![]() |
Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 4, Number 18. 09 January 1868 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. " No. 18. ] NEPIA, TAITEI, HANUERE 9, 1868. [VoL V HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI MAI. HEI te mutunga o Pepuere e takoto ake nei ka taea te mutunga o tenei tau o te Waka Maori e haere nei. Kotahi tonu te tau i ki ai te Kawanatanga e utua e ratou te mahi- nga. Akuanei ka tae ki te mutunga o taua marama ka mutu hoki te naahi o te nupepa— he kore hoki kaore e whakaaro mai nga maori. Ekore hoki pea e pai te Kawanatanga kia utu e ratou mo te mahinga i tetahi tau atu. Hei tera nupepa taia ai nga ingoa o nga tangata me nga whenua e whakawakia ana i roto i te Kooti Whenua Maori i Turanganui, i te Wairoa hoki. TERA nga moutere kei te moana i huaina ko te Weta Inia (West In- dies). Kai te ara mai o nga tima kawe mai i nga meera o Ingarani e tu ana aua moutere. He kainga ra, he kainga e maha ana ona mate— O mate uruta, mate i te ru, mate i te hau tupuhi, me te mano atu o nga mate. Kei reira te huka e tupu ana, me te kawhi, me te tupeka, me te katene e whatua ana hei kakahu, me te tini atu o nga mea e whakatupuria ana i nga whenua ra. He mangu- mangu te nuinga o nga tangata o aua moutere. I te Manei te 18 o nga ra o Oketopa nei ka puta he ru kaha rawa i tetahi o aua moutere (St. Tho- mas). Ngarue katoa taua moutere, hinga katoa nga whare ki te whenua, pakaru nga waapu kaipuke, pae ki uta nga kaipuke, pakaru atu etahi ki te moana. Ko nga morehu o nga ta- ngata i oma ki runga hiwi. Muri tonu iho i te ru ka titiro atu ki te moana e huri haere mai ana te ngaru poupou tonu, e wha te kau putu te teitei. Rere tonu mai taua ngaru me te hoiho purei te tere, rere tonu mai ka tae mai ki nga kai- puke ka hikitia pukutia ki ru- nga rawa ki nga huarahi o te taone, ko etahi i tahuri tonu. Ko te taone, i whakangaromia i te wai; te hokinga o te wai ki te moana ka kitea nga hanga o nga whare e pae noa ana ki waho puta noa puta noa i nga rori katoa o to, taone e pukai ana. He hau tupuhi kaha rawa te- tahi nana i hinga ai nga whare. Ko te ngaruetanga o te whenua kaore ' hoki i mutu wawe, oioi tonu te whe- nua taea ki te aongake o te ra. Ko etahi atu hoki o nga moutere o taua wahi i mate ano i te ru, i te mara- ngai hoki i taua marama ano, i te marama i muri hoki i a Nowema. E korerotia ana i te moutere i a Tia- meka (Jamaica) i rite tonu te rangi ki te mura o te ahi me te moana hoki i te uira. Hui nga kaipuke i tahuri me nga mea i hikitia ki uta i aua moutere ka taea te 80; ko nga tangata i mate 800. E korerotia ana ka nui rawa te haunga o nga taone i te pirau o nga tupapaku e takoto ana i roto i te otaota e kainga ana e te ra—nga tangata me nga kuri me nga hoiho, me etahi tu kuri atu. Tera atu etahi moutere i reira i mate i te ngaru o te moana. Ko- tahi te moutere i taua moana ko Taataro (Tortolo) totahi ka ngaro rawa i te moana—he nui nga tanga- ta i mate, ekore e taea te taiau. Meake pea puta he mate i aua motu i te haunga o nga tupapaku. E ki ana te Karaiti i a