TE
WAKA MAORI
O NIU TIRANI.
KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA.'
VOL. 8.]
PO NEKE, WENEREI, MAEHE 6, 1872.
[No. 7.
HE MONI ENEI KUA RIRO MAI HEI UTU MO TE
NUPEPA.
Na Kerei Te Panau, o Manawatu ... . 10 hereni.
Na Hoani Amorangi, o Manawatu ... 10 hereni.
Na Hoani Meihana, o Manawatu ... 10 hereni.
Na Huru Te Hiaro, o Manawatu ... 10 hereni.
Ka tika hoki te utu mo te Kai-mahi."
I KI matou i tetahi nupepa i mua tata atu nei kia
korerotia  e matou nga korero o nga rerewe o
Amerika me etahi atu whenua. Koia tenei ka
korerotia  nei i tenei nupepa.
He maha rapea nga rerewe kei Amerika i tenei
takiwa. I mua, i te wa e kore ana taua hanga te
rerewe ki reira, kaore i tino whai rawa taua
whenua—kaore i rite ki to tenei takiwa. Na te
rerewe hoki i whakatuwhera nga whenua i puta
ai nga whakaaro me nga mahi a te tangata i reira,
i rangatira ai hoki tera kainga. No te tau 1830 i
timata ai te hanga rerewe i taua whenua; tae rawa
ki te tau 1847 kua mua mano e ono rau (5, 600)
maero te roa o nga rerewe kua oti me ka huia; tae
ki te tau 1857 kua oti ano kotahi te kau ma waru
mano (18, 000) maero—hui ki era kua oti ke atu ra,
ka rua ai te kau ma toru mano e ono rau (23, 600)
maero te roa o nga rerewe kua oti i taua kainga.
1 tenei takiwa kua tae ki te 45, 000 maero. Engari
kotahi marire te rerewe roa rawa o taua whenua;
he mea mahi mai i "Niu Iaaka (New York), he
taone nui kei te takutai i tera taha, to taha ki
Iuropi; he mea mahi atu hoki i Tana Paraana-
hiko (San Francisco), he taone nui ano kei
te takutai i tenei taha, te taha ki tenei moana,
tutaki rawa te mahi ki waenganui o te whenua—
te roa o taua rerewe e toru mano, e toru rau e
toru te kau ma waru (3, 338) maero. Ka haere mai
nga taonga me nga meera o Ingarani ka u ki Niu
Iaaka i tera taha, katahi ka utaina ki te rerewe
ka haere tonu mai ki Tana Paraanahiko i tenei
taha; kei reira ka utaina ki runga ki nga tima
nui o Amerika e rerere mai nei ki Po Neke, ki
Akarana, ka kawea atu hoki ki etahi atu motu
kei tenei pito o te ao. Te utu mo te tana taonga
me ka mauria ki runga ki taua rerewe, i tetahi
pito puta noa ki tetahi pito, kai te kotahi te kau
ma whitu (£17) pauna mo nga mea taimaha—ara,
nga rino, nga mata, nga mea pohatu, me nga mea
pera; mo nga mea mama, me nga mea e pakaru e
kino ki te kore e ata tiakina, kai te toru te kau
ma rua (£32) pauna mo te tana—ara nga mea
hiraka, nga mea karaihe, nga tingara  pu, me
nga mea pera. I timataria te mahinga atu
o taua rerewe i Hakeremeto (Sacramento),
he taone i tenei taha, te taha ki a tatou
nei, i te 8 o nga ra o Hanuere 1863 (Central
Pacific); i timataria te mahinga mai i tera taha,
te taha ki Iuropi, i roto i nga ra o Tihema 1863
(Union Pacific)—a no te 15 o nga ra o Mei 1869
I; a oti, ka tutaki mai ki tenei ki tetahi taone nui ki
waenganui pu o te whenua, ko Okitene te ingoa
(Ogden). Tera etahi rerewe no nga taone o tera

