TE



 Waka  Maori  o Ahuriri.

              "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 55. ]                  NEPIA, HATAREI, HURAE   15, 1865. [VOL. III.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA

          TUHI MAI.

TENEI te reta a te Morena kua tae mai.

Engari ki ta matou whakaaro e kore e tika

kia taia. I meatia tenei hanga te nuipepa

hei whakatupu i te pai, hei whakaatu i nga

ritenga, hei whakatupu i te matauranga o

te tangata. Ko  te whakatupu i te maua-

hara i kore. Mehemea  ka taia taua reta a

Morena tera e mamae te ngakau o te ta-

ngata e korero nei tera. Engari me  ata

korero marire raua.

   Tenei nga herengi te 10s. a Hamana

Taiepa kua tae mai i a te Raka te homai

hei utu nuipepa mana mo  tenei tau ka ti-

 mata nei.

   Tenei te reta a Ihakara o Eparaima mo

 tana hoiho. Engari mana e mea atu ki a

 te Kupa te tangata nana i whakawa. Mana

 ma te Kupa e ki mai kia taia taua reta ka

 taia e matou.

   Tenei te 10s. a Pene Amene o Waiapu

 hei mea nuipepa mana.

             WAIAPU.

 No te Hatarei te 1 o nga ra o Hurae

 ka tae mai te tima i Waiapu. Ko

 te riri o reira kai te riri tonu. Nga

 iwi Hau Hau  o Taranaki, puta noa

 ki Opotiki kua hui katoa ki Waiapu

 ki te whawhai ki nga maori Kuini.

 Ko  te pa ko Tikitiki i riro mai i a

 te Mokena ma i mua ra, kua hoki

 ano tenei ki te Hau Hau. Te ti-

 matanga o taua parekura he putanga

 mai no etahi o te Hau Hau ki waho

 o tona pa, o Pukemaire, hei hunu-

 hunu  pupuhi  ki Tikitiki. Katahi

 ka whakaputa atu a te Mokena ra-

 tou ko ona hoa ki te whawhai; ko

 etahi ano i waiho ki muri hei pu-

 puri i te pa. Nawai i whakarongo te

 kai tiaki o te pa ki te pu  e paku

 ana, ka kawea i te toa o te ngakau

 ka  whakaputa ano ki waho  ki te

 awhina i a te Mokena—ka  mahue

  hoki te pa kaore he kai tiaki o roto.

  I enei ano a riri ana i waho, tera te

 haere te matua o te Hau Hau, tika

  ana he  huarahi ke, tae ki Tikitiki.

  Rokohanga  atu kaore he  tangata

  tahi o te pa, ko nga wahine, ko nga

  tamariki anake, me etahi koroheke

  nei. Katahi ka tomokia te pa ma

  tetahi o nga kuwaha  i tetahi taha

  o te pa. Te taenga ki roto ki te pa

  ka tahuri ki te patu i nga koro-

heke i rokohanga iho i ro pa e noho

ana, me tetahi tangata taotu hoki i

reira e takoto ana kaore hoki i kaha

te korikori o  taua tangata i tona

mate. Ko to te Hau  Hau  ahua

hoki tenei he kohuru. He ahatanga

koia na nga koroheke i patua  ai?

Heoi, riro ana te pa me  nga wa-

hine, me nga tamariki katoa o roto.

No  tetahi ra i muri nei ka tukua mai

tokorua o aua wahine ki a te Mo-

kena, he korero mai ki te whakaae

ia kia  houhia te rongo ka  tukua

katoatia mai e ratou nga wahine me

nga tamariki i mau ra. Kahore hoki

i whakaaetia atu e te Mokena. Hui

 nga maori  Kuini  i mate i tenei

 whawhai toko waru, toko wha i tu a

kiko. Nga mea mate o te Hau Hau

 e 20, rahi atu—kaore i mohiotia nga

 mea  i tu a kiko. Ko  te Taitene

 pakeha Kai Whakawa  o  te Wairoa

 kei reira ano, kei roto i nga maori

 Kuini.