Kuka; —"A he nui te hurihanga whenua ki etahi wahi, me nga po mate kai, me nga turorotanga; me nga mea mataku hoki me nga tohu nunui no te rangi. " Ko te Hutana, ta tatou pakeha tawhito o te Onepoto, i reira ano i taua ru, e hoki mai ana i Ingarani. I runga i te tima tera e noho ana, e tu ana i roto i te whanga taua tima. Na te kore utanga i runga, na te nui hoki o te tima i maranga ai ki runga ki te ngaru i anga mai • i te moana i waho, te ngaro nana i huri- hia te taone—ko nga kaipuke iti e utauta wahie ana ki taua tinia, i ta- huri atu ngaro atu. Ko te Pokiha,
![]() |
2 2 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. rangatira no te Kawanatanga o Nui Tirani i mua, i reira ano raua ko tana wahine. I runga poti raua, no te tahuritanga o te poti totahi ka mate raua, otira i pae ki uta ora ana. Kua tae mai tenei ki Po Neke te Pokiha raua ko tona wahine. HE PANUITANGA Ki nga tangata e whai take ana ki te whenua kia mohiotia ai te wahi me te ra e tu ai te Kooti hei whakawa i o ratou take. NA, he Panuitanga tenei kia mohiotia ai, ko te take a nga tangata no ratou nga ingoa e mau nei i raro ki nga piihi whenua kua tuhia nei ki raro hoki ka whakawakia a te 3 o nga ra o Aperira, 1868, e te Kooti wha- kawa whenua Maori ki Nepia, Ahuriri. Ko nga tangata katoa e whai tikanga ana mo aua whenua me haere ki reira. Ka oti te whakawa ka puta te Karauna Karaati ki te hunga i kitea tona tika i te Kooti heoi ano he tino whakaotinga tena; ekore rawa e tika kia peke mai tetahi tangata ki muri. Na TIKI, Kai tuhituhi o te Kooti. Kooti whakawa whenua Maori, Akarana, Hanuere 2, 1868. Ko nga ingoa o nga tangata no ratou nga piihi, me nga whenua, me te Takiwa hoki. Karauria. Te Awaanga. Nepia. Tamehana Te Rakatairi me etahi atu. Pakuratahi, Nepia. Te Hapuku. Te Kehu, Nepia. Hemi Whawanga me etahi atu. Te Rua o Hine Mahanga, Nepia. Manaena. Kaiwaka, Nepia. Te Teira Tiaki tai. Waipuka, Nepia. Harawira Teira me etahi atu. Waimarama, Nepia. Karaitiana me etahi atu. Waipureku, Nepia. Paora Torotoro. Pakaututu, Nepia. Renata Pukututu. Te Horo, Nepia. Moihi, Eraita. Te Matia, Nepia. Karauria Pupu. Te Awahou, Nepia. Renata Kawepo. Taumatawhiwhi, Nepia. Renata Pukututu. Kohinepare, Nepia. Paraone Hakihaki. Nga puna o Raukawa, Nepia. Kua taia nga rohe o enei whenua ki roto ki te "Kahiti. " Mehemea kua oti enei whenua te ruri ka kitea nga mapi i te whare takotoranga mapi i Nepia. PANUITANGA. Tari o te Kooti Whakawa Whenua Maori. Akarana, Hanuere 2, 1868. He Panuitanga tenei kia mohiotia ai, kei te nohoanga o tenei Kooti ka turia ki Nepia a te 3 o Aperira e haere ake nei, te whaka- wakia ai te take o Peni Te Ua, e ki ana kia riro atu i a ia te whenua, tona ingoa ko Mangateretere, kei te takiwa o Nepia, i te Porowini o Ahuriri, ko te wahi i a te Kara- moa kua mate nei. Na TIKI. Tino Kaituhituhi. Ko te take a nga tangata e kiia nei nana enei whenua i raro ka whakawakia a te 13 o nga ra o Aperira 1868 i Waipawa Ahu- riri. Ko nga ingoa o nga tangata no ratou nga piihi, me nga whenua, me te Takiwa hoki. Urupene Puhara. Te Tarere, Waipawa. Herewini