TE WAKA MAORI
O NIU TIRANI.
KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA.'
VOL 9.]
PO NEKE, WENEREI, HANUERE 8, 1873.
[No. 1.
HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI MAI.
Ko nga tangata enei kua homai moni i muri nei mo a raua
nupepa, ara:—
£ s. d.
Te Pukenui, Hau a te Rangi, Waikaremoana,
Te Wairoa, Hawke's Bay ... ... 010 O
Te Makarini Te Wharehuia,  Waikaremoana,
Te Wairoa, Hawke's Bay ... ... 010 O
Total ... ... ... £100
E ki ana a Hohepa Paraone o Whanganui e hiahia ana tona
ngakau kia kohikohi moni nga tangata o tena awa kia te kau
herengi i roto i te tau ki te tangata kotahi mo nga Kura, mo
nga Mira, mo nga Rori, me era atu mahi. E tika ana tona
hiahia kia whakanuia aua mahi; ko nga mea hoki ena hei whaka- 
rangatira i te tangata rae te kainga. He mea tika kia pa atu
koutou ki a Rihari Wunu, to koutou Kai Whakawa, mana
koutou e ako ki nga ritenga e ata puta ai ena hiahia whakanui
i te tangata me te kainga.
Kua tae mai te reta a Henare Te Haeretuterangi me ona hoa
o Whanganui, he tono kia tu ki to ratou kainga te Kooti
Whakawa Whenua Maori a te 28 o nga ra o Hanuere. Kia
mohio mai aua tangata, ehara te Kai Tuhi o te nupepa i te
tangata whakahaere i ena ritenga. Engari me tuhi ratou ki a
te Penetana te tino Kai Whakawa o taua Kooti.
Kua tae mai te reta a Miha Te Rangituakoha me etahi atu
tangata o Maketu, he whakaatu mai i te whakawhetaitanga i to
ratou whare hou i Maketu. Kaore e eke ana korero ki te waka
nei i te nui atu o nga utanga—a mahue ana etahi ki uta. E
ki mai ana aua tangata nei e 60 karana waipiro i pau i a ratou i
runga i a ratou mahi ahuareka—kanikani, haka, aha atu hoki,
i taua whakawhetaitanga. Ekore matou e whakapai ki taua tu
mahi—he haurangi toua tikanga, he kuare noa iho.
I he te taanga atu o tetahi kupu i roto i te reta a Henare
Potae i te nupepa o te 24 o Tihema nei, ara i te korero nei na;
—" Tena ra kia tupato tatou kei pera tatou me era wi i wha-
kawaia e te nakahi." Ko tona tikanga tenei;—" Kei pera
tatou me Iwi i whakawaia e te nakahi."
KUA kite matou i tetahi reta i tuhia mai e Te Patene
(Mr. G Burton), Kai Ruri o te Wairoa i Haake Pei,
ki a Te Penetana, te tino Kai-whakawa o te Kooti
Whakawa Whenua Maori, mo nga whenua maori i
ruritia e ia kaore ano kia whakaritea tana mahi e nga
tangata nana te whenua. E ki ana taua pakeha kua
tae tenei ki te rima ki te ono o nga tau kua pahure
atu i muri mai o ana mahinga, a kaore nei ano kia
whakaaro nga tangata ki a ia. E mea ana kua hoha
rawa ia, ka mutu tona manawanuitanga; ko tenei
mea ake, ka kore ano e whakaritea ana mahinga, ka
tukuna e ia ki te roia mana e mahi. Na, e mea ana
matou kia whakaputa atu he kupu ki aua tu tangata,
a me ata whakaaro hoki ratou ki taua kupu. E tika
rawa ana te pouri o taua pakeha—he mahi he rawa
hoki taua mahi. Ehara hoki i te tangata kotahi e
peneitia ana. He nui nga Kai Ruri e korero ana ki
a ratou mahi kai te kore tonu e whakaritea e nga
tangata nana ratou i whakamahi. Ehara hoki i te
tangata kuare e pera ana, he rangatira ano; no te
mea e whai whenua ana e whai taonga ana hei wha-
karite i te mahi a nga tangata e whakahautia ana e
ratou hei ruri i a ratou whenua. Mehemea ka kite
ratou i te tangata e tango noa ana i te taonga a
tetahi tangata ka whakama ratou, ka whakahe ki taua
tangata ka aroha ki te tangata nana te taonga e
tangohia ana. Na, ko te rite ano tena mo ratou. E
tango noa ana ratou i te taonga a te tangata; ko
tona taonga tena ko tona mahi—toua taonga hei
oranga mona i te ao nei; hei oranga hoki mo ana
tamariki. E rite tonu aua te mahi a te tangata ki
te moni tinana, ki te aha noa atu a te tangata—he
taonga anake. Ka tango noa te tangata i te mahi a
tetahi tangata, e rite ana ia ki te tangata e tango
noa ana i te moni a te tangata—he tahae anake.
Ehara hoki i te moni kore i kore ai e utua nga Kai
Ruri, no te mea e retia ana nga whenua kua whaka-
wakia i roto i te Kooti, ko etahi e hokona ana; ko
nga moni e riro mai ana e whakapaua noatia atu ana
ki nga mea hangahanga noaiho e hiahiatia ana e te
ngakau—te whakaaro hoki ki te mahi a te tangata
nana i ruri i tika ai hoki te whakawa. Ta matou
kupu ki a koutou, akuanei puta ai he raruraru mo
koutou i runga i tenei tu mahi. E rongo ana hoki
matou ki te ki a nga Kai Ruri e ki aua kaore he
tikanga ke atu e rite ai a ratou mahinga ko te
whakawa anake—me tuku e ratou ki nga roia mana e
mahi. Na kia rongo mai koutou, ehara tena tu
tangata, a te roia, i te mea aroha ki te tangata—
ekore ano hoki ia e ahei te aroha kau. Heoi tana e
tino whai ana ko te ora kia taea e ia mo te tangata e
tuku ana i tona mate ki a ia mana e mahi.

2
TE WAKA MAORI O NIU TIRANI.
Ko tenei kia ata whakaaro koutou. Me whakarite
mai e koutou a matou kupu ki a koutou. Kimihia
tetahi ritenga e rite ai te mahi a nga Kai Ruri, kei
tukuna ki te whakawa katahi ka nui atu te moni hei
utunga ma koutou.
