Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 1, Number 17. 23 January 1864 |
1 1 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O TE AHURIRI "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. " No. 17. ] NEPIA, HATAREI, HANUERE 23, 1864. [VOL. I HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI MAI. KUA tae mai te te kau herengi a Matene Ruta o Rangiwhakaoma, me nga moni hoki a Henare Potae o Tokomaru tenei ano. Me titiro ano a Hemi Waiparera ki te panuita- nga a Hemi Raarenehi o Otamatiti-—e ki ana me pa ki a ia i te tuatahi, muri iho ka a ai te hoiho a te tangata. Tena te nupepa ka riro atu ki a Nikora Ngara- ngi—ko tona kupu me whakamana e ia. Tenei te reta a Paora Koropura. E ki ana a ia, mo runga i te reta a Henare Wahine, ehara i Kairakau te ture kati hipi; engari, no Eparaima, no Porangahau, no Whangaehu, no Tautane, no te runanga o Karaitiana me etahi atu runanga. E ki ana, he aha i kore ai e ki atu a Henare ki a Renata Pukututu, ki nga kai whakaae o tena ture, kia katia e ia ana hipi 1 He aha koia i ui mai ai a Hemi Waiparera ? Hua atu me homai tonu ana herengi te kau. He mea atu tenei kia mohio koutou ki te tohu mo nga tangata kua utu i ana nupepa; ara, ko nga ingoa o nga tangata kua taia ki te perehi ki waho o nga takai, ko nga mea ena kua utu; ko nga tangata kaore ano kia utu noa, kua tuhitu- hia a ringaringatia noatia o ratou ingoa ki nga takai. Kei hea ra ano nga moai a Nguha, a Paora Nikahere, a Otene o Porangahau, a te Hapimana Tunupaura, a te Ruahoru, a etahi atu hoki i tuhi katoa mai nei ratou, i mua atu ra, kia hoatu he nupepa ka homai ai nga moni—hua noa he pono. Tenei te reta a te Matenga te Mano katahi ano ka tae mai; e ki ana e ia e haere ana mai tana tamaiti raua ko Ihaka Whanga—ma raua hoki e kawe mai nga moni mo nga nupepa ki te Mahia. Kia pena anake te whakaaro o nga ta- ngata katoa, ka mau ai ta matou mahi ki tenei nupepa; ka kore, mea ake mahue ai. Tenei ano hoki nga tangata e kiia nei he rangatira, otira kaore ano kia puta he whakaaro mona. E mea ana matou i tetahi atu nupepa kia whakaaturia te mahinga, me te whakatupuranga o te kai nei, o te tupeka. HE kupu atu tenei na matou ki a koutou, nga maori o Heretaunga, mo a koutou mahinga kai kia taiepatia ki te taiepa ua- ua, kia kore ai e takahia e te hoiho, e te kau. Ko te take tenei o etahi o nga kino o te pa- keha raua ko te maori i tenei kainga i nga takiwa kua hori atu nei. Ko nga taiepa ehara i te mea tikanga; he mea here noa- iho etahi ki te harakeke, ki te kareao; oioi kau ana i te puhanga o te hau—ko te haerenga atu o te hoiho, o te kau, he hinga anake, a, ka pau nga kai. Heoi, pouri ana te maori, pouri ana hoki te pakeha. Ko te pouri o te maori, ko ana kai ka pau; ko te pouri o te pakeha, ko aua kuri ka hopungia—katahi ka tupu he totohe, mauahara aua tetahi ki tetahi. He aha koia koutou te tahuri ai ki te hanga taiepa penei me ta te pakeha ? Ehara koe i te tangata iwingohe. He tokomaha hoki o koutou tamariki e haereere noa ana i runga i te hoiho haere noa ai—he aha te whaka- mahi ai ? Ekore ano hoki e taea te here i nga waewae o tenei tangata o te kau, o te hoiho ranei. Ka kite ano i te wahi kai, ka hoki auau