![]() |
Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 2, Number 38. 03 December 1864 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
TE " KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. " No. 38. ] NEPIA, HATAREI, TIHEMA 3, 1864. [VOL. II HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI MAI. HE maha nga tangata kai te tuhi mai ki nga hoiho ngaro kei a ratou e noho ana. Kaore e mohio nga pakeha ki te reo maori, no konei pea i kore ai e tae atu etahi o ratou ki te titiro. Ko tenei e mea ma matou me ta katoa nga reta hoiho ngaro ki te reo pakeha kia mohiotia ai. He mahi reta a nga tangata ekore e o ki te nupepa. I TERA mutu aua i te Mahia te korero o to haerenga ko te Makarini ma ki te whenua—ko tenei me haere tonu mai i korero. Heoi, — Manei, te 24 o nga ra o Oketopa, ka whakatika mai matou i to I Mahia ka ai mai matou ki Nuhaka. Matou ko Whanga, ko Tamihana Taruke, Otene Tangihaere, kowai tangata tangata atu, i haere mai. Tae tonu matou ki Nuhaka. ki te kainga, ka rokohanga ko te Matenga Tukareaha, i tona kainga i tera taha o te awa e noho ana. Ka noho ka korerorero i reira; muri iho ka ki mai a te Matenga kia haere ia ki te tiki i ona tangata i uta e ngaro ana; ko matou me whiti mai ki te kainga i tenei taha o te awa noho ai, hei te ahiahi ka korero ai. Ka mutu, haere mai ana matou ka whiti mai i te awa. Ka pa te karanga a te tangata kainga; —" Haere mai ! Haere mai! Haere mai te Makarini! " Katahi ka whakaarahia ta matou teneti, ka noho. Ki hai i roa ka tae mai a te Matenga ma, ka timata te korero. Mo te hoko anake i te whenua ki a te Kuini te korero a nga tangata; mo te hoko anake, i Nuhaka haere atu ki Waikokopu. Ki atu ana a te Makarini; — " Kua tae mai ano ra e te Matenga to puka- puka ki au i mua kia hokona tetahi piihi o te whenua; a, whakahokia ana mai e au tetahi pukapuka. E tika ana ano ra ta koutou ki ko tona otinga tena. Otira, waiho kia mahia mai. tera pito o to koutou kainga kua riro mai nei i te Mahia, me te ahu mai ano ki konei. Ko nga ritenga e ki mai nei koutou mo te taha Kawana —ara, kia Kuini katoa koutou—e pai ana tena. Taku mahara ano tena i roto i nga takiwa o te kino o te Motu nei kia whakakotahitia nga tika- nga i runga i tenei waka i a Takitimu, i Here- taunga mai ra ano, a, Tikirau atu. He waka ano a Tainui, me ona tikanga ano, me tona totohu atu. He waka ano a Taki timu, me ona ritenga ano. Toku hiahia ano tenei kia whakakotahitia o tatou whakaaro o runga o tenei waka. Ko te taha mo te whenua me ata mahi marire. " Kei runga ko Henare te Whiakama; — " Kaore; me mau e koe inaianei. Taku ritenga i mua, ka mate a te Ratau ka hunaia katoa nga tangata. Ina hoki, kua mate a te Mahia i a koe me mau tou hoki e koe taku piihi, kia noho tahi taua i runga i te Kawanatanga, kia aroha tahi ai taua. Mau au e whakakino ka kino ai au. Ko tenei me mau tonu koe i taku piihi inaianei. " Kai runga ko Hami te Hau; — " Haeremai! e taku matua, e te Makarini. Ka hoatu ano te roro kai ki to aroaro, kaua e koe e pana. Kaua e ki tera atu te tukunga. " Tera atu te roanga o aua korero, ekore e taia te korero. Muri iho ka korero ko Tukareaha, ko tetahi atu, ko tetahi atu atu—mo te hoko whenua anake. Muri rawa iho tu ake aua ko Ihaka Whanga, ka ki