Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 2, Number 28. 25 June 1864 |
1 1 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. " No. 28. ] NEPIA, HATAREI, HUNE 25, 1864. [VOL. II. HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI MAI. Kua tae mai nga moni a Nirai Runga IOs. mo te tau kua hori nei. Ko nga moni a Renata Hoekai 10s. kua tae mai mo te tau hou ka timata nei. Na te Awa Puni nga moni e wha herengi kua tae mai hei taunahi nupepa mana mo te tau hou e haere ake nei. Kia hohoro te homai i nga toenga, kia we te rite tana. Ko Paora Rerepu, ko "Wiremu Paekohe. ko Wi te Rua Maunga, ko te Mina, ko Nirai Runga, ko Matene Ruta o Rangiwhakaoma, ko nga tangata o te Mahia, o Waipukurau, o Kairakau, o Turanga, o hea atu, me te Runanga o Waerengaahika hoki, me homai katoa i te moni mo a ratou nupepa o tenei tau ka timata nei, kia haere tonu atu nga nupepa ki a ratou. No te 19 o nga ra o tenei marama ka huihui mai ki Nepia nei a te Moananui Tareha, me etahi o toua iwi, ara, a Nga- timahau o Omarunui. Ko nga kaumatua o taua hui ko Wharerangi raua ko Nopera. Ko etahi atu, ko te Waka te Kawatini, ko Paora Torotoro, ko Paora Kaiwhata. Ko te Taka raua ko te Waka Takahari o Petane. Te ritenga o taua huihuinga, hei wha- ka oti i te Kaweka, i Puketitiri, ki te pa- keha. I tangohia nga moni mo Puketitiri, £400; mo te Kaweka £300—hui katoa £700 i riro i a ratou. Te whiwhinga ki aua moni haere aua ki te hoko paraikete mo ratou, me etahi atu mahana mo te makariri e ngau nei i te tangata. Ko taua whenua, ko te Kaweka, ua te Moananui, kua mate nei, i hoki i te tuatahi; otira, na ratou tahi ko aua kaumatua o Ngatimahau. To te pai tona hua, he hoko atu he hoko mai. Waiho nga mahi maro ki etahi atu whenua; waiho mai te mahi o te atawhai, o te pai, ki Heretaunga. Kua riro atu a te Moananui, te tangata whakaae tonu kia hokona nga whenua e takoto kau aua mo te pakeha. Kua ngaro hoki nga kaumatua tohunga i karanga i to ratou oranga kia haere mai he pakeha hei noho mo Here- taunga. Ngaro rawa atu ratou, ko o ratou kupu kei te ora; inahoki ra, e mahi nei nga tamariki, e tuku aua i etahi wahi whenua mo ta ratou taonga nui mo te pakeha. TAURANGA. Te rongo mai o Tauranga, he riri ano —meake ka riri ano i taua kainga. Nga maori Kingi kua huihui ki reira inaianei, no Waikato, no Rotorua, no Tauranga ano, e kiia ana kotahi mano; ko etahi korero e kiia ana kotahi mano, e runa rau—otira kaore matou e whakapono ki tenei. Ko Rawiri, ko Wi Tamihana ano, o ratou rangatira. Kua tae mai te pukapuka a Rawiri ki te rangatira o nga hoia i reira, he karanga kia riri ano ratou—e ki ana ko te haere mai ratou ki te huaki ki te pa o nga hoia. He korero whakapehapeha noa ra tena. Ekore ano hoki e taea e ia te pa hoia—hei mate nui mona tena ki te mea ka whakamatauria taua pa. Katahi matou ka rongo i roto o tenei whawhai ko te maori hei tiki mai i te pa hoia. Engari ta matou i kite ai ko te hoia hei huaki ki te pa maori. Katahi ano tenei ritenga. Ki ta matou whakaaro he whakamomori ia. E pai aua, nana ano taua whakaaro. E ki aua kua riro tetahi o nga rangatira o ratou ki te tiki ia Ngatimaniapoto kia haere mai ki taua whawhai. HE WHARANGI TUWHERA MA NGA HOA TUHI MAI. Patangata, Hune 1864. Ki A HEMI WURU. E hoa, ekore au e mutu te utu mo taku nupepa; ka utu