nga Paraihi.
hoiho tuatahi 100
hoiho tuarua 150
hoiho tuatoru 120
Nga hoiho i oma 250
hoiho kihai i oma 650
----
2500

E 200 PARAIHI
2 i te 50 100
6 i te 25 150
6 i te 20 120
40 i te 10 400
146 i te 5 730
----
1500

KA TUTAKI I TENEI O NGA RA O NOEMA.
E 55,000 hea kua hokona e matou, o te timatanga mai.
Ki te tuku tono mai, apitia mai nga pane kuini rua
kapa, kia rua, mo te whakaatutanga korero. He Ota
Poutapeta, Tieki ranei kua meakatia, me te 1 hereni
whakawhiti te moni pai. Mehemea he moni tinana he
noti ranei, me rehita. E pai ana  te tuka mai ki te 
Waea, ki te reta hoki kia rehitatia. E pai ana te
tuka mai ki te Waea ki te reta hoki kua rehitatia. 
Tekau paiheneti e patua ana i runga i nga Paraihi
moni, e wha paiheneti e ana moni mo nga kaiwhakahaere 
e hoko tikete ana, ki nga tangata ranei e tango
pukapuka ana mo te 25 tikete. Ka tukuna noatia atu
ki te meera, nga panui whakaatu i nga tikanga katoa
o mua o naianei mo ko ake ranei ki te tonoa mai.
Me tuku mai nga whakaaturanga a nga Kaiwhakahaere, i
mua mai o te 31 o Oketopa, kei kore e whakaaetia.
Tuhi mai ki a Robin Hood,
Care of T.Stapleto, Box 23S,
Post office, CHRISTCHURCH.
Kia Jubal Fleming, City Baths,
Colombo Street, CHRISTCHURCH, ranei
Kia Mr Adeane,
Kaiwhakahaere mo Kihipane ranei.
N.B. - Ahakoa e tukuna atu ana e matou ki nga Nupepa
puta noa i Niu Tireni nga ingoa me nga kainga o nga
tangata e wini paraihi ana, pera me etahi atu o nga
korerorerotanga e hiahia ana matou kia mohio nga 
tangata tango tikete ia matou, kei te puae noaiho 
nga pukapuka, hei tirohanga ma ratou i nga takiwa 
katoa.

PANUITANGA O TE FIDELITY KAMUPANE MO TE
MEREPONA KAPA.
Ka omakia ki Merepona i te 4 o Noema.
12,000 tikete i te 10s hereni.
133 Hoiho, 195 Niu Tireni Paraihi e wehewehea peneitia
ana:-
hoiho tuatahi1000
hoiho tuarua 600
hoiho tuatoru 300
Etahi mea wehewehe1100
----
Huia katoa mo nga hoiho3000

10 Niu Tireni Paraihi i te 1001000
10 i te 50 500
25 i te 20 500
50 i te 10 500
100 i te 5 500
----
195 ParaihiHuihuinga3000
Huihui katoa nga Paraihi, 6000
E ono nga aheitanga mo te 10 hereni.
328 Paraihi 328
Apiti mai he pane kuini mo nga whakaatutanga.
Me penei te tikanga tuku moni mai:-
1. Tieki Ota Poutapeta Peeke noti ranei.
2. Ripekatia nga tieki apititia mai hoki te 1 hereni
mo te whakawhitinga. Me tuhi ki te nama me kati noaiho
ranei engari kaua e tuhia te ingoa tangata ki roto i 
te tieki. Mehemea ka tuhia te ingoa ki roto, te ota 
ranei ka whakahokia atu ki te kaituku mai.
3. E pai ana te Ota Poutapeta, engari me tuhi ko 
Fidelity Company anake ki roto, a kaua ki tetahi
tangata ake.
4. E kore e whakaaetia nga reta e rehitatia ana, nga
terekarawhi ranei. Me tuhi anake kia Fidelity
Company ,
Care of A.A.CameronÕs Box, 251, Post office,
DUNEDIN.

NGA TANGATA KUA WHAKAMANAIA KI TE KOHIKOHI MONI 
MO TE WAKA MAORI.
Kua whakaae nga tangata e mau iho nga ingoa i raro
nei, ki te whakahoa mai kia matou i runga i te
whakahaerenga o te Waka nei a ki te hiahia te tangata
i era takiwa ki te tango i te Nupepa, ka pai noa atu
ki te  utu i a ratou moni ki aua tangata a mo te 
taenga mai kia matou ka panuitia nga ingoa o nga kai
manaaki me nga moni i utua e ratou.
W.W.Paraone, Uawa, Tologa Bay
J.Finlay, Waitotara
Henare Mc Clutchey, Marahea
Tamati Tautuhi Fox, Tokomaru
E.Pook, Mataahu
J.E.Dalton, Tuparoa
Hori Waaka, Taumata
Hone Mokena, Kawakawa E.C
Wi Pahura, Wharekahika
H.K.Taiaroa, Christchurch
Rapana Inia, Kaikohe, Bay of Islands
A e hiahia ana matou ki te whakarite tangata ke etahi
atu takiwa. Ki te pai mai etahi tangata mo whakaatu 
mai.

ÿ

TIITI me WHARAEA.
TURANGANUI WHARE
HE TNO WHARE PAI 
HE WHARE NGAWARI.

Haere mai e aku hoa maori katoa E mohio 
nei kia au i roto i nga tau ka tekau o te a
Tai Rawhiti o te Tai Tuauru o te Hauauru o te
Hautonga.