Tawio. Whawakanga, Waipawa. Inia, me etahi atu. Mokaihui, Waipawa. Inia, Manihera. Whenuahou, Waipawa. Morena Hawea, me etahi atu. Kairakau te Apiti, Waipawa. Te Otene Matua, me etahi atu. Ko Mao- rapa, Waipawa. Te Otene Matua, me etahi atu. Manga- maire, Waipawa. Henare Matua, me etahi atu. Porangahau, Waipawa. Henare Matua, me etahi atu. Mangaorapa, Waipawa. Herewini Tawio. Tokatea, Waipawa. Ereatana te Kuru. Ngatokohitu, Waipawa. Paora Ropiha. Eparaima, Waipawa. Ereatana te Kuru. Te Urunga, Waipawa. Hoani Waikato. Otukotorewhero, Wai- pawa. Te Hapuku, me etahi atu. Pukekura, Waipawa. Hoani Waikato. Awaporirua, Waipawa. Hoani Waikato, me etahi atu. Matatuo- wiro, Waipawa. Mania Renata. Te Papa a Ruhe, Waipawa. Urupeni Puhara. Pukerohitu, Waipawa. Urupeni Puhara. Waiongaharakeke, Wai- pawa. Urupeni Puhara. Te Kopua, Waipawa. Te Hapuku, me etahi atu. Paeroa, Wai- pawa. Aihipene te Tawa. Otaiwira, Waipawa. Turuhira Rangahua, me etahi atu. Te Whakakoro, Waipawa. Te Waka Rewharewha. Pukemapou, Wai- pawa. Keremenata, me etahi atu. Te Aute, Waipawa. Te Waka Rewharewha. Te Ake, Waipawa. Kua taia nga rohe o anei whenua ki roto ki te Rahiti. He whenua enei ki hai i oti i tera whakawa kanga ko nga rohe kei te kahiti o tera Panuitanga. Te Hapuku. Poukawa, Ahuriri. Hori Mania. Korako, Ahuriri. Hakaraia. Whakaumu, Ahuriri. Aihipene Te Tawa me etahi atu. Tarai- ngakahu, Ahuriri. Aihipene Te Tawa me etahi atu. Te Kena, Ahuriri. Aihipene Te Tawa me etahi atu. Mania Pakoke, Ahuriri. Ihakara Whaitiri. Mangapuaka, Ahuriri
![]() |
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. Hakaraia. Tokotoranga Iwi Katea, Ahu- riri. Aihipene Te Tawa me etahi atu. Aopare, Ahuriri, Paraone Hakihaki me etahi atu. Roto- atara, Ahuriri. Henare Tomoana, Rakaumokai, Ahuriri. Te Hapuku me etahi atu. Kauhehei, Ahu- riri. Renata Kawepo. Tunahanui, Ahuriri. Mehemea kua oti enei whenua te ruri ka kitea nga mapi i te whare takotoranga mapi i Nepia. PANUITANGA. Tari o te Kooti Whakawa Whenua Maori. Akarana, Hanuere 2, 1868. He Panuitanga tend kiu mohiotia ai kei te nohoanga o tenei Kooti ka turia ki Wai- pawa a te 13 o Aperira e haere ake nei, te whakawakia ai te take o Peneamine Renata, e ki ana kia riro atu i a ia te whenua, tona ingoa ko Poupoutahi kei te takiwa o Wai- pawa, i te Porowini o Ahuriri, ko te wahi i a Paora Kopakau, kua mate nei. Na TIKI, Tino Kaituhituhi. PANUITANGA. Tari o te Kooti Whakawa Whenua Maori. Akarana, Hanuere 2, 1868. He Panuitanga tenei kia mohiotia ai, kei te nohoanga o tenei Kooti, ka turia ki Wai- pawa a te 13 Aperira e haere ake nei, te whakawakia ai te take o Ponatahuri Uhuuhu e ki ana kia riro atu i a ia te whenua, tona ingoa ko Ngawhakatatara, kei te takiwa o Waipawa, i te Porowini o Ahuriri, ko te wahi i a te Uhuuhu kua mate nei. Na TIKI, Tino Kaituhituhi. NGA MOUTERE O TE PITI KAI TANGATA. I KOREROTIA e matou i te nupepa o te 24 o Oketopa te matenga o te Peeka, minita pa- keha no te Hahi o Weteriana, ratou ko ona hoa maori kai whakaako i Rewa—ko tetahi ia o nga moutere o te Piti. I kohurutia i mate ai; he