   Ka mutu ra, apopo te Hau Hau te

 ki ai he toa nona  i taea ai te pa

 nei. Otira ehara, inahoki no ratou

 te nuinga o nga mea i mate. Te-

 tahi, he whakaaro kore no te hunga i

 waiho iho e te Mokena hei tiaki i te

 pa—te  noho tonu i ro pa, puta kau

 ana  ki waho  waiho ana ko  nga

 wahine anake. Ki ta matou whaka-

 aro me noho  tonu te taha Kuini i

 roto i ona pa i tenei takiwa; taihoa

 e kawe  te riri ki waho kia tae atu

 he tuara mo  ratou. Kanui ano te

  toa o ratou, otira he toa  tokoiti—

 ko te Hau Hau he tokomaha. Kaua

 a te Mokena e moumou wawe i ona

 tangata, he maha nga rangi e takoto

 ake nei. Ahakoa, e Ngatihokopu, te

  riro noa atu ai tena pa. Kia mana-

 wanui koutou, kia to tonu i enei ra-

  ngi. E kore pea e roa ka tae atu he

  tuara mo koutou. Inakoki ena pa-

 keha kua tukua atu e te Makarini hei

 hoa mo  koutou—mana  e haere atu

 etahi i muri. Koi mahara koutou

  e whakaaro kore ana te pakeha ki

  a koutou. Kua  hoki atu tena pa

  ki a te Hau Hau. Otira ehara i te

  kaha nona i taea ai; he whakaaro

  kore no te kai tiaki, tetahi he konihi

no te Hau Hau. Ko  tenei, na tenei

rangi, i riro i a ia tena pa; tukua

atu ki tetahi takiwa a muri ake nei

ka hoki mai ano taua pa me etahi

atu hoki o nga pa o te Hau Hau i

te pakeha ratou ko nga maori Kuini

hei utu. Mehemea  i kaha te Hau

Hau  i Waikato, i Taranaki, i etahi

atu wahi hoki o  te moutere nei, ka

kaha hoki pea ki kona. Tena  he

iwi mate ia i ona riringa katoa i etahi

wahi atu, kua oma haere ki ro nga-

here me te weka, me pehea he kaha-

nga  mona  apopo ? Tena ano  e

pena  ki kona, tena ano e  mate.

Ekore rawa e tukua e te Atua kaha

ona tamariki kia mate rawa.



 No te Ratapu, te 9 o nga ra o

 Hurae nei, ka tae mai ki Nepia

 te tima manawao ko te Ikiripi te

 ingoa. Ko   te Makarini i rere

 mai i runga i taua tima. Nana

 hoki, na te Makarini, i tiki atu i

 Po Neke taua tima hei homai pu,

 paura hoki, ma te Mokena  ki

 Waiapu. No te Turei ka utaina

 atu i konei nga pakeha Mirihia e

 rima te kau (50) kia kawea e

 taua tima ki Waiapu  hei tuara

 mo  nga maori Kuini o reira hei

 riri ki te Hau Hau. E toru te

 kau  nga pakeha kua  riro atu i

 runga i te Mahia, te kaipuke a

 Ihaka Whanga, hui ki enei ka

 riro i runga i te tima nei ka waru

 te kau ai. Ko te Kawanatanga

.

 e ki ana kia puta he rongo e nui

 haere ana  te riri ki Waiapu ka-

 tahi ka tukua mai etahi pakeha i

 Po Neke hei hoa ano mo te Mo-

 kena  ma. Ehara  i te tangata

                                                                        o

 tauhou  ki  te riri te rangatira o

 enei pakeha kua riro nei ki Wai-

 apu. He rangatira hoia ia i Inia

 i mua ai. E hara tona i te tari-

 nga tauhou ki te pakunga o te

 pu, ki te aue hoki o te tangata

 mate. E mea ana matou hei hoa

 tika ia mo te Hau Hau i Waiapu

 apopo ake nei.

   Na, kotahi ano tenei tima kua

6              Te Waka Maori o Ahuriri.

tae mai ki Nepia nei i rere mai

ano i Po Neke he uta kai mai ma

te Mokena, ma ratou ko ona pa-

keha kia ora ai i te whawhai. No

te Taitei te 13 o nga ra o Hurae

nei ka rere ano taua tima ki Wai-

apu ki te kawe i aua kai.

  Ko  te Makarini tena kua riro

atu ki Waiapu i runga i te tima

manawa, i a te Ikiripi.