kia kaua ratou, nga tangata ' o te kainga e whawhai ki te hoko rawa inaianei. Engari me waiho marire. Ko te Wairoa ta te Makarini i haere mai ai; me waiho kia tutuki tana haere e haere nei. Ko te whenua, ka riro ano te whenua; engari, ki taua whakaaro me waiho kia tetahi pito o te whenua, katahi ka nuku haere mai. Mutu ana ta tera korero, tu aua ano ko te Makarini, ka ki; — " Kia rongo mai koe, e te Matenga. Tenei taku kupu ki a koe. E whakarongo atu ana au ki ta koutou korero, he whenua uruuru to koutou whenua. Ehara i te whenua motuhake ki tetahi papanga anake, Tenei taku—ko te piihi e motu- hake aua ki a koutou me tuku mai e au tetahi pakeha, mo ka hoki mai au ki te Mahia, hei titiro ki taua wahi. Ko te nuinga o te whenua, kia oti i a Ihaka, i a Tamihana, i a koutou katoa, ka tika ai te rironga i au. " Heoi, katahi ka korero tonu. Ka ki nga tangata ki te noho he i a ratou. Ti- tiro ratou ki te taha katau, he Kuini; titiro ki te taha maui, he Kuini. Ko ratou anake e noho he ana; ko a ratou kai pirau iho i runga i nga whata, pau etahi i te kiore, i te kore pakeha. Ko nga tama- riki hoki e hiahia ana ki te mahi turapa i te taha Kuini. Katahi ka ki atu te Maka- rini me hoatu ia he moni hei mahi rori i Nuhaka atu, a, te one i te Mahia, hei ara kaata kia taea te mau i nga kai ki te tu- nga kaipuke i te Mahia. Me tika taua ara i te taha ki uta, tena ano he ara tawhito. He koa anake nga tangata; katahi ka whakaae te katoa ma ratou e mahi. Te penei hoki te Kingi ki te wha- kapai i nga kainga o ana tangata. Heoi—No te 25 o nga ra ka whakatika mai matou ka anga whaka te Wairoa mai. Tae mai matou ki Tahaenui ka titiro ki te pai o tera kainga; haere tonu mai matou tae awatea mai ki te Uhi, te kainga o Ngatikurupakiaka. Ka whai korero nga tangata o konei ki a te Makarini. Mo te hoko i te whenua anake nga korero o ko-
![]() |
2 2 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. nei. Haere tonu matou ko Kopu Pitiera ma, ka tae ki Waihirere, te kainga o Paora te Apatu. Kaore he korero i to matou taenga atu, he ngaro no nga tangata; te- tahi e mea ana kia rite rawa a ratou korero katahi ra ano ka korero ki a te Makarini. Titiro ana matou ki te pai o te Whare Ka- rakia i tenei kainga. Ko Rihimona Manu- hiri te tohunga hanga i taua whare. Kaore rawa pea he whare i nga kainga maori katoa kia rite ki tenei whare. Katahi ka whiti matou ki te whare pakeha noho ai. No te 26 o nga ra ka tae mai te tangata o Nuhaka. He korero ki a te Makarini kua tino tumau te whakaaro o nga tangata i muri i a ia kia hokona nuitia te whenua i reira. E ki ana ratou kua oti to ratou whakaaro kia Kuini katoa ratou, ekore ratou e pai kia taka ki waho o nga Ture o te Kuini. Whakaaetia ana ta ratou tikanga e Ihaka ma. Heoi, oti ana i a te Makarini kia tae mai ia ki Nepia ka tonoa te kai ruri; kia oti te ruri ka whakaritea nga utu. Ka mutu, mo te 27 o nga ra ka tikina mai te Makarini e nga tangata o Waihirere kia haere ki te kainga korero ai. To ma- tou whitinga ki rawahi ka rokohanga atu e noho ana nga tangata—katahi ka timata te korero e Paora te Apatu: — '' Haere mai te pakeha ! Haere mai te Ma- karini ! Ko to tuarua mai tenei. Tera taenga- mai ou e ora ana nga rangatira o te Wairoa. Ka kiia kia tukua te whenua