|
loading...|
|
Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 1, Number 11. 31 October 1863 |
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI
"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "
No. 11. ] NEPIA, HATAREI, OKETOPA 31, 1863. [VOL. I.
HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI
MAI.
KUA tae mai nga moni a Raniera te Ihu o Wai-
rarapa mo tetahi niupepa mana; na tona hoa, na
Eraihia, i homai. Tena nga niupepa ka riro atu
na ki a ia.
Tena te niupepa kua riro atu ki a Otene o Pora-
ngahau; kia tae mai ona moni ka hoatu ai i nga
mea o mua atu. He hoiho aha ranei te hoiho e
ki mai na ia kei a ia e tu ana ? he hoiho ngaro
ranei ? Me whakaatu mai.
Tenei nga reta maha a nga tangata—ko etahi
ehara i te korero tikanga, ko etahi ekore e o.
Ko te reta a Hori Nia Nia, mo tona wahi whenua
i te Tamumu, tenei kua tae mai. Kia oti te
whakawa ka tika ai te ta i ona korero—inahoki,
ko te whakawa ia i tona tangata.
Ko Toha e mea ana kia panuitia nga reme o
ana hipi o tenei whanautanga, o Hurae tae noa
mai ki a Oketopa nei—e ki ana 156. Nga kuao
o tenei whanautanga, hui katoa 350.
WAIKATO.
No te Manei, te 26, o nga ra o te marama
nei, ka tae mai te Rangatira (te kaipuke
tima nei) i Akarana—ko nga korero o
reira, ana ia—
Ko te kohuru a Waikato, e kohuru tonu
ana — e patu tonu aua i te kaumatua,
i te hakui, i te tamaiti. Hui
katoa nga mea kua mate penei, i nga
ra kua hori ake nei, tokowha—tokorua
nga koroheke, kotahi te hakui, kotahi te
tamaiti paku rawa nei. I kiia ano ratou
kia noho i nga kainga, ki hai i rongo;
haere ana i aua haere; rokohanga iho e
te hunga kohuru; patu iho i nga kainga
o te koraha.
No naianei rawa, no 23 o nga ra o Oke-
topa nei, ka rongona tena te ope maori kua
tata ki te taha o etahi hiwi ki te taha tonga
o Patu mahoe, i Mauku—e ki ana he ta-
ngata hou ratou, e haere atu ana hei pahi
mo Waikato. No te 8 o nga haora o te
ata o taua rangi ka haere atu nga pakeha
40 takitahi i to ratoa paraki ki te whaka-
taki i taua ope. No te tatanga atu ki te
whare karakia ki Mauku ka kitea atu te
ope ra ki te ritenga atu ki aua hiwi—tena
e tae rawa taua ope ki te 500 takitahi.
Katahi ka tonoa tetahi o ratou ki te paraki
ki Mauku ki te tiki tangata hei awhina
i a ratou — haere mai ana te kai
awhina 12 takitahi, me to ratou rangatira.
Te putanga mai ki te huarahi ka tika ke
aua tangata ra, te tekau ma rua, eke oho-
rere tonu ki runga ki te whakaariki ra.