ki taua wahi ano. Ki te mea e hiahia ana koutou kia ngaro enei he, me tahuri koutou ki te hanga i nga taiepa kia pai; ka kore, ka nui haere te raruraru apopo—ka nui haere te hoiho me te kau, ka nui haere hoki te takahi i nga mahinga kai. Na koutou ano i tuku te whenua hei haerenga mo nga kuri o te pakeha, riro aua hoki nga moni a te pake- ha i a koutou i runga i te hoko, i runga i tereti. Ekore hoki e tika te ki mai kaore koutou i mohio ki te ahua o tenei hanga o te kau, o te hoiho; kao, i mohio ano kou- tou—me te reti tonu koutou i te whenua i runga i to koutou matauranga. Heoi ano ta te pakeha ki a koutou ko ana moni mo nga wahi e reti ana ki a ia; ko nga wahi e puritia aua e koutou, ma koutou ano ena e hanga ki te taiepa totika—ki te mea e wehi ana koutou koi takahia. Ka noho whare kore au, ka mate au i te hauaitu; ka hanga whare au moku, katahi au ka ora. Ko te mahi tika tenei ma nga runa- nga mehemea e aro ana ki nga tikanga e ora ai te katoa. Parau noa ana ki te wha- katakoto " ture kati hipi, " (he poka noa ki te mahi a te tangata); te tahuri ki te whakatakoto "ture taiepa, " (he oranga mo te tangata). Koi mea koutou he mea iti tenei mea; kaore, he mea nui ia. E rite ana ki te whewhe e tupu ana ki te tinana o te tangata; nawai ra i iti te mamae, i iti, ka nui haere hoki—a, ma te mea ka maua, ka pehia te pirau ki waho, katahi ka ora. WAIKATO. KAORE rawa he korero tikanga o Akarana; kotahi ra ia te korero, ara, erua nga tima kua whakaritea e te Kawanatanga hei kawe hoia ki Tauranga—e meatia ana hoki kia whakaeketia taua kainga ki te hoia. Kua tae mai etahi kaipuke uta hoia mai o rawahi. Ko te Tianara me ona hoia kei runga mai o Whatawhata — kei Tui karamea. Kei te mahi etahi ki te kawe kai, paura, aba noa atu, ki Ngaruawahia whakaputu ai. E ki aua ko te hoa riri (tata rawa ki te 3000) kei te taha ki runga o Waipa e noho aua; ko nga pa o ratou e ono, kei te huarahi e haere atu i te Rore ka haere ki Ora kau—e ki ana he pa kaha anake. Ko nga iwi i roto i a ratou ko Ngatimaniapoto
2 2 |
▲back to top |
2 TE WAKA MAORI O AHURIRI. ko Ngatiapakura, ko Ngatihinetu; ko etahi hoki no nga whenua o ko atu o Taupo, 110 te Rawhiti etahi, no Taranaki etahi. KO NGA RONGO, KO NGA AHA NOAIHO O KONEI. HE WHAWHAI PAKAKE. —I te Manei, te 11 o nga ra o Hanuere nei kitea ana e nga pakeha, i te moana i waho atu o te Matau o Maui, nga pa- kake erua he whawhai ana tetahi ki tetahi. Ka- tahi tera ka riri i kona, erua pea nga haora e riri ana: tirohia ana e te pakeha me te mea e eke ana tetahi ki runga ki tetahi te ahua i roto i to raua riri. Nawai ra i riri, i riri, a. ka mate te- tahi. Haere atu ana te mea i ora (te toa ra) ki waho ki te moana; ko te mea i mate i pae ki uta. Te roa o aua ika, 30 putu. Na nga pake- ha i tahu nga hinu—kei a te Taieti (Dyett) inaia- nei e hokona aua. TE UREWERA. —I tetahi ra kua hori atu nei e haere mai ana tetahi pakeha i Turanga ka haere wai ki Nepia nei—e tika mai ana ra te taha ki uta o te Wairoa. No te tatanga mai ki te Rei- nga ka hopungia e nga tangata maori o reira, mo tona haerenga i runga i te whenua o te Kingi, e ki ana era. Katahi ka tono e wha te kau pauna kia hoata e taua pakeha ki a ratou; ka