|
loading...|
|
Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 4, Number 16. 19 December 1867 |
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE
WAKA MAORI O AHURIRI
"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "
No. 16. 1 NEPIA, TAITEI, TIHEMA 19, 1867. '[VoL. V.
HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA
TUHI MAI.
NA te raruraru ki nga mahi o te Hupirimi
Kooti i te takiwa kua, hori nei i mahue ai
mahi i te nupepa* i taua takiwa. Ko tenei
kua aiutu te mahi i taua Kooti ka mahia
tonutia atu. E mea ana matou kia korerotia
i tera nupepa te haerenga mai o te Tama o te
Kuini ki tenei moutere.
Tena nga nupepa kua riro atu ki a Hemi
Kipa kei Waipukurau..
Kei hea ra ano nga moni i ki ra a Karauria
Pupu kei a ia e takoto ana mo te nupepa—he
mea kohikohi nana i roto i nga tangata. Tena
pea i te homaitanga o aua tangata i ana moni
mahi o te nupepa. Otira kaore ano kia mara-
ma noa. o matou kanohi i te tirohanga
ana moni—ko te rongo anake e rongona ana.
E rite ana ki te whetu o te rangi e marama
noa mai ana i tawhiti—he tata atu no te
ringa o te tangata kore.
noho i te whenua; kata ake nga
wahine, kata hoki nga pakeha e ma-
takitaki ana, muri iho ka tahuri mai,
ka ki mai, " me te kuri te ahua "—
ko koutou ki te ki e whakapaingia
ana ta koutou mahi. Kaore ranei
koutou e whakama ? Ki te kitea e
matou tenei mahi a muri ake nei ka
panuitia nga ingoa kia rongo nga iwi
katoa. Totahi ka mate tetahi kotiro
pakeha i taua rangi. E hoki mai
ana taua kotiro ki te taone i runga i
tona hoiho ka tutaki pu i te huarahi
te wahine maori e rere haurahi utu
ana i runga hoiho, rere tonu te hoiho •
a taua wahine maori pa tonu atu ki
to te kotiro—he hinga anake aua
hoiho ki te whenua taua rua. I te
Kirihimete e haere mai nei kia ata
hanga koutou—ma nga rangatira e
pupuri i nga tamariki kia pai ai te
noho.
|
|
2 2 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
raua tikanga pupuri whenua i runga i
to te Karauna Karaati anake, tenei ta-
ngata e mau ana ki tona piihi, tenei ta-
ngata ki tona piihi, kore ai he tikanga
mo tetahi Ture kia penei ona ritenga
me o tenei: otira i roto i nga wa kua
pahemo nei he maha ke nga Ture, e tau
ana ona ritenga ki runga ki nga iwi e
rua, ko etahi ia e tau aua ki runga ki te
iwi Maori anake, kua oti te whakata-
koto i te mea kahore ano i whai tangata
Maori noa hei reo mo te iwi Maori, hei
whakaputa i tona whakaaro, mo ta te
taha Maori e hiahia ai. ki roto ki te
Runanga Nui.
Kua oti tetahi Ture, penei me taua
Ture nei, te whakatakoto mo tetahi tu
o roto o te iwi Pakeha, ara. mo nga Kai-
keri-koura, he maha nga ritenga o enei
tangata e taupokina iho aua e te Ture,
otira kahore a ratou piihi whenua tuturu.
kahore hoki a ratou noho tuturu ki te-
tahi kainga, a, i runga i nga ritenga o
te Ture Pakeha o mua. ekore ratou e
whai reo kai roto ki te Runanga Nui—
heoi ra, i runga i nga ritenga o tetahi
Ture hou e marama aua tera hunga te
kai-keri-koura ki te pooti mo tetahi ta-
ngata mo roto i te Runanga, a tu rawa i
runga i tera tetahi tangata hei reo mo
ratou ake ki roto ki taua Runanga; ko
taua ritenga nei ano te mea e whaia nei
inaianei mo te taha Maori.
Ka uru katoa nga tangata Maori. ha-
whe-kaihe hoki, ara. nga mea katoa o
ratou kua tae nga tau ki te ruatekau
matahi, kahore nei i pa, ratou ki tetahi
hara kino; ka uru katoa ratou ki te
pooti kia tu tetahi tangata hei reo mo
ratou ki roto ki te Runanga Nui. To-
kowha nga tangata Maori hoi whakarite
mo nga Takiwa e wha o Nai Tireni,
tera kei roto kei te Ture te tohutohu-
ngia ai nga rohe o aua Takiwa.
Ko te tangata e pootitia, hei tangata
Maori tonu, hei hawhe-kaihe ranei, ka
tukua mai ia e nga Maori o tona Takiwa
hei reo mo nga tangata Maori o roto o
taua Takiwa. I roto i tenei, i tenei, o
aua takiwa nei. he maha ke nga iwi
Maori; tena pea ka whakahe nga ta-
ngata o tetahi iwi, no te mea ekore e tu
ko te tangata e manakohia aua e ratou,
o roto o to ratou iwi ake—otira, me
mahara, ko te tino take e rapua ana i te
whakatakotoranga o tenei Ture, pera me
nga ture e pa ana ki nga ritenga pooti a
te Pakeha, ehara i te mea kia tu he ta-
ngata mo tenei hapu, turanga whanau
anake ranei i roto i toua kainga anake
—otira kia whai reo, ko te iwi nui tonu
o te Maori katoa, kia ahei ai te whai-
whai marire i roto i te Runanga Nui
nga mea e manakohia ana e te katoa, e
rite aua ano hoki te ahua titiro o te iwi
Maori katoa ki nga take nunui e pa aua
ki te iwi Maori, ara, ki nga take e ma-
rama ana kia whai ture i runga i te reo
o te whenua katoa aua ritenga.
Ko aua tangata ka whiriwhiria nei i
runga i te pooti a nga Maori, ka haere
mai ki te hanga Ture, hei painga ki nga
iwi e rua ki nga Maori ki nga Pakeha
hoki; ehara i te mea, hei painga ki
runga ki tetahi hapu ranei, ki runga
anake ranei i tetahi takiwa, engari hei
painga mo katoa mo te Maori mo te
Pakeha.