52 TE WAKA MAORI O NIU TIRANI.
taha, te taha rawhiti o Amerika, e anga mai ana
ki taua rerewe hui ai. He nui nga maunga e
pikitia ana e taua rerewe. Te teitei o nga wahi
e taea ana e te rerewe (ara te hurihanga ki tetahi
taha) kai te ono mano, kai te whitu mano, kai te
waru mano putu; ko etahi atu wahi o aua
maunga e tae rawa ana ki te kotahi te kau ma
runa mano putu te teitei—kia rua nga maunga
penei me Tongariro, tetahi ki runga ki tetahi,
katahi ka rite. E rua nga tau e whakahaerea ana
te ara e nga kai ruri, hei tikanga mo taua rerewe,
katahi ka kitea te ara tika. He: mea hanga haere
tetahi wahi o taua rerewe ki te whare tawharau:
kaha rawa kia ora ai i te huka tanuku o runga o
nga maunga. He mea poka etahi o nga
maunga puta noa atu ki tetahi taha; he mea
arawhata nga awa. Kotahi te arawhata i rima
mano e whitu rau e rima te kau (5, 750)
putu te roa—kia te kau ma rua nga piriti
penei me tera i Whanganui ka rite ai ki taua
piriti te roa. Kotahi te kau mano nga kai mahi
nana i mahi; he tangata no Haina (China) ratou
—tenei ano etahi o taua iwi kei Po Neke nei ano
e noho ana. Hui katoa nga kooti me nga kaata e
rere ana i runga i taua rerewe e rua mano e waru
rau ma toru (2, 803). Ka rere mai i Niu Iaaka i
tera taha ka whitu nga rangi e haere ana ka tae
mai ki te mutunga i te taha mai ki konei. Nga
moni i pau i runga i te mahinga rerewe i Amerika
e waru mano pauna o te maero kotahi—he mea
ano i rahi ake, he mea ano i iti iho. Whakaaro
ienei koutou ki te mahi a te iwi nui, a te pakeha
ka whakapaua tona uaua me tona matauranga
ki te mahi, ko te aha te mea e kore e taea e ia?
 Kia te kau rapea nga nupepa te taea ai te
whakaatu i nga taone me nga mea katoa i te
huanui e haerea ana e taua rerewe. Engari kia
kotahi te mea miharo nui e korerotia e matou.
 Tena te motu rakau kei te pikitanga atu ki
etahi maunga (Sierra Nevada), i tahaki atu o te
huanui, e tu ana—he motu paku marire taua motu.
Te teitei o te wahi e tu ana kai te wha mano e
rima rau putu. Te rahi o aua rakau he mea ano
e rua te kau putu he mea ano e toru te kau
ma wha putu, te matotoru; te teitei o etahi
e rua rau e whitu te kau ma rima putu, o
etahi e toru rau e rua te kau ma rima putu. Ko-
tahi te mea kua hinga, kei te whenua e takoto
ana, na te ahi i kai—te matotoru o taua rakau e
wha te kau putu, te teitei e wha rau putu! Me
hono rapea kia rima kia ono nga kahika teitei, nga
kauri ranei, o tenei motu, ka rite ai ki aua rakau
te teitei. Kaore he rakau o te ao katoa atu kia
rite. E ono tonu, tae ki te whitu, nga motu rakau
i kitea ai taua: tu rakau—kei Amerika anake aua
motu rakau, kaore i etahi whenua atu. Kotahi
hoki te rakau kei tetahi o aua motu e takoto ana
he mea tuwhera; haere tonu ai te tangata ki roto
i runga i te hoiho puta noa atu i tetahi pito—e
whitu te kau ma runa putu te roa e haere ana ka
puta. No te tau 1854 tetahi i tuaia ai e te pake-
ha; tokorima nga tangata nana i tua, e rua te kau
ma rua nga rangi e tua ana ka motu! Taukiiri
koe! Nui whenua, nui rakau! Ka rite ki te mahi