tonu au i roto i nga tau katoa e haere ake nei. Ekore au e pena me nga tangata kuare e kaiponu ana i ta ana moni. Otiia, ehara i te kaiponu: he whakaatu tonu i tonu kuaretanga. He mea hoki kua oti te whakatau a ki e o ratou tipuna; —" Te pia o Tahitokakaware"—heoi, ware tonu iho nei hoki o ratou whakaaro. E hoa, ana te moni mo tenei tau; kei hoha koe ki ta aku nupepa—me tuku tonu mai i nga rua wiki katoa e haere ake nei. NA RENATA PUKUTUTU. Pourerere, Hune 7 1864. Ki TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI. He kupu atu tenei naku ki a koe kia tukua atu kia rongo mai o taua hoa maori. Ka rongo nei au i te korero a te Rangihiroa, raua ko tona taina ko Kingita. Taukiri ! koe te Rangihiroa ! koma ko to taina ! He aha ra te rawa a o taua hoa pakeha i tahuri mai ai korua ki te ki kia patua ? E hoa ma. e tatou maori; kaua ra e kukua a matatia te korero mo tatou hoa pakeha. Engari me whakahangai, he kingi—he kingi; he kawana—he kawana. Engari kia mau ano ki te kupu a to tatou nei tipuna, a, Kahungunu. Ko tana kupu tenei; — " Te noti wharanui a Tamatea, whara mai i tawhiti. " Tetahi, Karoro tangi amiomio ra runga mai o Taputeranga. Patiki taha rangi Otiere. " Kanui te pai o nga whakatau a ki a to tatou tipuna; rite tonu te karoro me te wharangi ki te pakeha. Kati ra tatou me mau atu i te whakatau a ki a to Waikato tipuna; —" Waikato taniwha rau. " Waiho atu i a Waikato tona mahi pohehe. Ka huri tena. E hoa; tena nga moni mau mo tenei tau hou ma Teone Neana e hoatu ki a koe. Ena ia e tae atu ki kona. Na MORENA. Kopanga—Hune 22 1864. Ki A TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI. E ta—mau e tuku i taku reta ki te perehi. He mea, atu tenei ki nga tangata o Patangata, o te Aute hoki, kia rongo mai ratou e nui aua toku
2 2 |
▲back to top |
2 TE WAKA MAORI O AHURIRI. mate i a ratou e whakangau haere nei i te poaka i runga i toku kainga i Oero. I tera hotoke mate rawa ana etahi o aku reme i te hanga e omaoma haere ana i te wehi ki nga kuri e kawea ana mai hei whakangau poaka. Tera ano hoki e pena ano i tenei hotoke ki te waiho e au kia mahi ana nga tangata i taua mahi. No naianei ka mate tetahi poaka rarata noaiho a nga pakeha kani rakau i Oero i aua kuri e korerotia nei e au. Na, kia rongo mai koutou, ekore rawa au e pai ki tenei mahi a koutou. He panui atu tenei kia mohio koutou te hunga whakangau, ki te kitea koutou e au ki konei e whakangau ana amuri ake nei ka tukua koutou e au kirunga ki te ritenga o te Ture o te Kuini. Hua noa me whai whakaaro marire kou- tou. He aha koia te pai kia takahia noatia au e te tangata whakaaro kore ?—kia mate noa au i aku hipi ka ngaro 1 Heoiano, kia tupato koutou. NA TE KARENA o te KOPANGA Te Aute. 1864. Ki A TE MAKARINI RAUA KO TE WHITIMOA. E hoa ma—Katahi ano au ka whai reta atu ki a korua. Na, kia rongo mai korua ki nga mahi a enei kainga—a te Aute, a Patangata—he mahi ahu whenua; he hanga taiepa hei tipunga mo te witi, mo te oti, mo te riwai, mo te paukena, mo nga mea katoa. Ko te timuaki o nga mahi a enei kainga erua, ko te whare karakia nui mo te Aute. Na, koia tena, ko nga mahi tena a enei kainga erua. E hoa ma, rapua he kamura e korua; ka kitea, tonoa mai ki te whakaara. Ma korua e tuku atu tenei reta ki te " Waka Maori" kia rongo mai nga hoa pakeha, me nga hoa