![]() |
Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 6, Number 11. 20 January 1870 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
TE O AHURIRI. "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. " No. 11. ] NEPIA, TAITEI, HANUERE 20, 1870. [VOL. VI. HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI MAI. TENEI te 12s. a Hemi te Uranga o te Taka- pau kua tae mai—tena hoki nga nupepa e rima kua riro atu ki a ia i te meera. Ko te Karini o Nepia nei e pirangi ana ki tetahi kaka rarata nui hei mokaikai ma ona tamariki. Ki te mauria mai e te tangata mana e boko. KAORE tahi he tikanga korero o te whawhai i tenei takiwa. Ko te Kooti me ona Hau Hau e whiti haere tonu ana i waenga koraha, ekore e taro e noho ana i te wahi kotahi kua riro he wahi ke—na te owhiti hoki i pena ai. He maha nga korero e puta mai ana ki a matou mo nga haerenga o tana Kooti. Ko etahi e ki ana kua riro ia ki Tokanga- mutu ki a te Kingi noho ai, engari kaore matou e whakapono ana ki tena. Ekore rapea te Kingi ratou ko Waikato e manaaki i te tangata kohuru kino, te tangata e patu haere ana i ana tangata ake ano—ara, i ona hoa haere. Nana noa i manawanui ona tangata ki a ia—te tahuri ki te pupuhi i taua kuri mohoao kai tangata nei. Inahoki ehara i te haere ora te haere o ana hoa i a ia. Ekore e mohiotia te rangi he ka- wenga na te waowao ka tahuri kai te patu tangata mana. E porangi tahi ana pea ona hoa e haere ana i a ia, e noho tonu nei i te taha o te mate, te whakarere atu ki ro nga- here te ngarara kino nei mate atu ai •—ka herea ranei ka kawea mai ki te Kawanatanga hei hoanga rongo me kore e pai te Kawanatanga ki a ratou. Ko nga iwi whai whakaaro kua kite i te he o taua tangata, kua kite i nga tohu o te mate, a kua mahue atu ia me ana mahi e ratou. Ki ta matou whakaaro ekore a Wai- kato raua ko Ngatimaniapoto e manaaki i taua tangata me ka haere ia ki Tokangamutu. Ki te rere ra- tou ki runga ki a ia noho ai penei he rere rapea ta ratou ki runga ki te he —he manaaki i te kino. Inaianei e whakapai ana nga iwi tika katoa ote i O motu ki te tikanga o aua iwi e ki nei ratou kia whakamutua te kino, kia pai te noho a te tangata. Engari ki te piri atu ratou ki te taha o te ta- ngata paru ka parua ano hoki ratou —ka haere te tangata ki ro repo ka pokepokea ano ia i te paru, a ekore ano ia e whakapaingia e te toko- maha. Otira no mua te ki a Wai- kato mo te pai, me te pai tonu hoki ia i nga tau kua hori nei; ekore hoki matou e whakapono ko te wha- karere ia i te pai inaianei—ma te kanohi e kite katahi ka whakapono. Ko tetahi korero e rongona ana e matou e mea ana kei te whenua i nga kauru o Whanganui a te Kooti e noho ana—ko te korero hoki tenei e pono ana ki ta matou whakaaro. Ko Topia raua ko te Kepa me to raua ope kua tae ki Taumaranui e whai ana i a te Kooti. Tokorua nga tangata i tukua atu e raua hei kai toro i a te hoa riri, a ngaro tonu atu aua tangata—e maharatia ana kua mau i a te Kooti, kua patua ranei. Ka tata tenei te pipiri nga iwi ra, ma tatou e whakarongo ki te korero o te whawhai a muri ake nei. Ko te Kooti nei kua ki noa atu matou ka tata ia te tae ki te mutunga o tana mahi, ara ki te mate; a ko ta matou ki ano tena inaianei ano. Tena te ra e pono ai te mate ki a ia; na kei hea he rangatiratanga mona i reira ai ?