a te maori o mua; ka ohua te tua o te rakau hei
waka. Katahi, ka whakatikatikaia a runga o te
putake o taua rakau kia tika, a rite ana ki te papa
whare nei. Na, ko runga o taua putake kua
waiho hei kanikaninga, hei pureitanga, hei haka-
ritenga, mo nga tangata e haere ana ki reira mata-
kitaki ai—ko nga nohoanga kei te taha ki waho mo
nga kai whakatangi i nga mea tangi a te pakeha, ko
te wahi hei kanikaninga  kei waenganui. He papari-
kauta i reira e tu ana i mua tata atu nei. Ko tetahi
wahi o te hiako o taua rakau kua kawea ki
 Ingarani hei matakitaki ma nga pakeha o reira—
he mea whakatako taua hiako, he mea koara. E
mohiotia ana e rua mano nga tau o taua rakau e
tupu ana; i mohiotia ki nga porotakatanga i roto
i te kakano o te rakau. Ko aua rakau no mua,
ko nga rangatiratanga   me nga ingoatanga o nga
iwi nui e noho ana i te ao katoa i tenei takiwa,
no muri—a ka ngaro atu rapea enei rangatira-
tanga, tupu ake he rangatiratanga ano he iwi ke,
ngaro atu tupu ake ano he iwi, kai te ora tonu
rapea aua rakau. Kai te hanga rerewe tonu ano nga
tangata o Amerika i tenei takiwa—e ki ana tera
e oti i tenei tau kia te kau mano maero, he mea
hanga hou. Kua tae mai te rongo ki konei, i tenei
takiwa tonu, kua tanumia i te huka tetahi wahi o
te rerewe roa kua korerotia i runga ake nei. Ru-
peke katoa nga tangata i eke ki runga ki te koko
i te huka kia watea te ara—e toru o ratou ra i
koko ai. Te kau ma wha nga ra e haere ana nga
kooti i te nui o te huka katahi ka puta—tona
tikanga kia whitu tonu rangi e haere ana ka puta.
Ka whano ka mate nga tangata o runga i te mate
kai.
Tera atu etahi rerewe e meatia ana kia hangaia
i taua whenua. Kotahi rawa te mea roa, e whaka-
angaia mai ana ki nga kainga i te taha tonga o
Amerika (Southern Pacific  Railway.) He nui te
whenua kei reira e takoto kau ana, te taea te
mahi, te nohoia e te tangata, i te kore ara rerewe.
Na, ma taua rerewe e meatia ana kia mahia nei,
mana e whakatuwhera, ma reira e kitea ai te
momonatanga o aua whenua e takoto huakore
noaiho ana inaianei, ma reira hoki e tokomaha ai
te tangata ki runga noho ai. Ka penei me etahi
wahi whenua kei Niu Tirani nei e maumautia ana
ki te waiho koraha noaiho; pera me Tamaki, me
etahi atu wahi. E kore e riro ma ratou anake
nga painga o nga mahi nunui e mahia ana i tera
whenua i tenei takiwa—akuanei te tau ai ki runga
ki a tatou tetahi wahi. Inahoki kua honoa to
tatou motu ki taua whenua i o reira tima nunui e

TE WAKA MAORI O NIU TIRANI.
53
rere tonu mai ana ki konei i tenei takiwa, na aua
tima i hono; ko nga tima ki te moana ko nga
rerewe ki uta, nga rerewe o konei me nga rerewe
o kona—mana tatou e whakakotahi, e whakakotahi
ki te aroha, ki te rongo pai, ki te whairawatanga.
I mua ai ko Ingarani anake mana e tango nga
huruhuru, nga muka, nga hinu, me nga mea ke
atu e mahia atu ana e tatou—ko tenei kua
tuwhera te ara ki Amerika, na ka rua nga putanga
mo nga taonga o tenei motu, ka rua hoki nga
huarahi mai mo te moni me te rawa ki a tatou.