maori, e mahi ana matou i nga mahi pai mo te tinana, mo te wairua, Na to korua hoa aroha Na te WAKA REWHAREWHA. HE KORERO NO TE HAERE KI WAIKATO, A REIHANA KIRIWI, HE RANGATIRA NO TE RARAWA KI MANGONUI, I ROTO I NGA RA O PEPUERE, 1864. Mangonui, Maehe 7, 1864. KO TA MATOU HAERE KI AKARANA. E RUA o matou po ki te moana, i te tekau o nga ra ka u to matou kaipuke ki Akarana, ko te whare i noho ai matou ko te whare o te Ropiha, no te 10 o nga ra i noho ai matou ki reira; i te 12 o nga ra ka haere matou kia kite i a Te Ka- wana, tae atu matou ki te marae o tona whare, ka puta mai te hawini, ka mea mai kia matou, me haereere matou i te kari, kia mutu te korero a Te Kawana raua ko Te Tianara ka haere atu ai kia kite i a Te Kawana; ka haereere matou i roto i tana kari a tae noa ki te hawhe o te tekau- marua, ka puta mai ia, ara, a Te Kawana ki te • kari, ka kite i a matou, ka oha mai ki a matou, ka mea mai; —" tena ko koutou e te whanau. " Ka titiro atu matou, kihai matou i matau ko Te Ka- wana. Heoi ano ka rite te taima ka karangatia matou tokowha, ko to matou hoa ko Te Waiti i roto ano i te whare o Te Kawana; ka haere atu matou, ka tomo atu i te kuwaha, kua noho a Te Kawana raua ko Te Waiti, ka oha atu matou, ka oha mai ia, ka hariru, ka noho, ka titiro atu, katahi ano matou ka matau, ko ia ano i oha mai nei kia matou i te kari ra. Ka noho matou, ka ui mai Te Kawana kia matou, ka mea mai—" He korero ta koutou ?" Ka mea atu matou, —" Ka- hore a matou korero, heoi ano te mea i haere mai ai matou, kia haere ki Waikato, kia kite i te mahi a Te Tianara raua ko Tarapipipi. " Ka mea mai ia, —" Ko wai o koutou kua tae ki Waikato?" Ka meinga atu. —" Ko Paora Ururoa. " Ka mea mai, —" He aha tou waka i hoe ai koe i reira ?" Ka mea atu " he waka ano. " Ka mea mai, —" Ka hua ahau he Tima. " Na heoi ka mea mai kia matou, —" Me haere koutou ki Waikato. " 'Katahi matou ka mea atu, —" Ekore koe e pai kia haere matou kia kite i a Waikato e noho mai i te kaipuke nei" Ka mea mai ia, —" E pai ana, me haere koutou kia kite. " (Katahi ka tukua te tangata ki taua kaipuke). Tae atu matou e noho ana, kiki ana te kaipuke, notemea e 200 tangata e noho herehere ana i te ture o te whawhai, kia mau ra ano te rongo katahi ka tukua kia hoki ki Waikato; koia ano te whaka-aroha ki taua iwi ra. To matou taenga atu ka tu mai tetahi o nga Rangatira (ko te Tapihana). ka karanga mai kia matou, " Haere mai e te iwi, haere mai: " ka tu atu to matou, ka mea atu, —" Tenei te haere nei kia kite i o mahi, e pai ana nau ano i rapu he mahi mau, koia i tika ai tena kupu whakarite ' nana ake ano, ngotongoto tahi; na te tangata te kai, a paraku te he, ' tena ko tenei he whenua ke tenei e nohoia e koe nei. " Ka tu mai ano Tapihana; ka korero, tokotoru tangata o ratou i korero mai kia matou, heoiano ka hoki mai matou ki uta. Ko Te Waiti raua ko Te Manari o matou hoa haere ki te kaipuke—ka u mai ki uta, ka whakaritea he pana mo matou e haere ai ki Onehunga. Ko te 13 o nga ra i whaka- ritea hei ra haere mo matou, otira kihai i haere, te 14 he Ratapu—te 15 ka noho ano, te 16, katahi matou ka haere ki Waikato. Ka haere matou, tokorua Pakeha ko Te Waiti, ko te Manari (he kaiwhakamaori na Te Tianara); tokowha matou o te Rarawa, kotahi o Whanganui, kotahi o Waitotara, kotahi o Wairarapa; ka