KUA  retia e Tareha ki a te Kawanatanga

tetahi wahi whenua i Tutaekuri, mo nga

 tau e rua te kau ma rua—hei whenua no-

hoanga pakeha, hei paamu. Ko te rohe o

 taua whenua ka timata i te Arawhata i

 Waitangi; haere tonu atu i runga i te Rori

 tae ki Tutaekuri; haere tonu i Tutaekuri

 tae ki nga whiro, ki Okatakapau; haere

 tonu atu i konei i te ara ki Taumata Patiti,

 i Tutaekuri Waimata; heke tonu i taua

 awa tae ki te Wairanga; hei konei ka tika

 atu i te papa tika tae ki te taha o te repo,

 haere tonu i te taha o te repo tae ki Mote-

 ku; mau  atu ko Waitotara, haere tonu i

 Waitotara tae ki Waitangi; haere tonu i

 Waitangi tae ki te arawhata ano. Kotahi

 te wati i kapea ki waho  o taua reti kei

 Waitahanoa—e   20 eka.

   Tena hoki te whenua kei te Wairoa kua

 hokona e to Raka—kei Turiroa haere ki te

 kauru o Waihua. He whenua rahi taua

 whenua. Ekore tenei e roa ka pakehatia

 taua kainga, a te Wairoa.





   Ko  te Waka  Kaka raua ko te Teira te

 Paea kua oatitia hei tangata tumau raua ki

 & te Kuini; ka whakarongo tonu raua ki

 ona Ture ake atu. Ko te Teira e mea ana

 kia hoatu e te Kawanatanga  tetahi kara

 Kuini mana hei tohu mo tona kainga mo

 Tangoio. Ko Aperahama  te Iwi Whati

 hoki e tono kara ana hei kara mo Petane,

 hei tin hinga ma Paora Toki ratou ko ona

 Hau Hau





 BE  WHARANGI   TUWHERA   MA

      NGA HOA  TUHI MAI.

          Pakohai, Hurae 4, 1865.

  Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori.

    Haere  ra e tenei reta ki te Perehi

  kia tukua atu koe ki te " Waka

  Maori o Ahuriri " ki nga iwi e rua—

  ki te Pakeha, ki te Maori. E hoa

  ma tenakoutou. E aku pakeha he

  kupu tenei naku kia rongo mai kou-

  tou ki te mahi a tenei iwi, a te Hau

  Hau mahi kino ki aku taonga—kua

  tahaetia e te Hau Hau.

  Kua  riro taku hoiho i a Karauria

Pupu; kua riro i a Rota Porehua

etahi; kai a  te Waihiku  tetahi. E

te Hau Hau, kia rongo mai koutou;

ki te tae atu tenei reta me whaka-

hoki mai aku hoiho. Ki te kore e

homai e koutou maku ano e rapu he

utu mo aku hoiho ki ta tena tangata

ki ta tena tangata. Ka mutu. Na

to koutou tangata iti, paku.

        Na HENARE TOMOANA.



      Patangata, Hune 28, 1865.

Ei a te Eai Tuhi o te Waka Maori.

   E hoa, tenei te korero kia rongo

 mai koe; a, mau e tuku atu ki te

 panui kia rongo mai  o taua  hoa

 maori. No te 25 o Hune ka tahana

 nga whare o te Paraone Hakihaki e

 te Hau Hau ki te ahi. Ka wera ka

 haere atu etahi o te taha Kawana ki

 aua whare titiro ai. Ka  tae atu ka

 tu mai te wahine o te Hau Hau he

 poropiti; ka korero mai ki aua ta-

 ngata o te taha Kawana. Ko ana

 korero tenei; —"Ena   e ki a te Pa-

 raone i tahuna ona whare e matou, e

 te Hau Hau, ki te ahi. Kaore, he

 tohu tenei na te Hau Pai Marire ki a

 te Paraone mona i kore e tahuri mai

 ki te karakia ki te Hau Pai Marire.

 Koia i tahuna ai ona whare e to ma-

 tou atua ki te ahi. " Te wahine po-

 ropiti e korero nei, ko Eta te ingoa.

 Katahi ano te atua ko te Hau Pai

 Marire!   Mau  haere tonu ai tana

 paipa i tona waha kai haere ai; a kei

 te makeretanga o te ngarehu o tana

 paipa ana! ka wera nga whare o te

 tangata ! Katahi te atua parau.

         Na RENATA PUKUTUTU.



          Nepia, Hume 12. 1865.

 Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori.