He penei ano hoki te mahi a nga ta-
ngata kua oti te whakatu i runga i te
pooti a te taha Pakeha, ko ratou, a, ko
nga Maori o roto o te Runanga a muri
nei hoki, ko ratou, he kai-whakarite mo
nga wahi katoa o te tinana kotahi, ko te
Kawana te upoko o taua tinana—e rite
tahi ana nga hiahia o nga wahi katoa o
taua tinana nei, ahakoa he Ingirihi, Ko-
tirana. Airihi ranei, a ahakoa no tehea
o nga wehenga o nga iwi o Niu Tireni
ranei: ki te mamae tetahi wahi o te
tinana, ka rongo te tinana katoa i te
mamao; pera ano hoki te pai, ka tau te
pai ki tetahi wahi ka tau te pai ki tetahi
wahi ka tau te pai ki tetahi wahi katau
te pai ki te katoa.
Ko te mea pai rawa kia oti koia tenei,
kia kitea ko wai ma ranei nga tino ta-
ngata pai i kaha ake to ratou mohio ki
te kimi ritenga i to era atu, e whiwhi ai
te iwi Maori i runga i te mahi a ratou
tokowha, ki te nuinga o te pai. I nga
wa katoa kua pahemo nei tera kei roto
kei te iwi Maori, he tangata e tirohia
atu aua e te nuinga o te iwi katoa, a, he
tangata mohio, maia, kahore e kai kino
ana i nga wai kaha, he tangata tohunga
hoki ki te arataki i nga mea i runga i ta
te Maori tikanga; he maha nga tangata
penei i naianei, o roto o te iwi Maori, ko
nga tangata penei nga tangata kia whiri-
whiria.
Kaua te tangata, te iwi ranei, e ma-
hat a kia ia ake ki tona kotahi, ki a whi-
whi ki te ingoa nui. engari me anga
tonu te titiro atu me kore ranei e tau te
pai ki te katoa, ki te whakakotahitanga
o nga iwi tokomaha kia kotahi iwi nui
tonu, i runga i tona Rangatiratanga;
ma ona Ture e tauarai kei tupungia e te
kino, ka whiwhi ia ki te rawa nui no te
mea ka tiakina paitia nga hua o te ra-
ngimarie, o te mahi, e ona Ture.
Tenei ko a muri tata nei tohutohungia
O
ai e te Kawana i runga i te panui, ko
ehea ranei nga kainga hei reira pooti ai
nga, Maori—ko reira ano hoki whakatu-
ria ai nga tangata hei titiro, hei whaka-
haere i nga ritenga o te pooti, mehemea
e whai ritenga ana kia pootitia.
Na, ka tukutukua hoki e te Kawana,
a mua mai o te kapinga o te ono o nga
marama ki muri iho o te mananga o te
Ture nei, nga pukapuka karanga mo
nga tangata mo roto mo te Runanga Nui
kia whakaturia—a ma te Kai whakarite
o nga ritenga o te pooti e tohutohu te-
tahi ra hei whakakhuanga mo nga ingoa
o nga tangata e hiahiatia ana e nga
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
Maori kia tu. kia mohiotia ai, e, ko mea,
ko mea, nga tangata e hiahiatia ana kia
tu.
Mehemea ka tau te hiahia o nga ta-
ngata katoa ki runga ki te tangata ko-
tahi, a, kahore tetahi tangata ke e ka-
rangatia ana mo taua takiwa—heoi ano,
kua tu taua tangata; otira, mehemea he
tokomaha nga tangata e whakaturia aua,
katahi ka pootitia, a tetahi ra ma te Kai
whakahaere o te pooti e whakarite: me
tu te pooti; ki nga kainga me nga wahi,
e tohutohungia aua e te Kawana: ma
te Kawana tonu e whakarite, hei mea
pooti ai, hei mea pooti ai.
Na TE RORETANA.
W. ROLLESTON.
HE WHARANGI TUWHERA MA NGA
HOA TUHI MAI.
Te Reureu, Nowema 11, 1867.
KI A TE KARINI —KAI rum o TE WAKA
MAORI.
E hoa tenakoe. Kua tae mui tu rera i
tuhi mai nei ki au.
Waata, te hoa o Hitiri te Paerata—tenei
kua tae mai ki au. E ki ana ia e he ana te
ingoa o Hitiri i roto i te panui he mea
tahae na te tangata tuku whenua. Tetahi
kupu ko Karamea e kiia nei kua kohurutia
e te Hau Hau. E ki ana a Tini Waata i
waiho atu ano e ia a Karamoa i Rapawaka
ano e nohu ora ana. Kaore kau i kohuru-
tia. No te 8 o Nowema i tae mai ki ko-
nei. Heoi, na tu hoa pono.
Na NOA te RAUHIHI.
[Katahi ano matou ka rongo e ora ana a
Karamea raua ko tona hoa a Netipi—katahi
ano ka rongo ki a koe. ki te reta hoki a
Piripi P te Apatu ki a te Kupa kaa taia ki
raro iho nei. Ehara i au i te pakeha nana
taua korero; nau ano ia, na te maori—nau
ano au nukurau. Ue pukapuka no Kohao-
nui, i Waikato na Tamati Ngapora, (he
teina tupu no te Kingi) he men tuhi ki nga
iwi Hau Hau katoa o te motu nei kia rongo
ratou ki te matenga o aua tangata. Na, no
te putake rawa o te Hau Hau taua korero
—ki te mea he pamu ia, kowai e whakaro-
ngo ki ona korero amuri ake nei ? Kowai,
hua ai he parau ? Ki au ki te pakeha (ki
te iwi kuare) ka puta mai ho kupu no aku
rangatira ka whakaponohia e au—mahara noa
hoki ki te ingoa o te KINGI he pono nga
ponui e puta ana mai i a ia. Otira nohea i
pono ai nga kupu a te Hau Hau ? I tonu
Kingi mai ra ano tuku mai ki ona tangata
mahi kai he parau anake he rupahu anake
—ko te kohuru anake e pono ki a ia. Hei
aha i korerotia ai ?]
Moiki, Wairarapa,
Nowema 3, 1867.
KI A TE KUPA ESQ. R. M.
Tenei ka tukua atu ki a koe tetahi korero
hou o Waikato, te kainga o te Kingi e noho
mai nei. E hoa he tito te korero i roto i te
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI
kau marua, puta noa ki te Rawhiti. Kei
Tokangamutu te huihuinga mo nga iwi e
tata ana ki taua wahi. Me takoto, me a
ratou patu waiho, ma te kino e peke. He
tau hou te tau he tau pai—kei waho te
Rengarenga.
