![]() |
Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 6, Number 4. 18 September 1869 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
TE O AHURIRI. "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. " No. 4. NEPIA, HATAREI, HEPETEMA 18, 1869. [VOL VI. TE KOOTI. Ko nga mahi a tena tangata i huaina ko te " Kooti, " a ratou tahi ko ona hoa, ka tata te mutu—ara, ko ia ka tata te mate. Ehara i te atua, i te moemoea, i te aha atu ranei o nga ritenga maori, i mohiotia ai tona matenga. Engari e mohiotia ana i runga i te whakaaro; i te whakaaro marama o te tangata noaiho—akua nei hoki pono ai. He tokomaha nga poropiti teka kua puta ki te ao i etahi whenua; tona mutunga iho he mate anake—ka mutu tonu te poropiti e ora ko te poropiti pono. Na, ehara a te Kooti i te poropiti pono, engari he poropiti kohuru, he poro piti hia kai ki te tangata, me te kuri te ahua; otira me te poaka marire ano, te mea e kai ana i tona hoa whaka- poaka ano mehemea ka rokohanga i te huarahi e takoto mate ana. Engari te kuri he mea whawhai ki tona hoa, ka mate ka waiho kia takoto ana ka haere ia. Ehara tenei i te hanga hou ki a matou tenei hanga a te poropiti teka—i te putanga tuatahi- tanga o te ingoa o te Kooti kua mohio tonu matou i reira ki te mu- tunga. I te takiwa o te Karaiti ra ano i kitea ai tena tu tangata a te poropiti teka; puta ana mai i reira karanga ana; —" ko te karaiti au" —wairangi kau etahi tangata ki te whakarongo, muri iho ka mate. He nui noa atu nga kupu ako i roto i te karaipiture ki a tatou nga tangata o te ao nei kia tupato tatou ki nga mahi a nga poropiti teka, a kaore nei ano kia parau noa tetahi wahi. Ina hoki kei a Maka; —" E whaka- tika hoki nga Karaiti teka, me nga poropiti teka, a ka hoatu e ratou nga tohu me nga mea whakamiharo, kia whakahengia te hunga whiriwhiri ki te ahei kia pera. Kia tupato koutou; na, kua korero ke a hau ki a koutou i nga mea katoa. " Tetahi hoki kei a Matiu; —" He tokomaha nga poropiti teka e whakatika, a ka whakahe ratou i te tokomaha. No te mea kua hua te kino, kua matoke haere te aroha o te tokomaha. Otira ko te tangata e u tonu ana taea noa- tia te mutunga, ko ia e- whakaora- ngia. " Tetahi tenei kei a Pita; — " Na, i reira ano nga poropiti teka i roto i te iwi (ara, nga iwi o mua o Iharaira), me tenei hoki meake whai kai whakaako teka i roto i a koutou, ma ratou e mau mai nga whakapono whakamate, a ka whakakahore i te Ariki i ora ai ratou, ka whakapangia ratou e te mate hohoro. A, he toko- maha e aru ke atu ki o ratou tika- nga whakamate; a ma ratou hoki te ara o te pono e korerotia kinotia. " He nui ke atu nga kupu whakatu- pato mo tatou i roto i te Karaipiture, otira kati nga mea e whakahuatia. Kua kitea e matou te pono o aua kupu i nga takiwa o muri mai o te Karaiti. Kua tokomaha nga poro- piti teka kua whakatika i nga wahi katoa o te ao, otira kaore ano kia kotahi i ora tonu—te mutunga iho o te katoa he mate, ratou tahi ko a ratou tikanga. Kua kitea e tatou katoa te mahi a te hunga e haere tahi nei i a te Kooti. He oma tonu ta ratou mahi, e rite ana ki te karoro o te moana e noho ana i runga i te toka ki te tiaki i te ika kotahi e haere kuare noa ana hei kai mana, ka oho i te ngaru o te tai ka rere ki tetahi toka noho ai koi tino ngaro rawa ia i te tai nui—koia te- nei ko te ahua tenei o te Kooti, he wehi ki te taha Kawanatanga, nga pakeha me nga maori. I te noho- anga i roto i te Uriwera ki hai i roa ka oma. Ka tae ki Waikato ki hai i pai mai tera iwi ki a ia (kua kitea hoki tona ahua he parau he kohuru), katahi ka hoki kau mai ki Taupo nei me te weka e whaia ana e te kuri tana omaoma ki nga wahi ngaro ku- hukuhu ai. Te taenga mai ki Taupo kua tahuri tonu ki te tahutahu i nga whare i tu pito ki raru o te roto, He