    E ta. Tenei kua kite au i tetahi

 reta no Mohaka. E ki ana tokoono

 nga turupa o roto o te Paraki o Mo-

 haka    E ki ana i te whakatau a ki:

 —"  He  tokoono na Turahiri, e ope

  te wai"—mo  te kaha o ratou. I a

  Turahiri pea e kaha; i aua tokoono

  nei he kaha pea ki te kai 

  taewa—ka ki te puku, ka moe. E

  mohio ana hoki au ki tetahi o ratou,

  ki a Ihakara. Ehara  i te tangata

                                                                                               O

  totika nana i motu te kanohi, he ta-

  ngata hauarea noaiho.

            Naku,

 \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_Na TOHA.



 HE KORERO PATUNGA TA-

          NIWHA.

  [HE mea tango mai tenei korero i te

  pukapuka a Kawana Kerei mo nga

" Mahinga a nga Tupuna Maori"—

he mea kohikohi mai nana i mua i

tona nohohanga tuatahi i tenei mou-

tere. ]



Ko  te korero tenei o te toanga o etahi

tangata o mua, ara o nga tupuna, o

nga rangatira o Rotorua.

  Ko  nga ingoa o enei tangata, ko

Purahokura, ko Reretai, ko Rongo-

Haua, ko Rongo-Hape, ko Pitaka.

   Ko te matua tane o enei tamariki,

ko Tamaihu-Toroa.

  Ka  tupu enei tangata, ka kauma-

tuatia, ka rongo ki te tokomaha o

 nga tangata kua mate i te haerenga

 i nga huarahi ma Tauhunui, ma Tu-

 poro me Tikitapu hoki.

   Ko nga tangata e haere ana o Ro-

 torua ki Taupo, ki nga maunga ra-

 nei, ki te whakatau i o ratou nei

 huanga, a, e hua ana te hunga kainga

 ki te whaka roanga o aua tira haere

 nei, kei te kainga ano e noho ana;

 kaore, kua ngaro noa iho kei te ko-

 raha e pukei ana.

   A ka whakatika mai o Taupo tira,

 ko te ara e haere mai ai, ma taua

 huarahi ano, i pau nei tera tira ra.

 A hua noa te hunga kainga, kua tae

 pea kei Rotorua ina te roa, kaore, kei

 taua wahi ano e pukei ana.

   Katahi ka  whakatika tetahi tira

 haere o Rotorua, ka na Tarawera, a

 Roto-Mahana, ka tahi ano te tira i

 ata tae atu ki Taupo. Te taenga,

 atu, ka tahi ka ui utu, ka ui mai hoki

 te hunga kainga, ui atu aua, ui mai

 ana. heoi ka ngaro noa iho. Ka mea

 mai te hunga kainga, " I ma'hea mai

 koia to koutau na ara i haere mai ai ?"

 Ka mea  atu te hunga i haere atu ra,

 '' I haere mai ma te mania o Kainga-

 roa, ma te ara ki Tauhunui. " Ka-

 tahi koia ka whakaaroaro taua hunga

                                                                              o

 nei, me te hunga kainga, ka mea,

 " Ara, kua tutaki pea i te taua haere,

 kaore hoki he huanga tangata o te

 huarahi. "  Katahi ka haere ki te tutu

 ope, ka tae ki nga wahi o Taupo, ka

 haere mai ki te whakatau i reira. Ka

 tae ki te ara, moe noa; ka huaki te

 ata, ka whakawhiti mai i te awa o

  Waikato. Ka haere i te mania  o

 Kaingaroa, ka tae ki te tino wahi i

 noho ai te tupua nei a Hotupuku, ko

  te ingoa o taua. wahi ko Kapenga.

  Rongo kau ano te tupua, rai te haunga

  ahua tangata, heoi ka puta kei waho

  o tona rua, haere ngaro atu te ope

  ra, haere ngaro mai te tupua nei:

  kite noa ake, ehara ! kua tata: hoki

  rawa ake te taua ra i te kitenga atu

  e haere mai ana, ano ! me he puke-

  puke-whenua.

    Ka tahi ka pa te karanga; " Ko

  wai kei muri nei e ! he Taniwha !

              Te Waka Maori o Ahuriri. 7

he  Taniwha !  e haere mai nei. "

Heoi ka whati te ope ra, i te wehi

ano ki nga tuaitara e tutu haere ana

mai, ano he urutira Taniwha moana

nui!  Whati rawa ake ehara ! kua

taki, maumau; ua te tokomaha koia

i ora ai etahi, i mate ai etahi; he oi

ano. Katahi ka kitea, aue! he Ta-

niwha te mea e huna nei i te tangata

o tenei huarahi.