haerenga ki nga kainga i uta ki te kawe i te Rongo Pai o te Atua, kohu- rutia ana i te huanui. I ki matou i tera nupepa kua mea a Tokomapau, te tino ra- ngatira maori o aua moutere, kia whiua te iwi nana i kohuru. Inaianei e whawhai ana taua rangatira ki taua iwi. Kua oti te pa riri o te iwi kohuru nei, kei roto ratou e whaiti ana. Kua paraia te huarahi mo te taua. I te rerenga mai o te kaipuke nana i kawe mai te rongo kua tata atu te huarahi ki te pa. E korerotia ana he nui rawa nga tangata o te taua o taua rangatira, tera e ngaro tonu te iwi kohuru nei—e mea ana hoki te taua kia hunaia. WHAREKAURI. KUA nui te mate o nga tangata maori i enei marama kua hori atu nei i Wharekauri—he mate uruta. Te putanga o taua mate ka korotiwhatiwha te kiri, whero ana, ka ana me te ahi—ka mahu katahi ka ngaro te kotiwhatiwhatanga. Ko Ngatitama e hoki mai ana ki uta nei e haere ana ki to ratou kainga ki Taranaki, he wehi pea ki taua mate. No te rua te kau o ngara o Tihema nei ka u ki Po Neke tetahi kaipuke no Wharekauri, kotahi rau e rua te kau ma rima o taua iwi i runga, kua riro atu ratou inaianei ki Taranaki. Kua rere tetahi kai- puke ki te tiki i nga mea i mahue atu. Kai te noho pai nga maori herehere i taua mou- tere. ' TARANAKI. KOTAHI te pakeha kua puhia i Taranaki e te tangata maori. Ko Inia te ingoa o te ta- ngata nana i pupuhi—no te Kaipukapuka (he pa maori) taua tangata. I kitea taua koroke i Manutahi i te 7 o Nowema e mau ana i te tarau o te pakeha, he mea kua ta- haetia i tetahi rangi atu. Mohio tonu nga pakeha ki taua tarautete na te Maihara—te pakeha nona te tarau kua ngaro na. Ka haere taua tangata ki tetahi whare ki te hoko rohi mana, katahi ka puritia i reira e nga pakeha kia tikini te Maihara, te tangata nona te tarau, Te taenga mai ka ki koia ano ko tona tarau tonu tena. Katahi ka waiho tetahi pakeha, ko Teone Ropi te ingoa, ki te tiaki i te maori, ka haere te Maihara ki te tiki i te Pirihimana. Katahi ka arahina te maori e Teone Ropi kiroto ki tetahi nunu noho ai raua, ka kiia raua ki roto e nga pakeha—he pu i a Kopi e mau ana. Ki hai i roa raua e noho ana i roto i te ruma ka rongona te paku o te pu me te aue o te tangata. Te rerenga atu o nga pakeha ki roto ka kitea te pakeha a Ropi e takoto ana ki raro kua puhia. Ka karanga mai; — " Kua mate au. Na te maori au i pupuhi. " Ka mutu tonu ana korero; te kau nga mimiti e takoto ana ka hemo. Ko te mao- ri kua oma—i wahia atu te matapihi, puta ana ki waho, oma ana. Ko etahi pakeha i waho i whai atu ki muri, kaore hoki i mau I te aongaake o te ra ka tae a Inia ki tona kainga ki Kaipukapuka. Kua tae ke atu te rongo ki reira o te kohurutanga; katahi ka hopungia e nga maori o te kainga, ka kawea mai ka tukua mai ki te pakeha. I te hopukanga ka pakaha rawa te okeoke o te tangata ra; ka mau ki te poki hei tapa- hi i a ia ake ano kia mate. Kotahi te tanga- ta maori i motu i a ia te tapahi ki te pira- huka. He taitaitamariki rawa taua koroke. Te rironga mai ki te pakeha kaore i wha- korekore ki tona he. Meake whakawakia ai. Tera e mate tena tangata apopo ake nei.