kore, kia wha nga hoiho. Kaore i whakaae te pakeha, ka- tahi ka puritia. E hia ranei nga ra e puritia ana, katahi ka tukua mai—te tikanga i tukua mai ai, ki ta ratou ki, he mea kaore ano kia panuitia ki Turanga te katinga o te huarahi ma kona. Ka ki tetahi o ratou (he tangata kotahi), ki te kitea he pakeha e haere ana ma reira i mu- ri nei, ka patua. Tokorua hoki era pakeha i pu- ritia e taua iwi i mua atu i tenei. He whaka- momori tonu pea te mahi a tena iwi. E rite aua ki te ruru o ro ngahere—he kanohi pura. TE WAIROA. —Ko te Whitimoa i hoki mai i te Wairoa i runga i a te Tipi (kaipuke. ) I a Ngati- kurupakiaka e korero ana. K hoki atu ana ano ki te hui mo te whakawhetaitanga i te Whare Ka- rakia o reira—hei reira ka korero ano ratou. Tena pea kua riro i tenei takiwa. Ma nga hoa maori o reira e tuhi mai, mo te nupepa nei, nga korero o taua hui. NEPIA. —No te Manei, te 18 o nga ra. i hui ai ki Nepia te Runanga o te Kawanatanga o Here- taunga. HE WHARANGI TUWHERA MA NGA MOA TUHI MAI. Ko te tangata e hiahia ana ki te tango i tenei nupepa, me homai ia kia kotahi tekau herengi —ka rite ai te nupepa ki a ia mo te tau kotahi. Ku tuhi mai te tangata tuhi mai, kia marama rawa nga reta, me nga ingoa o nga kainga, o nga tangata, kia mohiotia ai. Hanuere 7, 1864. KI A TE KUPA, E hoa, he tuarua tenei no aku reta ki a koe. He korenga kaore au i kite, i roto i nga nupepa, i taku reta i tuhia atu ki a koe i mua ake nei, i nga ra timatanga o Tihema 1863. Koia ka tuaruatia atu nei te tuhituhi nga; ara, he whakamarama naku ki a koutou, ki nga pakeha, ki nga maori hoki, mo te korero i korerotia mai e koe ki a au i Porangahau mo te ture katikati hipi—i ki mai koe ko au tetahi o nga tangata nana taua ture. Ara, he panui atu tenei naku ki a mohio koutou kaore au i konei i te takiwa i whakaturia ai taua ture; kore rawa—he ki pono tenei. Noku ano i Wairarapa ka whakatakotoria taua ture, oti ana; katahi ka kawea atu ki a Karaitiana ma—kaore ano au i tae mai i tena takiwa. Tae noa mai au, i Akuhata; mutu noa Akuhata, timata noa ko Hepetema, ka hoki atu au i Waipaoa ki Porangahau; kotahi taka wiki ki Porangahau ka tae ake nga pukapuka whakapumau a nga runanga o waho mo nga utu mo te rau hipi, ara kia Ł2 10s. —katahi ano au ka kite, ka rongo hoki. Tena iana, ata tirohia marietia iho mehemea ianei ko a hau tetahi o taua komiti, kua pai—ekore au e whakakore. Ko tenei maumau te hapai noa a te tangata toku ingoa ki runga ki tenei korero. Me tuku atu tenei reta ki te Waka Maori. Na to hoa NA HEREMAIA TAMAIHOTUA. [E tika ana u a Heremaia kia whakama ia ki tona ingoa e hapainga noatia ana ki runga ki tenei mahi porangi—tenei mahi whakakore i te rawa ma te tangata. Kotahi hoki te tangata e rongo nei matou, ko Horomona te ingoa, (no te Takapau); ka mahi taua tangata i mua ai i te katikati hipi, riro ana mai ki a ia i roto i te tau ewha te kau pauna, (rahi atu pea); kakahu ana taua tangata i te kahu pai rawa; haere ana me ana puutu whakapaipai, me ana pa, me tana wipu hoki—tera e maharatia he rangatira nui, me- tona ahua. Heoi, no te tahuritanga ki te ture hipi katahi ka kakahuria ko te peeke witi tawhito hei koti: ko ona puutu ka pakaru: ko tona ahua. rangatira