  Ka  tahi ka haere tenei rongo ki

nga wahi o Rotorua, ka rongo rapea

te tini katoa nei; katahi ka kara-

ngatia te rau mawhitu, ka hapainga,

noho rawa atu i te mania o Kapenga,

ka noho ki raro, kei te muru wha-

nake, kei te whiri taura, ka kitea i

konei te whiri maha nei—te  tari, te

tamaka, te whiri paraharaha te rino-

 rino; ka rupeke te whiri.

   Ka tahi ka whakatika nga ranga-

 tira ki runga ki te korero i te maia,

 i te ata whakahaere, i te ata ngarahu,

 i te ata torotoro.

   Ka tahi ka whakatika tetahi o nga

 rangatira ka mea, " Inana, —kia ata

 haere tatou, kaua e  tino tutata atu

 ki te taha o te Taniwha, engari kia

 tawhiti mai tatou i a ia, kia tika

 mai te hau i runga i a ia, ka tahi ka

 whakatata  atu, kei tika atu te hau

 i runga i a tatou, kei tae atu te piro

 ki a  ia, a kei kore e ata takoto a

 tatou nei mahi; kei wawe ia te puta

 ki waho. "  Heoi ka rite enei korero

 i a ratou katoa, ka whakaritea nga

 tangata mo  tetahi taha, mo tetahi

 taha o te mahanga, hei kukume i

 nga taura.

   Ka  whakaritea nga  tangata hei

 pataritari atu i te ngutu o te ana, ka

 rite; ka whakaritea nga tangata mau

 kaheru, me nga  tangata mau patu,

 taoroa, patu paraoa, meremere, ka

  rite.

   Ka  whakaritea nga wahi katoa e

 ngaro ai te Taniwha  ra ki roto ki

 nga koromahangatanga o nga taura,

  ka rite tonu. Ka tahi ka haere atu

 nga kai patari ki te waha o te ana,

  kihai ano i taitata atu, ehara ! kua

 rongo rawa te Taniwha ra i te piro

  ahua tangata.

    Ka tahi ka whakatika mai i tona

  rua. Rongo  kau atu aua nga kai

  patari i te harurutanga o te haerenga

  mai o te Taniwha ra i roto i te rua,

  ano me  te wheorotanga whatitiri !

  Ka takitakina kia pamaro ai te haere-

  nga mai ki waho o te rua; ka kite

  mai ki ana para-mauawa, hei oranga,

  hari ana.

   Ko  te Taniwha kua hamama

  haere mai te waha, kua whetero mai

te arero, kaore, kua tae rawa te hu-

nga ra ki roto ki nga mahanga e tu-

whera mai ra, kua puta kei waho,

ko te takoto roa a te taura raka, i

raro i te raorao.

  Tu  iho ai ki raro i te raorao te

hunga ra, kua eke iho te pane ki ru-

nga ki te taumata, e pika ana nga

tangata, e tuku iho ana ano te Nau-

whea ra, eke ake ana nga tangata ki

tetahi taumata, kua tu iho te pane,

kua ngaro ki roto ki te mahanga.

  He  oi, ka tu tonu iho te hunga ra

i te taumata, me te piki atu te Ta-

niwha ra, ka eke ake te pane ki te

taumata, ka ngaro katoa hoki nga

 peke matamua ki roto ki nga koro.

   Ka tahi ka tautapa te whakahau-

hau a te hunga e tu iho ra i te tau-

 mata, " E ! kua ngaro kei roto: —

kumea !" ka rongo te hunga e pu-

 puri tonu ra i nga taura; ka tahi

 ka kumea, ehara ! kua mau i wae-

 nga nui tonu o te puku.

   Ka tahi ka kowheta te hiku, ka

 rongo hoki i te mamae o nga taura

 kua nonoti tonu ra i waenga nui o

 te puku.

   Katahi ka peke mai nga kai-hapai

 patu, ehara ! kua tu nga ko, me nga

 tao roa, me nga patu, kei te hiku,

 ka rongo katoa te pane i te mamae

 o nga taura kua mau kei waenga, o

 nga patu hoki kua u kei te hiku;

 katahi ka kowheta te pane, ka wha-

 katika mai nga kai-patari e haere ra

 i te manu-kawhaki; ka hoki tata

 mai, ehara ! kua u a ratou nei patu

 kei te pane.