Katahi ka puhia ratou; heoi ka riri
ratou, hawhe haora noa e riri ana
te tekau ma rua ra, katahi ka wha-
kamaro i a Tatou ka whakamarara ke,
ka whakahoki haere me te pupuhi tonu;
a, tae ora noa ki te 40 ra e noho aua i te
whare karakia—ka hui ratou i koua. Ka-
tahi ka whakaaro ka ahua tokomaha ra-
tou, ka anga katoa ratou ki te ope ra kia
riri ano; te taenga ki ro ngahere ka muia
ratou e taua ope, ka huaki te pupuhi ki a
ratou; me te huka o te rangi te rere o te
mata—tena te riri na. Nawai ra ka wha-
kaaro te pakeha ki te tokomaha o te hoa
riri, ki te tokoiti o ratou (500 rawa te ope
ra) ka mea kia hoki; katahi ka tapahia
haeretia ma waenganui tonu o te ope ra,
me te riri haere, a, puta noa ki te parae;
heoi hoki atu aua ki ta ratou paraki. To-
korua o ratou i mate me te apiha, ka to-
kotoru — mahue tonu ki reira takoto
ai nga mea mate. Tokowhitu i ngaro atu,
otira no muri ka puta mai tokotoru, mahue
atu nga mea ngaro tokowha—e mahara
aua kua mate pea ena i o ratou tunga. No te
hinganga o te apiha i mate ra, tahuri ana
etahi o aua tangata ki te amo i a ia, ka ki
ake ia: —" Waiho au kia takoto aua; nga-
kia he utu moku. "
No te 24 o nga ra ka rongona 12 nga mea
o taua ope maori i mate i taua riri. No taua
ra (te 24) he kohuru ano i ko atu o te Wai-
roa; erua nga tamariki i tapahia ki te pa-
titi, ko tetahi i puhia, tu ki te uma—ka
toru. Ko te hanga tenei e kino rawa ai
te ngakau o te pakeha; ekore e tohungia
te tangata apopo, ki te penei ta ratou rite-
nga. Kua tonoa atu inaianei nga kai
awhina ki Mauku 200 hoia; kua riro hoki
200 nga pakeha ki te kainga i patu ai nga
tamariki—e ki ana 100 o Waikato kei
reira e noho ano. No te ra i rere mai ai
te tima i Akarana ka korerotia mai kai te
riri ano ki Mauku.
HE RETA NA TE KAWANA KI ONA HOA
MAORI.
No. 1.
Akarana, Oketopa 1, 1863.
E hoa ma,
E nga tangata o te motu nei e piri ana ki te
Kawanatanga o te Kuini, he kupu tenei naku ki
a koutou.
Kei wakarongo koutou ki nga tini korero tito
a Waikato, e whiua atu ana ki nga wahi katoa,
hei wakararuraru i nga tangata e ata noho ana
i raro i te ture. Ara kua kite ahau inaianei i te
pukapuka ra tetehi tangata i tuhia atu ki nga
tangata o Te Arawa: ko te kupu tenei o taua
pukapuka,
" Ka tuaina e au te ururua, ka hatepea te
rauaruhe, ka taupua. "
E ki ana taua pukapuka na Te Kawana enei
kupu. Kahore—na ratou ano. he mea hanga-
|
|
2 2 |
▲back to top |
2 TE WAKA MAORI O AHURIRI.
hanga noa iho. Hore rawa au i pena. Engari,
ko taku kupu tenei,
"Ka puta ra taku atawhai i to koutou ata noho. "
Tenei hoki tetehi o o ratou tikanga. Ko te
mate o te Pakeha ka wakanuia e ratou: ko o
ratou mate e huna ana. Ahakoa kotahi te hoia
i hinga, wakanuia ake e ratou he rau ki te mate-
nga.
E hoa ma, kanui te he o te mahi pera. Ki
taku wakaaro kia tika tonu te korero. E hara i
te mahi rangatira te korero teka. He aha i pera
ai te wakaaro o Waikato me o ratou hoa ? he
wakawai pea i te tangata kia ahuareka ai ki a
ratou korero, kia haere atu ki te matakitaki i te
riri a Waikato—kahore, he kohuru mo nga ta-
ngata e wakarongo ana ki aua korero, rere tonu
atu ki te mate.
Ehoa ma, amua ake ka kitea te he o era tu
korero, a, ka tau te he ki runga i nga tangata na
ratou tera mahi. Ka mohiotia ra te tikanga o
aua korero, he poapoa mo nga tangata.
Na—kua wakaaro ahau, me tuhituhi e au i
tetehi reta ki aku hoa Maori, ia takiwa, ia taki-
wa, hei wakaatu i te tika o nga korero mo tenei
pakanga, hei wakaatu hoki i aku kupu tuturu,
kia noho marama ai koutou. He oti.
Na to koutou hoa.
Na Te Kawana.