i reira. I tenei takiwa i muri mai ka tu he ritenga ke. Ka tae mai a te Moananui kia haere ki tona Kingitanga. Ka tae matou ki reira, ka ki nga tangata o Heretau- nga kia tapoko matou ki roto ki te Kingi. Kaore matou i pai. Ka ki matou hei Kawana matou. Ko etahi iwi i tu hei Kingi. Na, ko to matou ritenga i reira ai he pupuri tonu i te whenua— akakoa Kawana, pupuri tonu. Na no te taenga atu o Ihaka ki Nepia ka ki mai koe kia tukua tetahi wahi o te Mahia hei taone. Ka ki a Ihaka kei nga tangata o muri, kei a matou, te ritenga —mana e whakaae, mana e kore. Muri atu, ko Toha. Na, ka ki mai ano koe kia tukua atu te- tahi wahi o te Wairoa hei taone. Muri atu, ko Pitiera Kopu. Ka ki ano koe kia tukua te Wai- roa tetahi wahi hei taone. Ka tae mai a Kopu ka whakaaetia e au. Ko te whenua e tukua ana ki a koe inaianei ka timata ki te Wai o Tureia: haere tonu ki hea atu, ki hea atu, kaore au e mohio ana ki nga ingoa. Koia hoki tenei, he kainga nau i tumanako, kia nui tonu te utu—kia £10, 000! !" Katahi ka korero etahi tangata; he pena anake te ara o te korero. Muri rawa iho ka tu ko te Makarini, ka ki; — " I taku taenga tuatahi mai ki te Wairoa, i era tau atu, e homai ana he whenua ki au i reira ai. A, tena ano hoki e riro taua whenua i au i taua takiwha mehemea i puta ki te moana — ekore hoki e pai kia araia atu te pakeha i te moana. Ko nga mea ena e kake ai nga mahi pakeha. ko te moana, ko te awa—a, ekore hoki au e pai kia panaia ratou i ena painga. Penei ekore e tika nga mahi hoko a: te pakeha, ekore hoki o rawe ona taone. Ko te takiwa tena o nga rakau nunui o te Wairoa e ora ana; ara, ko te Apatu, ko te Koari, ko Ngarangimataeo, ko te Apatari. Ko ena rakau kua pirau, kua hinga ki te whenua; ko koutou tenei, ko ona hua, e korero "mai nei ano ki au mo taua whenua ano. To mea i kore ai e tukuna ki te moana te rohe i tera takiwa, ho mea na te Koari ekore ia e tika ki te tuku i te taha ki waho o te Wairoa. He haerenga hoki no ona tupuna ki Maungaharuru ki te tahere manu; te hokinga mai kua hemo i te kai. No te taenga mai ki te kainga o te iwi e noho mai nei inaianei i te taha ki waho o te Wairoa katahi ka karanga- tia ki te kainga, ka tapaetia ki o ratou aroaro nga kai o nga hangi e tao ana, ka kai, ka ora. No konei te Koari ka hoatu i te whenua ki a ratou; a, ekore hoki ia e tika kia hokona ki te pakeha i muri mai. He hanga pai ano ra te whenua ki te ata wha- kahaerea ona tikanga. He taonga ia e mate nuitia ana ano e te pakeha raua tahi ko te maori. Otira, tera te mea e nui ake ana i te whenua ki toku whakaaro; ara, ko te whakakotahitanga o te tangata, ko te whakatupuranga o te aroha i roto i te pakeha raua ko te maori. Nui rawa atu te pai o tenei ki taku whakaaro i to te whi- whitanga ki te whenua. E ki ana te tangata kua tupu he riri, he tautohe, he aha. i roto i te hoko o te whenua ki te pakeha. E tika ana ra. Otira na te aha i pena ai ? Na te poka noa mai ra o te tangata. He penei hoki me koutou e mea nei ki te hoko i to koutou whenua inaianei. E mahara ana koutou na koutou ake ano te whenua; me te tangata e hoko ana i tana kete taewa, i tana hoiho, i tana aha, e mahara ana nana ano. Ko te ta- ngata poka noa mai e ki ana kia kaua koutou e hoko; ahakoa no koutou te taonga, kaua e