   Ara hoki ko te hunga e kukume

 ra i nga taura, kei te here i a ratou

 taura ki nga pou i poua ra ki o ra-

 tou taha tu ai; ka  tahi ka tango

 tahi ki a ratou nei patu, ka whaka-

 tika mai ki te pane ki te wahi i roa

 te okeokenga, ka pa nga  patu, ka

 peke mai hoki nga tangata o tetahi

  taha, a rite tonu te wahi i u ai nga

  patu, ka u a ratou nei patu katoa.

 He oi okeoke kau aua te Nauwhea

 ra, ka korengarenga noa te hiku, me

 te pane, waenga nui i te ngaunga a

  te patu.



    Nawai, i kaha, i kaha, e tau ana

  rapea te patu a te rau mawhitu ra,

  tukua rawatia atu te Taniwha ra,

  maro tonu me te huhu kua mate.

  Heoi, ka po; ka ao te ra, ka wha-

  katika ki te haehae i taua ika, ano !

  e ka takoto, me he nui tohora! ko

  te ahua ia i rite ki te ahua Tuatete 

  te pane, nga  peke, te hiku, nga

  unahi, te peha, nga tuatara, i ahua

ngarara katoa enei. Ko te nui ano

ia i rite ki te paraoa.

  Katahi  ka  ata matakitakitia te

maia e huna nei i te tangata, i nga

ope, i nga tira haere, roa kau e mi-

haro ana, ka tahi ka mea atu te tini

rangatira ra. " Tena mahuetia nga

kakahu, tahuri haehaea te ika nei,

kia kitea tona puku e horo nei i nga

uri o Tiki. "

  Ka  tahi ka haehaea ki te mata-

whaiapu ki te matatuhua, me te mira

tuatini, te kukumoe-toka, te ngaeo,

e whata ake aua e te ngako o taua

Ngarara  nei, haehae rawa iho ki

roto i te puku nui, ehara ! e noho a

tinana tonu ana te wahine, te tama-

riki, te tane; ko etahi ano kua motu

i waenga, i te pane, i nga riringa, i

nga wae ranei, no te konaenga pea o

nga ngutu, no te whakatanukutanga

o te korokoro ka awhea mai e te hau

o roto o te riu.

  I haere katoa nga mere-pounamu,

 nga kotiate, nga patu-paraoa, nga

maipi, nga tewhatewha, nga pou-

 whenua, nga tokotoko, nga paraoa

 roa, e pukai ana ano me he mea ko

 te whare huata a Maui te maha o te

 heitiki, o te kurupounamu, o te mako,

 o te pekapeka, me te poria. Ko nga

 kakahu enei o roto o te puku—he

 kaitaka, he  pukupuku-patea, he

 pukupuku, he kahu waero, he kaha

 toroa, he puahi, he kakahukura, he

 kahu-kiwi, he kahu-kekeno, he maia-

 orere, he kahakaha, he korirangi, he

 tatata, mangaeka tatara, he pureke,

 me era atu.

   Ka rukea nga tupapaku ki waho

 pukai ai, ka tanumia ki te poka; ka

 mutu tera mahi.

   Ka  tahi ka haehaea te ika ra, ka

 titiro iho ki te ngako, ka tahi ka tu-

 tua ki te taha ki te patua, heoi ka

 kainga e te iwi ra, pau ake ki roto

 ki nga puku  to ratou ito hoki ana

 mai ki Rotorua noho ai.





     PANUITANGA!

  KUA    kite au i te Panuitanga a Heemi i

       roto i te Waka  Maori mo  tona

  mahi hanga waati. No  reira au ka mea

  kia panuitia ano hoki taku whare, koi ki

  nga rangatira maori ko ia anake te tangata

  mahi pera i Nepia. Ko  taku tangata

  hanga waati he tino tohunga rawa. Me

  haere mai koutou ki au whakamatau ai.

  He tini nga taonga kei au—nga waati, nga

  tieni, nga aha noa atu. Ko  te utu o te

  waati e toru pauna, haere atu ki te ono

  pauna. Ko taku tupeka, kaore ano he tu-

  peka o te moutere katoa e rite ki taku.