—he aitua tona tunga i tu nei tona ringa i mua atu nei i roto i te riri. Ka te Hau Hau i rupahu ki nga iwi o te motu he atua tona hei tiaki i a ia, he mea hold kia tahuri nga tangata ki a ia. Te mahara ia e noho ana nga iwi totika o te motu i raro i te mana o Ihowa te Atua Nui o te Rangi, a e manaa- kitia aua e tiakina tonutia ana ratou e ia i a ratou e noho ana i runga i te pai i te Whakapono. Ko te hunga tutu e whiua ana e ia, inahoki te ki a Ruka; —"Kua whakaputaina he
![]() |
2 2 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. kaha no tona ringa; ko te hunga whakakake i te whakaaro o ratou ngakau kua whakamaraketia e ia. " O Na, ekore e tino puta te whakaaro o te hunga kohuru te hunga teka, ekore e tutuki tana e hiahia ana—te mutunga o tana mahi he mate. Kei hea kia taea e te Hau Hau tana i ki ai me tana i hiahia ai i enei tau kua hori nei ? Kei hea kia rere te pa- keha me te taha Kawanatanga ki te wai, ki ta te Hau Hau i ki ai ? Ka- ore pea, tenei ano te noho nei i uta, tenei ano te mahi nei i ana mahi whakawhairawa; ahakoa mate atu etahi i te kohuru tenei te rere auau tonu mai i runga kaipuke nga mea hei whakaranea. Ko te Hau Hau anake e oma haere ana i ro ngahere me te weka e kuhu ana i tona upoko ki roto ki te otaota kia ngaro ia i te kai whai. Kei hea ra ona atua hei tiaki i a ia? Mehemea he iwi e manaakitia ana e te Atua ekore e pera. Heoi tana mahi e kaha ai ia he kohuru he whakatutu he whaka- raruraru i te whenua. Tena he tutuki tana mahi ki te ora ki te rangatiratanga i kore. Mehemea ka taea ta te Hau Hau e hiahia ana, mehemea ka riro rawa i a ia te kaha ka rere te pakeha, penei ka pehea ranei te ahua o te motu i muri iho— he pai ranei ? Kaore rapea, ekore e roa kua hoki ki tona ahua o mua i te wa o te kuaretanga; ekore e whai tau kua mutu te aroha me te marietanga kua tu ko te patu ko te kohuru ko te muru ko te kino noa iho—ka riro hoki te iwi e pehi ana i aua kino, ko te pakeha. Inahoki e puta ana te kino inaianei ano i roto i te wa o te pai, a ekore ano hoki e mutu me ka watea te whenua i te iwi whakahaere i te pai, engari ka- tahi ka nui haere—tona mutunga ka ngaro rawa nga tangata, tu ko te whenua anake. Hei reira ka tika te ki; —" Whatu ngaro ngaro he tangata, toitu he kainga"—ma te kino hoki ma te kohuru e hohoro ai te ngaro o te tangata—engari ma te aroha ma te whakahaere pai i nga tikanga ka ora nga iwi ka whai rawa. Ko tenei kia rite tahi te whakaaro o nga iwi o te motu ki te manaaki i te pai. Me whakatika katoa, me te tangata kotahi e whakatika ana, ki te whiu i te kino kia kore—kia ta ai hoki te manawa o te tangata. He ako tika tenei, ma koutou e rapu— ka kore, he kino he pouritanga e takoto ana mai i mua i a tatou. TE RONGO O NGATIPOROU. Waihi, Tihema 1, 1869. KIA TE KAI TUHI o TE WAKA MAORI, E hoa mau tenei panui e ta ki te perehi, E hoa e Henare Kata, tenakoe. Ka tu te kupu mo tenei panuitanga. I mua kua tae mai te Whakapono ki a Ngatiporou me nga iwi katoa o te motu nei, tonoa ana mai e te Kuini te pou mo te Hahi o Waiapu ko Pihopa