Ko tetahi tena o nga mahi pai o tenei Kawanatanga
o Niu Tirani; na ratou hoki i tiki ki reira whaka-
rite ai i aua tima kia haere mai ki konei ki te kawe
mai i nga Meera, ki te homai i nga taonga pai o
tena kainga, ki te tiki mai hoki i o konei taonga
ka mau atu ki reira. No te 21 o nga ra o Pepuere
kua taha nei i rere atu ai i Po Neke nei tetahi o
aua tima kawe meera, he tima nui rawa; nga tana
taonga e taea ana e taua tima e rua mano kotahi
rau e rua te kau ma wha—ko te Newata te ingoa
(Nevada.) Nga utanga i mauria atu e taua tima,
no nga kainga i a Ngaitahu kotahi mano kotahi
rau kotahi te kau takai huruhuru, muka, pata hoki
(wai u kau nei); no Po Neke e rima te kau ma
iwa peeke huruhuru, e toru te kau peeke muka—
kia tae ki Nepia, ki Akarana hoki, he nui ano
nga huruhuru me nga muka kei aua kainga hei
utanga mo runga ano i taua tima. E puta mai
ana aua tima ki konei i roto i nga marama
katoa. Na, ki te kore tatou e kite i te rawa
i runga i tenei mahi, ehara i te tangata ke te he,
na tatou ake ano te he. E pai ana kia kaha tonu
tatou nga pakeha me nga maori ki te whakatupu
harakeke hei muka, no te mea tera e pau katoa
atu i taua whenua; he iwi nui hoki ia, he nui ona
tangata, he kaha ki te mahi i nga mahi katoa, te
whatu kahu, te whiri taura, te aha noa atu—ka
kore e pau ki Ingarani o tatou muka tera e pau ki
reira. Me ata mahi mame te whakatupu o te
harakeke kia pai ai, kia pirangitia ai hoki—me
mutu hoki te tahutahu ki te ahi kia toe ai hei muka.
Ka kore tatou e whakaaro ki enei mea e kore hoki
tatou e kite i te rawa, ka kuare tonu tatou—
ehara hoki i te tangata mana tatou e whakakuare,
ma tatou ano, ma te mangere.
Kati hoki pea nga korero mo te taha ki
Amerika; me whakaputa tenei kia kotahi noa
hoki te kupu mo nga rerewe o etahi atu whenua.
Tera ano hoki tetahi rerewe roa rawa e mahia ana
i Kanata (Canada ), he kainga nui rawa kei te taha
ki te Nota o Amerika. Ko tetahi pito tonu ia o
taua whenua, engari he whenua no te Kuini—kei
raro i te mana o te rangatiratanga o Ingarani.
Taihoa e 1 korerotia nga mahi o tera whenua, hei
tetahi atu takiwa. Ko nga motu rangatira katoa o
te ao kai te mahi katoa i tenei hanga i te rerewe
hei painga mo ratou—ekore hoki e pai kia mahue
tatou ki muri, kia hapa ko tatou anake. I te tau
1851 e rua rau tonu maero te roa o nga rerewe o
te whenua o Wi Wi me ka huia katoatia. I te
tau 1857 kua wha mano e rima rau maero te roa
o nga rerewe o taua kainga; tae rawa ki te tau
1865 kua waru mano maero. Kai te nui haere
ano te mahi rerewe i Teamani, i Ruhia, me etahi
atu whenua kei reira. Nga rerewe o Peina (Spain)
inaianei, e tae ana ki te wha mano maero te roa.