hokona. I penei hoki a Taranaki i tupu ai te kino. he poka noa mai na te hunga Kingi; te hunga nana koutou i tahu ki te ahi—a. e mahi nei ano inaianei ki te whakaara i tona Kingi hei ariki mo koutou, mo o koutou whenua hoki. Kaore rawa i penei te pakeha ki a koutou. Ekore hoki e taea e koutou te ki i penei te aroha kore o te pakeha me te iwi e whakatu nei i tona Kingi. Titiro rawa atu au ki te motu nei. ki tena taha, ki tena taha, ka kitea iho e au te pai. te aroha, to noho marire, e tupu ana i roto i te hoko o te whenua ki te pakeha. Te iwi e noho he ana, e noho puhaehae aua, tetahi ki tetahi, i te maori- tanga, no te nohoanga o te pakeha ki tona kainga kua marama—kua haere tika nga whakaaro, kua pai. E taea ano e au te whakahua i nga kainga maha i penei ai. Otira kua oti ano i au etahi te whakahua; ma koutou ano hoki e ata rapu—ehara ienei i te whakaaro pohehe, i te pu- haehae, o te ngakau maori nana tatau i whaka- kino. Ekore ano ra au e tino ki ekore rawa e puta he tautohe i roto i a koutou ko te pakeha apopo ake nei. Engari me titiro marire koutou ki te take e puta ai tena he—me kore i te ngakau maori ano. Ki te mea na te pakeha, kai raro ia i te Ture e noho ana, ka taea ia i te mana o te Ture; me koutou hoki, e tika ana kia taea hoki koutou i te mana o te Ture, kia kotahi ai wha- kaaro. Ko tenei e tukua mai ana e koutou tetahi whenua ki au. Ko koutou kai te mohio ki ona robe, ki te rahi, ki te aha; ko au e kuare ana. Ko etahi pea o nga rohe kai te mohio au, ko etahi e ngaro ana i au. Heoti taku ki inaianei, kia oti te whakahaere i taua whenua katahi au ka whakapuaki i taku whakaaro. Engari ki te hiahia koutou kia noho he pakeha i roto i a kou- tou, kia rahi te whenua hei nohoanga. Otira kei a koutou tenei; ma koutou e whakaiti, ma koutou e whakarahi. Ehara moku anake nga painga o te taone pakeha, ma tatou tahi. He maha enei pakeha e whakarongo mai nei. Na, e hiahia ana au kia whakaputaina tetahi ku- pu ki a koutou i a ratou e tu nei. Tena pea kua puta te ki a tetahi o ratou kia puritia e koutou te whenua. Na. kia rongo mai koutou, ehara i te whakaaro ki a koutou i pena ai; engari mona ano. E whai ana kia tutuki ana whakaaro pehea ranei i runga i te kuaretanga o nga maori; he mea kia kati tonu te kainga i runga i tona ahua maoritanga nei ano kia puta ai ona ritenga pehea ranei. Tena ka pakehatia te kainga, ka whai putanga mo te uaua o te tangata, mo te matauranga o te tangata—ka kake tahi te paketu me te maori i raro i te atawhai o te Ture, o te Kawanatanga. " Tera nga kupu whakahoki a Paora te Apatu; ekore e taea te korero, kua noa hoki te nupepa nei. No te otinga ( te korero kai ana nga maori me nga pakeha i nga kai a Paora. Me mahue hoki ko te "tatua a Hikakawa ?" No tetahi rangi
![]() |
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. i muri mai ka riro i a Paora raua ko Kopu kotahi mano pauna mo taua whenua. Heoi, oti ana tena. [Hei tera nupepa te roanga. ] KAORE he korero tikanga o raro mai. Engari ko te Runanga nui o te Kawana- tanga o te motu katoa nei kua hui ki Akarana; he rapu tikanga, he whakatakoto ritenga, mo nga raruraru o tenei takiwa. O O Ko te Makarini kua riro ki reira. Kotahi te kaipuke uta hoia kua riro mai i Ingarani; e wha rau nga hoia kai