KUA taia e matou i tetahi wahi o tenei nupepa nga
korero o te haerenga o Te Makarini ki te Awanui i
Waiapu ki te pehi i te whawhai a Paora Te Haenga I
raua ko Wiremu Keiha kia kore. E tika ana kia I
kore taua whawhai. E tika ana hoki te mahi a Te
Makarini. "Mehemea kaore a te Pakeha ana aroha 
ki nga iwi maori kua waiho pea kia whawhai I
ana, kia we te ngaro atu etahi. Ko tenei he
whakaaro ke te whakaaro; e hiahia ana te Pakeha
kia ora tonu nga iwi maori, kia tupu hei tangata, kia
tu tonu hei iwi rangatira i roto i nga iwi o te ao.
Engari ko nga iwi maori ano kai te whai i nga
mahi e he ai ratou. Ko nga mea iti noa nei ka
waiho hei take riri rawa; he mea noa te mea kua rere
rawa ki te pu hei whakaora i a ia—hei whakamate
rapea. Ki ta matou whakaaro ki enei tu raruraru
katoa ka oti pai ano i runga i te korero noaiho ki te
hiahia nui nga tangata nana te tautohe kia kore ta
Tatou ngangare—ara ki te riro pu te whakaaro ki te
pai. Ka titiro te iwi pakeha ki nga maori e penei
tonu ana, e hianga ana tetahi ki tetahi, e tete tonu
ana nga niho ki runga ki tenei mea ki tera mea,
akuanei te mahara ai kai te kuare tonu ano
koutou; kaore ano kia tae noa ki te maramatanga e
tika ai tou turanga i roto i nga iwi rangatira o te ao.
Koia matou i ki ai ko te maori ano ki te whakahe i
a ia. Kai te kore hoki koutou e awhina i te Kawana-
tanga i runga i ana mahi whakarangatira  i a koutou.
E hanga ake ana te whare hei oranga hei maru mo
koutou, e tukitukitia ana e koutou! E hapai nga
ana to koutou rongo me to koutou ingoa ki runga
kia whakarangatiratia, e takahia iho ana e koutou ki
ro paruparu! E rite ana koutou ki oku tupuna i te
wa o to Tatou kuaretanga. Tenei ano pea te takiwa
e mahue ai i a koe ena mahi pohehe. Tena ano nga
tangata tika, whakaaro marama, i roto i a koutou;
ma Tatou tetahi wahi o te pai e whakahaere kia tika
ai nga iwi. Kia kaha koutou! Ko to koutou hoa
tawhito ko Te Makarini me ona hoa o te Kawana-
tanga kai te whakaaro pai ki a koutou. Ki te kore
koutou e kake haere i enei rangi no koutou ano te he
—ehara i te tangata.
He kite iho no matau i te tika o enei whakaaro
a matou mo te taha ki Te Pakeha, mo te
taha hoki ki a koutou, i puta ai i a matou
enei kupu whakapai me enei kupu whakahe. Ka
nui te tika o nga reta maha i taia ki te nupepa o
te 20 o Nowema; i tuhia mai e etahi o koutou hei
whakamihi ki a Te Makarini i te takanga o tona
Kawanatanga i mua tata atu nei. Mehemea kore
Te Makarini, ko wai he hoa e tika ai koutou?
RUATAHUNA
KUA tu te hui a Te Urewera ki Ruatahuna  i te 5 me
te 6 o nga ra o Tihema kua taha nei. Ko nga
pakeha o te Kawanatanga i tae ki taua hui ko te
Mitere (Mr. Mitchell), ko Kapene Taare (Captain
Ferris)—he mea tono na te Urewera i haere ai aua
pakeha ki reira. Katahi ano te hui i tae ai nga
pakeha o te Kawanatanga ki o Te Urewera kainga i
runga i nga ritenga o te waimarie. Te take o taua
hui he take hou; he hou ra ki tena iwi marire ano—
ara he mea kia mahia kia whakatuwheratia nga rori
ki o ratou kainga. Ko te hua tena i puta mai i roto
i te maunga rongo o Tuhoe raua ko te Kawanatanga
—a e pai ana hoki kia u rawa kia tuturu rawa taua
maunga rongo. Ko nga rangatira maori i taua hui
ko Te Whenuanui; ko Paerau; Te Pukenui, ara ko
Te Kereru; ko Te Makarini Te Wharehuia; Te
Makarini Te Waru; Te Haunui; Hemi Karumohiti;
Raniera; Te Wiremu; Te Kepa Te Ahuru; Heta-
raka Te Whakaunua; me Tipihau Te Puehu. Te
kupu i oti i taua hui me mutu te whakakore i te rori
e mahia ana i naia nei i te Wairoa haere atu ki
Waikaremoana, me tuku kia haere tonu taua rori—a
ko te wahi e haere ana i runga i to Tatou whenua ma
ratou ake ano tena e mahi. Kua kitea i taua hui te
hiahia o te iwi nui tonu o Te Urewera kia mahia
nuitia nga rori i runga i o Tatou whenua katoa. Ko
Te Kereru te tangata kua waiho e taua iwi hei
rangatira whakapuaki tikanga mo ratou i roto i nga
whakamenenga katoa. Kua puta tana kupu i te hui
ra me mahue i a ia nga mahi kino o mua, me tahuri
tonu ia ki te awhina i a te Kawanatanga ki runga ki
ana mahi katoa; ka haere ia ki roto ki nga hapu
katoa o Tuhoe korero ai i ana tikanga pai, " kia rite
te tutu"—ko tana kupu tena i ki ai ia. Ko te kupu
whakamutunga tenei o te hui—ki te tono te Kawa-
natanga kia whakatuwheratia nga rori katoa me
whakaae kia pera; engari ka tohe ratou ko nga rori i
roto i o ratou rohe ma Tatou ano ena e mahi.
I korerotia ki taua hui ko Tamaikoha  e mahi rori
ana i Waimana hei rori atu ki toua kainga; a ahua-
reka ana kaitaina ana e te hui te mahi a taua koroke,
no te mea ko ia rawa te tangata i tino taumaro kia
kore rawa atu tena hanga te rori e mahia ki tana
kainga—a mahia ana hoki e ia ano.
WAIAPU.
KUA rongo ano pea nga iwi maori o te motu nei ki te
tautohe a Paora Te Haenga raua ko Wiremu Keiha i
Waiapu i te marama kua taha nei; i puhia ra e
Wiremu Keiha tetahi o nga tangata o Paora Te
Haenga—a ka whano ka whawhai aua iwi. Te take
o taua TITI he whenua, ko te Aruhemokopuna  te ingoa,
i te taha hauauru o te awa o Waiapu e takoto ana.