Kei Itari (Italy ) e toru mano maero te roa—
engari e mahia atu ana inaianei e rua rau e rua te
kau ma rima maero i roto i te tau kotahi, ia tau
ia tau. Ko Inia (India), he kainga nui no
Ingarani, kai te rima mano e ono rau maero o nga
rerewe o reira inaianei. Na, me titiro koutou,
e whai ana te Kawanatanga o tenei motu ki te
tauira kua oti te whakatakoto e te ao katoa; a
me kaha tatou ki te hapai i a ratou (i a te Kawana-
tanga) tikanga kia pera ai hoki tatou me era
motu.
RANGITIKEI.
He mea tuku mai i Rangitikei na te tangata.
KUA maha nga tau e kawe ana a Ngatikauwhata i
ana tikanga pupuri mo Rangitikei. No tera tau ka
korero tahi ratou ko te Makarini, ka whakaotia hoki
i reira te nuinga o nga raruraru. I tenei taenga mai
o te Makarini i Hanuere o tenei tau ka whakaotia
katoatia. Ko nga kupu enei a Ngatikauwhata i te
ra i oti ai te korero ki Whanganui—i haere hoki
ratou ki reira kia kite i a te Makarini.
Kei runga ko ERINA KOORO, ka mea;—
" Whakarongo mai e te Makarini. To matou kupu ki a koe
kua mutu i tenei ra nga raruraru o Rangitikei, mutu mutu
rawa. Kaore he kupu ki muri atu nei o te iwi mo taua wahi
penei me nga ra kua mahue atu nei i nga tau e kawe ana. Kei
mea koe e te Makarini he kupu iti taku kupu, he kupu pono;
kua mutu i tenei ra nga tautohe me nga raruraru ki runga ki
ena wahi. Koia taka kupu ki a koe, mau tetahi whakaaro ki a
matou mo te otinga rawatanga o tenei korero ka oti nei i tenei
 ra."
Kai runga ko HOETA:—
" Ka tika e te Makarini nga korero o Erina. Kua roa e kawa
ana nga tautohe me nga raruraru o Rangitikei. Kia rongo mai
koe, kua mutu era mea; kaore he whakaaro ki muri, kore rawa;
kua oti i tenei ra, oti rawa nga korero mo taua whenua, kua
marama matou e noho nei. Mau hoki e tuku mai tetahi
whakaaro ki a matou mo te whakaotinga o tenei korero."
Kai runga ko WERETA. KIMATE:
" Whakarongo mai e te Makarini; ka tika te kupu a Erina
Kooro. Kua mutu i tenei ra nga raruraru katoa o Rangitikei.
Heoi ano kua mutu te taha ki a matou ko toku iwi—ka hoki
atu nei matou kua oti. Kei a matou te tikanga mo te iwi.
Mau hoki te whakaaro ki a matou hei whakaotinga."
Kai runga ko TE MIRITANA:—
" Ka tika nga kupu a Erina e te Makarini. Kua mutu nga
raruraru katoa. Mau hoki te whakaaro ki a matou."
Kai runga ko TE Kooro TE ONE:—
" Heoi ano e te Makarini, kua mutu i konei nga raruraru
Kaore he kino a mua—kua mutu ta matou ki Rangitikei.
Heoi. Ka tae te rongo ki a te Ara Takana, me
etahi atu o Ngatikauwhata,  ka whakaae hoki ratou
ki te ahua pai o te otinga. I muri o tenei, i te 29 o
nga ra o Hanuere, ka tae mai te Makarini ki Tutae-
nui ki Rangitikei kia kite i nga tangata o Ngatipi-
kiahu, o Ngatirangatahi, o Ngatimaniapoto, e noho
ano i te Reureu, i Kakariki hoki. Nawai ra, ka
hui katoa mai ki Tutaenui, ka tu te kororo ki reira
mo nga rohe o a ratou porohita. Po rua a Rawiri

54
TE WAKA MAORI O NIU TIRANI.