—Katahi ka taia i konei nga korero o nga
pakanga kua oti ke atu nei te whakaatu e
matau ki a koutou i roto i tenei niupepa, i
te " Waka Maori. " Ko etahi tenei, mo te
huaki ki Pukekohe i te 14 o nga ra o He-
petema, ka tangohia mai ka taia ano e ma-
tau, ara; —
I te ata o te Mane, te 14 o nga ra o Hepetema,
ka kitea e matou te ope nui o nga tangata maori
(e wha pea rau) i ahu mai i te taha ki te rawhiti.
Erua nga matua o te ope ra. E haere mai ana
tera, me te papa o te waha, me te pupuhi i nga
pu—ka kokiri ki to matou paraki. Kahore ano
i tangi o matou pu. Ka karanga to matou
haihana kia whati katoa matou ki to matou pa.
He toko ouou no matou e rua hoki tekau o
matou ma wha: ka mene matou ki te pa katahi
matou ka pupuhi, a, e rua pea haora matou e
kawe ana, kua pau haere a matou paura. Ka
kitea atu e matou nga hoia, e haere mai ana. I
tawhiti ano ka kokiritia mai e te hoia ki to
matou pa, ka tapoko. Katahi matou ka ahua
tokomaha. Kaore ano tetahi o matou i tu noa i
te mata. Erangi ko te tangata maori kua hinga
noa atu.
Tenei matou te riri nei. Ka rangona atu nga
pu i Papakura. Ka tukua mai e te Rangatira o
tera paraki etahi hoia ki te titiro ia matou.
Ka tae mai era hoia, katahi matou ka puta ki
waho, whati haere ana te ope ra, ka mahue tonu
iho nga tupapaku. E ono tahi i nehua e matou.
Ko etahi o nga tupapaku i toia haeretia, e takoto
ana ano te toanga. Ko tetahi o nga tupapaku o
te tangata maori i riro mai i a matou he mea
herehere nga waewae ki te kareao, kia tika ratou
te to haere. No to matou kokiritanga ki waho,
ka kaika te kai-to ki te oma, kei mau ratou,
mahue noa ake te tupapaku. Katahi matou ka
whakaaro, koia ano ka ngaro ai nga tupapaku o
te tangata maori, kahore, he mea to puku kei
kitea.
Ko nga hoia i mate rawa, e toru. Ko ngakai-
a-kiko e whitu.
Ko etahi o nga tupapaku i tanumia e matou, i
mohiotia, no Tuakau. He hape tetahi. Ko te
ingoa i taia ki te ringaringa, ko " Hone Wetere, "
i te ringa o tetahi o nga tupapaku. Ko " Matuku.
Hori Whare. " Heoi.
—He korero ano enei i roto i -taua reta a
te Kawana, - ara; —
Kua tae mai ki a Te Kawana nga moni e toru
tekau pauna (£30) mo nga tangata maori nana
i kite, i kawe mai ki te Taone nei, te tinana o te
Rangatira o the Manuao i pakaru ki Manuka.
Ko enei moni he mea tuku mai na te teina raua
ko te tuahine o te Rangatira kua mate, he aroha
no raua.
Ko te kupu hoki tenei kua tae mai ki a matou.
Ko nga tangata i huaki ki Pukekohe i te 14 o
nga ra, no Ngatimaniapoto, no Ngatiruanui, DO
Ngatipou. I whakina e ratou ki a Ngatitipa. ka
nui to ratou mate. He Korero hou enei, ka tahi
ka tae mai. E whaki ana a Waikato ko nga
tupapaku i mate i nga hoia ki te laroa, i te 7 o nga
ra o Hepetema, tokoiwa tahi, i utaina ki te waka
ka hoea ki tawahi ki Takahikahi nehu ai.
HE RUNANGA I HUI KI WAIORATANE.
Hepetema 21, 1863.
He panuitanga tenei i nga korero a te runanga
ki Waioratane kia rongo mai koutou.
Kei runga ko Anaru Rongonumia, ka mai-
oha atu ki te pukapuka a te Makarini ratau ko
Ngatikahungunu. " Haere mai e te pukapuka o
a matau whanaunga! Akona mai matau ki te
korero, ki te whakaaro—kanui te pai o a koutou.
E hoa, e te. Makarini, kanui te pai o to whakaaro
ki te whakatau i nga korero o Ngatikahungunu,
no te mea ko toku hiku tena, ko a hau te upoko.