![]() |
2 2 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. oho anake nga tangata o taua kainga, mea ana kia hunaia taua ngarara ra- toa katoa ko ona tangata, e whaka- kino nei ratou i te motu. Whaka- tika atu ana hoki a Ngatikahungunu i a Henare Tomoana, i a Renata Kawepo—ko etahi tangata no Wha- nganui i anga mai i tera taha ratou ko Makitanara, e haere katoa atu ana ki Tokaanu i te putake o Pi- hanga te wahine o Tongariro (e kiia nei e koutou nga maori), Ko te kai- nga hoki tena i tau ai a te Kooti i tona taenga mai i Waikato—ko Ro- toaira tetahi. Ka mutu no te 9 o nga ra o Hepetema nei ka haere mai a te Kooti me ana tangata i To- kaanu ka haere mai ki Tauranga (i Taupo nei ano) ka huaki kia a He- nare Tomoana ma, i reira ratou e noho ana. Ki hai i kaha te Kooti, whati rawa atu ia kua tokotoru ona tangata mate rawa, kua toko- maha nga taotu — tokorua taotu a Henare, kaore he mea i mate rawa. No muri nei kua tae atu nga pakeha hoia o Nepia nei hei awhina i nga maori. Na, no te Ha- tarei te 11 o nga ra ka rongona e nga tangata o Tapuaeharuru te paku- tanga o nga pu e haruru ana i tetahi pito o te moana. Katahi ka whaka- tika (i te Ratapu) a te Poihipi me Hohepa Tamamutu ka haere mai ki te awhina i te taha Kawanatanga. Na Tareha, na te Hapuku etahi ta- ngata kua riro atu ki reira. Heoi, O kai te riri tonu pea tena inaianei, kaore ano he rongo kia tae mai. Ka mutu ra, kaore he okiokinga mo te waewae o te Kooti. E rite ana ki te kupapa i tukua atu i te Aka e Noa; —" A kihai i kitea e te kupapa tetahi taunga iho mo te takahanga o tona waewae, a ka hoki mai ki te aka"—(tirohia a Kenehi. ) Engari te kupapa a Noa he manu pai, ko te Kooti he manu kino. Ko te Aka o te Kooti ko nga kainga o te Ure- wera, ki te tae ia ki reira—otira kowai hua ai e tae ia ki reira. Aha- koa taea e ia taua kainga apopo ka mate tonu ano ki te hiahia te Ka- wanatanga kia tikina. Kua taea hoki taua kainga i mua ra e te Ka- wanatanga, na te whakaaro ki nga tangata koi mate i te huka i whaka- hokia mai ai. Ko tenei e haere ake ana tenei ki te Raumati. KUA rongo katoa pea koutou ki te Koura e korerotia ana kua kitea i roto i te toka i nga hiwi i Kaimanawa i te takiwa ki Patea, He teina na Kanara Makitanara nana i kite e ki ana, a tukua atu ana e taua tangata etahi wahi o taua toka ki Po Neke hei tirohanga ma nga pakeha—ka whakahokia mai te rongo i reira he tino koura ia. Kua mea noa atu nga pakeha he koura kei taua whe- nua, a no enei rangi rawa ka kara- ngatia tetahi hunga hei tuku tangata ki reira mahi ai, whakamatau ai ki te ahua o aua maunga kia kitea te korenga te peheatanga ranei. He mea kohikohi i roto i taua hunga nga moni hei utu i nga kai mahi. No te taenga mai o nga korero kua kitea rawatia te koura e taua teina o Kanara Makitanara katahi tera ka hihiri rawa te tokomaha o nga pake- ha o Nepia nei kia uru mai ki roto ki taua hunga kohikohi. Tiro atu ki te tangata, e rere mai ana me te moni i te ringa e mau haere ana— ehara i te hanga ake! Te rangatira me te kuare e rere tahi ana ki te tari o taua hunga mahi koura ki te homai i tana moni kia riro mai etahi o nga hua ma ratou, ki te whai hua ano ia i te