ma e tautohetohe ana ki a te Makarini, a ki hai i
oti. No te aonga ake o te ra toru katahi ka whakaae
a Rawiri me ona hoa katoa, oti ana. Heoi, ka wha-
kahaua e te Makarini a te Kakiki ki te whakatakoto
i te rohe ki uta mo to ratou wahi rahui. Na, oti pai
ana nga raruraru o Rangitikei i reira. No te Ra-
horoi ka tae a Rawiri ki te whare o te Makarini. I
tona taenga atu ka ki taua- kaumatua;—" Heoi, e
hoa me whakaaro rangatira  a hau inaianei. Ko
tenei me haere noa ake to rori me to rerewe i wae-
nganui o to matou wahi." Ke te Ara Takana hoki
tetahi i tae atu ki a te Makarini ki atu ai;—" Heoi
ano e te Makarini. Kua mutu rawa nga raruraru
katoa o Rangitikei, oti ana i konei nga korero mo
tenei whenua, a ake tonu atu."
HE WHARANGI TUWHERA MA NGA HOA
TUHI MAI.
Ei a Te Eai Tuhi o te Waka  Maori.
Taranaki, 22 Pepuere, 1872.
E HOA kua tae mai tenei tangata, a Wiremu Kingi te
Rangitake, ki te taone ki Niu Paremata nei me tona
iwi katoa. Kua kite a to Makarini i tona hoa aroha
o namata Kua matakitaki te iwi pakeha ki tenei
tangata ki a te Rangitake—me nga iwi maori hoki e
noho ana i raro i te mana o te Kuini raua ko te
Kawanatanga. Noho tonu tenei tangata, a te Rangi-
take, ki te aroaro o Pareti. Mihi tonu a te Makarini
raua ko Pareti ki to raua iwi maori Pai rawa a
raua nei kupu mihi; mihi tonu raua, karanga tonu ki
to raua nei iwi, puta tonu to raua nei ngakau aroha
ki to raua hoa ki a te Rangitake, raua tahi ano ko
Hapurona. Pai tonu hoki ta raua nei mihi ki a te
Makarini raua ko Pareti. A, waia iho te kanohi o te
pakeha raua ko te maori ki te matakitaki i a Wiremu
Kingi me tona iwi.
Katahi ano ia ka tae mai ki te taone. He wahi
tapu tenei nana; kua noa inaianei i toua tinana, me
nga wahi e wehingia aua e ia kua noa inaianei. Otira
na to marama ano o te whakahaere a te iwi pakeha
i tika ai tenei iwi te maori. Heoi, hei titiro ma nga
tangata tango nupepa.
Na te KAHUI KARAREHE REREMOANA.
[Ka nui to matou koa mo te taenga mai o tenei
reta a Te Kahui. Ka kitea e nga iwi katoa o te motu
nei kua mutu nga raruraru o tena whenua o Taranaki
inaianei. Tenei ano nga korero o te hui i tu ki te
taone, engari hei tetahi atu nupepa taia ai ena.]
Ei a Te Eai tuhi o Te Waka Maori.
Kaiapoi, 21 Pepuere, 1872.
E hoa tena koe. Mau e hoatu ta matau kupu ki
roto ki te panui hei matakitaki ma nga iwi pakeha,
maori, e noho ana i nga pito e wha o te ao. Koia,
tenei kua tae mai te panui a nga rangatira o
Whanganui, he tono i a Pita Te Hori kia haere ki te
hui ki Putiki-Wharanui. Na, kua mau a Pita te
pupuri e toua Runanga; to take, ko te mea e rua
rawa nga hui—kotahi kei Parihaka, kotahi kei
Putiki-Wharanui—i roto i te marama kotahi.