ka ngaro noaiho; ko nga kahu hoki o tona wahine ka pakaru, ka kinokino noa iho. Ta te runanga tana whaihangatanga. ] Waipukurau, Hanuere 3, 1864. Ki Nepia, ki a te Makarini raua ko te Whitimoa. E ta, e te Makarini, tenakoe. Te take i tuhi atu ai inaianei kia rongo mai koe ko taku hoiho kua riro i te runanga o Porangahau. Te take i tangohia ai ko taku tahuritanga ki te katikati— ko te take tena i tangohia ai. He tuhi atu tenei kia kimihia mai e korua ko te Whitimoa he rite- nga mo taku hoiho. Otira ma korua e titiro iho ki nga pukapuka a Paora. Ki te kite iho korua, me whakahoki mai ano aua pukapuka ki au. Kua tae taku pukapuka ki a Paora, utua mai e Paora ki tetahi o ana pukapuka; taku whakahoki atu, kaore au e pai kia riro ia Paora taku hoiho— kaore au e hoatu i te kotahi te kau pauna. Ka kite iho korua ka ta ki te "Waka Maori''; ki te nupepa pakeha hoki, aua korero. Na to hoa NA EREATANA TE KURU. Ko nga reta enei a Paora e ki nei a te Kuru: — Kia te Kuru, kei Mangatarata. " He kupu ke tenei. Kua tae mai te rongo kei te katikati koe i Mangatarata. Kia rongo mai koe, kua riro to hoihoi te runanga. No te Turei, te 1 o nga ra o Tihema, i herea ai. Ko taua hoiho kei nga runanga katoa katoa, puta noa atu ki nga runanga o Karaitiana, o Renata—kei o ratou ringa e mau ana. Me homai te Ł10 e koe i nga ra o Tihema, ka hoki ki a koe to hoiho; ki te kore e puta mai taua te Ł10, ka oti ko to hoiho te utu mo to putanga ki waho i te ture hipi. Ko te ho ho, ko " Tare ": ko te ra hei homaitanga i te te kau pauna, ko te ra mutunga o te Kirihi- mete. Ki te kore e puta mai i taua ra, kua oti te hoiho. E hoa, tena ra koe—ka huri, hurihuritu. " NA TE RUNANGA o PORANGAHAU PUTA NOA. Tihema 28, 1863. No PORANGAHAU, KI A TE KURU. E ta kua tae mai to reta ki a hau—tenei hoki taku kupu ki a koe. Kaore i a hau to hoiho i tango; kaore i te runanga kotahi nana i tango to hoiho. I tuhi au kia koe kua riro to hoiho i nga runanga katoa, a, tae atu ana ki nga runanga o waho—he whakaatu taku kia rongo mai koe kua riro to hoiho i nga runanga. Me te mea nei ko to mahi o mua tenei ahua o to reta i tuhi mai nei ki a hau. E ta mei whakarite ana ahau i au hiangatanga ki ahau, penei kua wha- karara to waha i au. He pono tonu tenei ki aku, ehara i te ki hanga noaiho; naku tenei ki—ka huri hurihuritu. Ko to hoiho, kei nga runanga te whakaaro e hoki ai ki a koe, kaore i au to hoiho. Ko tenei kua hoatu koe i a matou ki nga Kai Whakawa pakeha. E pai ana—tenei hoki kua rongo matou i to whakamate mo matou— heoi, kaore matou e pouri ana. Nahau e Kuru te patinga i a hau. Tunoa i te one i Tawakearau; Tahurihuri ai ko Matiu, ko Makaro, Ko nga iramutu taua.
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. 