mahinga—katahi ka kitea te kohanga o te moni. Te whaka- ara i te tuatahi o te hunga nana i timata te mahi kia iti marire he moni, no te kitenga i te hiahia, nui o te tangata katahi ka karangatia he hui, a oti ana i taua hui kia waru rau nga hea (nga wehenga) e wha- kaaetia hei tangohanga ma nga ta- ngata. Taki rima pauna mo te hea kotahi—pau rawa ake nga hea ka taea te wha mano pauna moni. Heoi, ka rua tonu nga rangi kua pau katoa nga hea te tango; rere ana te pakeha ki etahi mana, rore ana te maori ki etahi mana—he ta- ngata ano i rua hea mana, he ta- o * ngata ano i toru i wha hea mana. Engari i te kohikohinga tuatahi ko- tahi tonu pauna i whakatakotoria ki runga hi te hea kotahi. Ka pau aua moni tuatahi ka kore ano e kitea te koura ka tangohia ano tetahi pauna a ia tangata a ia tangata i nga hea kia ai he moni hei mahi atu ano i te whenua. Otira ki te kitea wawetia te koura ka whakamutua te tango— kei nga koura e kitea ana he utu ma nga kai mahi. Na, ki te tupono ki te koura pena me tena i te Waihou i Akarana katahi te rawa nui ma tatou —akuanei hoki nui mai ai he moni ma nga tangata i tango hea. Kotahi te pakeha i haere atu i konei i Nepia ki taua kainga ki Waihou, katahi ka hokona e ia tetahi hea mana ki reira ki te rima pauna; no muri ra-
![]() |
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI, O AHURIRI. wa ka hokona atu ano e taua ta- ngata tana hea, riro mai ana kotahi mano pauna—na te nui o te koura i te whenua i takoto ai tana hea i pena ai. Ko tetahi tangata i riro mai e rima rau pauna mo tana hea, ko etahi e rua rau—a he pena atu hold etahi. Ko te taina a te Kuini, ko te Tiuka o Erinipara, kua tango hea mana i taua whenua, me etahi rangatira atu i pena ano. Ki ta matou whakaaro he mea pai kia tango a Tawhiao raua ko Manuhiri O i etahi hea ma raua i reira hei pu- take moni ma raua. Ka mutu, heoi te mea e whanga nei taua " Hunga Mahi Koura o Haake Pei'' inaianei ko te whenua ko Kaimanawa kia whakaaetia mai e nga tangata maori kia mahia. Me- ake pea kia mutu te riri ki a te Kooti e noho mai nei ki Tokaanu ka tukua atu e te Kawanatanga te- tahi tangata hei korero ki nga iwi nona te whenua kia whakatuwhe- ratia, kia mahia. Ka whakatakoto ano hoki he tikanga e riro ai i a ra- tou etahi o nga rawa. He mea tika tenei kia haere te mahi i runga i te korero marire kia ai te Kawanatanga hei tiaki i nga iwi nona te kainga. Kei poka noa hoki te pakeha ki reira mui ai ki te mahi ka tupu he kino. Engari te mea ata whakaae marire kia waiho ko te Kawanatanga hei taka waenga, hei matua tiaki mo te pakeha raua tahi ko te maori i runga i te mahi. Tai- hoa matou e korero i tetahi wahi o te korero a muri ake kia timatatia te mahi. KAI te riri nga tangata o Hamoa (Samoa) i tenei takiwa. He tangata maori aua tangata; ko tona, ahua, me tona reo, me ana ritenga katoa, e ahua rite ana ki ta nga maori o Niu Tirani nei ano. E waru aua mou- tere, ko te ingoa nui ko Hamoa. Kei te moana i te taha tuaraki o Niu Tirani e takoto una; tona pamamao atu kotahi mano e whitu rau maero, tae ki te waru rau. Kei reira e tupu ana te kokonaiti, te orangi, me te mano noa atu o nga kai o nga whenua mahana—he whenua ra hoki ia. Ko te moana i reira, me ona wai maori, ki tonu i te ika—he ika rere ke etahi i to konei ika, he reka noa- iho. He whenua kai ia, he whenua pai rawa hei nohoanga paitanga mo te tangata. Whati ana nga peka o nga rakau i te taumaha o nga hua kai. Ko te putake o te ora kei reira, engari