Na TAWHIAO.
He whakaatu tena ki a koe mo nga Pu
mahara o te tikanga me haere mai i te 21 o
Tihema 1867 Koi te 20 o Hanuere 1868
kei Tokangamutu. Ko te reta tena kua
tukua ki Taranaki.
Te Kuiti, Akuhata 13, 1867.
He kupu ki nga tangata matau o te motu
mo te Niu i torona i roto i te tau hou ki nga
tangata matau. Ko ratou nei te kei pupuri
o te tikanga. E rite ana aua tangata ki te
pou o te whare—otiia me tino tupato rawa
ki nga whakawainga a nga hoa tautohe.
Na TAWHIAO.
Pakohai, Tihema 2, 1867.
KI A TE KARINI,
He whakaatu naku i taku tepara kua pau
i te ahi. I pau i Pakohai, i wera i nga
pakeha. Kanui taku pouri ki taku whare
me nga taonga katoa i roto; ho hanihi hoiho
etahi ewhitu, erua nga tera kaata, erua nga
paraire kiki, kotuhi tera kiki, erua te kau
peeke karaihe, te kau ma wha nga peeke
witi, te kau nga peeke paraoa. Ko te utu
o te tepara i nga Kamura kotahi rau pauna.
I te kamura tuatahi e wha to kau ma rima
pauna; i te kamura tuarua e rima te kau
ma whitu; mo nga rakau e wha te kau
pauna. Ko nga ingoa o nga pakeha i moe
ano i roto i taua whare, ko Tiaki o Wai-
pureku me tona hoa me Teiwi. Tokorua
kaore au e mohio ana ki o raua ingoa. Ko
nga mea i puta ki waho e wha nga peeke
paraoa, e toru nga kara hoiho. Ka mutu.
Na HENARE TOMOANA.
He reta tenei na te tangata i kiia nei ka
mate, na Wi Karamea; he mea tuhi ki a te
Hareti; he tangata o roto o te Kawanata-
nga i whakaritea mo nga mahi o te taha
maori. Oti rawa ake te nupepa nei ka tae
mai taua reta—totahi ka hapa.
Tahauti wahi o Rangitikei,
Nowema 14, 1867.
KI A TE HARETI,
E hoa tena koe. Kua kite au i au hoa
aroha i a Noa raua ko Ngawaka. Ko te
raruraru e pouritia na e te tangata kua kore.
He kupu kau, he pouri ki au kaore e mahi
Hau Hau—heoi, kei te ora au. Kei Oroua
ka hoki mai au.
Na WI KARAMOA TAKIRAU.
TE KIRIOPATARA TIMA.
HE tima hou tenei e rerere atu ana
i Nepia ka rere ki te Wairoa, ki
Turanga, ki hea atu, i roto i nga wiki
katoa, hoki tonu mai hoki. E mea ana
nga tangata nana kia waiho tonu taua
tima hei tima mo konei ki te manaakitia
e nga tangata, ara ki te hoatu he utanga
mo runga, ki te eke hoki ratou ki runga
haereere ai.
Na, te utu mo te tangata haere ki te
Wairoa ka hoki mai hoki ki Nepia i
runga tonu i taua tima ka kotahi pauna
te kau herengi. Mo te haerenga ki te
Wairoa kaore te hoki mai ka kotahi tonu
pauna. Nga utu mo te taua hanga e rua
pauna moni mo te utanga ki runga.
Kati te haere i raro i te whenua te
tangata haere, i te mate ngenge i a kou-
tou.
TENEI TE TAONGA I
TENEI te taonga kei au e tu ana, ara
ko aku tera hoiho, ko aku paraire,
ko te tini noa atu o nga hanga mo te
hoiho, mo te kaata. He mea kawe
hou mai no Ingarani, naku ano i kara-
nga atu kia tuia mai mo toku whare
hei hoko ki nga rangatira o Heretaunga.
E tuia ana nga tera, me nga mea ka-
toa o te hoiho i tenei whare.
Na HOURA.
|
|
5 5 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
(WHAKARANGI PANUITANGA. )
WHAKARONGO MAI.
TENEI au to koutou hoa tawhito te
noho nei maua ko WIREMU kei te
WHATAAPUKA. Kai te hoko tonu
maua i nga hanga me nga kai e hiahiatia
ana e te tangata maori; —ara, he huka,
he ti, he tupeka, he raihi, he paraoa, me
te mano kai atu.
Ko nga kahu; —he koti, he paraikete,
he tarau, me nga kakahu tane katoa,
me nga kakahu wahine katoa.
£ tangohia ana hoki e maua nga kai
e whakatupuria ana e nga maori; ara,
he kaanga, he witi, he taewa, he aha
noa atu.
Haere mai ki te tangata tawhito.
Na WIREMU raua ko KENERE.
Nepia, Pepuere 26, 1867.
WHAKARONGO MAI
KO au ra ano tenei ko NOIHU kei
Nepia nei ano e noho ana, e hoko-
hoko tonu ana i te taonga. Kua tae
mai koutou ki toku whare, kua hoko
koutou i aku hanga, kua mohio koutou
ki te ahua. Engari tenei nga mea hou
kaore ano komou kia kite.
Ko nga tupeka o taku whare he mea
kua oti te tapahi, kua oti te mirimiri—
he huri nana i tapatapahi, e tu nei kei
roto i taku whare. He tupeka pai rawa,
be reka; te mate tapahi, te aha—ko te
puru tonu, kai tonu.
Kei tetahi taha o te rori i te Whare
o te Kawanatanga i Nepia.
Na ERUETI NOIHU.
Nga Koihi e huaina ana na
KAPE M A.
KATAHI ano ka puta mai enei tu Koihi
ki konei. Era koihi i mua e mutu
mai ana i Waipawa tana haere. Ko enei
koihi ka haere tonu atu ki Waipukurau.
Hei te Turei te 8 o nga ra o Oketopa ka
timata te haere atu i Nepia aua Koihi i
waenganui o te whitu o te waru o nga
haora o te ata; a ka penei tonu i nga
Turei katoa.