6000 ENO  MANO PAUNA TE
UTU ONGA TAONGA.

He Tuira Huiti Kooti Tarau Wekoti, He
Tokena. He Potae me te Hate, Enei mea
Katoa mo te utu e 25s.

KO TE RATA RAUA KO TAUNERE.
Ko te toa tino pai rawa tenei rute o te Taone o
Kihipane mo nga Maori. Hei hokonga
Pouaka, Teepu, Tuuru, Moenga, Mihini tui Kakahu,
Paraikete, me te nui nga atu o nga mea katoa mo roto
o te Whare, Haere mai kia kite i o maua taonga.
LARGE & TOWNLEY 

I. C. TEIRA.
KIA MOHIO MAI AKU HOA MAORI.
Kei au te tahi Tino Haupu nui o nga Tu Tera
Katoa i Kihipane Kei taku Tera i Karatitone
Rori, i te Kokinga o te PEERE TITITI.
Ka taea e au te hoko atu nga Tera me nga
PARAIRE mo te Paki mo te Terei me nga Kakahu mo
te mahi Parau, me nga Tera Peeke me te tini noa
atu i nga mea pera.
I RUNGA I TE UTU O AKARANA.
HAERE MAI KITA KITE.

WIREMU MOKENA.
KAI HANGA TERA, HANIHI.
Haere mai ki te Whare whero (te Pei)
Karatitone Rori, Kihipane.
Kia kite i taku haupu nui o nga Tera me nga
Paraire me nga Haihi me te tini noa atu o nga mea
pera Kawea mai hoki a koutou Tera Tawhito Hanihi
kia Mahia nga Wahi pakaru.

WIREMU TATARE.
KAI RUURI WHAI RAIHANA, KIHIPANE.
Ka ruuritia e ia nga whenua i runga i ritenga ngawari
rawa. Ki te tukua mai nga reta ki a ia ki Kihipane
ka tere tonu tana whakahaerenga i nga whakahaunga mai.

TAUMATA TOA, WAIAPU.
Kua  puare tenei Toa inaianei, a tino Taonga Ataahua
nga mea e hokona ana. He Kakahu, rere ke, rere ke, nga 
ahua.
He ti, he huka, he paraoa me ena tu kai katoa.
A he taputapu maitai ano hoki etahi.
E utua ana ki te moni te poaka, te hoiho, te keka,
te kaanga me era atu mea e hokoa ana.
HORI WAAKA.

HE PANUI.
Kua tae mai a
WIREMU TOORO,
Kai ruuri whai raihana ka Kihipane nei noho ai.
He maha ona tau e ruuri ana ia i nga Whenua Maori i
nga Takiwa o Akarana, a he tino tangata mohio ia ki 
tena
mahi. He tangata whakangawari rawa hoki ia i te utu, 
ki
nga tangata e tuku mahi mai aua mana.

E K PARONE WAIKATO.
Ki oku hoa Maori
Haere mai ki to Koutou, hoa, tawhito kia
PARAONE, Waikato.
Ko ahau te tangata tino ngawari rawata te hoko ki
nga tangata o Kihipane.
E ngawari ana a te Paraone ki nga tangata
whakaaro tika, ki te utu mai, Ko nga tangata
whakaaro kore ki te whakarite, E kawea ki te
whakawa.
Ko nga Taonga ngawari te utu tika i runga i
te pono, Kei au.
HAERE MAI!
KIA PARAONE, WAIKATO.

HE KAMURA.
He panuitanga tenei naku ki nga Maori o te Takiwa
Tairawhiti.
He tangata Maori ahau no Niu Tireni. He tangata matau
ahau ki nga mahi kamura katoa.
Ki te hanga whare, tatau, wini, teepu, tuuru, topa,
me ena ta mea katoa.
Tekau ma waru oku tau i noho ai i runga i tena mahi ki
tetahi tino kamura Pakeha i Katipere.
Kia rongo mai koutou e nga tangata e hiahia ana kia 
hangaia tona whare ki te utu ngawari, ke ahau te 
tangata ngawari te utu.
Ki te hiahia te tangata kia mahia tona whare me tuku 
korero mai ki te etita o te Waka Maori i Kihipane.
H,KINGI TUTEPAKIHIRANGI.
Hepetema 5, 1884.

KI TE IWI MAORI.
Ki te hiahia koutou ki te hoko paraoa, hopi, kanara, 
tupeka, maati ti, huka, me ena tu mea me haere mai ki
te toa.
HEMI TAIRAWHITI.
Ki te whare e ngawari ana nga utu.

HEEKI.
KAI RUNGA I RARO I TE MANA O TE KAWANATANGA.
KI NGA MAORI O TE TAKIWA TAIRAWHITI.
Kei te pai ahau ki te ruuri i a koutou whenua, ki te 
whakahoa atu hoki kia koutou i na whakahaerea nga
kootitanga o aua whenua.
E pai ana hoki kia whakaritea mo te takiwa e
whakahaerea nga whenua, mo te hoko mo te reti ranei, 
ka utu mai ai i nga moni ki au mo taku mahi.

He mea Ta e Hone Mokiriti i te Tari Perehi o Te
Terewhene Kihipane mo Paratene Ngata te tangata nana
tenei Nuipepa.
Turanganui, Kihipane, Oketopa 3, 1884. 
ÿ