haere matou irunga i te pana, a, Papakura, ka kai matou i reira ka mutu; ka haere, a, tae noa ki Mangata- whiti; 5 pa hoia kei reira, 39 maero o Akarana ki Mangatawhiri; ka moe matou ki reira, ao ake ka ra te poti matou, ko Waikato tenei; i tawahi o tenei awa, ko te Koheroa. Ko te timatanga o te whawhai ki Waikato. He hoia kei konei. Ka hoe- matou ka u ki Meremere he pa hoia, he pa nui no nga Maori; kihai i riria, i whati noa atu. Ka tina matou ki reira, ka mutu ka hoe; tokorua nga ta- ngata whenua i runga i to matou waka, hei tau whenua mo matou. Ka hoe, a, Rangiriri (ko te pa. nui tenei o Waikato i horo ia Te Tianara, 50 ta- ngata Maori i mate ki reira, 183 nga mea ora he- reherea, otiia tera ano etahi kei roto i te repo ki- hai i rapua); ka rua o matou ra i haere ai kahore ano i lute tangata Maori. Kei runga atu o tenei pa hoia o Rangiriri, te kainga o Te Wheoro. Tae atu matou ku noho ki reira, kahore ia i rokohina e matou ki reira; ao ake ka tae mai taua tangata (he Rangatira taitamariki, he hoa aroha no Te Kawana). Po rua matou ki reira, i reira ka tu mai taua tangata, ka karanga mai, ka mea: — " Haere mai e Te Waiti! haere mai e Ngapuhi I haere mai e Te Rarawa! haere mai e Whanganui! kia kite koutou i Waikato. Haere mai e te iwi! ka- hore he tangata o tenei whenua, kua mate katoa, haere mai kia kite koutou i te tauira mo tenei motu katoa. " No te 19 o nga ra ka hoe matou, a, Rahuipokeka, he Pa hoia: ka eke matou i te Tima, a, Taupiri, ka wiki ki reira; i te mane ka hoe matou, a Ngaruawahia. Tae atu ki reira ka haere matou ki te matakitaki i te whare o te Tapuke, ka nui te nui, me te kara. Koia ano tepai o taua kainga—he mania tonu. Ko reira te taone o te Pakeha; 700 hoia i reira i to matou taenga atu ai ki reira. Kihai matou i moe i konei, hoe tonu, a, Whatawhata, ka moe ki reira. Ao ake, ki te Rore, he pa hoia, ka moe; ao ake ka haere matou ra runga i te poti, a, Paterangi; ka nui te kaha o tenei pa, ahakoa kaha hei aha ma Te Tianara. Ka haere atu, te Awamutu, he pa hoia, ka noho matou ki reira; ao ake ka haere matou ki Rangiaohia; aoake ka noho ano matou i reira matakitaki ai i te nui o te mate o tera whenua; mate rawa, i te hoia. E hoa ma kua tae matou ki Waikato, kua kite i te matenga o nga tangata o tera whenua; i Pukerimu matou ka whakaekea a Orakau; i tukua atu ano e Te Tianara tana kaiwhakamaori ki te pa ki te mea atu, kia homai nga pu, ka mate ratou; kihai i pai, muri iho ka tonoa atu ano ki te mea atu kia puta nga wahine, me nga tamariki; kihai i pai: na katahi ka puhia ka mate; 133 tangata i mate rawa, 28 nga kainga mata, 3 kihai i tu: i kite matou i tenei parekura: i tae matou ki te Tiki o te ihinga-rangi, ka hoki mai matou i reira. Na e hoa ma, kia rongo mai koutou, ka waiho nei tenei hei tauira mo tenei motu. Ki te mea ka poka he whakaaro ma tetahi tangata kia pera me Waikato, na matua rapu ia i tetahi huarahi punga-werewere mona ki nga kapua,, kia ngaro ai ia i te mahi a Te Tianara. E hoa ma, kia mau te pupuri i te ata noho, i te rangimarire, kia mau tatou ki te tura whaka-te-rangi. Ka wha mea nei hei whakaaranga ma tatou, kia noho ai