    Ko taku whare kei te taha o te whare

  puiha i tetahi taha o te rori i te whare

  hoko rongoa nei,

                  Na MANOI,

8               Te Waka Maori o Ahuriri.

 KARANGATIA!

       KARANGATIA! !

TENEI TE HAERE NEI nga kaipuke

  taonga a te HUTANA  raua ko te

EAWINI    i roto i nga marama katoa.

Heoti nei ano te whare e uta te tika tonu

mai  ana i Ingarani i te hanga nei i Parai-

kete, na reira hoki i iti ai te utu.

   Te kau enei takai Paraikete kua tae mai

i tenei takiwa tonu; he whero te ahua, he

ma  etahi, he puru etahi—he mahana ka-

 toa.

   Tenei hoki nga kahu huruhuru, nga

kahu mahana katoa ano hoki, kua tae hou

 mai hei kahu mo te HOTOKE. Otira hei

 aha i korerotia ai tenei whare, te whare

 kua mohiotia e nga tangata katoa o Here-

 taunga.





  Haere mai, tirohia nga parai-

                  kete.

   Na te HUTANA raua ko te EAWINI.

   TOA HANGA HOU.





 TENEI  kua hangaia houtia taku Toa

  1    hanga i te Heekipiri Rori i Nepia;

 kua whakanuia tenei kia o ai aku hanga

 hou ki roto. Hou te whare, hou hoki nga

 hanga. Ekore ano e taea e au te tatau i

 nga hanga; ko nga hanga katoa ia kei au,

 kaore he mea i mahue. Ko  te utu kei

 tona ritenga tonu, he ngaware tonu.

    Ma koutou e haere mai ki te matakitaki.

 Kia  mohio koutou ki te whare, kei tona

 turanga  ra ano i tetahi taha o te rori i te

 whare Kawanatanga  nei i Nepia. E rua

 nga  matapihi o te whare inaianei hei ma-

 tauranga ma koutou; kotahi tonu ia te

  matapihi i mua ai.





     KIA MOHIO KOUTOU,

                     KO TE

  WHARE     O NOIHU.

   Whare Hoko i Waipureku

              I HUAINA KO



     TE AKA O NOA.

  NO   te mea kua tae hou mai he nui nga

        hanga ki a te NOIHU o Nepia nei,

  no konei ka mea ia me kawe atu ki Wai-

  pureku etahi hei hoko ma nga tangata o

  reira, pakeha, Maori hoki.

    Ko  etahi enei ara; he Tera, he  Pa-

  raire, he Kipa, he Pata me nga mea rino

  katoa, he Puutu, he Kai, he Kahu, he aha

  noa atu.

    He mea kaiwhiri anake ano enei hanga

  nana. Ko  te  utu, rite tonu ki to te

  Taone—kaore he whakakakenga.



            KIA MOHIO

   Ko ERUERA PATITANA

            TE KAI HOKO.





  He  Whare  takotoranga Meera ia.

    PANUITANGA.

KO    KAHIKOROWI   e mea atu ana

      ki nga Maori o Heretaunga kia ro-

ngo ratou kuatimati ia tona mahi hanga

tera hoiho nei, paraire hoiho, kara hoiho,

me  nga mea mo  te hoiho to kaata, me

nga mea hoiho katoa. Ko tona whare kei

te Heekipiri Rori, i te ritenga o te whare

parakimeti, i raro mai nei o te Peeke.

  E mea ana taua pakeha kia whakama-

tau nga tangata ki tona mahi. Akuanei

hei te kitenga i te pai o te mahi, i te iti

o te utu, ka hokihoki tonu  mainga ta-

ngata kia mahia e ia o ratou tera.



  NGA  MAHI A TE

       HOTOKE.



    KO   te ROPITANA o Nepia

           e karanga ana ki nga ra-

     ngatira me nga tangata o Here-

     taunga, tenei kei a ia nga tino

    KAHU   HOTOKE—nga   Parai-

     kete, nga Tarau Huruhuru, nga

     Koti Huruhuru, nga Haora Wa-

     hine, nga Kawhe, nga aha noa

      atu.

        Ki te hiahia te tangata kia tuia

     mariretia he kahu mona, kei te

     whare o te Ropitana nga kai tui

     —ahakoa kahu tane, kahu wahine

     ranei. E mahara ana te Ropitana

     tera e pai nga  tangata ki tana

     mahi me ka whakamatau ratou—

     ko tana mahi tonu tenei i Aka-

     rana i mua, he hoko.

