E hoa e te Hokioi e mea ana toe rapua atu he tikanga mo taua.  Na ki toku mahara te tikanga pai mo taua kia ata whakaaturia  mai nga he o aku korero a kia kaua e whakapiritia he ingoa piro ki runga i au. Heoi ano.
NA TE PIHOIHOI Ki TE HOKIOI

Kua kite matou i nga korero a te Hokioi mo te tima. Ko ana korero na, te taha maori, inaianei whakarongia marietia ta, te taha pakeha.

Ko nga maori i roto i o ratou korero katoa mo te aha mo te aha ranei,  e wareware tonu ana, tera ano he taha Pakeha Kahore pea e mahara he pakeha ano  i roto o Waikato e ata noho ana i runga i tana ako piihi, me te kore hoki e whakaarongia ta enei tangata e pai ai. Ko te take he tokomaha  ,nga maori, he ouou nga pakeha. Ko te kupu a Paora "Kaua tana ake e tirohia e tetahi e tetahi, engari ko nga mea a era atu hei tirohanga ma tetahi ma tetahi." Piripai, 2 4.  Otiia ko ta te ngakau maori kia kaua e tirohia e te tangata kaha nga mea o te tangata kahakore. Na he nui te matou matenui ki tenei tima te take kei mate tonu matou i te hoenga mai o a matou taonga i te  ia nanakia o Waikato  tetehi hoki kei pau o matou ra katoa i runga i taua rori awhio, a e mea ana koutou kia hapa matou i tenei mea pai, ara i te tima, na te koutou wehi, a kahore koutou e titiro ki nga mea a ora atu, ara, a nga pakeha.

Na, ki taku whakaaro, he maminga noa iho tenei kupu "wehi" Aua ka wehi te tangata ka ata noho in ekore e rangona te reo: tena ko tenei, turituri ana a Waikato i ta koutou  hamumutanga me ta koutou whakapuakanga ka puhia e koutou te turia. Ki toku whakaaro ehara tenei i te "wehi" engari he "whakawehi".

Ki ta koutou he mea whakawehi te tima, a ko nga mea e mohiotia ai ko te hanganga i taua tima ki te rino. Ki ta matou he kuware rawa tenei whakaaro; no te mea, ehara te hanganga ki te rino hei. mea whakakaha mo te patu atu e rite tahi te kaha o te tima rakau mo taua mea; heoi ano te take o to

rino hei tiaki i nga heremana harakore i nga mata a o koutou pa whakaewhiwehi.

E hoa Ma, e nga tangata o Waikato, ata whakaarongia aku kupu ahakoa pakeke Kua whakamutua te whawhai whakapouri nei o Taranaki, a kua tae, mai a Kawana Kerei kua io te ra, na te aha I paua tonu atu ai koutou i nga atawhaitanga me te pai o tenei. Kawana a whakatakariri ana nga pakeha ki ta koutou wehi inaminga. Na  kati te koutou penei ki a matou. Mahia te pai i te awatea me ake pea tae mai ai te po ekore e ahei te tangata te mahi.

E hoa e te Kai ta o te Pihoihoi Mokemoke I runga I te I tuanui o te whare, tena ra ko  hoe. E hoa e kore ranei I koe e pai kia ta I a iho e koe taku korero ki I te perehi mau ra e titiro iho nga korero o tena pukapuka, ka pai koe iho ki te perehi ka tu tenei.

Te tuatahi o taku whakaaro,  I kimi mana ko ON I toku tinana me toku wairua i tetahi I tikanga e ora ai maua Io) toku tinana ine "oku  i tinana me taku  ki wairua  i tenei e  i Ito I ka i tenei ao matemate, e I at e .  kaore maua i kite i tetahi mea tika no te maua moenga iho ki te po  ka kite maua i a Rawiri a Popotoro, he ki mai tera ki a maua. Ko korua tenei e rapu I tetahi tikanga hei oranga  mo korua ? Ka ki atu maua ki a Rawiri.