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. 3 tatou i runga i te pai, i te aroha, ki tetahi ki tetahi. Ma Te Atua e hoatu he ngakau ripeneta ki Waikato ka puta. Heoi ano nga korero o to matou haerenga. Ko nga tangata na ratou tenei haere: — Ko Te Waiti, Tumuaki o Mangonui, " Reihana Kiriwi, " Paora Urora, " Tipene te Taha, " Karaka te Kawau. Heoi ano o te Rarawa, tokorua o Whanganui —ko Te Kepa, ko Rio; kotahi o Wairarapa; ko Raniera. I haere katoa enei ki te matakitaki i Waikato. TE HUHUTI. HE korero tenei i tangohia e matou i roto i te pukapuka o Kawana Kerei, i huaina ko; — "Nga mahinga a nga tupuna maori, he mea kohi- kohi mai na te Kawana Kerei": — NA, ko tenei wahine, ko Te Huhuti, i pera tahi ano ia me Hinemoa. Ko Hinemoa, nana i kau te roto o Rotorua—Na, Ko Te Huhuti, nana i kau tahoe te roto o te Rotoatara. No Ngati- Kahungunu tenei wahine a te Huhuti, te tupuna wahine o Te Hapuku: te tikanga i kautahoetia ai e ia te roto o te Rotoatara. he kawenga na te humarietanga o te Whatuiapiti—no konei i kau- tahoetia ai e ia taua moana, no reira, kihai ia i tawhitawhi kia whakaaroaro, ranei, kia aha ranei, kao, ko tana whakaaro i penei na, ", Aha koa, nui te moana, me aha, e ngari me whakama- tau, " a, mana ka totohu, he aha koa. a, mana e u. e pai ana. Na, titiro ra e hoa ma ki te wha- kaaro o tenei wahine, kihai hoki i tawhitawhi tana whakaaro, no te mea, kua whakaarorangi noa ake tona ngakau ki te atahuatanga o Te Whatuiapiti. te kuku o tona manawa. Na, ka kau ia, a ka u ki te kainga o Te Whatuiapiti, e u kau atu ana ano ia, inamata kua kitea ia e te whaea o Te Whatuiapiti, na, oho whakarere taua ruruhi, ka tahi ia ka titiro atu ki a Te Huhuti, ano te kiri, me he paritea, ko te turanga mai ki uta o te wai, ka haere atu ki te kuia ra te ahunga atu, heoi ra ka titiro atu te ruruhi ra ki te atahua mai o te wahine raka, ana na!—me he haeata, e toea ana i te taha a rangi, koia ia ko te rite o tuawahine. Ano ka whakatata mai ki te kuia raka, ka whakatauki atu taua ruruhi ra ki a Te Huhuti, " E, e-etia tonu tou humarire, me nga pari teko nei, ae—me he haeata e toea ana i to taha a rangi ko tou pai. " Kihai hoki i hamumu atu a te wahine ra, ka tahi ku ui atu te kuia raka ki a ia. " E hika, ko hea koe ? " otira, ko tua-wahine kihai hoki i hamumu, mei reira, ka ui atu ano te ruruhi ra ki a ia, kihai rawa ia i ki atu ki a ia, i reira, ka hamama te waha o te kuia raka ki te ki atu ki aia, "Taikiri taikiri, kaore rawa nei koe e ki mai ki a hau' i reira tata, ka tahi rano ka ha- mumu atu te mangai o tuawahine ki te kuia raka, ka mea atu ia, " Kei whea koia te kainga o te Whatuiapiti, " ka mea atu te kuia raka, " Tenei ra to maua nei kainga, haere mai taua ki reira. " Ka mau te kuia raka ki tona ringa ka haere raua, a ka tae ki te whare o Te Whatuiapiti, ka rongo te tangata ra, inamata kua maranga ki runga kua titiro atu ki te wahine ra, ka mihi atu ia ki te wahine ra me pehea hoki, koa ua ana, ka koa ra ka kite atu hoki i te whakahiango- ngo a tona ngakau—me tua-wahine hoki, ka koa, ka tae atu ia, ki a Te Whatuiapiti, te kai toko mauri o tona puku. Ehara I moe ana raua nei, a, tupu noa o raua nei uri, a moroki noa nei mahara tonu ratou ki nga whanonga a to ratou tupuna wahine a Te Huhuti, i tana kauanga i te moana o te Rotoatara, no reira te kupu o tenei waiata. "Na Te Huhuti nau i kau mai, ko Hineteko i te Rotoatara, Aea ake ana, ko Hinehore ko koe. " Titiro, ekore e wareware i ona uri, nga