3 NA PAORA ROPIHA. [Ko matou e kite iho ana he kino kei roto i tenei mahi a te runanga—otira, a Paora Ropiha anake ano pea. Kowai hua ai e waimarie te ta- ngata ki tenei hanga e tango nei i ona taonga ? Tupono apopo ki te tangata ngakau kino, anana ! he pehea ra ? Ki te mea e hiahia ana te runanga kia arongia ona ritenga, me ngaware kia aro- ngia ai; me aroha ki nga tangata, no te mea he tangata anake—ehara i te mea he ariki tetahi, he taurereka tetahi. Ko Paora Ropiha e hihiri nei ki te tango i te mea a te tangata, me whakaaro iho ia ki a ia ano—me kore he he ona, tena ano pea. Katahi maika tenei mahi e tupu ake nei i waenganui pu o te tangata ! !] TENA pea kaore kia kite nga maori katoa o Heretaunga i te reta a te Teira ki a te Kawanatanga mo toua kainga mo Waitara; na konei ka taia e matou ki tenei nupepa—koia tenei: — Waitara, Oketopa 21, 1863. E NGA TINO UPOKO O NGA RUNANGA PAKEHA, — Tena koutou te mahi ana i nga mahi o te raruraru o tenei motu o Niu Tireni. E hoa ma, e kimi kau ana au i te take o Waitara i wetekia ai. He papaku pea no te wai, ina hoki ka tangohia nga tangata tiaki o te waka; kahore au i te mohio. Ko tenei, ka noho tonu to matou kupu i raro i te mana o Kuini Wikitoria, tae noa ki te tuturutanga o ta matou whakaaetanga ki to matou whenua ki Waitara ki a te Kuini. Ko te Kuini hei tami i nga waka, kei pakaru i te ra; kia takoto ora ai i tona takotoranga. Ko ta matou kupu tena, e te Runanga o nga Pakeha. E hoa ma, e nga tangata, o te Runanga, ko ta matou i karanga ai, kia whakawakia a Waitara. I mea mai a Kawana Paraone, me whakawa a Waitara. Pena tonu te kupu a te Pokiha, a te Pihopa, a Kawana Kerei hoki, i tana taenga mai ki konei. A, kahore matou i kite i te whakawaka- nga; engari i whakahokia poupoureretia mai a Waitara kia matou. Kua kitea pea e te Kawana raua ko te Pere te he o Te Teira, me te tika o "Wiremu Kingi; koia matou i pai ai kia kitea hold e te tokomaha. Koia i mea ai matou, me whakawa a Waitara: haunga te whakawa i roto i te ruma o tetahi tangata, o te Pere ranei, o wai ranei, etoru pea nga tangata ki roto. He korero titaha tena kia maua. Engari te whakawa nui, kia rongo ai te tokomaha. E hoa ma, e te Runanga nui o te Kuini, ma koutou e whakamana i a matou kupu nei, no te mea he tangata au no te Kuini, he tangata hoki koutou no te Kuini ano. Ko ta matou whakaaro ano tenei, kia whaka- waha a Waitara. Otira, ehara hoki i a matou taua kupu kia whakawakia; na Tamehana ke taua kupu; he whakaae kau ta matou. Ka tatari nei matou i taua takiwa kia tae mai a Kawana Kerei ki konei, kia whakawakia ano a Waitara. No te taenga mai o Kawana Kerei ki konei, kahore i whakawakia; a ka rokohina nei e te matenga o nga Pakeha ki Wairau; na, ko te tukunga mai tena i Waitara ki a matou. Kaore matau i mohio ki te take i tukua mai ai; kaore matou i tono atu kia tukua mai; a, e rapu nei ano matou ki te take i tukua mai ai a Waitara. Otiia i rongo pu atu ano matou ki nga kupu a te Pere raua ko te Kawana, i mea, ko te take i mahue ai a Waitara, ekore e tika kia pana nga tangata kua noho ki runga ki te oneone i runga i te rangi- marie, ara, a Wiremu Kingi. Ka mea atu matou ki a te Kawana, —" E hoa, e te Kawana, he hoiho noku te hoiho, ko tetahi tangata i peke mai ki runga, ehara i a ia taua hoiho. Ka kite au i taku hoiho me tana tangata ano i runga, ka mau taku ringa ki te paraire, ka mea atu au ki taua tangata, ' E hoa, e rere ki raro, tukua mai taku hoiho kia hokona. '" Na, ko taua kupu nei mo Waitara. Ko taua hoiho ko Waitara; ko Te Teira te tangata nona taua pihi; ko Wiremu Kingi, he pokanoa tana ki te noho i runga. Koia i kore ai e tika taua kupu a te Pere raua ko te