Te utu mo te tangata eke ki runga mo
te haerenga atu mo te hokinga mai ranei,
koia enei: —
Ka haere atu i Nepia ki te Papa-
rikauta i te Arawhata hou i Nga-
ruroro, te hokinga mai ranei... £0 4 O
Haerenga Hawheraka...... O 6 O
„ Pakipaki....... O 8 O
„ Te Aute...... O 12 6
„ Kaikora...... O U O
„ Waipawa...... O 15 O
„ Waipukurau...... 1 O O
Ka hoki mai i Waipukurau i te ata o te
Parairei i waenganui o te ono o te whitu o
nga haora—-penei tonu i nga Parairei katoa.
Na A. PITA MA,
Nga tangata nana.
TENEI TE HOKO NGAWARI
KEI TE TOA O TE
HUTANA KAUA KO TE EAWINI.
KUA kite koutou i to maua whare
nui i Nepia kua tomo tonu nei i
te hanga. Ekore e taea te tatau i nga
hanga katoa o to maua whare. Kua
kite ra hoki koutou kore rawa tetahi
mea e ngaro aua—te mea rahi, te mea
paku, te kakahu, te kai, te aha noa
atu. E maina tonutia mai aua i Inga-
rani o maua hanga i runga i nga kai-
puke katoa o rawahi e u mai aua ki
Nepia. Kua puta te rongo ki nga
pakeha katoa o Heretaunga, ki te pai o
nga hanga o tenei whare—ko ta ratou
whare hoki ia e mui mai nei ratou ki
te hoko.
Ko nga kahu tane e tuia ana i tenei
whare. Ko te tangata e hiahia ana kia
ata tau ki tona tinana he kahu mona
me haere mai ia ki a maua.
Haere mai whakamatauria.
Na te HUTANA raua ko te
EAWINI.
• Nepia, Akuhata 29, 1866.
WHAKARONGO MAI TE TA-
NGATA HAERE HOIHO !
TENEI au to koutou tangata tohunga
ki te hanga hu mo nga hoiho! Ka
hiahia te tangata kia haianatia nga wae-
wae o tana hoiho me haere mai ki au ki
te tangata hou whakamatau ai kia kite
koutou i te mahi pai. Tetahi o aku
mahi he hanga parau whenua. Ka
mahia e au te parau pakaru, anana ! me
te mea he parau hou tonu !
Ko taku whare ko te whare paraki-
mete i runga mai o PUKEMOKEMOKE.
Kua riro hoki i au taua whare.
Haere mai whakamatauria, te tangata,
hou.
Na WIREMU ROPITINI.
Nepia, Pepuere 22, 1867.
PANUITANGA.
KI NGA RANGATIRA o NGATIKA-
HUNGUNU.
KO MIRA raua ko RINITE tenei
kei Nepia nga tino tohunga hanga
whare, rae te mano atu o nga mahi
Kamura—nga Whatitoka, nga Mata-
pihi, nga Keeti, nga aha noa atu. He
mea uta mai na maua i Ingarangi ra ano
nga Raka, nga Inihi, nga Titi, me nga
mea rino katoa, mo nga whare e hanga-
ia ana e maua—no reira i kaha ai, he
mea whiriwhiri mai hoki.
Ko te whare o Karaitiana ma i Tau-
pata, i te rori putanga mai ki te taone
nei, na maua i hanga. Ka hiahia te
tangata kia hangaia e maua tetahi
whare mona, ka kore ona moni e pai
tonu ana maua ki te whenua hei utu.
Ko ta maua mahi he mahi hohoro, he mahi
pai.
|
|
6 6 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
WHARANGI PANUITANGA.
HAERE MAI TIROHIA TE MAHI
TOHUNGA !
HE tokomaha ano nga maori e kitea ana
i taku mahi Parakimete i te Whataa-
puka; otira tena ano pea etahi kai te kore
ano e inoino. Taku mahi he hanga kaata
pakaru, he hanga parau whenua, he hu
hoiho, he parani kau, hoiho ranei, me nga
mahi parakimete katoa atu.
Me haere mai koutou ki te whakama-
tau i taku mahi, i taku utu hoki.
Na HEMI KATERAORA.
TENEI! TENEI!! TENEI!!!
TENEI te take o te tohungatanga kei a
maua! Ko te tangata e hiahia ana
kia hangaia paitia tona tera me anga
mai ki a maua. Ka tukua mai e te
tangata tana tera pakaru, tana aha ranei,
kia tuia e maua ekore e taro ka oti, to-
na otinga me te mea hou tonu te kaha.
Tenei kei a maua nga Tera hei hoko,
nga Paraire, nga Kipa, nga Wipu, nga
aha atu. Ko to maua whare kei te taha
o te Peeke o Niu Tirani i Nepia nei.
Haere mai whakamatauria.
Na KAHIKOROWI raua ko POIHI.
TENEI TE HANGA!
TENEI RAWA ANO TE HANGA!
HAERE mai te tane, haere mai te
wahine, haere mai te tamariki,
haere mai te katoa, ki te ora mo o kou-
tou waewae ! Kei au nga PUUTU
KAHA, te mea roa, te mea poto; te
mea matotoru, te mea rahirahi; te mea
utu nui, te mea utu iti; te mea tane, te
mea wahine. Haere mai tirohia.
Ko taku whare kei tetahi taha o te
rori i te ritenga kite whare hoko rongoa
i Nepia, i ko mai o te Peeke.
Tikina mai, patua !
Na te WURU,
Kai tui puutu.
HAERE MAI KI TE KAI MA
KOUTOU !
KUA tu taku whare taka rohi kei
pahaki tata mai o te Peeke o Niu
Tirani i Nepia. Ekore e ngaro taua
whare i te tangata haere—he whare
hou tonu ia, he whare teitei. He nui
nga kai e hangaia ana e au, nga rohi
nei ano, nga keeki hei kai marenatanga,
nga pana, nga kai reka noa atu.
He peeke witi (peeke kautahanga
nei) etahi kei au e takoto ana mo te
hoko.
Haere mai koutou ki te whakamatau ki
aku kai.
Na ANARU PEREEKI,
Kai taka rohi.
Nepia, Akuhata 29, 1867.
PANUITANGA.
TENEI au te tangata tawhito kei te
whare hoko i ko mai o te Papari-
kauta o te Kemara i te huarahi putanga
mai ki te taone. Ko te
WHARE O RANANA
te ingoa o taua whare. Tenei nga
TERA, nga PARAIREI, nga WIPU,
me nga aha noa atu, mo te tane mo te
wahine. Katahi tonu ka tae mai enei
hanga i Ingarangi. He hanga pai rawa
aua hanga, e iti ana hoki te utu. Engari
ma koutou ano e haere mai kia kite, kia
mohio koutou.