ritenga pai a to ratou nei tupuna. Na, ko te tikanga o Te Huhuti, i pai ai ki a Te Whatuiapiti, he pai no Te Whatuiapiti; otira, ko nga painga o Te Wha- tuiapiti, e rua, ko tetehi paina ona, ko Tahu, ko tetehi, ko Tu, —Koia tera te tikanga i pai ai ia, kia moe ia i a Te Whatuiapiti, no reira te tikanga i kauhoetia ai e ia te roto o te Rotoatara, i whakaaro ia, kia moe ia i a Te Whatuiapiti, hoi tane pai mana, kia ua ai nga painga ki a ia, ko Tahu, ko Tu, no te mea, ko Tahu, mo te rangi marire, ko Tu mo te mata whaura, mo nga ritenga o waho, ko te mea ia i tino hokaka i a ia ka haere ia ki a Te Whatuiapiti, hei hoa mona. NGA RONGO O KONEI. Ko Kopu Parapara Pitiera, ko Ihaka Whanga, ko Paora Rerepu, ko Hirini Tamarua, kua ura katoa ki runga ki te tikanga pakeha—ki te taha Kuini. Kua tae ratou ki te aroaro o nga Kai Whakawa ki tuturu ai hei tangata ratou mo ta Kuini; ka noho tonu ratou i raro i ona ture ake, ake; ka whakarongo ratou ki nga whakahau tika katoa o ana Kai Whakawa, me etahi atu tangata e whai mana ana i raro i a ia Tera atu hoki etahi tangata maori o Heretaunga kua pena ano —-hui katoa ratou 42. Heoi, kua tangatatia enei tangata ki te pakeha. No te Ratapu ka u mai te Rangatira tima ki Nepia. I rere mai i Akarana i te 13 o nga ra 5 na te marangai i roa ai ki te moana. Na runga mai i taua tima nga hoia 37; me te rangatira o runga rawa o tenei rangapu hoia i Nepia nei. No te ekenga mai ki uta ka whakatangi haere mai i roto i te taone nga mea whakatangi a te hoia. Katahi ka kitea te tamariki, te wahine, me nga tangata katoa o te taone, e whakaputaputa katoa mai ana ki waho whakarongo ai—hei aha ki a ratou te marangai i te kawenga a te ahuareka? Katahi ano ka kitea ki Heretaunga nei taua hanga. Haere ake ana te whaka-aroha o te pakeha ki nga mahi o tona kainga mai, o Ingarani. TE HAPUKU. —E hiahia ana matou kia wha- kaputa i tetahi kupu whakapai atu ki taua koro ki a te Hapuku. Kua tae mai ki a matou te rongo o tona mahi korero ki nga tangata o Wairarapa inanoa nei; ara, ko tona patu i te ritenga o nga Kingi maori o reira. Taua korero ki a ratou, he ritenga mate te ritenga Kingi; ka tohe tonu ratou ki taua ritenga kuare, tona tuku- nga iho ho mate; inahoki, kei hea kia kake te mahi a Waikato; kei te mau ranei i a ratou to ratou kainga inaianei ? Engari me uru ratou ki roto ki nga ritenga o te pakeha—te iwi e tika ana, e pai ana, taua whakahaere tikanga. Kotahi hoki te pakeha o reira e panaia ana e nga maori o taua kainga i tona wahi whenua— he mea kaore ano kia ata rite i a te Kawanatanga te utu i taua wahi. Na te Hapuku i riri, a, waiho ana kia noho ana. Na, he tikanga pai to te Hapuku. Mehemea i pena katoa te whakaaro a nga rangatira maori o tenei motu, penei kua koro te matemate o te tangata e matemate nei. Ko te aha e taea e te himaro ? Te uta o te ngaware, he ngaware: te uta o te pai, he pai. Haere tau e te Hapuku! PANUITANGA. Tenei nga hoiho erua kei konei e noho ana, kei Omarunui—he uha tetahi, he rahopoka tetahi Kaore he parani o aua hoiho taua rua; engari, ma te tangata e ngaro ana tona hoiho e ki mai ki a hau, e whakaatu mai nga tohu o tana hoiho i ngaro, kei reira au ka ata titiro ki te ahua. Kia tere mai te whakaatu a te tangata. Na NIRAI RUNGA. OMARUNUI. HUNE 16 1864. Nirai Runga of Omarunui, near Puketapu, wishes