![]() |
Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 6, Number 8. 02 December 1869 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
TE O AHURIRI. "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. " No. 8. ] NEPIA, TAITEI, TIHEMA 2, 1869. [VOL. VI. HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI MAI. E HOA ma e nga tangata maori e korero ana i tenei nupepa, koi mea koutou ki te paku o tenei putanga o te Waka Maori, E rua nga tikanga i kore ai e nui te korero o tenei taanga atu; be ngaro no te kai tuhi ki uta ka tahi, he raru! aru no nga kai ta i ana mahi ke atu ka rua. Otira kati tonu tenei waka mokihi, mana e puta apopo ake nei he waka tararo. HE pono ano ia nga korero i korero- tia i tera nupepa, ara te whakaae- tanga a Waikato raua ko Ngati- maniapoto ki a te Makarini kia hui o ratou whakaaro ki to te Kawanatanga ki te pehi i nga kino o te motu. Kua kite matou i nga korero i roto i tetahi nupepa pakeha no Akarana mai—no muri i te putanga o tera Waka Maori i tae mai ai. He nui nga korero, ekore e rupeke ki konei. Te kainga i korero ai ko Pahiko i ko atu o Otorohanga. E ki ana e 200 pea nga tangata o Waikato raua ko Nga- timaniapoto i taua hui. Ko nga rangatira ko Tamati Ngapora, ko Rewi Maniapoto, ko Tarahawaiki, ko Taonui, ko Hauauru, ko Tuhoro, ko Reihana, Takerei-te Kau Raureti, Te Whiti, Hunia te Ngakau, Taki- waru, Te Karekare, Ngatapa, Aporo, Te Retimana, Te Kapihana Rangi- wehea me etahi atu. I mea ratou ma te Makarini te korero tuatahi. Ko etahi enei o nga kupu o te Maka- rini. Ka ki atu a Ma ki hai ia i haere atu ki kona ki te korero i nga tikanga o te whawhai o te marie- tanga ranei; engari kia rapu tahi ratou i te ritenga o nga mate me nga raruraru o tenei motu inaianei, kia rongo hoki ia i o ratou whakaaro ki runga ki aua mate me aua raruraru, kia tono hoki ia kia ratou kia tahuri mai ki te awhina i a ia kia mahi tahi ratou me kore e taea te pai me te marietanga. Koia tena te tikanga i haere atu ai tera kia ratou kia korero ratou he kanohi he kanohi. Ekore ia e ki atu ko te pai anake, ko te whawhai anake ranei; ki tana titiro e pupuri ana nga ringa o te pai raua ko te whawhai me te haere tahi raua. Engari kua ora tona ngakau ki a ratou kua panaia nei e ratou tena tangata kino a te Kooti i to ratou kainga. Na reira i ka mahara e rite ana to ratou whakaaro ki tona mo te pai—a e hiahia ana ia kia mahi tahi ratou i te pai kia ora ake te motu i te mate. Katahi ka korero a Rewi. Mo te pai anake tana korero, ko te riri kia mutu. Ka puta tana ki mo Taupo ka mea, kati ano ko nga tangata o taua kainga e riro i a te Makarini ko te whenua me waiho. Tetahi kupu ana mo te Heu Heu, he mea kia pai te whaka- aro o te Kawanatanga mona—ko te Hura tetahi tana i manukanuka ai. Ka ki atu te Makarini e pena ana hoki tana whakaaro ko te riri kia mutu, engari me mutu te kohuru me te tutu i te tuatahi—na ma ratou tahi tena e mahi kia taea te pai. Ko te whenua i Taupo kaore ia e hiahia ana kia tangohia taua whenua, ka waiho atu i nga tangata nana. Engari tana, he riri ki te hunga tutu i taua kainga. Ko nga iwi o reira i piri ki te Kawanatanga ka tiakina tonutia e ia koi raru i te hunga ko- huru. Ko te Heu Heu me waiho —kei a ia te whakaaro mo te Heu Heu, tena ia e ata whakaaro ki a te Heu Heu. He nui atu nga korero, e kore e o ki konei. Ka ki a Manu- hiri kua takuna e ia nga karere ki te whakahoki mai i nga tangata e haere ana ki a te Kooti. Ka mutu, e mea ana matou ki tenei hui ko te haeata o te rangi kua puta. HE RETA. Noema, 1869. No Ngatipahauera tenei aroha ki a te Makarini. E Ma tenarakokoe. Ka nui to matou aroha ki a koe, no te mea nau te atawhai i era nga rangi ka pahure ake nei
![]() |