Na RAWHE.
E NGATIKAHUNGUNU! TI-
TIRO MAI!
TENEI nga keihi hanga kei au, he
mea tae hou mai. Ko te tangata
e hiahia ana ki te kai reka, ki te hanga
pai, me haere mai ki au hoko ai. Kaore
he mea i kore i toku whare, kua kite ra
ano hoki koutou. Kua rongo hoki kou-
tou ki te whakatauki na; —"Haere
mai e whai i te waewae o Uenuku kia
kai koe i te kai. " Koia hoki tenei, e
rite ana au ki a Uenuku o te Rangi.
Ekore e taea te tatau i nga hanga o toku
whare. E taea ranei te tatau i te kiri-
kiri o tatahi ? Ko te rite hoki ia.
Engari me haere mai kia kite.
Me haere mai me "tewhakapuru Ui tahi
ringa, me te patu ki tahi ringa. '"
Na TATANA.
WHAKARONGO TE TANGATA
HAERE!
MEA ake, hei te tuatahi o nga ra o
Hurae, ka tu tetahi whare Papari-
kauta maku i tua mai o te arawhata i
Tutaekuri. He ingoa mo taua whare
ko te POROWINIHERA HOTERA.
Ko nga patiti o aku pataka (ara nga tai-
epa kai ma te hoiho) kua- oti te tiri ina-
ianei—no Ingarangi mai nga kakano.
Ko nga kai o taku whare mo te tangata
taere ekore au e pai kia kino, kia iti
ranei—taku e pai ai kia ora rawa te ta-
ngata koi ngau tuara ki au. Tetahi ko
te WAKA MAORI nuipepa ka puta tonu
mai ki taku whare hei korero ma koutou.
Na e mea ana au kia haere mai kou-
tou ki taku whare whakamatau ai me ka
haereere koutou ki te taone.
Haere mai e whai i te waewae o
Uenuku kia kai koe i te kai.
Na HEMI AHITONE.
|
|
7 7 |
▲back to top |
|
|
8 1 |
▲back to top |
TE
WAKA MAORI O AHURIRI
"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "
No. 16. 1 NEPIA, TAITEI, TIHEMA 19, 1867. '[VoL. V.
HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA
TUHI MAI.
NA te raruraru ki nga mahi o te Hupirimi
Kooti i te takiwa kua, hori nei i mahue ai
mahi i te nupepa* i taua takiwa. Ko tenei
kua aiutu te mahi i taua Kooti ka mahia
tonutia atu. E mea ana matou kia korerotia
i tera nupepa te haerenga mai o te Tama o te
Kuini ki tenei moutere.
Tena nga nupepa kua riro atu ki a Hemi
Kipa kei Waipukurau..
Kei hea ra ano nga moni i ki ra a Karauria
Pupu kei a ia e takoto ana mo te nupepa—he
mea kohikohi nana i roto i nga tangata. Tena
pea i te homaitanga o aua tangata i ana moni
mahi o te nupepa. Otira kaore ano kia mara-
ma noa. o matou kanohi i te tirohanga
ana moni—ko te rongo anake e rongona ana.
E rite ana ki te whetu o te rangi e marama
noa mai ana i tawhiti—he tata atu no te
ringa o te tangata kore.
noho i te whenua; kata ake nga
wahine, kata hoki nga pakeha e ma-
takitaki ana, muri iho ka tahuri mai,
ka ki mai, " me te kuri te ahua "—
ko koutou ki te ki e whakapaingia
ana ta koutou mahi. Kaore ranei
koutou e whakama ? Ki te kitea e
matou tenei mahi a muri ake nei ka
panuitia nga ingoa kia rongo nga iwi
katoa. Totahi ka mate tetahi kotiro
pakeha i taua rangi. E hoki mai
ana taua kotiro ki te taone i runga i
tona hoiho ka tutaki pu i te huarahi
te wahine maori e rere haurahi utu
ana i runga hoiho, rere tonu te hoiho •
a taua wahine maori pa tonu atu ki
to te kotiro—he hinga anake aua
hoiho ki te whenua taua rua. I te
Kirihimete e haere mai nei kia ata
hanga koutou—ma nga rangatira e
pupuri i nga tamariki kia pai ai te
noho.
|
|
9 2 |
▲back to top |
|
|
10 3 |
▲back to top |
|
|
11 4 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
" patu tangata" no konei matou ka riri ka
whakarihariha noaiho—he mea tika kia
hunaia rawatia te iwi pera. Te tikanga o
te karakia o te Karaiti he " aroha ki te
tangata. " Kia pena he karakia mau, ka-
tahi koe ka pai.
HE WHARANGI TUWHERA MA NGA
HOA TUHI MAI.
No te wa Kirihimete, 1867,
i tuhia atu ai.
E hoa, e te Kai-urungi i te Waka Maori
o Ahuriri, tena ra ko koe. Tenei taaua ka
tae mai nei ki tenei kooki o te huanui e wha-
naatu nei ano taaua. Na, kia rongo mai
koe ki taku kupu ka puta atu nei, he tangi
hoki ki a korua ko Ngatikahungunu i puta
ai taku kupu i tenei wa; ara, tetahi wahi
mo to kupu rara kia whakamutua te wha-
katere i te Waka Maori, tetahi wahi mo to
ratou kore tahuri mai ki te mahi ki te hoe.
Auwee! Ka pouri au ki enei tikanga. E
mohio aua ahau, me koe, me ratou hoki, —
kore rawa he waka nui e tere ki te kore ona
kai-hoe. Ma te pai o te Kai-urungi ka
aha ? Ki te mea ka waiho ko ia anake,
maana koia ka whiti atu ai, ka u ai ?—
Na, he wa ano ka penei noa aku mahara,
—E, he mea pea, he kuraruraru no te iwi
nei i kore ai e tahuri mai ki te hoe; a, he
wa ano, ka taea ahau, tenei tata ake pea te
wa ohonga ki te mahi, ina he raumati tenei.