Wiremu. Ka nui te pai o te iwi i roto o te Whakapono, kaore he raruraru i pa mai ki te whenua a tae rawa ki te tau 1865. Katahi ka mohiotia e matou—Aue ! he kino ia tenei ka pa mai nei ki te whenua o te iwi e noho nei i runga i te Ture o te Hahi! Katahi ano te Hahi ka tirotiro ki taua mahi a te Hau Hau—"Aue! he kino atu i nga hara katoa o te ao! Me whaka- matau e te Hahi kia whakamutua tenei kino kia mutu. " Katahi ano matou ka timata ki te whiu i te kino. Ka turia te whawhai ki Waiapu ki Turanga. Katahi ka pa katoa te pouri ki nga kai hapai o te Ture o te Whakapono. Me nga kai hapai o te Ture whakawaho, ko te Makarini hoki te tangata nui o te Kawanatanga. E haere tonu ana hoki taua tangata i roto i a Nga- tiporou e hohou tonu ana i te rongo kia mutu me whawhai me te kino—kaore e whakarongo mai te Hau Hau kia mau te rongo. Katahi ano matou ka timata te whiu. Ana! ki hai i taro mutu tonu i roto o te tau 1865—kaore i roa ka mate te Hau Hau. I nga tau 1867 me 1868 ko te Kooti kua eke mai i Whare Kauri tae rawa mai ki Niu Tirani. Katahi ano matou ku rewa ki te pehi i taua Hau Hau—patupatua iho ki Ngatapa. I te tau 1869 ka puta te kupu a te Kawanatanga kia haere a Ngatiporou ki Paten, kei reira ano etahi tangata kohuru kai tangata e noho ana ko Titokowaru te ingoa. Kua rere tera te Hau Hau, he wehi i a Ngatiporou, kua mau hoki i a ratou (ara te Pakakohi) 250 Kau Hau, tae rawa ki Po Neke. E hoa ma, e nga tangata e kore nei e pa kia mutu te kino; e hoa ma me mutu ra te kino i nga iwi e toha ana ki te Hau Hau. Titiro hoki kua tae atu a te Makarini ki era iwi Hau Hau o Waikato—te take i haere ai ia be whakaaro no te Atua ki a te Maka- rini. Tena me i tono a te Makarini ki Waikato tae ana tera ki te pa o te Hau Hau. Tonoa ana te korero e nga tangata o Wai- kato ki a ia, whakahoki ana e te Makarini te korero; —" I haere mai au kia mutu te kino. " Heoi kia pai te ngakau, kia mutu kia mutu te kino—kia noho pai ai tatou. Me mau te rongo, e ki ana kua mau te rongo a Waikato ki a te Makarini. Naku tenei e hoa ma e nga iwi katoa, me titiro atu koutou ki te kupu a to tatou matua a te Makarini—he tauira pai tena. Kaua e penei me enei iwi o tenei taha o Taranaki nei. Me titiro mai koutou kua mate enei iwi i te aroaro o Ngatiporou o Whanganui —patua iho. Kawea atu ana ki Po Neke a Taurua, ratou ko tona iwi e noho nei tae rawa ki Kaikoura. E hoa ma, manaakitia
![]() |
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. e koutou e nga iwi Hau Hau a te Makarini •—ko ia hoki te kai wawao mo koutou mo matou. Na nga tangata nunui o te iwi katoa o Ngatiporou. Na HEKIERA. Tu HORI MATAMUA. Na to koutou hoa aroha. Na MAKA TE HUTA, Rewhetenete, PENIAMINE TUHAKA, Kapene. [Ko ienei reta a Ngatiporou nei he mea •tuku mai na nga tangata nana ki a Henare Hata, nana hoki i tuku mai ki a matou kia taia atu. ] Nepia, Hanuere 14, 1870. KI A TE KAI TUHI o TE WAKA MAORI, E hoa, mau e panui atu ta matou reta ki Te Waka Maori. E whakahe ana matou ki te mahi a etahi o matou, nga tangata kua noho o ratou ingoa ki roto ki nga Karauna Karaati i homai e te Kawanatanga mo nga whenua maori. Ta ratou mahi be tango i te whenua ma ratou