Kawana. Ko tenei, e te Runanga o nga Pakeha, kaore o matou whakaaro ke atu. Kotahi tonu to matou whakaaro, ko Waitara kia riro atu i te Pakeha. Ko o matou ingoa enei ka oti nei te tuhituhi: — *Te Teira, Karena, '-"Paranihi, Tipene Warihi, *Hemi, Hoera, *Tamati Raru, Hona, *Wi Nga Waka, Matiaha, *Rewiri, Haimona, *Eruera, Hori Taharoa, Epiha, *Honiana, *Ropoama, Piripi, *Hita, Rona, *Ropoama, Herewini, *Hori, Paruka, *Harawira, Mangere, *Rupuha, *Te Wari, *Watene, Pirika, * Paranihi, Ihaia, *Pene, Taiti, *Hone Hira, *0timi, *Tipene, *Matiu, Wi Te Arei, *Werahiko. Otene, Tamati, Hakaraia, *Wiari, Heremaia, Erueti. Na ko matou tenei e piri nei ki a te Kuini, ki te ture kotahi, ki to matou matua kotahi. Ahakoa whakawaia matou e te kai whakawai, ahakoa whakawehiwehia matou, ekore matou e wehi. Ka manawanui matou ki to matou Kuini. Ka pena matou me te Tui i harihari nei i te kirikiri kohatu ki roto ki te ipu wai, a ka puta ake te wai, ka inu, ka makona. Ekore matou e rite ki te heihei; na te parera nga hua, na te heihei i awhi. Waihoki, ekore matou e pai ma the Kingi matou e awhi, engari ma te Kuini matou e awhi. Wai- hoki, ekore matou e pai ki te awhi i nga ritenga a te Kingi, pena me te heihei e awhi nei i nga hua a te parera, a te kuihi, a te take. Kia kotahi ano ta matou e awhi ai, ko te Kuini anake. Heoi ano, ka mutu. E hoa ma, kua makatia e au te ingoa o nga tangata nona taua pihi whenua *. Engari ko Tipene, ko Te Otimi, ko Paranihi Tiwana, ko Pene, na o ratou wahine i taki [take ?] ai ratou ki taua whenua. Ko era atu, na to matou Run- anga. NA TE TEIRA MANUKA. [Ko te reta nei a te Teira he mea whakatakoto ki runga ki te papa i te hui o te Runanga nui o te Kawanatanga i Akarana inanoa nei—he mea kia taia. Tirohia ana e te Koroneho i reira ai ano, katahi ka tuhia e ia te kapi nei, ka mau mai ki Nepia, ka homai ki a matou mo te ' Waka Maori'. Ko nga reta hoki a Waikato, a te Wheoro hoki, i tera nupepa, na te Koroneho ano i mau mai i taua Runanga. ] NGA KAIPUKE U MAI ki NEPIA. Hanuere 9—Te Pairato (Pilot), he kaipuke rahi. No Hopa Taone mai. 1000 peke paraoa, he ti, he kawhi, he kaata, he parau, he rakau kani- kani, he pou, he huahua, he tingara, he tupe- ka, he aha noa atu i runga—he tini nga kai me nga taonga. Hanuere 10—Te Kuini (Queen), he tima, 300 tana. No Otakou, no Poti Kupa, no Po Neke mai. Nga pakeha i runga 57 tae ki te GO; e haere ana ki Akarana hei mirihia (hoia nei). Tokorua i eke mai ki uta ki Nepia nei. Hanuere 13—Te Tira, (Zillah), 68 tana. No Aka- rana mai. He taonga, he kai, he wahie nga utanga. Tokowha nga tangata eke mai. Hanuere 13—Te Hakiheihe, (Success), 59 tana. No Akarana mai. He paraoa, he aha atu i runga. Hanuere 13—Te Kuini, 32 tana, he kune. No Turanga. He kau i runga, he aporo, kotahi te poaka, Nga tanga maori i runga 8. Hanuere 18—Te Rangatira, he tima, 107 tana. No Po Neke mai. Nga tangata eke mai 6. Hanuere 19—Te Nepia, 572 tana—he kaipuke rewa toru. No Ingarani mai. Ekore e taea te tatau nga taonga rae nga kai o runga. Hanuere 21—Te Kuini, tima nei—300 tana. No Akarana mai. NGA KAIPUKE KERE ATU I NEPIA. Hanuere 11—Te Kuini, he tima, 300 tana. Ki Akarana. He huruhuru hipi i utaina atu i konei.