Ina hoki ekore e pai kia tukua kia eke to
tatou nei waka, kia tere noa atu ranei he
wahi ke, iwi ke, hei taonga hei waka
terenga ma ratou. No te mea hoki na te-
nei waka i rangona nuitia ai tenei kaainga
me tenei iwi; naana hoki i kiia ai tenei iwi
e nga tangata o tawhiti he iwi nui, he iwi
rangatira. " He aha te tohu o te taringa ?
he kawakawa ?" I naia te waka nui to tatou;
inaianei kahore atu he waka o te motu nei
puta noa puta noa. Heoi, ki te tukua kia
eke noa, kia tere rawa atu ranei to tatou
waka, kia toia ranei ki uta uhia ai ki te
riiriiwaka ki te raurakau moe roa ai, —au-
wee! tera pea e puta te kupu e, " Ranga-
tira tau kai titoki. "
Na, e hoa, e te Kai-whakamaori Kai-
urungi nei o to tatou waka nui, kia mana-
wanui koe, ahakoa kei te rae koe o Rakei-
matataniwharau, kia u e koe ki te urungi.
Ina hoki, whakarongo mai, tenei nga puka-
puka maha ka taetae mai nei ki ahau, no
raro no tera iwi oku no Ngapuhi, ka nui
noa atu te whakapai me te whakamoemiti
a taua iwi ki to tatou nei Waka Maori. Na,
tenei tetahi kupu no raro no Hokianga, na
Hamiora Takirau, e mea ana, —" E hoa, e
whakapai ana ahau ki au tini nuipepa; ae,
me te tini o nga tangata e whakamoemiti
ana ki te papai o nga korero o roto, nga
korero o te waea kawe korero, me nga
korero o te kaihaukai a Ngatikahungunu, me
te tini noa iho o nga korero o roto. "—Ka
penei hoki ta Mohi, no reira ano, ta etahi
atu hoki no raro. Aano ra, ki ahau nei, e
mea mai ana ratou kia koe, —" Taau mahi
ra e te iti Kahurangi ee. '" A, mahau hoki
e utu atu, mea atu, " Iti noa ana he pito
mata. Wini wini ki uta, wini wini ki tai,
taku waewae tipa ki te kura" Heoi ano
taku kupu ki a koe. Ma Ngatikahungunu
e pupuri e whakatere ta ratou nei waka.
(Kurupai, e te tau e, Araraiti. ) Ka mutu,
Naaku, na to hoa.
Na TE KORENEHO.
PANUITANGA.
KUA maha ke nga paanga mai a te tangata
ki te Kawanatanga kia tuaruatia te whaka-
wa o etahi whenua kua oti nei ano te wha-
kawa ki te aroaro o te Kooti. Ko te kupu
whakaatu mai a etahi o ratou e ki ana ka-
hore ratou i mohio ki te wa e mahia ai aua
mea e te Kooti. Na, he whakautu tenei
kia mohio ai te katoa, ma te tangata tora
taha te tiaki marire i te wa he mahia ai
tona whenua e te Kooti; ki te ngaro noa iho
te tangata i runga i tona hoha noa iho, nona
tena he, a kahore he take e tono noa mai ai
ia kia tuaruatia te whakawa.
W. ROLLESTON.
HE KOHURU HOKI MAI. —I te marama i a
Mei i te tau 1762 kotahi te tangata o Inga-
rani i hoko i tetahi wahi poaka ka hoatu ki
tona wahine, ka ki atu kia takaia mo to
raua tina mo toua hokinga mai i te tekau
ma rua o nga haora, katahi ka haere atu ki
tona mahi. Ka tunua e te wahine ra i
muri, ka maua ka whanga ki tona tane.
No te korenga e puta mai te tane i te hao-
ra i ki ai tera katahi ka kawea e te wahine
ki tahaki takoto ai kia hoki mai te tane;
ki hai i kainga e te wahine—e whanga ana
kia tae mai te tane ka kainga ai. No te
wha rawa o nga haora (i te ahiahi) katahi
ra ano ka tae mai te tane me te wahi kau i
te ringa e mau ana. Ka ki atu ki te wa-
hine he raruraru nona ki tona mahi i kore
ai e hoki wawe mai, mea ana kua kore ia e
hiakai ki te poaka engari me taka e te wa-
hine te wahi kau hei kai mana. Katahi ka
paraitia e te wahine, ka maua ka kainga e
te tane. Ki hai i ata pau ka mohio iho te
tangata ra ki a ia he mate kei roto i tona
ngakau e ngau ana. Ka ui atu ki te wa-
hine: —"I paraitia e koe te kau nei ki
roto ki te aha ?" Ka ki atu te wahine; —
" I roto i te hinu o te poaka i mauria mai e
koe i te ata ra. " Katahi ka mea atu te
tane; — "Heoi, he tupapaku au; kua
rongoatia taua wahi poaka. He mea naku
kia mate koe, no reira ka pania e au te
poaka ra ki te rongoa whakamate tangata. "
Ki hai i roa ngaoraora ana te tangata ra ki
te whenua i te mamae, muri iho ka mate.
Ka tika te hokinga mai o tona kohuru ki a
ia ano. He mahara hoki nana e kore ai e
hoki mai ki te tina tera e kainga e tona
wahine tetahi wahi o te poaka mo tona tina,
a ka mate.
|
|
12 5 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
(WHARANGI PANUITANGA. )
WHAKARONGO MAI.
TENEI au to koutou hoa tawhito te
noho nei maua ko WIREMU kei • te
WHATAAPUKA. Kai te hoko tonu
maua i nga hanga me nga kai e hiahiatia
ana e te tangata maori; —ara, he huka,
he ti, he tupeka, he raihi, he paraoa, me
te mano kai atu.
Ko nga kahu; —he koti, he paraikete,
he tarau, me nga kakahu tane katoa,
me nga kakahu wahine katoa.
E tangohia ana hoki e maua nga kai
e whakatupuria ana e nga maori; ara,
he kaanga, he witi, he taewa, he aha
noa atu.
Haere mai ki te tangata tawhito.
Na WIREMU raua ko KENERE.
Nepia, Pepuere 26, 1867.
WHAKARONGO MAI
KO au ra ano tenei ko NOIHU kei
Nepia nei ano e noho ana, e hoko-
hoko tonu ana i te taonga. Kua tae
mai koutou ki toku whare, kua hoko
koutou i aku hanga, kua mohio koutou
ki te ahua. Engari tenei nga taea hou
kaore ano koutou kia kite.
Ko nga tupeka o taku whare he mea
kua oti te tapahi, kua oti te mirimiri—
he huri nana i tapatapahi, e tu nei kei
roto i taku whare. He tupeka pai rawa,
he reka; te mate tapahi, te aha—ko te
puru tonu, kai tonu.