anake, kaore e wha- kaaro ki nga tangata i waho. Ka riro mui nga moni reti, nga moni o te hoko ranei, ka pau tonu i a ratou te kai, kaore ma matou. Mehemea ko nga ritenga maori ekore e riro kuare noa toku whenua i te tangata. Ko tenei e titiro ana te pakeha ki nga tangata anake i roto i te Karaati—mana anake e boko muna anake e reti, kauaka he kupu ma matou e uru ki te korerotanga. E tika ana ano pea u a te pakeha, e whai ana ki ana tikanga—engari e whakahe ana matou nga tangata i waho ki o matou whanaunga i roto i nga Karaati. Ehara hoki i a ratou anake te whenua, na matou tahi ano. A, he mea ano ko nga tangata i whai take nui rawa ki te whenua ka taka ki waho o te Karaati, ko nga mea i kore he take ka uru ki roto no runga i tona kaha ki te korero i te whakawakanga—na, riro ana toku wahi i te tangata iti iho i au, ka waiho au kia noho ana. He mate nui tenei no matou. Ta matou mahara hei kai tiaki ena tangata i roto i nga Karaati mo te whenua, hei kui whakahaere i nga painga o te whenua hei rawa mo te iwi katoa. Ko to matou mate •tenei. E titiro kau atu ana matou nga tangata i waho ki o matou whenua e riro ana i te hoko, i te reti ranei, te taea te whatoro i te ringa ki te pupuri. Ko etahi tangata e pai mai ana ki a matou, e tuku mai ana i te moni, ko etahi e kaiponu ana. Na, mau enei korero e panui atu ki te nupepa me kore e whakama nga tangata whanako. Na etahi o te HUNGA I WAHO. [He tika rawa te korero a te Hunga i Waho. Tenei ano matou te kite atu nei i taua mahi, me te aroha atu ki nga mea i waho. Otira mehemea i tohea e koutou i roto i te Kooti i te whakawakanga kia herea nga whenua kua mau pea, kua kore hoki e taea te hoko kia riro rawa, penei ko te Reti anake e taea. Ehara i te tikanga o te Ka- wanatanga kia riro ma nga tangata anake i roto i nga Karaati nga moni reti, hoko ranei. Ta te Kawanatanga i whakaaro ai hei kai whakahaere ratou mo te katoa. Inahoki te kupu i roto i te Pukapuka tono ki te Kooti kia whakawakia te whenua, ara; —" Na, he tono tenei na matou, mo to matou iwi, hapu ranei, kia whakawakia te take o te whenua. " Na, ehara i te tono mona ano, engari mo te iwi, te hapu ranei. E pai ana kia tuhi atu koutou ki te Kai-whakawa o te Kooti, tena pea ana korero ki a koutou—aua ano. ] Nepia, Hanuere 15, 1870. KI A TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI. E hoa, he pakeha maori au. Ehara inaianei toku taenga mai ki tenei moutere, no mua ano. He hoa haere noku ena ra- ngatira o tera whakatupuranga kua ngaro ki te Reinga—ara, i a te Rauparaha, te Rangihaeata, Rawiri Puaha, te Whata Nui, Taratoa, te Ahu Karamu, me era atu ra- ngatira o tera tai ki Kapiti. Tuku mai ki Ngatikahungunu ki Wairarapa ko Pehi Tuitepakihirangi, ko te Kai-o-te-Kokopu, kowai tanga atu—he hoa anake noku. Te ki a Ngatiraukawa; —Ruia tahitia, ka tu ko Taikaka anake"—koia ano tenei kua riro ena rangatira nunui, ko au anake ko te mea paku kua mahue. Aue! ki au e i Ahea ra au haere ai. Ko nga rangatira o tenei takiwa ehara, ekore e rite ki o mua tangata te atawhai te manaaki tangata. No te hinganga o nga rakau nunui katahi tera ka kokiri ake he maha nga rakau pakupaku i te wahi i takoto ai, otira