![]() |
4 4 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. TE MATENGA O PAOKA MATENGA' Ko Paora Matenga te Pahu Pahu o Taupo kua mate, i mate i te pu—nana ano. He haerenga i te 26 o nga ra o Tihema nei ki te whakahinga i nga manu o Rotokawa hei kai ma te Komiti ki Taupo mo te Kooti Whakawa Whenua. Ko Ngatitahu te iwi i haere tahi i a ia. Ka hinga ki uta nga manu ka mau ia ki tana tupara ka haere ki te pupuhi i nga mea i rere. Ka kite ia i te kahui parera i runga i te tahuna oneone e noho ana. Ka maunu tona potae me te Koti, katahi ia ka haere kupapa atu ka toia te pu i muri, e puritia ana e tona ringa ki te ngutu; ka tae ki te manuka hei whaka- iringa, hei pae, mo tona pu, katahi ka kumea te pu i muri i a ia, ka mau te takaro i te manuka, ka paku te pu, ka tu te tangata i te hoi o te taringa, mate tonu kupapa tonu ki runga ki tana pu. Ko nga hota ki hai i ata puta i tetahi taua o te upoko; ko te angaanga anake i pakaru na te kirimoko i pupuri mai nga hota. He tangata a Paora no te taha Kuini, he tangata whakahaere pai i nga mahi tika ki roto o Taupo. E atete ana ia i nga mahi a te Hau Hau kia kaua e homai ki Taupo, ko tana i pai ai ko nga mahi a te Kuini. No Ngaiterangiita taua tangata, he rangatira. Ko Tamamutu tona tupuna; ka wha nga wha- katupuranga i muri mai i a Tamamutu ka tae mai ki a Paora Matenga. No te Arawa a Tamamutu, te iwi i rere mai i Hawaiki i runga i a te Arawa waka—tapaia tonutia iho hei ingoa mo ratou ko te ingoa o to ratou waka i u mai ai ki uta, ko te Arawa. HE APAKURA. Aue ! Aue! Pakipaki kau au ki te tuakiri o te whare, Kei whea te mea i uaratia e taku ngakau 1 Whakaputa e Pao ki waho ra, tomokia e koe ki te whare I to tuahine i a te Kuini kia whakauhia koe ki te rau o Popoua. Ka pai taku mea te haere, to pikitanga kei Waipokaia, Ka kitea mai koe e to tuahine e te Kuini hei karanga mai; — " Nau mai, nau ake, takahia te whare i Kapu ra, Ka hoki mai taku mea ki au e. " TAUPO. Ko Ihakara Kahuao, ko Eru Oho (tama a te Poihipi) me etahi atu, tenei kua tae mai ki Nepia nei i te 4 o nga ra o Hanuere nei. E korero ana aua tangata kua huihui te Hau Hau ki te hui o te Kingi i Tokongamutu ki te whakarongo ki tana kupu hapai patu, kia patua nga maori Kuini me nga pakeha. Kua rupeke nga Hau Hau o Ngatiraukawa, o Taranaki, o Wairarapa, o Hauraki (Ngti- maru) o te Urewera o Waikare Moana, o Taupo, o Tuhua i Whanganui, o hea atu hoki—kua rupeke katoa ki reira. E ki ana hei te 28 o nga ra o Hanuere nei hei reira ka puta te kupu a te Kingi kia hapainga te patu, kia moe ranei. Mehemea ka puta tana kupu patu kua patu tonu i Taupo, i a te Arawa ranei, i etahi atu wahi ranei. Mehemea ka puta tana kupu moe, penei e waiho ana tenei tau kia mahi ia ki tona Atua, hei tera tau hapai ai te patu. Otira ko tona tino hiahia ko Taupo. Ko te take, ko te kupu a te Kawana i ki me noho he hoia ki Taupo. Koia i puta ai tona hiahia kia patua nga maori Kuini o Taupo koi tae mai nga hoia ki a ratou noho ai. He mea kia riro ki a ia anake tera kainga a Taupo. Ko te tino wehi tenei o nga maori Kuini o Taupo, no reira i tukua mai nga karere ki Nepia kia haere atu he hoa pakeha mo ratou ki Taupo. Tae rawa mai nga karere ki Nepia kua riro te Makarini ki Po Neke. He mea korero mai ki a matou nga korero i runga ake nei na nga tangata i haere mai i Taupo. I tuhia e matou