Kei tetahi taha o te rori i te Whare
o te Kawanatanga i Nepia.
Na ERUETI NOIHU.
Nga Koihi e huaina ana na
KAPE MA.
KATAHI ano ka puta mai enei tu Koihi
- ki konei. Era koihi i mua e mutu
mai ana i Waipawa tana haere. Ko enei
koihi ka haere tonu atu ki Waipukurau.
Hei te Turei te 8 o nga ra o Oketopa ka
timata te haere atu i Nepia aua Koihi i
waenganui o te whitu o te waru o nga
haora o te ata; a ka penei tonu i nga
Turei katoa.
Te utu mo te tangata eke ki runga mo
te haerenga atu mo te hokinga mai ranei,
koia enei: —
Ka haere atu i Nepia ki te Papa-
rikauta i te Arawhata hou i Nga-
ruroro, te hokinga mai ranei.. £0 4 O
Haerenga Hawheraka..... 060
„ Pakipaki..... 080
„ Te Aute..... O 12 6
„ Kaikora..... O 14 O
„ Waipawa..... O 15 O
„ Waipukurau..... 100
Ka hoki mai i Waipukurau i. te ata o te
Parairei i waenganui o te ono o te whitu o
nga haora—penei tonu i nga Parairei katoa.
Na A. PITA MA,
Nga tangata nana.
TENEI TE HOKO NGAWARI
KEI TE TOA O TE,
HUTANA RAUA KO TE EAWINI.
KUA kite koutou i to maua whare
nui i Nepia kua tomo tonu nei i
te hanga. Ekore e taea te tatau i nga
hanga katoa o to maua whare. Kua
kite ra hoki koutou kore rawa tetahi
mea e ngaro aua—te mea rahi, te mea
paku, te kakahu, te kai, te aha noa
atu. E utaina tonutia mai aua i Inga-
rani o maua hanga i runga i nga kai-
puke katoa o rawahi e u mai ana ki
Nepia. Kua puta te rongo ki nga
pakeha katoa o Heretaunga ki te pai o
nga hanga o tenei whare—ko ta ratou
whare hoki ia e mui mai nei ratou ki
te hoko.
Ko nga kahu tane e tuia ana i tenei
whare. Ko te tangata e hiahia ana kia
ata tau ki toua tinana he kahu mona
me haere mai ia ki a maua.
Haere mai whakamatauria.
Na te HUTANA raua ko te
EAWINI.
Nepia, Akuhata 29, 1866.
WHAKARONGO MAI TE TA-
NGATA HAERE HOIHO !
TENEI au to koutou tangata tohunga
ki te hanga hu mo nga hoiho! Ka
hiahia te tangata kia haianatia nga wae-
wae o tana hoiho me haere mai ki au ki
te tangata hou whakamatau ai kia kite
koutou i te mahi pai. Tetahi o aku
mahi he hanga parau whenua. Ka
mahia e au te parau pakaru, anana ! me
te mea he parau hou tonu !
Ko taku whare ko te whare paraki-
mete i runga mai o PUKEMOKEMOKE.
Kua riro hoki i au taua whare.
Haere mai whakamatauria, te tangata
hou.
Na WIREMU ROPITINI.
Nepia, Pepuere 22, 1867.
PANUITANGA.
KI NGA RANGATIRA o NGATIKA-
HUNGUNU.
KO MIRA raua ko RINITE tenei
kei Nepia nga tino tohunga hanga
whare, me te mano atu o nga mahi
Kamura—nga Whatitoka, nga Mata-
pihi, nga Keeti, nga aba noa atu. He
mea uta mai na maua i Ingarangi ra ano
nga Raka, nga Inihi, nga Titi, me nga
mea rino katoa, mo nga whare e hanga-
ia ana e maua—no reira i kaha ai, he
mea whiriwhiri mai hoki.
Ko te whare o Karaitiana ma i Tau-
pata, i te rori putanga mai ki te taone
nei, ua maua i hanga. Ka hiahia te
tangata kia hangaia e maua tetahi
O
whare moua, ka kore ona moni e pai
tonu ana maua ki te whenua hei utu.
Ko ta maua mahi he mahi hohoro, he mahi
pai.
|
|
13 6 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
WHARANGI PANUITANGA.
HAERE MAI TIROHIA TE MAUI
TOHUNGA!
HE tokomaha ano nga maori e kitea ana
i taku mahi Purakimete i te Whataa-
puka; otira tena ano pea etahi kai te kore
ano e mohio. Tuku mahi he hanga kaata
pakaru, he hanga parau whenua, he hu
hoiho, he parani kau, hoiho ranei, me nga
mahi parakimete katoa atu.
Me haere mai koutou ki te whakama-
tau i taku mahi, i taku utu hoki.
Na HEMI KATERAORA.
TENEI! TENEI!! TENEI!!!
TENEI te take o te tohungatanga kei a
maua! Ko te tangata e hiahia ana
kia hangaia paitia tona tera me anga
mai ki a maua. Ka tukua mai e te
tangata tana tera pakaru, tana aba ranei,
kia tuia e maua ekore e taro ka oti, to-
na otinga me te mea hou tonu te kaha.
Tenei kei a maua nga Tera hei hoko,
nga Paraire, nga Kipa, nga Wipu, nga
aha atu. Ko to maua whare kei te taha
o te Peeke o Niu Tirani i Nepia nei.
Haere mai whakamatauria.
Na KAHIKOROWI raua ko POIHI.
TENEI TE HANGA!
TENEI RAWA ANO TE HANGA!
HAERE mai te tane, haere mai te
wahine, haere mai te tamariki,
haere mai te katoa, ki te ora mo o kou-
tou waewae ! Kei au nga PUUTU
KAHA, te mea roa, te mea poto; te
mea matotoru, te mea rahirahi; te mea
utu nui, te mea utu iti; te mea tane, te
mea wahine. Haere mai tirohia.
Ko taku whare kei tetahi taha o te
rori i te ritenga ki te whare hoko rongoa
i Nepia, i ko mai o te Peeke.
Tikina mai, patua, !
Na te WURU,
Kai tui puutu.
HAERE MAI KI TE KAI MA
KOUTOU !
KUA tu taku whare taka rohi kei
pahaki tata mai o te Peeke o Niu
Tirani i Nepia. Ekore e ngaro taua
whare i te tangata haere—he whare
hou tonu ia, he whare teitei. He nui
nga kai e hangaia aua e au, nga rohi
nei ano, nga keeki hei kai marenatanga,
nga pana, nga kai reka noa atu.