Kati kia kotahi a taua whakaaro. Ina ia te kore
i au ko te Kingi maori; kaore au e pai. "
Kei runga ko te MEIHA TAMEMAEHA. " Haere
mai to kupu pai e te Makarini. Tenei kua
whiti mai te ra ki a matau, puta rawa i toku
kopako, tae rawa te mahanatanga ki toku nga-
kau; inahoki, i mua kite ana a hau i te he, tena
ko tenei ra kua kite a hau i te pai. "
Kei runga ko te KOTI TIPOKI. "Ko te mea
i tu ake ai a hau he whakatau atu ki te reta a te
Makarini. Katahi ano te mea e ora ai te tanga-
ta, no te mea he kupu tohu tangata tenei. Wha-
karongo e te iwi kia akona tatou e te Piki e
whakangao ana, ara, e tupu ana—kua tata te
raumati. Waihoki me te kupu a te Makarini, e
whakaako ana i a tatou kei uru tatou ki nga
whakawainga a te rewera, ara, a te Kingi maori. "
Kei runga ko PEHIMANA te HORUA, ka mea;
—" E hoa ma, i whanau a hau i tenei taima—me
korero a hau i nga korero o te pakeha. Ko taku
i pai ai ko nga tikanga pakeha. "
Ko HATARAKA PARI, ka mea; --" He tangata
a hau no roto i te kino i mua. Tena ko tenei,
ka tae mai nei te Ture, katahi ano au ka ora. ''
Ko PIRIMONA TAIKI, ka mea: —'• I toku ta-
marikitanga e whakaaro ana a hau me te tama-
riki; muri iho a hau ka kite i nga Ture, puta
mai ana ko te pai, ko te oranga, ara, ko te
whakapono—katahi a hau ka ora, ka mahue
hoki i au nga mea tamariki, ara, te kino. E ki
ana hoki a Paora; —' ka mahue i au nga mea
tamariki, ka tautotoro a hau ki nga mea o
mua. '"
Ko PERAHAMA PATUTAHI, ka mea; —"Tenei
taku kupu kia rongo mai koutou, e te runanga;
e noho nei i mua i whangaia a hau e toku koka
ki nga kai kino, ki te whawhai; kite ana a hau i
te he i reira. Tena ko tenei ka tae mai nei te
rongo pai, katahi ano a hau ka ora; ara, nga
ture a te Pakeha. Tena i mua ka kawea a hau
ki roto ki nga ururua. "
Ko HENARE KAIWEU, ka mea; —" Wakarongo
e nga iwi ngakau tika e noho ana i tenei taha
tai, e whakahoa ana ki te Pakeha. Ko taku
kupu tenei ki a tatau, kia mau ki nga pakeha
hei hoa mo tatou, hei matua mo a tatou tama-
riki mo nga rangi e takoto mai nei i mua i a
tatou, hei tiaki hoki i a ratou i roto i nga mate. "
Ko HAMIORA NGAIRO, ka mea; —" Ka pono e
te iwi te korero. Ko taua ano kua tuhituhia ki
a te pakeha raua ko te Ture; kia u ra—e ki ana
hoki a Pirato; —'ko taku kua tuhituhia, kua
tuhituhia. ' Kei whakarongo tatau ki nga teka
noa a te tangata, engari kia u tatou ki te pakeha
hei matua. "
Ko HENARE te MOKOTUA, ka mea; —" Wha-
karongo e te runanga ki taku kupu. He ki maori
na aku Tipuna, e ki ana; — 'he aha te toa a te
tangata ? he pa. ' Waihoki ko nga ture hei pa
mo tatou e arai ai tatou. Kia mau ki nga pake-
ha e noho nei i to tatou takutai; kei pera tatou
me era iwi e patu mai ra i nga pakeha. "
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. 3
HE KORERO NO MANIRA (MANILA, ) ME
TE PUTANGA O TETAHI RU WHAKA-
MATAKU KI REIRA.