2 2 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. a taea noatia te matenga o nga tangata o Mohaka. Ahakoa, ekore e wareware i au tamariki te aroha ki a koe tae noa atu ki a matou tamariki ake ake. Tena koe. E hoa ka nui to matou whakapai ki to taenga atu ki Waikato. Ka kite koe i a Rewi Maniapoto, i a Tamati Ngapora; a tahuri ana mai ki a koe hei hoa mo tatou kia patua te Hau Hau kohuru kia ngaro. Ka huri ki a koe. Ki a Rewi ki a Tamati Ngapora, ki nga rangatira o Waikato. E hoa ma tenara- koutou. Haere mai e Waikato ! Houhia te rongo ki te Atua, ki to tatou pakeha hoki ki a te Makarini, ki a te Kuini hoki. Kati me mauahara te ngakau. Tahuri e Waikato hei boa mo matou kia patua te kino kia tupu te pai. Kia pono tena tahu- ritanga mai, kei raru ano koe. Na, mau hoki e whakaaro nau nga kino katoa i timata i potae ki tena wahi ki tena wahi, waiho te mate mo katoa—mou ano hoki. E Waikato e hoa e Rewi he waiata tena ki a koe mau e waiata atu kia rongo mai a Niu Tirani. WAIATA. E pari ra koi angaatai, E wahi rua ana kai te awa. E te roimata i tarutu I te weherua tangai anei. Ko te kai whenako te ngakau i nga ma- hinga o taku itinga— Hoatu hoki au i pakia. No Ngatipahauera tena aroha ki a Wai- kato. Na PAORA REREPU, Na ROPIHANA TE KAHU o TE RANGI, Na nga rangatira o Mohaka. Ki a te Karini te Kai Tuhi o te Waka Maori. E hoa mau e tuku atu to matou aroha kia taia ki te Waka Maori ki a te Makarini, ki Waikato, ki a Rewi Mania- poto hoki. Tukua atu kia tere. Nga PAORA REREPU o Mohaka. KOOTI WHAKAWA WHENUA MAORI. Ko nga whenua enei i puta i roto i te Kooti Whakawa Whenua Maori i tenei noho- anga i Nepia. Ko Pakaututu—7606 eka. Kei a Paora Torotoro, Waka Kawatini, Te Wai, Ara- peta Hapi, Tareha, Rahera te Hautahi. Ko Taumatua—27 eka. Kei a te Waka Kaka, Manaena, Karaitiana, Hare Torotoro, Ahere te Koare, Henare Tomo- ana, Wi Ngamaiaia. Te Whare o Maraenui—1818 eka. Kei a Tareha raua ko Wi Ngamaiaia. Tutaeomahu—2 eka. Kei a Tareha raua ko Manaena. Rotopounamu—1080 eka. Tetahi wahi kei a Paora Torotoro, Te Waka Kawatini, Tamihana Pekapeka, Tareha, me Ahera te Koare. Ko tetahi wahi kei a Karai- tiana, te Meihana, Henare Tomoana, Ma- nahi, Manaena, Te Matenga, Pekapeka, Peni te Ua, Heni Rongomaiwahine, me te Otene. Totahi ka waiho tena whenua i runga ake nei a Rotopounamu hei take whawhai ma nga tangata—kua hihinga rawa me kori i ata tukua mai e ratou ki te Kooti Whakawa Whenua mana e mahi, a oti pai ana i roto i te Kooti. Engari i tetahi takiwa kua kino rawa nga tangata, tetahi taha ki tetahi taha—te whakaaro a te pakeha tera e hihinga. He pai tenei kua tukua mai ki te Kooti i runga i te tono a te pakeha. Mehemea i tahuri ki te wha- whai kua mate pea etahi tangata, kua ma- mae te ngakau o etahi, kua kino tonu iho. Ekore e tika nga he i te whawhai, engari katahi ka tino kino rawa iho. Ko te painga tenei o te Ture, he ata mahi marire i nga raruraru, a pai ana hoki. Mehemea i tukua katoatia nga raruraru o te motu ma te whakawa e hurihuri, a whakarongo pu te tangata ki ta te whakawa i whakaoti ai, penei kua kore tatou e kite i te whawhai, kua kore e mate nga tangata kua mate atu, o te maori raua tahi ko te pakeha—kua kore e noho pani nga tamariki. E whakapai ana nga pakeha o Ingarani ki nga taura i whiria ki te muka o Nui Tirani—no naianei tonu i tae mai ai te rongo. He pai tenei—hei mahi ia ma tatou amuri ake, me ka tau te marietanga ki to tatou mutu. Ko Haramana he pakeha no Otakou tenei kua tae mai ki Nepia nei me ana taonga—he waati, he ringi, he tieni, he taimona, he aha noa atu, ekore e taea te korero—ka he te manawa i te matakitaki- tanga atu. Kapi katoa nga waati, me nga ringi, me te mano tini atu o ana hanga i te taimona. E hia ranei nga mano pauna te utu o ana hanga katoa. Ko nga koura i hangaia ai no nga tikini o Niu Tirani nei ano. Ke pounamu maori nei ano etahi, he mea whakanoho ki te koura hei heitiki. Kaore ano he hanga pena kia tae mai ki Nepia o mua iho katahi nei ano. Ki te hiahia koutou ki te matakitaki kei te whare o Tuana e noho ana, kei reira ona hanga e horahora ana. HE PANUITANGA. KI NGA MAORI O HERETAUNGA, O HEA ATU. HAERE mai kia kite koutou i nga Tera hou katahi ano ka tae mai ki te WHARE O RANANA. KOTAHI RAU nga Tera, E RUA RAU nga Parairei, he tokomaha noa atu nga Wipu, nga Kipa, nga Whariki Tera, nga aha noa atu. Ko te ahua pai i nui, ko te utu i iti. Haere mai kia kite i (e WHARE O RANANA I NEPIA. He mea tana HEMI WURU, i te whare ta o te Haaki Pei Herara, ki Nepia i te Taitei i nga rua wiki katoa—tena rua wiki, tena rua wiki.