He peeke witi (peeke kautahanga
nei) etahi kei au e takoto ana mo te
hoko.
Haere mai koutou ki te whakamatau ki
aku kai.
Na ANARU PEREEKI,
Kai taka rohi.
Nepia, Akuhata 29, 1867.
PANUITANGA.
TENEI au te tangata tawhito kei te
whare hoko i ko mai o te Papari-
kauta o te Kemara i te huarahi putunga
mai ki te taone. Ko te
WHARE o RANANA
te ingoa o taua whare. Tenei nga
TERA, nga PARAIREI, nga WIPU,
me nga aha noa atu, mo te tane mo te
wahine. Katahi tonu ka tae mai enei
hanga i Ingarangi. He hanga pai rawa
aua hanga, e iti ana hoki te utu. Engari
ma koutou ano e haere mai kia kite, kia
mohio koutou.
Na RAWHE.
E NGATIKAHUNGUNU! TI-
TIRO MAI!
TENEI nga keihi hanga kei au, he
mea tae hou mai. Ko te tangata
e hiahia ana ki te kai reka, ki te hanga
pai, me haere mai ki au hoko ai. Kaore
he mea i kore i toku whare, kua kite ra
ano hold koutou. Kua rongo hoki kou-
tou ki te whakatauki na; —" Haere
mai e whai i te waewae o Uenuku kia
kai koe i te kai. " Koia hoki tenei, e
rite ana au ki a Uenuku o te Rangi.
Ekore e taea te tatau i nga hanga o toku
whare. E taea ranei te tatau i te kiri-
kiri o tatahi ? Ko te rite hoki ia.
Engari me haere mai kia kite.
Me haere mai me "te whakapuni ki tahi
ringa, me te patu ki tahi ringa. "
Na TATANA.
WHAKARONGO TE TANGATA
HAERE!
MEA ake, hei te tuatahi o nga ra o
Hurae, ka tu tetahi whare Papari-
kauta maku i tua mai o te arawhata i
Tutaekuri. He ingoa mo taua whare
ko te POROWINIHERA HOTERA.
Ko nga patiti o aku pataka (ara nga tai-
epa kai ma te hoiho) kua oti te tiri ina-
ianei—no Ingarangi mai nga kakano,
Ko nga kai o taku whare mo te tanga**
haere ekore au e pai kia kino, kia it
ranei—taku e pai ai kia ora rawa te ta-
ngata koi ngau tuara ki au. Tetahi ke
te WAKA MAORI nuipepa ka puta tonu
mai ki taku whare hei korero ma koutou
Na e mea ana au kia haere mai
tou ki taku whare whakamatau ai me ka
haereere koutou ki te taone.
Haere mai e whai i to waewae
Uenuku kia kai koe i te kai.
Na HEMI AHUONE.
|
|
14 7 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
TE KIRIOPATARA TIMA.
HE tima hou tenei e rerere atu aua
i Nepia ka rere ki te Wairoa, ki
Turanga, ki hea atu, i roto i nga wiki
katoa, hoki tonu mai hoki. E mea ana
nga tangata nana kia waiho tonu taua
tima hei tima mo konei ki te manaakitia
e nga tangata, ara ki te hoatu he utanga
mo runga, ki te eke hoki ratou ki runga
haereere ai.
Na, te utu mo te tangata haere ki te
Wairoa ka hoki mai hoki ki Nepia i
runga tonu i taua tima ka kotahi pauna
te kau herengi. Mo te haerenga ki te
Wairoa kaore te hoki mai ka kotahi tonu
pauna. Nga utu mo te tana hanga e rua
pauna moni mo te utanga ki runga.
Kati te haere i raro i te whenua te
tangata haere, i te mate ngenge i a kou-
tou.
HE PANUITANGA KI NGA RA-
NGATIRA O HERETAUNGA.
TENEI ka tu taku whare hou i te rori
e haere mai nei ki Nepia i te taha
ki waho atu o te whare paparikauta o
te Kira—hei toa hoko Parau, Rakuraku,
me nga mea ahu whenua katoa. Tetahi,
ko nga mea katoa mo te hoiho to kaata,
mo te kau to terei hoki; me nga mea
rino katoa mo te hanga whare, mo te
taiepa, mo te keeti, mo te aha noa atu.
He tini noa atu hoki etahi mea kei au e
takoto ana, he Toronaihi, he Naihi noa
nei, he Kaui, he Waru kamura, me nga
mea katoa atu o te mahi kamura. Tera
hoki etahi hanga tu ke kei au e tu ana, e
kore e taea te whakahua.
No taku tahuritanga ki tenei mahi
ki te hokohoko ka ki au kia pai he
hanga ki taku whare kia ngaware hoki
taku hoko. Na, kua pono; kua kite
katoa nga pakeha o Nepia i te pono o
taku ki. Tenei taku hanga hou katata
te tae mai i Ingarani, he mea tapahi
tarutaru kai hoiho nei. Kaore ano kia
kitea he hanga pera i tenei kainga;
katahi ano ki au nei—he hoiho maua e
to haere i waenga.
Me haere mai koutou ki te whakama-
tau ki taku wha ra, a ha kitea e koutou te he o
te taonga ka noho atu.
Na PARAKIRINI TAKIPATA.
TENEI TE TAONGA!
TENEI te taonga kei au e tu ana, ara
ko aku tera hoiho, ko aku paraire,
ko te tini noa atu o nga hanga mo te
hoiho, mo te kaata. He mea kawe
hou mai no Ingarani, naku ano i kara-
nga atu kia tuia mai mo toku whare
hei hoko ki nga rangatira o Heretaunga.
E tuia ana nga tera, me nga mea ka-
toa o te hoiho i tenei whare.
Na HOURA.
PANUITANGA.
KUA HAERE ke atu, i te 2 o nga
ra o Hanuere 1867 i Nepia, te-
tahi hoiho kohinahina raho poka; ko
te parani kei te pakihiwi katau, he
penei he tera ano i runga i te
ngaronga. E maharatia ana kua ahu
taua hoiho whaka-te-taha ki Ohiti. Ko
te tangata maua e kawe taua hoiho ki
a NOA te HIANGA i Ohiti ka utua ki
te pauna moni kotahi.
Na PAATI.