Na raua tahi taua piihi whenua, kua noho noa atu
hoki raua tahi ki runga—kua haere a raua hipi me a
raua mea katoa i runga. No te whanautanga o nga
hipi ka kainga nga kuao e nga poaka a raua tahi;
katahi ka whakatika a Wiremu Keiha e patu ana i
nga poaka a Paora Te Haenga anake, ratou ko tona
iwi mo nga kuao hipi kua mate. Titiro ana a Paora
kai te he te patu, haere ana ia ki te patu i nga poaka
katoa—ana ano, a Wiremu Keiha hoki. Katahi ka
whakatika a Wiremu Keiha ka puhia te tangata a
Paora te Haenga—mate rawa. Heoi, kua TITI tonu i
reira mei i kore te ata whakaaro marire a Paora Tatou
ko tona iwi kia whakaotia paitia i runga i te korero
marire. Na te Kemara Kai Whakawa o reira, Tatou
ko nga rangatira maori, tetahi nana i kore ai e TITI
tonu—na ratou i tohe me waiho kia tae atu te
Makarini ki reira korero ai me i kore e oti i runga i
te pai. Ka mutu ka rere atu te Makarini i Nepia i
runga i a te Runa tima, ka tae ki nga kainga o
Ngatiporou i te takutai ka eke nga rangatira maori
ka rere tahi ratou ko te Makarini ki te Awanui—i u
atu ki reira i te 28 o nga ra o Nowema kua hori nei.
Ko nga rangatira enei o Ngatiporou i tae ki reira,
ara ko Iharaira Tamanui Te Ra; ko te Mokena;
ko Meiha Rapata; ko Henare Potae; ko Hotene
Porourangi; ko te Wikiriwhi; me te Reverend Mohi
Turei.
No te 28 o nga ra ka timata te korero a PAORA
TE HAENGA, ki a te Makarini ka mea;—"Haere
mai! Haere mai! E koa ana au i taku kitenga
i a koe. Kua tae mai koe ki te whakaora i nga
tangata o tenei kainga kua mau nei ki te pu
hei pupuhi i a ratou ano. Kaore au e hiahia ana ki
te whawhai, ahakoa kua mate tetahi o aku tangata
me aku kai me aku taonga kua ngaro. I te taenga
mai o Iharaira i whakaae au kia haere au kia kite i
aku hoa riri kia houhia te rongo; otira kai te mau
tonu te take o te kino. E whawhai ana maua ki te

TE WAKA MAORI O NIU TIRANI.
3
whenua nei ki te Aruhemokopuna . Ko te tino take
tena o to maua whawhai. Katahi pea ka pai ka tae
mai na koe hei takawaenga. I te Mane kua taha
nei, i runga i taku whakaae ki a Iharaira, ka haere
au me aku hoa me Hotene Porourangi kia kite i a
Wiremu Keiha i roto i tona pa. Ka mutu te tangi
ka ki atu au ki a ia;—' Kua tae mai au ki tou pa,
kua kite au i ou pu hei pupuhi moku. Na, me
haere mai hoki koe kia kite koe i aku pu.' I te
Turei ka tae mai ia—a hari ana maua i te mea ka ora
te tangata. Engari kai te pouri tonu au ki aku
taonga kua ngaro." Mutu rawa atu nga kupu a
Paora ki a Te Makarini kua po, no reira ka karangatia
hei te ata ka korero ai. Katahi ka hoki a Te Maka-
rini ma ki runga ki te tima moe ai. I te aonga ake,
i te 29, ka hoki mai ki uta ka korero ano.
Ka tu ko WIREMU KEIHA, ka karanga ki a Te
Makarini;—" Haere mai! Haere mai ki te titiro ki
te raruraru o tenei iwi! ki te pehi i te kino i te
mauahara! E mahara ana au ki a koe kua tae
mai na ka pai akuanei. Otira kaore au e mohio
ana i haere mai ranei koe ki te kawe mai i te pai ki
au ki te homai i te pouri ranei, ki te here i au, no te
mea e tika ana taku takahanga i te ture—otira e
titiro ana au ki a koe mau au e whakahoki ki te tika.
Mehemea i whakarongo taku teina ki aku korero ka
noho atu ia ki tera taha o te awa, penei kua pai. Me
karanga au ki a Te Mokena raua ko Mohi, engari
na raua te take o tenei he. Haere mai! Tukua
mai te maramatanga ki runga ki a matou nga tangata
e noho ana i roto i te pouritanga."
Kai runga ko HAMUERA; —"Haere mai! koutou
ko ou hoa kia kite i nga tangata, kia tirohia o ratou
raruraru. Kua roa e whanga ana kia tae mai koe ki
te whakakore i tenei he, ki te homai ano i te rangi-
marietanga ki runga ki a matou."
Kai runga ko TE MAKARINI;  " I tawhiti ano au
kua tae ake ki au te rongo o tenei raruraru—a pouri
rawa ana au. Katahi au ka mohio he parau to
koutou hiahia kia tukua mai nga Ture ki a koutou;
inahoki e rongo ana au kai te whawhai te matua ki
te tamaiti me te tamaiti ki te matua. E tino kino
rawa ana tenei mahi. E hiahia ana tetahi ki te
whakamate i tetahi mo runga i te whenua e mau
ana ki a korua tahi; a ko nga pu i hoatu ki a korua
hei whakaora mo korua i te hoa whawhai e mauria
ana e korua hei whakamate mo korua ano. Me tuku
mai aua pu ki au kia mohio ai au he tino pono to
korua hiahia ki te hohou i te rongo. Ka nui rawa
toku pouri ki tenei mahi, no te mea hoki ko taku
mahi tonu he hapai i te ingoa o Ngatiporou  hei
tauira mo etahi atu iwi; ko tenei kai te tahuri
koutou ki a koutou ano. Kua mauria mai e au o
koutou rangatira ki konei i tenei rangi kia ata ma te
take o tenei he, a kia whakamutua rawatia hoki kia
mutu rawa i naia nei ano."
Ko MEIHA RAPATA;—" Me noho tetahi o raua i
tetahi taha o te awa, ko tetahi i tetahi taha; no te
mea no raua tahi to raua kainga, a tera atu te
takiwa e mutu ai to raua TITI ka noho pai raua i runga
i to raua whenua."
Ko HENARE POTAE;—" Ki taku whakaaro ma te
Makarini anake e whakaoti i tenei he, no te mea kua
korero katoa nga rangatira   o Ngatiporou kia houhia
to raua rongo."