Ko te moutere nui tenei o nga moutere i huaina
ko Nga Piripaine (Philippine Islands); kei te
moana ki Inia—te moana o era moutere, (a nga
Karaka, ) i korerotia i te nupepa o te 22 o nga ra
o Akuhata. He whenua ra taua whenua, a Ma-
nira; he whenua maunga hoki, puta noa ki teta-
hi pito o te moutere, ki tetahi pito—me Ruahine
te ahua. I nga takiwa o te ua nui, ia Hune, i a
Hurae, i a Akuhata, ka ngaro katoa nga raorao
i te wai—haere ana te tangata i runga poti. He
oneone momona ia te oneone o reira: kei reira te
huka, te raihi, te tupeka, te aha noa atu e tupu
ana. Rahi ake i te Ika a Maui taua moutere—
ko ona tangata, hui ki nga tangata maori, (ma-
ngu mangu nei), tae pea ki te 77, 000. Ko nga
ika o to reira moana e huhua noa iho—he ahua
ke etahi, he ahua ke etahi, i to konei ika. He
karakotaera kei nga awa wai maori—he ngarara
•pena pea te ahua me nga taniwha a te maori e
korerotia ana e nga tipuna—rite tonu ki te tua-
tara te ahua, na te rahi rawa ia; e waru hoki
pakihiwi maro te roa o etahi. He unahi maro
kei te tuara; ekore e mate ki reira, engari kei te
puku te wahi ngaware hei werohanga. Ka tu-
whera ana te waha ka kitea nga niho e rarangi
ana. He hanga kai tangata taua hanga; noho
ai i ro te wai i te taha ki uta tatari ai ki te puta-
nga mai o te kuri, o te tangata, ki te inu. katahi
ka kapohia ka pau.
Kei nga tangata o Peeni (Spain) taua moutere
inaianei—ara, kei nga Paniara (Spaniards. )
No te toru o nga ra o Hune 1863, i waenganui
o te 7, o te 8, o nga haora o te ahiahi, ka puta he
ru whakawehi rawa i taua whenua ra. Ehara i
te hanga ake te ngaruetanga o te whenua, me te
harurutanga i roto iho—rere ana te whakamata-
ku. Totahi ka rupeke nga whare katoa ki te
whenua, (he whare kohatu ia); me nga whare
karakia hoki, he mea kotahi noa i puta. Ka
whakarongo tera ki te harurutanga o nga whare
e horo ana; ki te auetanga o nga mea e tanuku-
tia ana; ki nga pere nunui o nga whare karakia
e tatangi ana i te ngaruetanga: ehara i te hanga
ake !—pairi rawa ana te ngakau o te tangata. E
ki ana te Kapene o tetahi kaipuke i reira e tu
ana, e ki ana, i te po e tu ana a ia i runga i te
papa o tona kaipuke; titiro rawa atu ki te moana
e ma tonu ana i te huka o te tai e rere mai ana.
me te tai whati ki uta te ahua; te paanga mai ki
to kaipuke ngatere ana i te kaha; katahi ka
kokiri ake te ihu o te kaipuke ki runga, maranga
ake ana ki runga ki te ngaru, te poungaiho
ki raro ki te wharua, me te mea kei te whenua e
orooro ana; ko te moana i tetahi taha, i tetahi
taha, koropupu ake ana me te paata e hu ana.
Titiro atu ki te taha ki uta. taua tangata ra,
kitea ana te mura ahi e anga atu ana, e koha atu
ana ki runga etahi me te rerere te korakora—
penei me te kohatu e tipia nei e te tamariki i
runga i te wai ka rere ai te huka o te wai. Titiro
rawa atu ki uta i te ata kua hinga ki te whenua
te nuinga o nga whare o te taone. Ko nga wa-
apu o te whanga tunga kaipuke kua wha putu te
hohonu o te tanukutanga iho; ko te moana wai
tai, tere ana i nga huarahi o te taone. Ko nga
hanga o roto o nga whare kei te whenua e wha-
kamarara noa ana. Ko nga hoia o taua iwi, me
nga morehu o nga pakeha noaiho, e mahi ana ki
te ehu i nga mea kua tanumia i raro i nga whare
i horo. Te taenga atu o taua Kapene ki uta ka
ui ki nga mea i mate, e hia ranei ? ka kiia mai
kaore ano kia ata mohiotia, engari 576 kua taea
kua oti hoki te tanu e ratou—a, kia rupeke nga
whare katoa te kimi, tera e taea te 2000 nga mea
i mate. Tokowhitu nga tohunga karakia o te
Hahi o Katorika, me etahi atu pakeha, i mate ki
roto i tetahi o nga whare karakia.