i tera nupepa matata nei nga panuitanga a te Kingi ki te tikanga o tana hui ki Tokangamutu— i ki nei tera "he tau hou tenei, he tau nge- he, he tau pai. " Katahi hoki ka rongo ki tenei tikanga hou ana, ko te patu. Otira, ehara pea i te pono, he korero noaiho ra pea. He parau noa ranei na nga mea o te Hau Hau e hiahia ana ki nga mahi pera— ara te riri, te patu, te rauru. Me ata noho te Hau Hau, kaore hoki he tangata e poka ana ki a ia. Te utu o tona mahi i mua, he mate, he riro no tona kainga; akuanei ki te mahi ano ia i tona mahi ka mate ano. Te te ki a te Karaipiture; —"Ko ratou katoa hoki e mau ana ki te hoari, te maru ano i te hoari. " HE WHARANGI TUWHERA MA NGA HOA TUHI MAI. Nepia, Hanuere 6, 1868. KI A TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI. E hoa he panui tenei kia mohio nga pa- keha me nga maori. E hoa ma, ko te kupu a te Kawana i puta i tana haerenga mai ki Taupo kia tu he whare manuhiri ki Tapuae- haruru i Taupo. Kua tu inaianei taua whare. Ahakoa pakeha, tangata maori, me haere mai ki tenei whare kai ai moe ai. Ko te utu mo te tepu a nga rangatira pakeha, maori hoki, mo te parakuihi kotahi herengi me te hikipene: mo te tina e rua herengi • mo te hapa kotahi herengi me te hikipene— ara ma te tangata kotahi. Mo te moenga kotahi herengi. Mo te tepu tuarua ma nga hawini, mo te parakuihi kotahi herengi; mo te tina kotahi herengi me te hikipene; mo te hapa kotahi herengi; mo te moenga he hikipene mo te tangata kotahi. He taonga ano kei taua whare hei hokohoko ma nga manuhiri, ma nga tangata katoa. Tetahi kia rongo mai hoki te katoa ko te whakawhitianga ki Tapuaeharuharu, Wai- kato kei Taupo, e utua ana inaianei. Ko te utu mo te pakeha, maori ranei, raua ko tona hoiho kotahi herengi. Mo te tangata anake, ahakoa pakeha maori ranei, kotahi hikipene. Na IHAKARA KAHUAO raua ko ERU OHO tama a te POIHIPI.
![]() |
5 5 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. TENEI TE TAONGA! TENEI te taonga kei au e tu ana, ara ko aku tera hoiho, ko aku paraire, ko te tini noa atu o nga hanga mo te hoiho, mo te kaata. He mea kawe hou mai no Ingarani, naku ano i kara- nga atu kia tuia mai mo toku whare hei hoko ki nga rangatira o Heretaunga. E tuia ana nga tera, me nga mea ka- toa o te hoiho i tenei whare. Na KOURA. TENEI! TENEI!! TENEI!!! TENEI te take o te tohungatanga kei a maua ! Ko te tangata e hiahia ana kia hangaia paitia tona tera me anga mai ki a maua. Ka tukua mai e te tangata tana tera pakaru, aha ranei, kia tuia e maua ekore e taro ka oti, to- na otinga me te mea hou tonu te kaha. Tenei kei a maua nga Tera hei hoko, nga Paraire, nga Kipa, nga Wipu, nga aha atu. Ko to maua whare kei te taha o te Peeke o Niu Tirani i Nepia nei. Haere mai whakamatauria. Na KAHIKOROWI raua ko POIHI. TENEI TE HANGA! TENEI RAWA ANO TE HANGA! HAERE mai te tane, haere mai te wahine, haere mai te tamariki, haere mai te katoa, ki te ora mo o kou- tou waewae ! Kei au nga PUUTU KAHA, te mea roa, te mea poto; te mea matotoru, te mea rahirahi; te mea utu nui. te mea utu iti; te mea tane, te mea wahine. Haere mai tirohia. Ko taku whare kei tetahi taha o te rori i te ritenga ki te whare boko rongoa s Nepia, i ko mai o te Peeke. Tikina mai, patua ! Na te WURU, Kai tui puutu. HAERE MAI KI TE KAI MA KOUTOU ! KUA ta taku whare taka rohi kei pahaki tata mai o te Peeke