it to be known amongst the pakehas that there are at the present time two stray horses at the above mentioned place, one a mare, and the other a gelding. They have no brands observable; but any persons who have horses missing are re- quested to communicate with him, forwarding the descriptions of their animals missing—he will then examine them more minutely and communi- cate with the person, or persons who describe accurately the horses in question. PANUITANGA. Ko taku hoiho raho poka kua ngaro. I ngaro ki Mangakopikopiko i nga ra timatanga o Mei 1864. He pakaka taua hoiho; he taika ma, roa, whaiti nei, i te rae haere iho ki te ihu; ko te
4 4 |
▲back to top |
4 TE WAKA MAORI O AHURIRI. parani he penei RE kei te pakihiwi maui, kua tawhitotia taua parani; he mea hutihuti te waero, kua rahirahi nga huruhuru—he hoiho nui taua hoiho. Ki taku whakaaro kua tahaetia e te tangata. Ka kitea e te tangata, ka rongona ranei te ingoa o te koroke nana i whanako, me whakaatu mai ki au—kei au te whakaaro ki te kai whakaatu. Na RENATA HOEKAI. PETANE, HUNE 15 1864. HE KORERO KOHIKOHI NOA MAI. TE KOURA. —E ki ana mehemea kua whaka- whaititia katoatia nga moni koura o te ao katoa ki tetahi ruma ahua rahi putu ai, ekore rawa ano e ki taua ruma. Tetahi, ko nga moni koura katoa i hangaia i te ao katoa i te takiwa o Aperahama ra ano, tae noatia mai tenei takiwa, ekore rawa e rite, me ka tahuna ka whakarevvaia, ki te kohatu 20 putu te roa, te 10 putu te whanui, me te 10 te putu matotoru. HE TARAU UTU NUI. He mangumangu tangata whenua no Merepana (Melbourne) nana i kite tuatahi te koura i taua whenua. He iwi kuare noaiho taua iwi, nga mangumangu o taua whenua. Titiro ana taua tangata, nana nei te koura i kite, ki tona ariki pakeha e tatau ana i ana moni koura, katahi ka ki atu taua tangata ra; —" Tenei taku kohatu whero kua kitea e au, rahi noa ake i ena mea katoa e tauria nei e koe. Mau e homai ki au tetahi tarau hei utu katahi au ka haere ki te tiki. " Whakaaetia ana e te ariki, katahi ka riro te mangumangu nei; te hokinga mai ka homai ki te ariki te kohatu koura kua kitea e ia. Riro mai ana ki te ariki mo taua kohatu e rima mano, ewhitu te kau ma whitu pauna, e wha herengi me te hikipene ! Katahi marire te tarau i nui ai te utu ! KARANGATIA ! KARANGATIA!! TENEI TE HAERE NEI nga kaipuke taonga A a te HUTANA raua ko te EAWINI i roto i nga marama katoa. Heoti nei ano te whare e uta tika tonu mai ana i Ingarani i te hanga nei i te Paraikete, na reira hoki i iti ai te utu. Nga kahu huruhuru o tenei whare mo te hotoke, he mea uta tonu mai i Kotorani; nga hate, no Ma- rikena tonu mai hoki. Ko te Tupeka o tenei whare he hira ke noa ake i to etahi whare te pai—ki te tangohia i te pauna kotahi ka hoatu noa he paipa hei puninga. Ko nga piwhi e iwa pene, tae ki te 11 pene, mo te iari; he kara mau—ki te mea ka whakama- tauria tera e hoki tonu mai te tangata ki te hoko. Ko nga kai katoa hoki kei konei e takoto ana; ko te huka kaore he kirikiri i roto. No mua noa atu ano tenei whare, ehara inaianei; ehara i te mea tupa ake i te po kotahi me te harori te ahua. No konei hoki i ngaware ai te hoko; he mohio hoki no ona tangata ki ana mahi, ki te tango mat i te kahu pai, i te kahu iti te utu o rawahi. Na te HUTANA raua ko te EAWINI. E! Ngatikahungunu! E! te