He maha nga pakeha i mate i te rerenga mai i
nga matapihi, he whare teitei hoki nga whare;
otira kotahi tonu te pakeha o Ingarani i mate.
Ko nga tangata katoa kei te koraha e noho ana i
roto i nga teneti—e mea ana era e tuaruatia te
ru.
Kua hinga katoa te taone, kua tanumia nga
taonga katoa i raro i nga whare.
HE WHARANGI TUWHERA MA NGA
HOA TUHI MAI.
Ko te tangata e hiahia ana ki te tango i
tenei nupepa, me homai ia kia kotahi te kau herengi
—ka rite ai te nupepa ki a ia mo te tau kotahi.
Ku tuhi mai te tangata, tuhi mai, kia marama
rawa nga reta, me nga ingoa o nga kainga, o nga
tangata, kia mohiotia ai.
Nepia, Oketopa 27, 1863.
KI TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI—
E hoa, kua kite a hau i nga reta mo te utu o
te mahi katikati hipi—na te Runanga tetahi, na
Paora Tamaihotua tetahi. E whakahe ana au ki
te tikanga whakapiki i nga utu ki runga ki te 50
herengi mo te rau. Kei hea kia kitea te ture
whakarite i te utu mo te mahi a te tangata ? Hua
noa ake kei au te mahi, kei i a koe nga ringaringa
hei mahi. Ma taua tahi e whakarite i nga utu;
kaua te ture, me te runanga, e pokanoa. Otira
kaore e ngaro te wahi i puta mai ai tenei ritenga
—ehara ianei i a Ngatipahoro ? Ko tona mahi
tonu tenei i haere kino ai tona ingoa ki roto ki
nga iwi. Eke ana te kaipuke ki uta pakaru ai;
kia rite rawa nga utu, ka tahuri ai ki te toto i
nga hanga ki uta ! Taka ana te hoiho a te pake-
ha ki roto ki te repo, waiho i kona powharu ai;
kia rite ra ano nga utu, katahi ka kukume ai ki
uta ! Ko te mahi tonu tenei a taua iwi.
E Pao, hei aha mau, ma te tangata mangere, e
kore ana e rongo ki te mamae o tenei hanga,
o te mahi? Hei aha mau nga utu mo te
mahi a te tangata ? Kati ianei koe me he kore-
ro; tuia ou ngutu, e hoa. Koi ki koutou tera
ano e taea ta koutou e hiahia ai, kao. Ehara au
i te pononga nohou. Engari ko aku wuru e riro
apopo—ko koe ka waiho kia tangi ana. He kai
peka te tangata, ki tau mahara ? Kei te rere mai
nga pakeha o Akarana, o Otakou, taki kotahi te
kau ki te kaipuke kotahi; ma kona e kakati nga
huruhuru o aku hipi.
E ta ma, whakarerea tenei mahi pohehe. Ta-
huri ki te katikati i a taua hipi, kia we te riro
tau hikipene hei hoko hanga ake mou. Waiho
nga ture hei hapai i te tika, hei pehi i te he—
kaua e pokanoa ki te utu o te mahi, kei takahia
noatia nga ture, a, ka noa.
NA PAKEHA WHANGAI HIPI.
[ Ka tika ta Pakeha whangai hipi. Tenei ka
rongo matau tokoiwa nga pakeha katikati hipi
kua eke mai ki Nepia nei, na runga mai i tetahi
o nga kaipuke o naianei; he mea tiki ratou na
etahi o nga pakeha whangai hipi o uta—na taua
ritenga pakeke a nga maori i tikina ai. ]
NGA KAIPUKE U MAI ki NEPIA.