Ka rapu to matou Runanga, kitea ana o matau e
he ana. Mehemea kotahi hui, katahi ka kitea he
whakaaro marama. Ko te marama tena o to hui
kotahi kia huihui nga iwi maori, iwi pakeha ki to hui
kotahi ka tiki atu ai i a Kingi Tawhiao raua ko te
Kawana Powene ki taua hui kia whakawa raua i
waenganui o nga iwi e rua ki nga he o te maori raua
ko te pakeha. Ko nga iwi maha o te ao hei mataki-
taki i ta raua whakawakanga mehemea kei a wai te
take o te he, kei te maori ranei, kei te pakeha ranei,
a ma nga rangatira katoa o tena mutu o tenei motu,
maori, pakeha, e whakariterite ta raua whakawa.
Kei kona ka tukua atu o matou rangatira ki taua
hui.
Ko tenei, ekore e kitea te pai me te marama i Toto
i te hui maha.
 Ka mutu ta matou korero.
Na o koutou hoa aroha.
Na TARE WI TEIHOKA,
HAKOPA. TE ATAOTU,
APERAHAMA TE AIKA,
WIREMU TE UKI,
Na te Runanga Katoa.
HE WAIATA.
Tera a te wheku taunga moana mai e,
Ea runga ana mai o te Mimiomoki e,
Kei raro te Tahana i tawaria ai e,
I herea mai au kei te pare waiwai e,
Tukua mai au ki te reti whakama e.
Tenei kua rongo matau e TITI ana a Karaitiana.
Takamoana mo te panuitanga o tana korero i te
hui ki Pakohai i te whakawhetaitanga mo te kura
i whakaturia ki reira hei ako i nga tamariki—i
panuitia e matou i te nupepa o te 31 o nga ra o
Hanuere. E ki ana a Karaitiana kaore i tika tana
panuitanga, kaore hoki i rupeke ana korero i a matau
te panui. Na, ko ta matou kupu tenei ki a Karaitiana
—mehemea i hiahia ia kia ata rite nga kupu o tana
korero te ta, he mea tika kia tuhituhia mai e ia aua
korero ana ki te Waka Maori nei penei kua rite ki
taua i hiahia ai te panuitanga atu. Ko tenei e
ruarua tonu nga kupu o taua korero ana i tangohia
mai e matou i roto i te nupepa pakeha i taia mai i
reira ano, i Nepia—ko etahi i mahue, he tu a he hoki
no aua kupu ki ta matou titiro i mahue ai. Te kupu;
i kitea e matau i roto i taua nupepa e ki ana he
hamumumumu no te waha o te tangata nana i
whakapakeha i nga korero a Karaitiana, kihai i ata
rangona nga kupu e te kai whakarongo. He hawhe
kaihe taua tangata, he kai-whakamaori na Karaitiana.
Ekore e kiia he mea matau rawa ia ki nga kupu tino
tika o te reo pakeha —ko wai hua ai i tika tana
whakapakehatanga i etahi o nga kupu a Karaitiana.
I rongo matau e mea ana a Karaitiana kia tuhia atu
ana korero ki nga nupepa pakeha. Na, ko ta te
pakeha tikanga me tuku atu to whakatikanga o ana
korero ki te nupepa i whakaaro Ia i he te panuitanga
—ara te Waka Maori.
Tenei ka kite nga hoa maori kua timata te utu
mai a etahi Rangatira o te takiwa ki Manawatu i
nga hereni hei whakakaha i te kai hoe o te waka nei.
Ko o ratou ingoa kua oti te ta. He kupu v, whaka-
whetai atu tenei ki aua rangatira mo ta ratou hohoro
ki te homai i te utu i karangatia mo te nupepa.
Kia tae mai nga moni a etahi atu ka taia hoki o
Kua rongo matou kua karangatia he huihui ki
Takapau a te 18 o Maehe noi kia whakariteritea nga
toenga o nga moni utu o Tamaki; kia whakahaerea
nga porowhita kua oti pea te ruri.
taia i runga i te Mana o te Kawanatanga o Niu Tirani, e GEORGE DIDSBURY, Kai-ta o te Kawanatanga, Poneke.