Katahi ka mauria mai aua tangata tokorua ki te
aroaro o te Makarini, he kanohi he kanohi. Ka uia
e te Makarini to raua whakaaro.
Ka mea a WIREMU KEIHA;—" Kaore ano kia ata
pai. Kaore ano kia tumau te rongo. Kaore ano kia
ata tatu toku ngakau. Me noho pea a Paora i tetahi
taha o te awa, ko au e noho i tetahi taha. Engari ko
te rohe i waenganui i a maua me ata whakatakoto
marire, kaua hoki e takahia e tetahi e tetahi; ki te
takahia ka riri ano."
Ka mea a PAORA TE HAENGA;—" Taku whakaaro
i whakaaro ai au ko tenei houanga rongo hei mea
tuturu tonu, hei pono rawa; ko te tikanga mo te
whenua e waiho ana kia tae mai koe mau e ata wha-
kaoti—koia ena aku whakaaro. Taku e mea ana me
noho tahi maua i runga i nga whenua i a maua tahi
ano; ko nga wahi e motu ana ki au, ki a ia hoki,
kaua ena wahi e nohoia tahitia e maua—kaua hoki
maua e poka atu ki nga whenua ke atu i a maua.
Te take o to maua whawhai ko te Tohe nei ko Potae
te ingoa. E tono ana au kia utu e Wiremu Keiha
ki au mo taku tangata kua mate i a ia, me aku taonga
kua mate kua pau."
Ko WIREMU KEIHA;—" E kore e utua e au nga
taonga me te tangata kua mate ra. Mehemea ko au
kua mau "tuatahi ki te pu e tika ana pea tana tono
kia utu au. Engari ko ia ko Paora kua mau
tuatahi ki te pu kua ki mai kia puhia au e ia—ehara
hoki i te kupu hou nana taua kupu pupuhi moku.
Ka rua nga tau e penei ana me te manawanui tonu
au; katahi hoki au ka mau ki te pu hei whakaora i
au—a ka mate te tangata i au. E kore au e whakaae
kia utua e au nga kai. E whakaaro ana au me kore
a te Mokena raua ko Mohi ki runga ki tenei whenua
(e tautohetia ), no te mea na raua tetahi wahi i
tupu ai tenei he."
Ko HOHEPA TE RORE;  " E ki ana koe me pana
a Te Mokena raua ko Mohi i runga i tenei whenua?
Ki te whakaaetia tena tera ranei koe e pai kia whaka-
mutua tenei he kia mutu rawa?
Ko WIREMU TE KEIHA;—" Me kore raua ki te
whenua, katahi au ka mahara kua mutu kua pai.
Engari me waiho tonu aku pu ki au kia ata oti ra ano
te kino."
Ko HOHEPA;—" E mea ana ranei koe ko au hoki
kia panaia? No to mea ko au to raua take ki te
whenua."
WIREMU KEIHA;—" Mehemea nau te take o te
whawhai ka ki ano au kia kore koe. Ko tenei e pai
ana au ki a koe."
HOHEPA;—" Heoi ra ka oti. E whakaae ana au
kia kore ena tangata tokorua; ko etahi o tatou ka
noho tahi i runga i taua whenua. He huanga anake
korua ki au. Heoi taku e hiahia ana kia noho pai
korua i runga i to tatou whenua."
PAORA;—" E hiahia ana au kia noho tahi maua ki
runga ki te whenua, no te mea no maua tahi taua
whenua; engari kaua maua e poka atu ki etahi atu
whenua. Te tikanga i ki ai au kia utua aku poaka
he mea kua whakaaetia i te taenga mai o Kapene
Poata ki konei kia whakamutua te patu—na, no muri
i a Kapene Poata ka patua ano. E mohio ana au
ekore e taea e ia te utu i aku poaka e rua rau. Ko
tenei me mutu, me kati noaiho."
Katahi ka korerorero a Te Makarini, ratou ko
Wiremu Keiha, ko Iharaira. Te mutunga o te
korero ka whakaae nga tangata tokorua ra, me nga
tangata katoa, kia noho tahi raua ki runga ki taua
whenua, ratou ko nga tangata katoa e whai take ana
ki reira. Heoi, oti ana—koa ana a Ngatiporou ki te
otinga pai o taua raruraru ka whano nei ka kino
rawa.
Katahi ka turia he korero ke atu e Meiha Rapata
ratou ko Te Mokena, ko Henare Potae; ara ko te
raruraru a Te Mokena raua ko te Wikiriwhi mo te
whenua mo Horoera. Tetahi ko Patutahi (he
whenua Hau Hau i riro i runga i te rau o te patu) e
tono ana kia hoatu ma ratou anake—kaua ma Ngati-
kahungunu. Hei whenua reti ia ma ratou kia riro
mai ai he moni oranga mo nga Kura mo a ratou
tamariki. Katahi ka korero atu TE MAKARINI ka
mea:—
"E hoa ma. Ko taku kupu mo Horoera koia
tenei. I haere ano matou ko te Kawana, ko Tareha,
me te Hapuku, ki taua kainga i mua atu nei; a i
reira ka tukua mai taua mea ki a matou ma matou e
 whakaoti. Kaore au i mohio ka tangohia mai ano

TE WAKA MAORI O NIU TIRANI.
taua raruraru i naia nei i au e noho nei taku kotahi—
tetahi kaore au e whai takiwa ana hei korero i taua
mea i naia nei. Ko te tino take i haere mai ai au ki
konei ko te whawhai a Wiremu Keiha raua ko Paora
Te Haenga—heoi, kua oti i a tatou tena he. Na, ko
Patutahi. Ko tena whenua kua oti noa atu te
tikanga kia wahia kia toru nga wahanga; kia kotahi
mo te Kawanatanga, kia rua mo nga maori i piri tonu
ki a Te Kuini. Na, kua rima mano (5, 000) eka i Te
Muhunga kua riro i te Kawanatanga hei nohoanga
mo nga hoia pakeha; i naia nei ka te kau mano
(10, 000) eka i Patutahi ka hoatu ki a Ngatiporou .