runga. Kei te moana e rere mai ana, meake pea puta ai. Kotahi te kaipuke nui no Ingarani kua u mai ki Nepia nei—80 pea nga tangata i eke mai i runga hei tangata mo tenei kainga, mo Heretaunga. Mataikona, Noema, 1864. KI A HEMI WURU. He korero Ienei no te hemonga o te Wiremu Potangaroa. Ko ana korero i tona oranga he korero tonu mo te pai anake, a, tae noa mai ko te pakeha. Pai tonu nga ture a te pakeha ki tana mahara. Koia hoki ia i kawe ai i ana korero ki nga whenua maha o te motu nei. No te nui- nga o tona mate, no te 29 Akuhata 1864, ka tangi ia ki a maua, ki ona iwi hoki i te tonga i te rawhiti. Ka whakahuatia te waiata: — Tena koutou te hua mai na, e; Ko te kiri a waho te tirohia mai na e: Ka taka ko roto nei, me ika ora au e, Ki te iwi ra e, e haupu mai i taha ki te tonga e, Ki a te Toritori, me aba atu koe ra, Me tangi atu koe ki te tangi o Rakauri e: To rangi o Rikiriki te ra kui te raro e— Kia mate i te matua e ora mai ana koe ra Hei whakamahurutanga mohoku ki te iwi e. —Ka mutu te waiata ka tangi. No te 30 o nga ra o taua marama ka korero ki a ko tana kupu penei; —" Hei konei ra korua. Kia mau ki a korua pakeha hei matua mo korua. Ma ratou korua e ata- whai. No te mea ia kei te ora ano te hika o Papaama hei manaaki mo korua. Ko tenei i waiho he korua e au—he matua mo korua ko te pakeha. " No te 5 o nga ra o Hepetema ka poroporoaki ki a maua; — " Hei konei ra; kia manawa nui te noho i runga i te kainga. " No te ono o nga ra ka hemo. Na HORI POTANGAROA. REGISTER OF STRAY HORSES. At te Pohue—one bay gelding, white marks of rope on neck. Apply to Kipa. At Omarunui—an entire horse—Description to be forwarded to Hohepa Paora of that place. At Kaiarero, Petane—a light red bullock; one of the ears split or " cut; " brand on right shoulder, thus and A G on thigh; white marks on left fore leg and on thigh. Apply to Rewi Tahana of Petane. At Omarunui—a black horse, about two years old, no brand. When first seen at the above place he was an entire, but he has since been castrated in consequence of biting the natives' horses. Apply to te Awa Puni as above. At te Pakipaki—a bay horse or mare (sex not stated), brand Xn. Has been running at the above place about two years. Apply to Pene- tiki Pokai as above. Ihaia Hutana (a Half-caste) is prepared to break in horses. His charges are from £3. to £5. Any person requiring his services, will please apply to him at Waipukurau. P A N U I T A N G A. HE kai hoko hoiho au. Ka tae mai te hoiho a te tangata ki au me hoko tonu e au; ka kore, ka waiho iho i au maku e hoko atu, ma te tangata nana te hoiho te ritenga ki au. Nga hoiho e waiho ana ki au ka kawea e au ki roto ki te tai- epa 25 eka te rahi; he nui te kai. te wai. Kia pahika atu i nga wiki e rua e noho ana ki roto kaiahi ka mea au kia whai whakaaro te tangata— ki te rua tonu wiki e noho ana kaore tahi he utu. Na TANA, Kei te taha ki te MIRA a, TAMATI i NEPIA. Noema 28, 1864, P A N U I T A N G A. KI nga maori o Eparaima, o Porangahau, Kia rongo mai koutou, e nui ana toku pouri, toku riri hoki, ki a koutou mo to koutou mahi e whakangau tonu nei i te poaka i runga i taku whenua i Parimaahu. Te whakaaro koutou ki aku hipi, te aha. Ka kore koutou e whakarongo mai ki toku panuitanga noi, katahi