Oketopa 20—Te Hi Hera (Sea Shell), 50 tana,
no Akarana.
Oketopa 23—Te Hiti o Merepana (City of Mel-
bourne), 179 tana. No Manuka".
Oketopa 24—Te Hoari Ahere, he tima, 296 tana.
No Po Neke. Tokoiwa nga tane eke mai mo
Nepia, tokorua nga wahine. Ko nga tangata
i runga mo Akarana 50.
Oketopa 24—Te Reeri Paata, he tima, 220 tana.
No Akarana mai. Tokoiwa nga tangata eke
mai mo Nepia nei.
Oketopa 26—Te Rangatira, he tima, 174 tana.
No Akarana. E ono nga tangata, eke mai.
Oketopa 26—Te Meeti (Maid), 15 tana. No te
Mahia.
Oketopa 26—Te Rapamingi (Lapwing), 30 tana.
No Akarana mai.
Oketopa 26—Te Tira (Zillah), 68 tana. No
Akarana mai.
NGA KAIPUKE KERE ATU I NEPIA.
Oketopa 22—Te Herana (Heron), 91 tana. Ki
Akarana. He kau nga utanga.
Oketopa 25—Te Reeri Paata, tima. Ki Po Neke.
Oketopa 25—Te Roari Ahere, tima. Ki Akarana.
Oketopa 27—Te Rangatira, tima. Ki Otakou.
|
|
4 4 |
▲back to top |
4 TE WAKA MAORI O AHURIRI.
HE TAONGA.
Katahi ano ka tae mai i Ingarani,
TENA, kei te Toa a te Hutana, raua ko te
Eawini, i Nepia nei, nga parakete whanui,
matotoru rawa—he mea hou tonu mai no rawahi
mo te hotoke nei
£ s. d.
Nga parakete whero, mo te mea Katahi... 100
Nga mea ma, mo te mea kotahi...... 15 O
Nga mea puru, mo te mea kotahi...... 14 O
Nga kaawhe, he mea pai rawa—huruhuru
anake—mo te mea kotahi... 1 00
Tenei ano hoki etahi taonga katahi ano ka tae
ruai i Ingarani, ara; —
He Hate Marikena
He Puru Hate—huruhuru kau
He Tarautete Mohikena
He Piwi huhua noaiho—he mea tino pai, he
mea iti hoki te utu
He kahu wahine—he huruhuru anake. Ko te
utu, rite tonu ki te katene
He Kariko, he Huka, he Tupeka momona ra-
wa, he aha noa atu.
Ma te korero e aha ai enei taonga; engari me
kite rawa ano, katahi ka mohiotia te painga.
Na te HUTANA raua ko te E A W I N I.
Nepia, Akuhata 20, 1863.
Ko te toa hanga o Waipukurau.
HE karanga atu tenei na WETARIKI TAROUA
tena nga hanga kei i a ia inaianei mo te
hoko, ara; —
He Katikati hipi; he mea hanga na Hoapi
He Hinu popo mahunga; he putara paku etahi,
rarahi etahi
He Kohatu oro katikati, oka, aha atu
He Tarau taaka, he kanavvati etahi, mo te hunga
katikati hipi
He Tarau mohikena, 100 pea. He mea tino
pai ia
He Tarau mohikena—he mea tarapu—50 pea
He Tarau peretihi—huruhuru—haere hoiho nei,
30 pea. He mea whakatawakawaka
He Paraikete maha noa—erua nga takai. He
mea pai rawa
He Hate katene, whakahaehae nei, e rua nga
keeihi
He Hate Karaimiana—huruhuru nei ano
Me etahi hanga maha noa atu. Ma te MONI
whakatakoto tonu, ka iti rawa ai te utu o
enei taonga,
Na WETARIKI TAROUA.
Erua pauna hei Utu.
KOTAHI te hoiho uwha, he whero te kara,
kua haere ke atu i te parae ki Pakowhai.
Tena pea kei Ruataniwha e noho ana inaianei
raua tohi ko te kuao. E toru nga tau o taua hoiho.
Ko te parani kei ta pakihiwi katau he penei T E,
na te mea i huia te T me te E. Kei te Pakihiwi
maui he penei T S—i whakaporotakatia te taha
kirunga.