na te ngakau whanoke o te tangata i whakahe. Te noho pea ona tangata ka moemiti ki te ata tupu o te rakau i to ratou kai- nga, ki te huhua o te manu, o te ika, o te aha noa atu, ka whakawhetai atu ki te Atua mo tona atawhaitanga i a ratou; kauaka, kai te tahuri ki te riri, kai te tahuri ki te tapatapahi i o ratou upoko hei kai ma ratou— kaore hoki e ngata i nga kai huhua i O O homai e te Atua hei oranga mo ratou. Ko te Rongo Pai o te Karaiti kua tae noa atu ki reira. Te take o to ratou riri inaianei he whakatu kingi mo ratou—haere ana te ingoa o te Kingi haere ana hoki te rongo o te riri, i kona i konei hoki. Kaore he kingi o aua moutere i mua ai, e noho pai noaiho ana nga tangata i raro i i te mana o ana rangatira ake o ia hapu o ia hapu. No te putanga o te whakaaro kia whakaturia he kingi mo ratou katahi ka tupu te riri, te kino noaiho—ka mahue te kai i nga kai o te whenua raua ko te wai ka tahuri ki te kai upoko. Ki ana etahi o ratou ko ta ratou tangata i pai ai me tu hei kingi mo nga mou- tere katoa, taua waru. Mea ana etahi " kauaka, " engari ko ta ratou ke i pai ai me tu hei kingi. Te mutunga iho o ta ratou tautohe he riri; koia ano tena, ko ta te tangata tana hanga i pai ai, he riri—ta te kuri hoki. Kua pai te nuinga o nga moutere kia tu he kingi kotahi mo aua motu katoa. Kotahi te moutere i whakakahore, he hae ki te tangata e meatia ana kia tu hei kingi, a rere tonu atu etahi ki runga—heoi, tupu tonu ake te riri. Kotahi te riringa i te tuatahi o nga ra o Apereira kua hori nei. I mate i taua riringa e whitu te kau tangata—i te mutunga o te riri ka tapatapahia katoatia nga upoko o nga mea tu a kiko. Titiro ienei koutou nga tangata whakaaro tika, titiro ki nga mahi a Hatana, nga whakaaro e kokiritia ana ki roto ki te ngakau o te tangata. He ta- ngata te tangata i te wa e tau ana te marietanga o te ngakau; te putanga o te hae raua ko te riri he kuri ia — kua kitea hoki e tatou nga mahi a te Hau Hau i konei. Ko taua riri i riria i Apia, he kainga kei tetahi o aua moutere i huaina ko Opuru (Opulu). Kaore he pakeha i patua, engari kua tuhia te reta ki Po
![]() |
4 4 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. Hakene kia tukua mai he kaipuke manuwao hei tiaki i nga pakeha—he mea tupato noa. EE WHARANGI TUWHERA MA NGA HOA TUHl MAI. Turanganui, 24 Akuhata, 1869. Ki A TE KAI TUHI o TE WAKA MAORI. E hoa me tuku ki roto ki te panuitanga te tahuritanga o te poti i te 23 o nga ra o te marama nei. Ka haere atu i roto i te awa o Turanganui e ahu ana ki runga ki te tima, i a te Kira, i te tua ahiahi pouri. Ko nga tangata i runga i taua poti kotahi te kau ma rima — kotahi te tamaiti. Te haerenga atu o taua poti e nui ana te ma- rangai o te awa, heoi tahuri ana te poti. Ko nga tangata i runga i huihui ratou ki te taha o te poti, i pupuri ki nga hoe. Ka kau ki uta tokorua, ko Rangitamekameka tama a Ahipene Turangi, ko Maka Porou- rangi—heoi, ka mate raua tokorua. Ko nga tangata i mau i te taha o te peti i ora katoa era. Te take i ora ai na te poti o te tima i ahu atu i roto, ka kitea e kaukau ana ratou ka tikina ka whakaorangia—mei kore taua poti kua mate katoa ratou. Te take o tenei mate ki taku titiro na te kai i te waipiro ka haere ka hoe i te moana—tiro atu e nui ana te ngaru, haere tonu. Na HAPE KINIHA. [Tae rawa mai tenei reta a Hape kua oti tera nupepa—no konei i kore ai e taia wa- wetia. ] TE WAIROA. —I te 6 o nga ra o Hepe- tema ka takoto te hakari i te Hatepe i te