Ki te hiahia koutou kia retia taua whenua ka
whakaae te Kawanatanga mana te reti; a ka utu ia
i te utu tika ki a koutou—ko aua moni reti e tika ana
kia waiho hei oranga mo a koutou kura. I whakaae
ano au ki a Ngatikahungunu mana tetahi wahi o taua
whenua; otira no to matou korerotanga,  matou ko
Tareha ko etahi atu, ka whakaae ratou kia tangohia
ki te moni kia waiho te whenua. He rere ke ta Karai-
tiana; i ahua mea tona whakaaro kia riro katoa i a
ratou taua whenua (ta koutou me ta ratou)—muri iho
pea kua whakahe ia ki te Kawanatanga mo te tango-
hangaitaua whenua mehemea i pera. Kaore au e mohio
ana ki taku whakaaetanga kia hoatu he whenua i Te
Wairoa ki a koutou; engari e mohio ana au na
koutou te tono mai. Na te Ritimona i whakahaere
nga tikanga mo taua kainga; engari naku i ki atu he
mea tika kia hoatu he moni ki nga hoa maori o te
Kawanatanga mo a ratou take ki runga ki te wahi i
puritia e te Kawanatanga hei nohoanga hoia pakeha
—a hoatu ana ki a ratou e waru rau pauna (£800).
Kaore he whenua mo koutou i te Wairoa, engari me
puta ano he whakaaro ki a koutou. Heoi, kua
whakahokia tenei e au a koutou kupu katoa. A, ka
ki ano au ka te kau mano (10, 000) eka ka hoatu ki a
koutou 1 Patutahi, ka tangohia a retitia tena e te
Kawanatanga; ka hoatu ano hoki ki a koutou etahi
moni e rima rau pauna (£500) mo to koutou mahi i
te Wairoa i mua."
Ko HENARE POTAE;—E mea ana au kua oti pai te
taha mo Patutahi. Ko te Reti ki te Kawanatanga
kei muri."
Kei runga ko MOHI TUREI ka mea;— "Tenei taku
patai mo Patutahi. E ki ana kua toru wahanga i te
tuatahi; kotahi kua riro i te pakeha. Inaianei e hia
wahanga? Erua, e toru ranei? Kua ki mai a Karai
tiana ki a maua ko Te Mokena i Po Neke ko te wahi ki
a ia, ara ki a Ngatikahungunu, kua whakahokia noatia
atu ki nga tangata nana. Kua roa hoki ta maua korero
i reira, a tu a riri tonu maua; he whakapai nana ki a
Te Tapeta, he whakakino ki a Te Makarini. Ka ki
atu au;—' Kati ra, ko koe e mohio ana ki te pai o Te
Tapeta, mau ia e whakapai; ko au nei me whanga
marire au, no te mea kaore ano au kia wareware noa
ki o tatou mate o mua i tupu haere ki te kino, a kino
tonu. E ki ana koe na te mea he reo maori a Te
Makarini i riro ai nga whenua a nga maori! Ata!
Ko te whenua e korero na koe na te Kawanatanga o
Te Tapeta ano i tango i mua atu! Nawai koia i mate
ai te tangata i era rangi? Naku ano i hopu i here-
here, otira nawai i patu i mate ai? I te ahiahi
ka mau i au a Te Tuatini, i te ata ka mato i
te pitara! No konei au ka ki taihoa au e
whakapai ki a Te Tapeta, me tatari marire au—no
te mea kaore au e wareware ana ki nga mate o te
maori raua tahi ko te pakeha i roto i ona ra. E ki
mai ana hoki koe ki te tono a Ngatiporou ki a
Te Makarini kia homai he kai ma ratou ka homai
tonu e ia, no reira ka pai ratou ki a ia. Na, me ui
au ki a koe, kaore ranei koe e tono mea ana ki a Te
Makarini? Ko wai ienei i tono ki te Kawanatanga
kia homai te £3, 000 hei whakarite i tona mokete?
Ko wai hoki i tono ki te Kawanatanga kia homai
te £40 hei utu mo tona kiki? Ehara i a koe?
Engari enei mea hei whakamatanga mo te tangata.
Tena ko te tono kai hei oranga, i te mea e ngaro ana
te nuinga, o te tangata ki te whai i a te Kooti, ehara
tera i te mea e whakama ai te tangata. Ki te mea
e marama ana koe ki te he o Te Makarini e pai ana,
mau ano ia e whakahe. Engari kaore ano au kia
marama noa ki te take e tika ai koe ki te pera. Ko
to ki na tona hokonga i te whenua, he parau tena.
Ko Patutahi me etahi atu whenua na te Kawanatanga
o Te Tapeta i tango ; a e ki ana koe kua whakahokia
e koe te wahi i a koe ki nga tangata nana. Na, ki te
homai e te Kawanatanga tetahi wahi o taua whenua
ki a Ngatiporou ka mauria ano e ratou ka puritia
tonutia. Ko te wahi i a koe mau e whakahoki; no
te mea hoki kaore koe i te whawhai. Kotahi taku
kupu ki a koe, ki hai i oti i a koe nga whakaaro me
nga hiahia o nga tangata nana koe i tuku ki te
Paremete—he tautohetohe anake tau mahi, ko te
mahi i kore."
Heoi, ka mutu i konei ena korero. Katahi ka
korero a Meiha Rapata raua ko Rev. Mohi Turei ki
a Te Makarini ki to ratou hiahia kia tu tetahi tangata
hei mema mo Ngatiporou ki te Paremete. Kaore
ratou e pai ana ki te tangata e -whai ana ona whakaaro
ki a ia ake ano, kaore ki nga iwi katoa o tona takiwa,
(mo Karaitiana tenei kupu a ratou). Katahi ka
whaakaturia e Te Makarini nga tikanga o te Pooti-
tanga i tu ai nga tangata ki te Paremete; ka ki atu
hoki ekore e taea inaianei te tango mai he tikanga ke
atu, he tangata ke atu. Ka ki ia;—" Kua korero au
ki a Wi Tako, ki a Te Mokena, ki etahi atu hoki, aku
whakaaro ki runga ki nga ritenga mo te taha maori
Kua kite hoki au kaore he waha mo Ngatiporou i
roto i te Paremete, na reira ka mea au kia karangatia
a Te Mokena ki tera wehenga o te Paremete—ko ia
hoki te tangata i mahara ai au e watea ana. I mea
hoki au kia whakaturia etahi Runanga Maori, kia te
kau ma rua nga tangata mo roto—ma nga maori ake
ano e pooti aua tangata, kia kotahi hoki te pakeha e
uru ki roto hei kai awhina mo nga maori. Ko te
mahi mo taua Runanga he tirotiro he whakatika i nga
take he katoa me nga raruraru katoa i roto i tona
takiwa. Na, no te mea kua tae ki nga ra whakamu-
tunga o te Runanga i kore ai e oti taua Ture. Engari
hei tenei Paremete e haere ake nei ka whakaputaina
ano e au taua Ture ki te aroaro o te Runanga.