Ko nga moni kua whakahuatia ki runga ake ka
hoatu ki te tangata mana e mau mai ki a
PAKA,
Puiha kei Nepia.
Nepia,
Hepetema 17, 1863.
TURANGA TERA HOIHO.
E MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki
nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo
mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta-
utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite
mariri e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea
hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana.
Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria
mai ki a ia.
Heekipiri rori,
Nepia, Hune 23, 1863.
Kia rongo mai nga tangata Maori.
E HOKO tonu ana au i nga kai Maori katoa, i
nga Witi, i nga Haniana, i te Taewa, i te
aha atu, me ka kawea mai ki te taone nei.
He huhua noa iho nga taonga, me nga kai Pa-
keha, kei taku whare e tu ana hei hoko.
Ko etahi enei o nga taonga, ara: —•
He Parakete ma—he mea nunui, he mea pai
He Potae—he mea rere ke te ahua o etahi, o
etahi
He Tiakete matotoru
He Kaawhe huruhuru
He Hate ma, he mea rere ke te kara o etahi
He Tarautete mohikena
He Tarautete pango
He Tarautete huruhuru, rere ke nga kara
He peke Huka
He Hopi, he Tupeka, he Maati, he Paipa, he
Ti.
Ma te tangata e haere mai ki te matakitaki i
enei taonga kia kite ai te ahua pai.
Na TE HATANA.
KO TE TOA HANGA O WAIPUKU-
RAU.
MO TE HOKO INAIANEI.
50 PEA PARAKETE pai rawa; he mea wha-
nui ia, ho mea taumaha
He huhua noa atu nga kakahu katoa, mo te ho-
toke nei, kei reira o tu ana; he mea kaiwhiri ma-
rire mai
50 pihi o te PIWHI puru nei—he mea tino pai.
12 pihi o te PIWHI taua nei.
24 POKE whai kakau ano 5 he mea hanga
na Karingi.
48 PATITI; he mea hanga ano na Karingi.
100 KAKAU poke papai rawa.
NA WETARIKI TAROUA.
PANUITANGA.
TENEI katahi nei ano ka tae mai i Ingarani mo
te raumati.
2 nga pouaka Potae Tane.
Ko te ahua he Panama, (rae te kiekie nei ano); ko
te kara he pouri, he ma, he aha atu; ko te utu 2s
6d tae ki te 15s mo te mea kotahi. He pai rawa
enei potae, ko nga mea i te kau ma rima hereni
(15s) he tino pai rawa atu.
Na te HATANA.
Hepetema 2, 1863.
PANUITANGA.
TENEI katahi nei ano ka tae mai i Ingarani mo
te raumati.
2 nga pouaka Potae Tane.
Ko te ahua he Panama, (rae te kiekie nei ano); ko
te kara he pouri, he ma, he aha atu; ko te utu 2s
6d tae ki te 15s mo te mea kotahi. He pai rawa
enei potae, ko nga mea i te kau ma rima hereni
(15s) he tino pai rawa atu.
Na te HATANA.
Nepia, 13 June, 1863.
WHAKARONGO
HE mea ta na HEMI WURU, i te whare ta o te
Haaki Pei Herara, ki Nepia, i te Hatarei i
nga rua wiki katoa—tena rua wiki, tenei rua
wiki.
KOTAHI PAUNA HEI UTU.
KUA haere ke atu i roto i nga kaari o Teone,
o Te Mata, tetahi hoiho uwha, ko te wae-
wae katau o muri he ma, he tongi ma kei te rae,
he parani penei D kei te pakahiwi maui.
Ko te tangata mana e mau mai taua hoiho ki
a Teone, i Te Mata, kia W. Maikara ranei kei
Nepia, ka riro i a ia taua moni kotahi pauna.
Nepia, Oketopa 13, 1863.
WHAKARONGO
HE mea ta na HEMI WURU, i te whare ta o te
Haaki Pei Herara, ki Nepia, i te Hatarei i
nga rua wiki katoa—tena rua wiki, tenei rua
wiki.