Wairoa, he mea whakawhetai i te marena- tanga o te tamahine o Karaitiana ki te tama a Maraki (a wai ranei ?) E korerotia ana e rima rau nga tangata i hui ki taua hakari. He tokomaha nga pakeha i tae ki reira, he me karanga na o ratou hoa maori. Ko te kai e ki ana he nui te kai, he nui te ata- whai hoki a nga maori ki o ratou manuhiri pakeha. Koia ano ra tena. E tupu ana te pai i runga i te pai, e tupu ana hoki te kino i runga i te kino. TE MOA. —E ki ana kua kitea te manu o nga tupuna, a te Moa, i Ruahine i te ritenga atu ki Rangitikei. Ki ta matou whakaaro he parau. Meake te Makarini haere ai ki Akarana kia kite i nga maori o reira. Kua tae noa atu ki Ingarani te rongo o te kohurutanga o te Kooti i nga tangata o Mohaka. Kua tae mai hoki nga kupu wha- kahoki. Ko te nohoanga o te Kooti Whakawa Whenua Maori i Turanga kua mutu—e ono nga wiki i noho ai. Kua oti pai nga rohe o nga kainga o ia hapu o ia hapu. Kua tukua mai ki te Kawanatanga kotuhi te kau ma rima mano eka o nga whenua o te Hau Hau i reira. HE KIWIKIWI. —Kotahi te kiwi no Niu Tirani kei Ranana (te tino taone nui kei Ingarani) e noho ana. Te wahi e noho mai nei taua manu he wahi ata hanga na te pakeha hei nohoanga mo nga manu me nga kuri o nga whenua katoa o te ao hei mata- kitakitanga ma te tangata. Kua te kau ma waru tenei nga tau e noho ana taua manu ki reira, me te whakawhanau tonu i tana hua kotahi ia tau ia tau—te roa o ana hua e rima inihi. Ka te kau ma toru nga tau e noho kau ana ki reira taua manu ka- tahi ka mau ko te mea taane ka mauria atu hei hoa mona—engari kaore noa ano kia whai punuka. Tenei etahi tangata maori te korero mai nei ki a matou ki to ratou noho awanga- wanga ki te tai e korerotia ana ka huri mai i nga ra timatanga o Oketopa. Tenei ano hoki etahi pakeha kai te pena ano—nga mea ano ia e noho ana i te Whataapuka. Otira ekore e tika kia pawera te ngakau. Kowai hua ai e pono tenei ki a nga pakeha tohunga ? Ahakoa kitea ana e te pakeha nga mea i runga i te rangi me nga mea i raro i te whenua, ahakoa riro ana i a ia te uira o te rangi hei taurereka kawe korero mana, ahakoa tena, ekore rawa ia e kite i te whakaaro o te Atua—ko te mea tena e ngaro ana i a ia. Ki te paingia e te Atua kia hurihia tatou i te tai, e pai ana, nana ano—kei a ia anake tana whakaaro e mo- hio ana. Ko tenei kaua te tangata e wha- kaaroaro, kei te Atua anake he whakaaro mo tatou—mo te mate, mo te ora. HE MUKA. —Kua nui haere te mahi a nga pakeha i te muka i nga wahi katoa o te motu nei inaianei. I timatatia te mahi i Akarana, muri iho kua puta haere ki etahi atu wahi. I mua ai he taru kino te hara- keke ki nga pakeha mahi paamu, he wha- kakapi hoki i te whenua. Na te kure kaore i kitea te mahinga i kiia ai he taru kino. No te mohiotanga ka kiia he taru pai, he mea whakarangatira i te tangata. He tokomaha nga pakeha i tenei takiwa e tahuri ana ki te whakatupu i taua hanga hei mea hoko moni ma ratou. He mea tika kia hokona etahi haro pakeha e nga ranga- tira o Ngatikahungunu ka whakahau i nga tamariki ki te mahi, Ina te kore ko te hanga e haere nei nga tamariki ki nga papa- rikauta whakawairangi kau ai. HE TUPAPAKU. —Tokorua nga tupapaku kua kitea i waenga tahora e takoto ana i te taha ki Porangahau. Ko tetahi he koiwi anake—ko te potae i kore me nga puutu. Tokorua nga pakeha i ngaro i mua atu nei —a, mohiotia ana koia enei. I mate noaiho. HE KOROKE —Ko te wahine a Ngairo o Wairarapa kua mate. E korerotia aua
![]() |