Heoi, e koa ana au i taku hokinga nei kia waiho
paitia koutou i runga i te ora me te rangimarie; a
kia kaha hoki koutou nga rangatira me nga tangata
katoa ki te pupuri i te pai i muri nei."
HE WHARANGI TUWHERA MA NGA HOA
TUHI MAI.
Ki a Te Kai-tuhi o te Waka Maori.
Whanganui, Tihema 23, 1872.
E HOA, mau e uta atu ki te Waka Maori aku korero
ki nga iwi maori o te motu nei.
E hoa ma. E mea ana ahau me whakaatu e au ki a
koutou i aku mahara mo tenei mea, ara mo te ahua o
te tangata maori i enei ra. Ki taku titiro kua rere
ke te ahua o te tangata maori i enei ra ki tona ahua o
mua, o ana tupuna—kua hawhekaihetia. Ko etahi o
ana tikanga maori kua mahue i a ia, ko etahi kai te
mau tonu. Ko etahi o ana kai he kai maori, ko etahi
he kai pakeha; ko etahi o ana kakahu he kakahu
maori, ko etahi he kakahu pakeha. Ko aua mahi
katoa, ko ana mahara, tae noa ki tona reo, kua ahua
ke inaianei—kua pakehatia tetahi taha. A, kua
mohio te maori inaianei ko te ngaro rawa tona ahua
ki roto i to te pakeha i ona ra ano; a tau ana te
pouritanga ki te ngakau, ta te mea he iwi rangatira
te maori. Kei te mahara ia tera pea tona tu ka hoki
rawa, tae noa atu ki te korenga; a ka ngaro rawa
atu tona ingoa i ingoatia  ia ki roto ki nga iwi katoa

TE WAKA MAORI O NIU TIRANI.
5
o te ao. E hoa ma ka nui taku aroha ki a koutou
mo runga i tenei tu whakaaro. Otira kua marama
taku ngakau i te mea kua kite au i nga take e tupu
ai koutou, e puta ai a koutou mahi a mua ake nei.
E tika ana kia poroporoaki marire koutou ki to
koutou tu maori; ekore hoki e mana i enei ra;
engari me tahuri koutou ki te kimi i te ara e kake
haere ai koutou, e ahei ai koutou te whakataetae ki
te iwi pakeha. E rua nga mea hei hapai i a koutou;
ko te Whakapono, ko te mahi whakatu Kura. Ma
reira ka whakakotahi koutou ki te pakeha; ka ngaro
rangatira ai tou ingoa ki roto ki tona—hei iwi kotahi
mo te motu nei. Koia tena. Ko te tikanga pai mo
koutou ko te whakahoa ki te pakeha; ko te tango i
ana tikanga pai hei tikanga tuturu mo koutou—
engari ko ana mahi kino me kape ena.
E hoa ma, whakaarohia mariretia enei korero kia
tapoko ai ki te ngakau, kia whai hua ai.
Naku, na te hoa aroha,
Na RIHARI WUNU.
Ki te kai tuhi o te Waka Maori.
Te Teko, Nowema 27, 1872.
E HOA, mau e panui atu i aku kupu kia rongo mai
o tatou hoa maori o te motu nei. E hoa ma kei te
tika rawa to tatou oranga i naia nei. Tena iana,
titiro koutou ki nga mahi a te pakeha—pehea? I
kite ranei koutou i te penei i mua iho, i te ritenga o
nga tupuna?—ki te pai o ta te pakeha whakahaere
i nga tangata ki te ahua pai. Pai tonu ki te mohio
o tenei mea o te pakeha ki te hanga i nga mea katoa.
Ko te tikanga o taku whakaaro i tuhituhi atu ai ahau
he rongo noku ki etahi tangata kuare e korerorero
noa iho ana ki a ratou ano; e mea ana, " katahi ano
te iwi kino he pakeha." Na, katahi au ka ki atu ki
a ratou; " Whakaaroa e koutou tenei mea te pakeha
ki te pai ki te tangata maori Ki taku matau mehemea
kaore te pakeha i tae mai ki tenei motu, kaore tatou
i tae mai ki tenei takiwa—kua pau noa atu tatou i o
tatou huanga, matua ranei"—ko aku kupu enei ki a
ratou. Me whakamutu rawa te whakino o te tangata
ki te pakeha. Ko te tangata maori ano kei te whai
i nga mahi kikino. E ki ana pea ratou i whai ai ki
era whakaaro e tika ratou. He tangata a hau i riro
i te rau o te patu a te Kawanatanga; na, koa tonu
iho ahau i toku rironga mai ki te taha Kawanatanga.
Ka nui rawa toku whakakino ki toku iwi whakaaro
kuare i ngaro ai te tangata ki te mate.
NA HONE HOROMONA,
Ruatahuna.
Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori.
Pipiriki, Nowema 23, 1872.
E pa tena koe. Kia rongo mai nga tangata katoa
ki taku kupu; ara kaore au e pai kia tukua mai nga
uhunga tupapaku hei titiro maku; no te mea hoki he
nui nga mate penei kei te ao. Heoi tena. Tenei
kua tae mai te nupepa whakaatu i te whakahe a Mohi
Turei mo Tutange. E tika ana tana whakahe—na
Turi hoki au. Ko te tika a Mohi, he tupuna ano tona,
he waka ano tona, he kumara ano tana; me nga tohu
ano o ana tupuna, me ana whakatauki, me tona reo—
koia au i ata whakamarama ai kei whakahe kau.
Na ATEREA. TE KAHU.
[E tika ana ano ki a Aterea tana kupu kia kaua e
taia atu nga uhunga tupapaku hei titiro mana.
Otira ko etahi tangata, ko nga whanaunga o nga
tupapaku, e whakaaro ke ana. Ka kore e taia nga
matenga o ana huanga ka pouri ratou. Koia hoki me
ia me Aterea ano, ka kore e taia te matenga o tona
tangata nui ka pouri pea ia.]
Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori.
Whanganui, Tihema 11, 1872.