ehara—kaore he wahi marumaru hei okiokinga mo te tanga- ta i raro i ona manga. E hoa e hiahia ana au kia korerotia tetahi korero o toku ta- marikitanga, mau e uta atu ki runga ki to Waka Maori ka kawe atu hei matakitaki- tanga ma nga tangata o Aotearoa. I te wa e tamariki tonu una au ka haere au ki te matakitaki haere i te whenua me nga tangata maori o tenei motu. E haere ra- wakore ana; he kore hoki kaore i mohio ki nga mahi, no te mea ki hai au i akona ki tena hanga ki te mahi i toku kainga mai— he haere matai noa te haere, ma te aroha o te tangata ka ora au i te kai. Heoi, e haere ana au i te one i tetahi rangi, ka tae au ki te awa—he awa hohonu, whanui. Ka mahara au me pehea ra e whiti ai au. Tena te tangata maori e hoehoe ana i ru- nga i tona waka; ka karangatia atu e au ki taua tangata kia hoea au ki tetahi taha— kaore au i ata mohio ki te reo maori i reira ai. Katahi ka ki mai taua koroke; —"He aba te utu ?" Aue ! katahi au ka raru i konei; kaore hoki aku mea hei utu. Mea noa atu au kia aroha mai ia, kauaka hoki. Katahi ka whatoro mai tona ringa ka ta- ngohia taku kete, ka wetekia e ia ka ta- ngohia te hate i roto, he mea tawhito. Ka mutu tonu oku hate ko tena ka riro i te tangata ko te mea hoki e mau ana i runga i au. Tono noa au kaore i whakahokia mai, riro tonu atu mo te whakawhitianga. Ka mahara au katahi te iwi aroha kore he
![]() |
4 4 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. maori; akuanei pea ka tae ano he awa ka penei ano, ka riro ano tenei hate i runga i au a ka ngaua haeretia toku kiri i te ra. Ka mutu ka hoe maua ka tae ki waenganui o te awa ka whakamutua te hoe ka tahuri mai te tangata ra kai te tohe ano ki tetahi o aku mea karukaru kia hoatu mona, ka kore ka whakahokia au ki uta ki tana ki. Kai- ponu tonu au, katahi ka hoea au ki tetahi taha ka whiti au—heoi, ka haere tonu au i te one. Ki hai i roa e haere ana ka kite au i nga tangata i tatahi e mahi pipi ana- nga taane, nga wahine, me nga tamariki. I taku taenga atu ki a ratou ka karanga te- tahi o nga kotiro; —" Aue ! he pakeha !" Ka mui katoa mai (nga mea kaumatua me nga tamariki) ka titiro makutu mai ki au ki te manene, ko au hoki ki te titiro atu ki a ratou. Ko tetahi o ratou he rangatira ki taku mohio atu. Ko ui mai taua tangata ki au; —" E haere ana koe ki hea ?" Ka ki atu au; —" Aua ano—e haere noa iho ana au. Engari e hemo kai ana au. " Ka- tahi ka ki mai; —"Haere mai ki konei taua kui ai. " Katahi ka haere maua ki te kainga i tua i nga pukepuke onepu—he kai- nga mahinga pipi. Ka kai maua i reira i te taewa tunu ki ro pungarehu—he pipi te kinaki. I te aonga ake o te ra e hoki ana taua tangata ratou ko tona iwi ki utu; ka ki mai ki au kia haere au i a ia hei pakeha mana. Ka whakaae tonu au, ka eke au ki runga ki tona waka ka hoe matou. Te taenga atu ki te whare pakeha e tu ana i te taha o taua awa ka hokona e taku ariki te hate moku, ka mahana au. Ka hoe tonu matou ka tae ki tetahi kainga ki runga rawa, ko te kainga ia e noho ana toku ariki, te tangata maori ra—ku kiia e au ko toku matua whangai. Heoi, ka noho ma- tou i taua kainga. Ehara ia i te kainga tumau no taua tangata, tera ke tona kainga kei te