tangata haere hoiho! whakarongo mai! TENEI nga tera hoiho e wha rua (400) me nga paraire maha, e haere mai nei ki au i runga i nga kaipuke e rere mai ana i tenei takiwa tonu ano—ko nga rangi tonu enei hei unga maiki Nepia nei. Ko te utu o aua tera e rua tonu pauna (£2) mo te tera kotahi; mo te paraire, e ono tonu herengi (6s. ) Kowai te tangata e kopi kau i tenei takiwa, kua iti rawa nei hoki te utu o to tera ? Tenei hoki kei au etahi hanga huhua noa atu, ekore e taea te tatau; ara, he poke, he hapara, he paata, he kani, he tieni, he tatari, he toronaihi, he hama, he wiri, he aha noa atu o nga mea penei. Ma koutou e tiki mai e titiro. Na te POERANA. Nepia, Hune 2, 1864. E RUA PAUNA HEI UTU. KUA haere ke atu i Tutaekuri, i nga kainga pakeha i raro iho o te pereti; kotahi te hoiho raho poka, he whero marama nei te kara; he ma tetahi o nga waewae o muri, ko te parani kei te pakihiwi maui, he penei E B na te mea i huia nga reta. Ko te tangata mana e whakaatu mai te wahi e noho ana 1 mana; ko te tangata mana e whaka- hoki mai 2 mana. Ko tetahi hoki kua haere ke ano. He hoiho pango ko te parani he penei H E i te pakihiwi maui. Ko te tangata mana e whakaatu mai te wahi e noho ana 2 mana, ko te tangata mana e whakahoki rawa mai ki au 4 mana. I haere atu ano tenei hoiho i taua kainga ano. Na te KURUMU. Tutaekuri, Hune 7, 1864. TURANGA TERA HOIHO. " E MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta- utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite marire e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana. Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria mai ki a ia. Heekipiri rori TAHUTI MAI! TAHUTI MAI! ! TENEI nga hanga e makaia noatia ana e au; ehara i te tikanga utu ona utu. Ko nga hanga katoa o te pakeha, ina anake kei au—nga paraikete, nga hate, nga tarau, nga kahu raumati, nga kahu hotoke, nga kai, nga tupeka, nga aha noa atu. Ko te ahua he pai anake; ko te utu he iti noaiho—he mea hoki naku kia we te riro, i whakaititia ai. Ma koutou e haere mai ki te ti- tiro; ahakoa hoko, kore ranei, me haere tonu mai. Na te NOURE Kei Hekipiri Rori. PANUITANGA. HE pakeha hoko i nga kai maori nga tangata kua tuhia nei nga ingoa kiraro iho-ara, i te witi, i te aha noa. Ko te WATA ratou ko KENERE ko WATA ano. HE HOKO! HE HOKO! HE HOKO! KATAHI ANO au ka ki atu ki aku hoa maori, e hoko nei matou, tenei nga taonga tini noa iho kei au. Katahi ano aku hanga i ki ai au he pai rawa. He mea tae hou mai hoki ia i runga i te kaipuke i a te ' NEPIA. ' Ekore ano e taea te tatau. He aha kia korerotia ai; engari ma kou- tou e haere mai ki te matakitaki—ahakoa, kore te moni i a koutou me haeremai ki te matakitaki; tena te rangi e kite ai koutou i te moni ka hoki- mai ai ki te hoko. He utu iti te utu. Ko te pa- raikete ma, he mea ano 12s. mo te mea kotahi; he mea ano 15s.; he mea ano I8s. Na te HATANA. WHAKARONGO! E MEA ana a WIREMU RAETEPONE, o Waipawa, ki ona hoa Maori kia rongo mai ratou e hokohoko tonu ana ia i te "Witi, i te Poaka, i te aha noa atu hoki a te tangata maori. Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pakeha kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei hoko HE mea ta na HEMI WURU, i te whare ta o te Haaki Pei Herara, ki Nepia, i te Hatarei i nga rua wiki katoa--tena rua wiki, tena rua wiki.