o Niu Tirani i Nepia. Ekore e ngaro taua whare i te tangata haere—Le whare hou tonu ia, he whare teitei. He nui nga kai e hangaia ana e au, nga rohi nei ano, nga keeki hei kai marenatanga, nga pana, nga kai reka noa atu. He peeke witi (peeke kautahanga nei) etahi kei au e takoto aua mo te hoko. Haere mai koutou ki te whakamatau ki aku kai. Na ANARU PEREEKI, Kai taka rohi. Nepia, Akuhata 29, 1867. TE KIRIOPATARA TIMA. HE tima hou tenei e rerere atu ana i Nepia ka rere ki te Wairoa, ki Turanga, ki hea atu, i roto i nga wiki katoa, hoki tonu mai hoki. E mea aua nga tangata nana kia waiho tonu taua tima hei tima mo konei ki te manaakitia e nga tangata, ara ki te hoatu he utanga mo runga, ki te eke hoki ratou ki runga haereere ai. Na, te utu mo te tangata haere ki ta Wairoa ka hoki mai hoki ki Nepia i runga tonu i taua tima ka kotahi pauna te kau herengi. Mo te haerenga ki te Wairoa kaore te hoki mai ka kotahi tonu pauna. Nga utu mo te taua hanga e rua pauna moni mo te utanga ki runga. Kati te haere i raro i te whenua te tangata haere, i te mate ngenge i a kou- tou. E NGATIKAHUNGUNU! TI- TIRO MAI! TENEI nga keihi hanga kei au, be mea tae hou mai. Ko te tangata e hiahia ana ki te kai reka, ki te hanga pai, me haere mai ki au hoko ai. Kaore he mea i kore i toku whare, kua kite ra ano hoki koutou. Kua rongo hoki kou- tou ki te whakatauki na; —" Haere mai e whai i te waewae o Uenuku kia kai koe i te kai. " Koia hoki tenei, e rite ana au ki a Uenuku o te Rangi. Ekore e taea te tatau i nga hanga o toku whare. E taea ranei te tatau i te kiri- kiri o tatahi ? Ko te rite hoki ia. Engari me haere mai kia kite. Me haere mai me "te whakapuru ki tahi ringa, me te patu ki tahi ringa" Na TATANA. WHAKARONGO TE TANGATA HAERE! MEA ake, hei te tuatahi o nga ra o Hurae, ka tu tetahi whare Papari- kauta maku i tua mai o te arawhata i Tutaekuri. He ingoa mo taua whare ko te POROWINIHERA HOTERA. Ko nga patiti o aku pataka (ara nga tai- epa kai ma te hoiho) kua oti te tiri ina- ianei—no Ingarangi mai nga kakano. Ko nga kai o taku whare mo te tangata haere ekore au e pai kia kino, kia iti ranei—taku e pai ai kia ora rawa te ta- ngata koi ngau tuara ki au. Tetahi ko te WAKA MAORI nuipepa ka puta tonu mai ki taku whare hei korero ma koutou. Na e mea ana au kia haere mai kou- tou ki taku whare whakamatau ai me ka haereere koutou ki te taone. Haere mai e whai i te waewae o Uenuku kia kai koe i te kai. Na HEMI AHUONE.
![]() |
6 6 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. WHAKARONGO MAI TE TA- NGATA HAERE HOIHO TENEI au to koutou tangata tohunga ki te hanga hu mo nga hoiho! Ka hiahia te tangata kia haianatia nga wae- wae o tana hoiho me haere mai ki au ki te tangata hou whakamatau ai kia kite koutou i te mahi pai. Tetahi o aku mahi he hanga parau whenua. Ka mahia e au te parau pakaru, anana ! me te mea he parau hou tonu ! Ko taku whare ko te whare paraki- mete i runga mai o PUKEMOKEMOKE. Kua riro hoki i au taua whare. Haere mai whakamatauria te tangata hou. Na WIREMU ROPITINI. Nepia, Pepuere 22, 1867. PANUITANGA. KI NGA RANGATIRA o NGATIKA- HUNGUNU. KO MIRA raua ko RINITE tenei kei Nepia nga tino tohunga hanga whare, me te mano atu o nga mahi Kamura—nga Whatitoka, nga Mata- pihi, nga Keeti, nga aha noa atu. He mea uta mai na maua i Ingarangi ra ano nga Raka, nga Inihi, nga