taha ki raro o te motu. Te tikanga i haere mai ia ki kona, be tiki mai i nga waka mana i a Rangitane. E rua aua waka, he waka nui be waka whakarei mo ono puhi me ona mea whakapai katoa. Ka mutu, e mahi ana te hunga mahi i aua waka, e whakangahau noa ana matou nga taita- mariki ki te kaukau ki te aha noa atu—u a te tamariki ana mahi. Ko taku ariki he nui tona pai ki au, me te mea tonu he ma- tua tupu noku te ahua. Tera nga tuna rara i taua kainga i runga whata e iri ana hei kai ma te mahi, he mea maoa. No te haerenga atu o nga hakui i te ata o tetahi rangi ki te tiki i nua tuna kua kore, kua riro i te tangata. Katahi ka ki te hanga tamariki me nga hukui na te pakeha i wha- nako i te po—naku. Ka ki atu au kaore au i kite, ka tohe tonu ratou naku i kai huna—kaore, na ratou ano i kai i a ratou tuna, muri iho ka whakapaeteka noa mai ki au. Ko taku hanga kino tenei he hakui- kui, he ngutu kowhetewhete hoki. Ka whakama rawa au ki a ratou korero ka mea au kia tangi. Ka ui mai taku ariki ki au ka mea; —" Tena, mea whakaatu mai koe ki au—he tika nau ano i whanako nga tuna a te iwi nei ?" Ka mea atu au; — " Kaore rawa au i kite i ena tuna, kore ra- wa atu. Engari ekore au e noho i konei hei whakapaetekatanga mo tenei iwi parau. Ka haere au ki nga kainga pakeha, tena te pakeha kai te taha ki raro o te awa e pira- ngi ana ki au—ka mamae rawa hoki au. " Katahi tera ka ki mai; —" Ina, ehara i au tenei kainga, Engari kia oti aku waka ka hoki matou ko oku hoa ki to matou kainga ki Kawhia. Hei reira ka tikina atu koe e au ka haere tatou i runga i nga waka—hei pakeha tonu kue maku. " Ku mutu a maua korero ka haere au ki te pakeha noho ai. No te otinga o nga waka ka tae tuai taua tangata ratou ko ona hua, i runga ano i aua waka, ki te tiki mai i au—-e haere ana e hoki ana ki Kawhia. Ku mea atu au; — ''Ki te haere au i a koe ku ruihi nga moni o taku mahi. " Ka mea mai; —" Hei aha ena moni ? Ma taua e kite i te moni i oku kainga. " Otira ki hui au i haere. Ka tangi atu au ki taku ariki ka, tukuna kia haere, a kaore ano au ku kite noa i a ia i muri nei tae noa mai ki tenei wa; engari ko tona ingoa e rongona ana e au e whakahua- tia unu e nga iwi o te motu. Tena peu koutou kai te ui mui, kuwai te tangata ra ? Na, ko Rewi Manuhiri o Ngatimaniapoto te tangata, ko Ngarima tonu ingoa i reira ai; ko Manawatu te awa i hoe ai maua; ko te Maire te kainga i taraia ai nga waka; ko Kupu te ingoa o tetahi o aua waka, ko Kuruhaupou tetahi te mea nui; ko Rangi- tane te iwi nana nga waka, te iwi whanako tuna muri iho ka whakapae ki te tangata; ko au te pakeha, tenei kei Nepia e noho ana. Ki te kitea e Rewi tenei reta aku inana pea e mohio mai ki tona atawhaitanga i au— tenei ano au kai te mihi atu ki a iu. E rongo ana au ki etahi tangata e whakakino una ki u Rewi, e ki ana he boa ia no te Kooti Hau Hau. Ko au nei kaore au e pai ana ki a ratou korero, no te mea kua kite au i tona atawhai i tona pai. Ko taku ki tonu tenei, ekore pea tena tangata e pai ki te tangata kohuru kino nei, no te mea kua kite au i te whakaaro aroha ki te tangata i roto i a ia. Inahoki e haere manene noa ana au i te one, e hangakinotia ana au e te tangata, ko