5 5 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. kaore i pai tona taane kia tanumia. Ko te kawhena i whakatakototia ai he karaihi te kopani—he mea kia marama ai te titiro a tona taane ki te kanohi o tona hoa. Tena te whakatakariri a tetahi o ana wahine mehemea he wahine ke tana—he tangata punarua hoki taua tangata i mua. Tena e pakarutia te karaihi o te kawhena e te mea e ora ana, mehemea kai te ora ano inaianei. Otira kai te kore matou e tino whakapono ki taua korero—he mea kite na matou i roto i tetahi o nga nupepa pakeha. Tena te korero i rongo ai matou e ki ana meake a Kawana Kerei hoki mai ai ki Niu Tirani. He hoki noa mat, he toro kau mai i tona kainga tawhito. E korerotia ana ka tata te tae mai i In- garani nga pakeha whatu i te kakahu para- nene—te kahu huruhuru hipi nei. E haere mai ana ki o Ngaitahu ki Kaiapoi—ara ki Katapari (Canterbury). He tika hoki ra —kati ano kia whatua mai he kahu mo tatou i uta nei ano. He maha nga kaipuke heera nei, me nga kaipuke tima, kua mate i nga marangai i rawahi i nga takiwa kua hori tata nei. He mea totohu rawa atu etahi i te moana, he mea pae ki uta etahi. Me nga tangata o runga hoki he tokomaha i mate, he nui ano hoki i ora—na nga poti o uta etahi i wha- kaora, ko etahi na nga kaipuke tupono ki runga ki a ratou i waho i te moana. HE ANA TUPAPAKU. KUA kitea he Ana nui ki Rekarana (Rag- lan), ara ki Whaingaroa i te Porowini o Akarana. Ko nga korero enei i kitea e matou i roto i nga nupepa o Akarana mai. Tena te maunga kei reira kei te taha tonga o te ngutu awa—ko Karuni te ingoa o taua maunga i taia mai ki te nupepa. I era tau atu kua kitea e te pakeha ruri whenua tetahi toka nui i tatahi, i te putake o taua maunga. He mea whakairoiro ka- toa taua toka, ko te ahua o te mahi kua tawhitotia me te mea no mua i mahia ai. E rua nga purupuru (mea pohatu nei) me te toki e takoto ana i te taha. No naianei na te tai i tahitahi atu te oneone i takoto ai, a taka ana te pohatu ki tahaki, katahi ka kitea te waha o te Ana na te pohatu ra i pa. Ka rongo nga pakeha katahi ka tiki i nga raiti ka tomo ki roto ki te ana. Ka haere tonu ratou ka taea te hawhe maero e haere ana ka hoki mai, he mea hoki kua tata ki te po—engari kaore i taea te mu- tunga mai o te ana. E ki ana he teitei rawa taua ana i roto, ko etahi wahi i rua rau putu te teitei. I teretere katoa nga kahu o nga tangata i te wai tuturu iho o runga. Ko te wai tuturu mai o runga whakapohatu tonu iho a piri tonu tera ki runga tarewa ai. He mano aua mea koha- tu i runga e tarewa ana—ko etahi e rima te kau putu te roa. Ka whitingia aua pohatu tarewa ra e te maramatanga o nga raiti, pai rerehua ana tena. Kotahi te toka nui i roto rawa i te ana i kitea e ratou, he papa totika tonu a runga. E whitu nga pikitanga kohatu ki taua papa, me te mea i ata hangaia e te tangata. He puna wai e koropupu ake ana i te taha o taua toka. Ka kitea i taua wahi nga tangata e waru te kau ma whitu kua kohatutia kotoatia me nga kakahu ano hoki kua kohatutia ano. Na te wai tuturu o runga i whaka- kohatuti i aua tupapaku. Ki ana kaore i mohiotia nga maori o Whaingaroa ki taua ana, kaore hoki i mohiotia te iwi nona nga tupapaku i kitea ra—nonamata, noa utu rapea. I mate pea i te riri, na nga mea i ora i kawe ki ro ana. He patunga tapu ranei ki ona atua, he aha ranei. E pai ana kia tuhia mai tetahi reta e nga tangata maori o reira kia mohiotia te pono te pehea ranei o enei korero. Me tuhi mai "Ki te Kai Tuhi o te Waka