Titi, me nga mea rino katoa, mo nga whare e hanga- ia ana e maua—no reira i kaha ai, he mea whiriwhiri mai hoki. Ko te whare o Karaitiana ma i Tau- pata, i te rori putanga mai ki te taone nei, na maua i hanga. Ka hiahia te tangata kia hangaia e maua tetahi whare mona, ka kore ona moni e pai tonu ana maua ki te whenua hei utu. Ko ta maua maki he mahi hohoro, he mahi pai. TENEI TE HOKO NGAWARI KEI TE TOA O TE HUTANA RAUA KO TE EAWINI. KUA kite koutou i to maua whare nui i Nepia kua tomo tonu nei i te hanga. Ekore e taea te tatau i nga hanga katoa o to maua whare. Kua kite ra hoki koutou kore rawa tetahi mea e ngaro ana—te mea rahi, te mea paku, te kakahu, te kai, te aha noa atu. E utaina tonutia mai aua i Inga- rani o maua hanga i runga i nga kai- puke katoa o rawahi e u mai ana ki Nepia. Kua puta te rongo ki nga pakeha katoa o Heretaunga ki te pai o nga hanga o tenei whare—ko ta ratou whare hoki ia e mui mai nei ratou ki te hoko. Ko nga kahu tane e tuia ana i tenei whare. Ko te tangata e hiahia ana kia ata tau ki tona tinana he kahu mona me haere mai ia ki a maua. Haere mai whakamatauria. Na te HUTANA raua ko te EAWINI. Nepia, Akuhata 29, 1866. PANUITANGA. KUA HAERE ke atu, i te 2 o nga ra o Hanuere 1867 i Nepia, te- tahi hoiho kohinahina raho poka; ko te parani kei te pakihiwi katau, he penei ne tera ano i runga i te ngaronga. E maharatia ana kua ahu taua hoiho whaka-te-taha ki Ohiti. Ko te tangata mana e kawe taua hoiho ki a NOA te HIANGA i Ohiti ka utua ki te pauna moni kotahi. Na PAATI. WHAKARONGO MAI. TENEI au to koutou hoa tawhito te noho nei maua ko WIREMU kei te WHATAAPUKA. Kai te hoko tonu maua i nga hanga me nga kai e hiahiatia ana e te tangata maori; —ara, he huka, he ti, he tupeka, he raihi, he paraoa, me te mano kai atu. Ko nga kahu; —he koti, he paraikete, he tarau, me nga kakahu tane katoa, me nga kakahu wahine katoa. E tangohia ana hoki e maua nga kai e whakatupuria ana e nga maori; ara, he kaanga, he witi, he taewa, he aha noa atu. Haere mai hi te tangata tawhito. Na WIREMU raua ko KENERE. Nepia, Pepuere 26, 1867. HE PANUITANGA KI NGA RA- NGATIRA O HERETAUNGA. TENEI ka tu taku whare hou i te rori e haere mai nei ki Nepia i te taha ki waho atu o te whare paparikauta o te Kira—hei toa hoko Parau, Rakuraku, me nga mea ahu whenua katoa. Tetahi,, ko nga mea katoa mo te hoiho to kaata, mo te kau to terei hoki; me nga mea rino katoa mo te hanga whare, mo te taiepa, mo te keeti, mo te aha noa atu. He tini noa atu hoki etahi mea kei au e takoto ana, he Toronaihi, he Naihi noa nei, he Kani, he Waru kamura, me nga mea katoa atu o te mahi kamura. Tera hoki etahi hanga tu ke kei au e tu ana, e kore e taea te whakahua. No taku tahuritanga ki tenei mahi ki te hokohoko ka ki au kia pai he hanga ki taku whare kia ngaware hoki taku hoko. Na, kua pono, kua kita katoa nga pakeha o Nepia i te pono o taku ki. Tenei taku hanga hou katata te tae mai i Ingarani, he mea tapahi tarutaru kai hoiho nei. Kaore ano kia kitea he hanga pera i tenei kainga; katahi ano ki au nei—he hoiho mana e to haere i waenga. Me haere mai koutou ki te whakama- tau hi taku whare, a ka kitea e koutou te he o te taonga ka noho atu. Na PARAKIRINI TAKIPATA. He mea ta na HEMI WURU, i te whare ta o te Haaki Pei Herara, ki Nepia, i te Taitei i nga rua wiki katoa—tena rua wiki, tena rua wiki.