ia anake te tangata i manaaki i au i whakauwhi i au ki te kahu—na he tohu ranei tenei no te ngakau kino? Ki taku mahara be tohu no te pai, no te aroha, no te manaaki tangata. I nga riringa o mua kaore ano au kia rongo be kohuru kei a Rewi—engari he riri awatea. No konei au ka mahara ekore ia e manaaki i te tangata ko- huru ekore hoki e noho tahi te kohuru me te aroha i toto i to ngakau. Tena e uta rite a raua korero ko te Makarini apopo ake nei, no te mea be aroha kei te Kawanatanga a, ki te mea email ana tuna ninia o mua, be aroha l. hoki kei a Rewi. Heoi ta te Kawa- natanga e whai ana ko te pai, ko te riri kia mutu, ko te tangata kia noho i runga i te ora; ko Rewi hoki e ki ana me mutu te riri, me mutu rawa—na kua rite tahi te whakaaro. Engari ekore e mutu te kino
![]() |
5 5 |
▲back to top |
IE WAKA MAORl O AHURIRI. 43 tewa e haere noa ana te Kooti me etahi i atu tangata kohuru, tera kai te patu tangata ma ratou opopo ake nei—kia riro raua te whatu o te whewhe katahi ka ora ka kore te pirau. Ko tenei me tahuri toku ariki a Rewi, raua ko te Makarini, ki te mahi i nga mahi o pai ai te motu. Hei kona ra e Rewi. Tera ranei au e kite i a kue i nga rangi e takoto ake nei. kaore ranei. Engari ki te pai koe kia tuhia tetahi reta ki au hoi whakahoki tuai mo tenei, me tuhi mai ki te Kai Tuhi o te Waka Maori kei Nepia, wana e homai ki a au. Naku ma PAKEHA MAORI. [He roa rawa te reta a Pakeha Maori. Ka tuhi mai te tangata kaua e penei rawa te roa o te korero kia o ai, no te mea he nu- pepa paku tenei. Otira kua taea utu e matou, a me tuku atu e matou tetahi nu- pepa ki a Rewi kia kite ia i te reta a tona mokaikai.] HE WAIATA. Korerotia mai e Kuipara, tenei taringa hei whakarongo atu. Nahaku tonu koe, ko whakarere atu ki runga ki toku iwi; Ekore nei koe e whangaia mai ki te kai o te tara, ki te ure. i Tenei ano ra ko te mahi o te kai kei aku ringaringa kei aku waewae. Taku whakatikanga atu ki runga E taunaki ake ana i te tira mahi kai no i Taimaitikore— i Me ko au kai ngaro i te tuku nga marae ! nga matua ki Rotowhakoene. Mehemea rawa au ehika ko Kupe ko i Ngake ko Ruawharo i tokatoka no ara ra te takutai nei. Waiho atu rangatira ko te toretore hei whangai. ] Kai Koputauaki waiho atu. Omaku; Whakarerea iho te whangai o tama— Kai Porangahau maka te tairaki, Tu ki Kowhaikura ko Korotu paku. Kai Rangiwhakaoma nga waka e rua— Kapuarangi, Mairerangi Kai te Whaititanga to pokainga mai o to tatua O tau tipuna o Rakaitauwheke. Na Rakaitauwheke, te tupuna o nga ta- ngata, te whakatauki nei ara ;—" He tatua i ka mau nga kahu o te tangata, ka whaka- tika ia ki te mahi." E tau ana tenei wha- katauaki mo te tangata e unga ana ki te mahi, ka whakatauakitia atu e ia taua wha- katauki mo te moni, kia homai Le moni mana mo tana mahi—ko te moni tenei ko ta tatua. I te Hatarei te 8 o nga ra o te marama nei ka mate tetahi tangata i ko mai o te Pakipaki. He hawhe kaihe taua tangata, ko Hemi Himiona (James Simpson) tona ingoa. I taka i runga i te hoiho i te rori, i pa ko te upoko ki te whenua, he pakaru anake te angaanga. No te po o te Ratapu i hemo rawa ai. Tarawera Taupo. Waipuke Mohaka i Waipunga Nepia Niu Tirani.