E hoa, he reta tenei naku ki nga kai korero o te
nupepa nei. E hoa ma, tena koutou. E whakaaro
ana ahau he mea tika kia whai mahara tatou inaianei
i tenei takiwa i te mea e tata ana te tau nei, 1872, te
mutu ona ra. Kotahi rawa te mea hei koanga ngakau
mo tatou, koia tenei ko te Rangimarietanga  kua mau
tonu i tenei tau—kaore kau he raruraru o te motu
nei i puta. Ko nga mahi o te kino kua taea e tatou
te pehi, ko nga mahi o te pai, kua whakaputaia.  He
pai hoki o te whakahaere o te Tumuaki, o Te
Makarini, tae atu ki nga kai whakahaere tikanga
katoa i raro i a ia—pakeha, maori
Ko tenei, e hoa ma, ma te aha e mau tonu ai nga
ritenga pai o tenei takiwa? Ki taku mohio ma te
ata whakaaro o te tangata ki te kimi i te huarahi o te
ora o te tika o te pai, ka tuturu ai te ata noho o nga
wahi katoa o te motu nei. E hoa ma, kia kaha tatou
te kimi i nga ritenga katoa e puta ai to tatou mahi i
runga i te pai i te ata noho, kia whiwhi ai tatou ki te
ora, kia kore ai he raruraru e kitea ki waenganui o
tatou, kia atea ai tatou ki te mahi i nga mahi pai
katoa o te ao i te tau e takoto ake nei. E hoa ma,
me hapai tatou i nga Ture katoa o Te Atua i enei ra.
Kaua rawa tatou e whakahapa i tetahi o aua Ture—
ta te mea e mau tonu ana, a e kore rawa e taka, taea
noatia te mutunga o te ao. Ko nga kawenga o ana
Ture koia enei; he tohu tangata, taonga hoki, he
pehi i te kino, he hapai i te pai, he whakamana i nga
ki katoa o Te Atua e tau iho ai tona aroha nui ki
runga ki ona tamariki. Ko tenei, e te iwi, tangohia
ko te pai, kapea ko te kino.
Na te hoa aroha,
Na RIHARI WUNU
[Ko tenei reta a Rihari Wunu kaore i tae wawe
mai i kore ai e taia atu i roto i te tau kua mutu nei—
no roto i tenei tau nei 1873 ka tae mai.]
Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori.
Whanganui, Nowema 30, 1872.
 E hoa kua kite matou i nga panui o te hui o Meiha
Rapata me ona iwi. Pai katoa nga korero o taua hui
tae noa ki te hiwinga o te haki me te whakatako-
toranga i nga hoari a te Kuini hei tohu whakamiharo
ki nga iwi maori. I pau katoa nga iwi o te Rawhiti ki
taua hui—ka nui te pai. Kotahi tonu te kupu i
kitea iho e matou ko te ki a Meiha Rapata na Kahu-
kura te kumara i tiki ki Hawaiki ka utaina mai ki
Horouta.  E tika ana tau kumara, me tou waka, me
tou tupuna. Ko taku kumara naku ano. Kua tae
mai etahi o Ngatiporou ki Patea, kua kite ratou i te
whenua i tipu ai te kumara me te karaka. Kia korero
atu au i te putake i haere mai ai a Turi. Ko te
tamaiti a Uenuku ka patua e Turi; ko te ingoa o
taua tamaiti ko Awhepotiki. Ka mate i a Turi ka
mea atu ki tana wahine, ki a Rongorongo, kia haere
ki te tiki waka mo raua i tona papa i a Toto. Ka
haere a Rongorongo, ka tae ki tona matua ka mea
atu;—" Na Turi au i tono mai ki tetehi waka mo
maua hei whitinga ki rawahi." Ka whakaae tona
papa ka homai ki a Rongorongo ko Aotea; ka hoatu
ki a Kura Marotini ko Ririno—ko nga tamahine hoki
tena a Toto. Ka riro mai Aotea ki a Turi, ka whiti
mai ki tenei motu. I te utanga a Turi ki runga ki
Aotea ka haere mai a Kupe ka tohu mai ki a Turi.
(Ko te tangata hoki tena i haere mai ki tenei motu i
mua atu o Turi. I pau katoa tenei motu te haere e
Kupe, kaore ia i kite i te tangata. Ko te mea i kitea
e ia he Tirairaka, he Koko tetahi.) Ka rewa mai
te waka o Turi ka utaina mai te kumara, te karaka,
te taro, nga manu, me nga kiore, me te tini o te
utanga. Koia tona whakatauki;—" Aotea utanga
rau." Ka u mai Aotea ki Kawhia, ka haere mai a
Turi ma uta me te rui haere mai i te karaka. Ka tae
mai ki Patea ka whakaturia tana pa ko Rangitawi;
tana whare ko Matanagirei; te whata ko Paepae
Hakahaka; tana hoe ko Kautu-ki-te-Rangi; te
tata ko Tipua Horonuku; te mara i ngakia ai te

6
TE WAEA MAORI O NIU TIRANI.
kumara ko Hekehekeipa;  te rua kumara ko Paeahua.
Ko matou ko nga iwi e noho nei no runga i Aotea;
timata mai i Taranaki, Ngatiruanui, Ngarauru, Wha-
nganui, Ngatiapa. A, e mohio ana matou ki nga
utanga o to matou waka, e mohio ana hoki ki to
matou tupuna ko Turi.
Na REWETI TAPA,
Na TE RATANA TE URUMINGI.
[Kai te tika koutou tahi ki ta matou whakaaro.
Tika ana koutou, tika ana hoki a Meiha Rapata—
he kumara ta tetahi he kumara ta tetahi. Heoi
hoki ra.]
HE RETA.
I tuhia mai ki a te Makarini e Hori Ngawhare kua
mate i muri nei.
Arekahanara,  Nowema 16, 1872.
E hoa tena koe. He whakaatu tenei ki a koe mo
nga whakaaro o Ngatiraukawa i muri nei. Kua
whakaaetia te ritenga mo nga huarahi i runga i te
tono a nga kai tono huarahi, kia riro ma tana
ngoikore ki te utu e puru nga huarahi—ara ma tou.
Ko te ritenga o te utu kei te tini kei te maero.
Otira kaore ano i tau noa te utu mo aua mea, kei te
whakahaere tonu.
E hoa kei te mate a hau; ka nui taku mate, nui
rawa atu.
Ki a te Makarini
Minita o te taha Maori.
NA HORI NGAWHARE,
NA TAWHIORANGI. 