4 4 |
▲back to top |
4 TE WAKA MAORI O AHURIRI. Hanuere 18—Te Rangatira, he tima, 107 tana. Ki Akarana. Hanuere 22—Te Kuini, tima nei. Ki Po Neke. HE TAKANGA PARAOA MA RAU TANGATA, — Me hoatu ki roto ki tetahi pakete kia wha pauna paraoa, kia wha pauna paramu kua tangohia nga kakano o roto, kia wha pauna karana (paramu matariki nei), kia wha pauna ngako (taupa nei), he mea tapatapahi kia matariki rawa, e waru nga puunu maraihi, me te wai maori kotahi koata. Heoi, me whakahanumi rawa enei, ka kororirori ai, ka riringi ki roto ki te peke kariko, whitiki rawa, katahi ka tuku ki roto ki te paata. Kia ko- tahi te rangi tinana e koropupu ana i runga i te ahi; ko te peke me tuku ki roto te wai wera i te tuatahi, a, ka taia ki te puehu paraoa maroke— kia kore ai e piri ki te peke me ka maua. KOTAHI PAUNA HEI UTU. KUA NGARO atu i Nepia nei kotahi te hoiho poni nei, he whero pouri nei te ahua; he pango te whiore, me nga huru o te kaki; ko nga waewae o muri he ma; he tongi ma kai te rae; ko te parani he penei V kai te kaki. Ko te moni i runga na ka hoatu ki te tangata mana e mau mai taua poni ki te whare paparikau- ta a Teone Hipere, (John Sebley), i ko atu o te toa o te Hutana i Nepia nei. TURANGA TERA HOIHO. " E MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta- utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite marire e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana. Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria mai ki a ia. Heekipiri rori WHAKARONGO! E MEA ana a WIREMU RAETEPONE, o Waipawa, ki ona hoa Maori kia rongo mai ratou e hokohoko tonu ana ia i te "Witi, i te Poaka, i te aha noa atu hoki a te tangata maori. Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pakeha kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei hoko KO TE TOA HANGA O WAIPUKU- RAU. MO TE HOKO INAIANEI. 50 PEA PARAKETE pai rawa; he mea wha- nui ia, he mea taumaha He huhua noa atu nga kakahu katoa, mo te ho- toke nei, kei reira e tu ana; he mea kaiwhiri ma- rire mai 50 pihi o te PIWHI puru nei—he mea tino pai. 12 pihi o te PIWHI taua nei, 24 POKE whai kakau ano; he mea hanga na Karingi. 48 PATITI; he mea hanga ano na Karingi. 100 KAKAU poke papai rawa. NA WETARIKI TAROUA. Ko te toa hanga o Waipukurau, HE karanga atu tenei na WETARIKI TAROUA tena nga hanga kei i a ia inaianei mo te hoko, ara; — He Katikati hipi; he mea hanga na Hoapi He Hinu popo mahunga; he patara paku etahi, rarahi etahi He Kohatu oro katikati, oka, aha atu He Tarau taaka, he kanawati etahi, mo te hunga katikati hipi He Tarau mohikena, 100 pea. He mea tino pai ia He Tarau mohikena—he mea tarapu—50 pea He Tarau peretihi—huruhuru—haere hoiho nei, 30 pea. He mea whakatawakawaka He Paraikete maha noa—erua nga takai. He mea pai rawa He Hate katene, whakahaehae nei, e rua nga keeihi He Hate Karaimiana—huruhuru nei ano Me etahi hanga maha noa atu. Ma te MONI whakatakoto tonu, ka iti rawa ai te utu o enei taonga. Na WETARIKI TAROUA. Oketopa 3, Waipukurau: HE TAONGA! Katahi ano ka tae mai i Ingarani. TENA, kei te Toa a te Hutana, raua ko te Eawini, i Nepia nei, nga parakete whanui, matotoru rawa—he mea hou tonu mai no rawahi mo te hotoke nei £ s. d. Nga parakete whero, mo te mea Kotahi... 1 00 Nga mea ma, mo te mea kotahi..... 15 O Nga mea pura, mo te mea kotahi...... 14 O Nga kaawhe, ne mea pai rawa—huruhuru anake—mo te mea kotahi... 1 00 Tenei ano hoki etahi taonga katahi ano ka tae mai i Ingarani, ara; — He Hate Marikena He Puru Hate—huruhuru kau He Tarautete Mohikena He Piwi huhua noaiho—he mea tino pai, he mea iti hoki te utu He kahu wahine—he huruhuru anake. Ko te utu, rite tonu ki te katene He Kariko, he Huka, he Tupeka momona ra- wa, he aha noa atu. Ma te korero e aha ai enei taonga; engari me kite rawa ano, katahi ka mohiotia te painga. Na te HUTANA raua ko te EAWINI. Nepia, Akuhata 20, 1863. PANUITANGA. HE pakeha hoko i nga kai maori nga tangata kua tuhia nei nga ingoa kiraro iho—ara, i te witi, i te aha noa. Ko te WATA ratou ko KENERE ko WATA ano. HE mea ta na HEMI WURU, i te whare ta o te 'Haaki Pei Herara, ki Nepia, i te Hatarei i nga rua wiki katoa—tena rua wiki, tena rua wiki.