![]() |
6 6 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. ki toku ngakau ?" Katahi ka korikori te tangata ra, ka tahuri ki ana mahi tuhituhi, ki ana mahi aha noa atu, me kore e riro tona whakaaro ki runga ki nga mahi a ka marama pea tona ngakau —kauaka. Katahi ka whakatika ha haere ki waho ki nga rori o te taone haere ai, he mahara era e riro te pouritanga o tona ngakau i roto i te ngahau o te tangata— kauaka hoki, ka whano ka tangi ia. Ka rua haere e haereere ana katahi ka ngaro whakarere te manukanukatanga o tona ngakau. Katahi ia ka mahara ka tata te puta he rongo korero ki a ia mo tona hoa i Niu Tirani. No te hokinga ki tona whare ka tuhia iho e ia ki te pukapuka te ra me te haora i pa ai te pouritanga ki a ia. Heoi, i te putanga toutanga o te meera o Nui Tirani ka tae atu te rongo ko tona hoa kua mau i te Hau Hau i te ra tonu ano i pa ai te manukanukatanga ki a ia, kua whaka- matea kinotia—i meatia kia mamae roa ana, ki hai i patua rawatia kia we te mate. E rua nga poti e hangaia ana e te Ka- wanatanga i Tokaanu hei hoehoe kai ki nga nohoanga hoia i nga taha o te moana i Taupo. Kua kitea te Koura i te Kereru e nga pakeha. I tetahi wiki kua hori nei e parau ana tetahi pakeha i tona wahi whenua i Oamaru i tera moutere i o Ngaitahu. Katahi ka hurihia ake e te parau e rua nga tuna, i roto i te oneone e noho ana; he mea ora tonu— kotahi te kau ma waru inihi te roa. He repo taua wahi whenua i mua, engari kua maroke rawa inaiana—inahoki e parautia ana. I tukua aua tuna ki tetahi roto i reira tata ano. He kauika pakeke kua kitea i tera wiki i te moana i waho atu o Ahuriri, ara i te ko- korutanga o Haake Pei. E ki ana be nui rawa nga pakake o taua kauika. Mehemea ko nga takiwa ngahau o mua ki te patu weera kua mate mai etahi. PANUITANGA. TENEI kua waiho e nga maori i taku whare i Miani te KAU MA RUA TERA hoiho me nga Kara e rua. Ki te kore e tikina mai e nga tangata nana i roto i te wiki kotahi e takoto atu nei penei ka hokona atu e au hei mea moni whakarite mo taku mahi—inahoki e waru rawa nga marama e takoto ana i au. Na WIREMU HIRA, Kai tuhi Tera Miani. HE PANUITANGA. HE panui tenei naku kia rongo mai nga tangata. No te mea he takiwa ra- wakore tenei ka whakaitia rawatia e au nga utu o nga waipiro me nga waina e tangohia a karanatia (ara e tangohia nuitia ana) i roto i taku whare. Kotahi tonu pauna e e rua hereni me te hikipene mo te Karana kotahi. He maka noa ienei hoko. Na MAKI MARE, Te Awapuraho. He mea ta na HEMI WURU, i te whare ta o te Haaki Pei Herara, ki Nepia i te Taitei i nga rua wiki katoa— tena rua wiki, tena rua wiki.