KUA mate ki Arekahanara i Waikato tetahi rangatira
o Ngatiraukawa ko HORI NGA WHARE—no roto i a
Nowema nei ka mate. Nga hapu o taua tangata ko
te Mateawa, ko Ngatihuri. I konei i te tai ki Kapiti
nei e noho ana i mua; engari kua riro noa atu ki te
Waotu ki Maungatautari ki era huanga ona noho
ai. Ko te Rei Te Paihua tona teina—kua mate atu
ano ki Akarana. Ko tona tamaiti ko Kerekeha kei
te Waotu ano i naia nei e noho ana. I haere mai a
Hori Ngawhare ki tenei tai i roto i te Heke Whirinui
a Te Whatanui i te tau 1827, a hoki atu ana ano ki
raro—no te tau 1829 ka hoki mai ano, raua tahi ko
tona papa ko Wairaka, i roto i te heke e whakahuatia
ana ko te Hekemairaro, Ko te papa i mate ki Otaki,
kei reira hoki e tanu ana. He tangata rongo nui a
Hori i tona nohoanga i tenei tai—he tangata rongo
pai. Ko tona reta i tuhia mai i raro ki a Te Maka-
rini, i a ia e mate ana, kua taia ki tetahi wahi o tenei
nupepa.
NGA RORI POATA.
Ko nga tekiona i raro nei he mea tango mai he mea
whakamaori mai no roto i te " Ture whakamana i nga
Rori Poata, 1871." He Ture pakeha ia i whakaaturia
hei whakamana i nga " Ture Rori Poata " me etahi
atu Ture, e, tika ai hoki e mana ai nga ritenga o aua
Tare. Heoi te wahi o taua Ture e eke ana ki runga
ki te taha maori ko tenei kua whakamaoritia ki raro
nei. He mea ki mai na te Paremete kia whakamao-
ritia kia kite nga tangata Maori.
WAHI 11.
HE WHAKATAUNGA MO NGA MONI E TANGOHIA ANA
I NGA TANGATA E NOHO ANA I RUNGA I NGA
WHENUA KARAUNA. ME NGA WHENUA MAORI.
5. I roto i nga Takiwa whai Rori e mana ana tenei
Wahi ko nga whenua kua korerotia  ki raro nei, hui
atu ki etahi whenua o taua takiwa e tika ana kia
tangohia he moni i runga, ka kiia he whenua e ahei
ana kia tangohia he moni i runga; a, ko taua whenua
ano, me nga tangata nana, me nga tangata e noho
ana i runga, e tika ana kia whakataua ki runga ki a
ratou tahi me aua whenua e te hunga whakahaere o
tana Takiwa he moni e tika ai kia homai e ratou i
runga i aua whenua; ara kia haere pera ano hoki me
te ritenga mo etahi atu whenua o taua takiwa, me te
ritenga o nga tangata nana, nga tangata hoki e noho
ana i runga i aua whenua, ara:—
(1.) Katoa nga Whenua Takoto noa o te Ka-
rauna, me etahi atu tu whenua o te Karauna,
kua hokona kua tukuna ranei, kua whakaritea
ranei kia hokona kia tukua ranei.
(2.) Katoa nga Whenua Takoto noa o te Ka-
rauna, me etahi atu tu whenua o te Karauna,
kua retia kua nohoia ranei i raro i te raihana, i
tetahi atu mana ranei e tika ana i to te ture,
haunga nga whenua i meatia hei keringa
koura, haunga hoki nga whenua e nohoia
ana e mahia ana ranei i runga i nga tikanga e
tau ana ki runga ki te katoa o te tangata, e
mahia ana ranei e te Karauna, e te Kawana-
tanga o te Koroni, o te Porowini ranei, i
takoto ai taua whenua.
(3.) Katoa nga whenua kua oti te whakaputa i
raro i te mana o te " Ture Kooti Whenua
Maori, 1865 " he pukapuka whakaatu mo aua
whenua; ara ia ki te mea e nohoia ana e tetahi
atu tu tangata i te Tangata Maori.
(4.) Katoa nga whenua kaore noa ano kia
whakakorea te take me te ingoatanga Maori i
runga; ara ia ki te mea ano hoki e nohoia ana
e tetahi atu tu tangata i te Tangata Maori.
Ko nga tangata katoa e noho ana i runga i nga
Whenua Takoto noa o te Karauna, me etahi atu tu
whenua o te Karauna, he whangai hipi, aha atu ranei,
anake tana mahi, ka meatia kia homai e ratou he
moni mo aua whenua i runga i te ritenga o te kotahi
hawhe anake o nga moni e puta mai ana i roto i te
tau i runga i taua mahi whangai hipi aha ranei, hui
atu ki nga whakapainga i runga i aua whenua—haunga
ia nga whenua reti e nohoia ana e te tangata kua
whai tikanga kia hoko ia i aua whenua ki te hiahia ia
kia pera, kua whai kaha ranei ki te pupuri i aua
whenua kia kore e tukuna ki te hoko. Ahakoa ki te
whai tikanga tetahi Ture o te Porowini e tika ai e
ahei ai te hunga whakahaere o te takiwa kia tangohia
mai he moni i nga tangata nana ake te whenua i roto
i te takiwa, i runga i te korenga o te tangata noho i
taua whenua, i te peheatanga ranei, ahakoa tena, e
kore ahei kia whakataua ki te Karauna he moni hei
homaitanga  mana, e kore e tika te Karauna ki te
homai moni.
HE WAIATA.
(He mea tuku mai i Akarana mo te matenga o Eru
Patuone.)
Kaore te mamae ki te makau;
E waiho ana koe i te puranga nui,
E waiho ana koe i te purangatira,
I te iwi ana ra, i te rahi a te puhi.
Haere ra e Eru i te ara hau kore—
Taku ate hoki ra, taku pa kai riri ki te ao o te tonga;
Taku manu korero ki te nohoanga pahi;
Taku manu hakahaka ki tua o Papau ra.
Uhia mai ra te makau ki te kahu tahu whenua,
Uhia mai ra te makau ki te kahu taharangi;
Ma Kawana te hoa maua e whitiki
Taku toi kahurangi.
Ka takai te ripa, taku pou mataaho,
Ka mahue ki te rangi.
Kia pehi mai koe i te ponaiho o te waka;
Kia whakarongo koe te ngongoro tangi mai raro.
Hokia mai i raro Ngapuhi e haere nui ana
Ki tua te whakama.
Kei hea e Ngohi, te mananga o te kara,
Kia houhia ma ra kia taipu tutu nui.
Nana ka ketoketo, te hoki ake ki te ao, ao, e, i.
Nui atu te whakamoemiti o nga whanaunga o Eru
Patuone ki nga kupu aroha kua puta i nga nupepa
mo taua kaumatua waimarie.
Na te hoa,
NA HARE REWETI.
I taia i runga i te Mana o te Kawanatanga o Niu Tireni, e GEORGE DIDSBURY,  Kai-ta o te Kawanatanga, Poneke.