au ka whai ki te ritenga o te Ture a te Kuini—tena te takoto marire nei. Na TAARE NEANA. KARANGATIA! KARANGATIA: TENEI TE HAERE NEI nga kaipuke taonga 1 a te HUTANA raua ko te EAWINI i roto i nga marama kuroa. Heoti nei ano te whare e uta tika tonu mai ana i Ingarani i te hanga nei i te Paraikete, na reira hoki i iti ai te utu. Ngu kuhu huruhuru o tenei wharo mo te hotoke, he mea uta tonu mai i Kotorani; nga hate, no Ma- rikena tonu mai hoki. Ko te Tupeka o tenei whare he hira ke noa aku i to etahi whare to pai—ki te tangohia i te pauna kotahi ka hoatu noa he paipa hei puranga. Ko nga piwhi e iwa pene, tae ki te 11 pene, mo te iari; he kura mau—ki te moa ka whakama- tauria tera e hold tonu mai te tangata ki to hoko. Ko nga kai katoa hoki kei konei e takoto ana; ko te huka kaore he kirikiri i roto. No mua noa utu ano tenei whare, ehara inaianei; ehara i te mea tupu ako i te po kotahi me te harori te ahua. No konei hoki i ngaware ai te hoko; he mohio hoki no ona tangata ki ana mahi, ki te tango mai i te kahu pai, i te kahu iti te utu o rawahi. Na te HUTANA raua ko te EAWINI. WHAKARONGOMAI. KO au tenei ko RAWHI, i te toa i tetahi taha o te rori i te whare Kawanatanga i Nepia, kua noho ke ki tetahi whare e tu ana i tetahi taha o te rori i te toa hou o te HUTANA ma. Me haere mai nga maori, me nga manuhiri, puta mai ki Nepia nei, me haere mai ki taua whare oku ki te matakitaki i aku hanga hou. Ara, ko nga Tera wahine, nga Tera tane, nga wipu, nga paraire, me nga aha noa atu—e wha nga pouaka hou mai no nga whenua pakeha e wahia ana e au inaianei. Tera hoki nga Koti puru, nga Tiakete, nga Tarautete, nga Hate, nga Ringi, nga Piwhi, me nga aha noaiho—he mea ngaware anake te uta, he mea pai anake hoki. Haere mai ki te Matakitaki.
![]() |
4 4 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. TE ORANGA MO TE WAEWAE. HE panui atu tenei ki aku hoa maori kia mohio ratou ko taku whare tawhito, hoko puutu nei, i tetahi taha o te rori i te Whare Kawanatanga, kua tukitukia, kua hangaia houtia. Inainei kua ahua hou taua whare; koi he te tangata haere mai, he whare tangata ke. Katahi ano ka u mai aku pouaka puutu maha. He puutu tane, he puutu wahine, he puutu tama- riki—ahua ke etahi, ahua ke etahi. Ma koutou e haere mai ki te titiro. Na REATANA, Kai tui puutu. Nepia, Noema 16 1864. E rima Pauna hei Utu. KUA NGARO, kua tahaetia ranei ratou ko etahi atu i a Oketopa kua hori nei, tetahi KAU RAHOPOKA., he whero te kara; ko te parani kei te papa. Tetahi he KAU RAHO- POKA ano; he whero, kotingotingo ma nei e uru ana ki roto ki te whero; ko te ihu me nga taringa he tu a pouri; ko te parani kei te kaokao katau —kua whakamahia taua rua. Ka hoatu nga pauna e rima ki te tangata mana e whaki mai ki au aua kau. TEONE HATINGA. Waipukurau, Hepetema 22, 1864. ERUA PAUNA HEI UTU. KUA HAERE KE i roto i te taiepa o te PAAKA, i te whakawhitianga i ko atu o te Awapuni, tetahi HOIHO WHERO;, kaore he wahi ma; ko te parani kei te pakihiwi, he penei P H Ko nga moni i runga ake nei ka hoatu ki te tangata mana e mau mai taua hoiho ki a te Pa- ratiweti, te rangatira o te Peeke i Nepia i runga i te rori e anga atu ana ki te Whataapuka. Na TAMATI TANA. Nepia, Hepetema 28, 1864 TURANGA TEEA HOIHO. E MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta- utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite marire e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana. Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria mai ki a ia. Heekipiri rori. WHAKARONGO!! E MEA ana a WIREMU RAETEPONE, o Waipawa, ki ona hoa Maori kia rongo mai ratou e hokohoko tonu ana ia i te Witi, i te Poaka, i te aha noa atu hoki a te tangata maori. Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pakeha. kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei hoko. TAHUTI MAI! TAHUTI MAI! TENEI nga hanga e makaia noatia ana e au; ehara i te tikanga utu ona utu. Ko nga hanga katoa o te pakeha, ina anake kei au—nga paraikete, nga hate, nga tarau, nga kahu raumati, nga kahu hotoke, nga kai, nga tupeka, nga aha noa atu. Ko te ahua he pai anake; ko te utu he iti noaiho—he mea hoki naku kia we te riro, i whakaititia ai. Ma koutou e haere mai ki te ti- tiro; ahakoa hoko, kore ranei, me haere tonu mai. Na te NOURE \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_Kei Hekipiri Rori. KO WETARIKI TAROUA e karanga atu ana ki ona hoa kia rongo ratou ki ona hanga hou tenei katahi ano ka tae mai. Hirake noa ake te pai o enei hanga i ona hanga katoa o mua iho. Ko etahi enei, ara: — 144 pea Tarautete Katene whakatawakawaka nei—he mea raina katoa 1000 iari Piwhi, ahua whero nei 500 iari Paranera, he mea tu ke, he mea tu ke 100 pea Puutu, he mea Watataita 144 pea Puutu Wahine 144 Panikina 100 Paata paku nei, whai kopani rawa 30 nga Umu 30 nga Ti Kera 30 nga Paata nunui 50 nga Tiakete kahu huruhuru 5 pouaka Karaka Me nga Paraire, nga Kara, nga aha atu, mo nga hoiho to kaata. Ka tata hoki te puta mai etahi hanga maha noa atu na runga mai i tetahi kaipuke no Ingarani. Kia mahara koutou ki te ingoa, ara: — WETARIKI TAROUA, O WAIPUKURAU. Kia hohoro mai te tangata hoko, koi pau. PANUITANGA. KO aku hanga i taia atu nei au na runga mai i te kaipuke i a te NEPIA kua pau tenei te hono—ekore hoki e toe i te papai o aua hanga. Ko tenei he taonga hou enei kei au i tenei takiwa na runga mai i etahi kaipuke maha; ekore e taea te tatau. Ko taku karanga ano i mua ra, koia ano tena; ka kore te moni i a koutou, ahakoa tena, me haeremai ano koutou ki te matakitaki—tena te rangi e kite ai koutou i te mom ka hoki mai ki te hoko. E hiahia ana au ki te hoko taewa; mate tanga- ta e whai taewa ana e haere mai ki taku whare, maku e hoko. Na te HATANA. PANUITANGA. KUA TAHAETIA, kua HAERE KE ranei, tetahi hoiho uwha; e rua nga tau o taua hoiho, kaore he parani, ko te ahua he whero; ko te tu, he kaha uaua nei te tu. Te kitenga whaka- mutunga nei i kitea ki Otaia, he mutu rakau i runga atu o Waipukurau. Ka riro i te tangata mana e whakahoki mai e rua nga pauna moni. Ki te kitea i te tangata e haere ana i muri i tenei pa- nuitanga ka whakawakia taua tangata, ka tukuna te taumahatanga o te Ture ki runga ki a ia. Na HENARE RATA, O Waipukurau. Oketopa 24 nga ra. PANUITANGA. HE pakeha hoko i nga kai maori nga tangata kua tuhia nei nga ingoa kiraro iho ara, i te witi, i te aha noa. Ko te WATA ratou ko KENERE ko WATA ano. RONGOA WHAKAMATE. HE Rongoa Whakamate Kuri kua oti te wha- katakoto noa atu ki nga whenua o ARIKIHANARA ROI, Ruataniwha.