Maori, " kei Nepia. PANUITANGA MAHI MEERA. KA tangohia nga pukapuka hiiri katoa ki te Tari pukapuka tuturu i Nepia, taea noatia te 30 o nga ra o Hepetema e ta- koto ake nei, mo te kawenga i nga Meera i waenganui o nga wahi kua whakaaturia i raro iho nei timata i te 1 o nga ra o Ha- nuere 1870, tae noa ki te 31 o nga ra o Tihema 1870, ko aua ra ngatahi. Nga kainga o haeretia ai. Nga taima e haere ai. 1 Nepia ki Porangahau...... Kotahi haerata- nga i roto i to wiki kotahi o Waipureku ki Pourerere...... „ „ 3 Hawheraka ki te Kereru...... 4 To Aute ki Patangata...... „ 5 Waipaoa ki te Ruataniwha...,, 7 Nepia ki Pekapeka......... 8 Nepia ki te Wairoa me Turiroa 9 Wairoa ki Turanga......... I roto i nga wiki e rua 10 Nepia ki Miani............ E toru haerenga i roto i te wiki kotahi 11 Nepia ki Miani............ Kotahi haerenga i te ra kotahi 12 Te Tari i Nepia ki te Whata- apuka me • nga Meera hoki haere ma runga kaipuke... I nga ra katoa Me takitahi he pukapuka mo enei meera katoa, e kore hoki e whiritengatia nga awa whakawhitianga e te Kawanatanga. Mo nga ritenga katoa atu o taua mahi, me haere ki nga tini kaitiaki tari pukapuka i roto i tenei Porowinihi. Me whakaatu i waho i nga pukapuka ka- toa, " He pukapuka mo te meera 1, 2, aha atu ranei tona nama, " me tuhi hoki ki te Tino kaitiaki o te Tara nui i Poneke. Na PITA PAAKA, Tino Kaitiaki o te Tari i Nepia. No te Tino Tati Pukapuka, Nepia, Akuhata, 1869.
![]() |
6 6 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. WHAKARONGO MAI! WHAKARONGO MAI!! HE PANUI atu tenei ki nga Rangatira me nga Tangata Maori noa atu o Ne- pia, o nga wahi ki uta hoki, na to ratou hoa na PERERIKA TATANA kia rongo ratou ki tana whakaaro. He ti- tiro nana ki te mahi a nga tangata maori katoa e haere tonu mai ana ki tona whare hoko ai, na reira ia ka mea kia tiki tonu ia i nga tu hainga E PAINGIA ANA E NGA MAORI hei hoko mana ki nga tangata. Ko nga mea katoa kei tona Toa e pu ana. Ko te hoko he hoko ngawari, ke nga hanga he hanga pai. Hei aha i korerotia ai te whare kua mohiotia e te katoa. Haere mai, whakamatauria. Heekipiri Rori, Nepia, Hurae 14, 1869. TENEI TE TAONGA! TENEI te taonga kei au e tu ana, ara ko aku tera hoiho, ko aku paraire, ko te tini noa atu o nga hanga mo te hoiho, mo te kaata. He mea kawe hou mai no Ingarani, naku ano i kara- nga atu kia tuia mai mo toku whare hei hoko ki nga rangatira o Heretaunga. E tuia ana nga tera, me nga mea ka- toa o te hoiho i tenei whare. Na HOURA. HE TERA! HE TERA!! 100 TERA HOIHO he mea hou tonu katahi ano ka tae mai. He mea taane etahi, he mea tamariki etahi. He mea tino pai rawa etahi, ko nga utu he iti noa ana. He Paraire etahi, he Wipu, he aha noa atu, kei te WHARE O RANANA i Nepia. Haere mai koutou kia kite. Na RAWHE. HE TOA HOKO KAANGA, TAEWA, AHA ATU! Ko PATIRIKI MARONI E MEA atu ana kia rongo nga Tangata Maori o Ahuriri kua whakaturia e ia tona whare i Nepia hei whare hoko Patiti (kai hoiho nei), Kaanga, Taewa, me nga Kai maori katoa atu—he Aporo, he Ora- ngi, he Pititi hoki me nga hua rakau katoa atu a te takiwa e maua ai. E ki ana a PATIRIKI MARONI kia homai ki a ia e nga maori etahi o a ratou kai maori e kawea mai ana ki te taone i runga kaata hoko haere ai. Ko tona whare kei te taha katau o te Mori i te putanga mai ki te taone kei ko mai o te whare o Rawhe. He mea ta na HEMI Wuru, i te whare ta o te Haaki Pei Herara, ki Nepia i te Taitei i nga rua wiki katoa—tena rua wiki, tena rua wiki.