         Ko te whare kei ko atu

     o te Toa o te Hutana raua ko te

      Eawini, na te mea kei tetahi taha

      o  te rori.

             Na te ROPITANA.

  WHAKARONGO  MAI.



  ME    haere mai nga maori, me nga ma-

        nuhiri puta mai ki Nepia  nei, ki

  taku whare matakitaki ai ki aku hanga

 hou. Ara ko nga TERA WAHINE; ko

 nga TERA TANE; nga PARAIRE; he

  papai anake, he iti ano hoki te utu.

    Tenei hoki nga Hate, nga Tarautete, nga

  Koti, nga Ringi, nga Piwhi, me nga aha

  noa atu. Kei taku whare enei hanga e tu

  ana, ko te whare e tu aua i tetahi taha o te

  rori i te toa hou o te Hutana.

                  Na RAWHE.



    HAERE MAI KI TE MATAKITAKI.

     PANUITANGA.

  KO    aku hanga i taia atu nei au na ru-

        nga mai i te kaipuke i a te NEPIA

  kua pau tenei te hoko—ekore hoki e toe

  i te papai o aua hanga. Ko  tenei he ta-

  onga hou enei kei au i tenei takiwa na ru-

  nga mai i etahi kaipuke maha; ekore e

  taea te tatau. Ko taku karanga ano i mua

  ra, koia ano tena; ka kore te moni i a ko-

  utou, ahakoa tena, me haeremai ano kou-

  tou ki te matakitaki—tena  te rangi e kite

  ai koutou i te moni ka hoki mai ki te hoko.

    E hiahia ana au ki te hoko taewa; ma te

  tangata e whai taewa ana e haere mai ki

  taku whare, maku e hoko.

                Na te HATANA.

    PANUITANGA



KI NGA TANGATA   O TE WAIROA.

KO    au tenei, ko PERENITIHI o te

      Wairoa  Kai-hoko taonga, e mea atu

ana ki nga tangata o konei kia mohio ra-

tou tenei kei au e tu ana hei hoko; —

          He Huka

           He Ti

            He Paraoa

             He  Pihiketi

             He Paraikete

           He Raka

  Me  nga kahu katoa ano hoki; ma te aha

 e tatau.

    Kai au e tu ana nga, kai me nga

 taonga, e tau ana mo nga tangata rere kai-

 puke.



 TURANGA TERA HOIHO.

 E   MEA. ana a HOURA, kai hanga tera

      nei, ki nga tangata Maori o Here-

 taunga kia rongo mai ratou e haere tonu

 mai  ana ki a ia nga utautanga tera pai o

 Ingarani mai. He mea whakarite marire e

 ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea

 hanga noa. Ko te ritenga o te utu e nga-

 ware ana.

   Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka

 mauria mai ki a ia.

    Heekipiri rori.



 TENEI TE HANGA!

 ERIMA     nga pouaka TERA TANE,

     me nga TERA WAHINE  katahi tou

 ka tae mai ki au—e wahia ana e au inaia-

  nei ano.

     Te  utu o te  Tera Tane  kotahi

 pauna, te kau ma rima herengi—haere atu

  etahi ki runga ake.

                  Na RAWHE.



     PANUITANGA.

  HE    pakeha hoko i nga kai maori nga

        tangata kua tuhia nei nga  ingoa

  kiraro iho—ara, i te witi, i te aha noa.

     Ko te WATA ratou ko KENERE

              ko WATA ano.



   WHAKARONGO!!

  E MEA    ana a WIREMU RAETE-

       PONE, o Waipawa, ki ona hoa

  Maori kia rongo mai ratou e hokohoko

  tonu ana ia i te Witi, i te Poaka, te aha noa

  atu hoki a te tangata maori.

    Rupeke katoa nga taonga, me nga kai

  pakehai kei tona whare hanga i Waipawa e

  tu ana hei hoko.



     PANUITANGA.

  KIA    rongo mai nga tangata o Mohaka

         me nga tangata haere hoki. Tenei

  kua oti o au te whakatakoto rongoa wha-

  kamate kuri i oku whenua katoa i Mo-

  haka, i Waitaha hoki.

                   Na PIATA

                          o Mohaka.