"Ae " Ka ki mai tera "Titiro korua ki taku waiata i kauwhautia e Pihopa Herewini ki te hui ki Peria. Ano te pai, ano te ahuareka o te  nohoanga tahitanga o nga teina pakeha ko nga tuakana maori I runga I e whakaaro kotahi. katahi maua Ika i atu ki a Rawiri: Me noho maua ki runga ki tenei ture nei, ka hi mai tera, Kia mau hei ture tuturu tena mo korua me noho tonu korua ki runga ki tena ture, ake ake, ka puta nui ki a korua be rangimarietanga he pai, katahi ka roa te korua nohohanga paitanga i tenei ao matemate. Kahuri tena, ka tu tenei.

He kupu tuturu tenei na nga kingi maori tokorua. Te kingi tuatahi he kingi
Potatau te Wherowhero, ko tana kupu tuturu tenei i tona whakatungu hei kingi mo
nga iwi mauri KIA MAU KI TE AROHA, KIA MAU KI TE WHAKAPONO, KIA MAU KI TE TURE, KIA AROHA KI ANA HOA PAKEHA. Kaore ia I mea kia mau ki te whakatete, kaore ia i mea ki a rua whakapono ki a rua ture  ki a rua aroha, kahore engari ki  a kotahi. He tangata pai A Potatau ki nga iwi erua na, he nui o tona pai Me te nui      o tona aroha ki nga iwi erua katahi ia ka ta hei kingi. Ka mate a Potatau, katahi ka  whakaturia ko tana tamaiti i ko Matutaera hei riwhi mona ko te kupu tuturu tenei a Matutaera I roto i nga huihuinga katoa a tona Iwi KI A MAU ANO KI TE WHAKAPONO, KI TE TURE, KI TE AROHA, kaore ia i mea kia nuku ki te whawhai ki  te whakatete, kahore. Ka huri tena ka tu tenei.

Kaore te Atua e pai ki te wehetangata, ko ta Te Atua i pai ai he  whakakotahi i nga, iwi katoa o tenei ao, ahakoa iwi pakeha, iwi maori ranei kia kotahi whakapono, ki a kotahi ture.  Na I Hatana te wehewehe, ka huri tena ka tu tenei.

E nga rangatira katoa o Waikato,  puta noa ou rohe katoa tae atu ana ki te
rahui o Nui Tireni.  Whakaaetia nga tikanga pai e ora ai te tangata.  Kahuri tena ka tu tenei.

Kaore au e marama ki te tono atu a nga tangata maori ki a Kawana Kerei kia 
whakaaetia mai te kingi kia tu e ki ana au, kua tu i a koutou te kingi,  ko te ono, ko te whitu ranei tenei o nga tau, I  whakaturia a Potatau hei kingi tae mai ana ki a Matutaera. E hoa ma, enga iwi e noho nei i raro i te mana o te Kingi maori kua matou Ahau k te whakaaro e Te Kawana e kore hoki ia e pai ki te whakaae i te rakau huakore, me te rakau huakino mehemea ka puta i tenei rakau
tetehi hua pai, koia tena  kahuri tena, ka tu tenei.

Ki te mea ka pai tetehi iwi pakeha ki te whakatu kingi mona ta tonu ake, mana tonu ake, puta tonu ake i a ia nga ture pai mo tona iwi, kaore hoki he tangata e kaha ki runga ake i a ia, kua whakamanu hoki ia e tona iwi ki runga ake i a ratou,  ko tenei pohehe kau ana te whakaaro keiwhea ra te mutunga, keiwhea te otinga  tenei ake pea te rite ai,  ka huri tena, ka tu tenei.

E te iwi o te kingi, he aha koia te he o te ture kotahi ? E ki nei hoki te Karaipiture kahore Te Atua e pai kia whea nga ture, kia maha e pai ana te Atua ki te whakakotahi i te ture. Kua tika te kupu a te Kawana o ki nei, kia kotahi te ture mo te maori 

mo te pakeha, kia, noho pai ai te pakeha raua tahi ko te maori i runga i te raua whenua i Nui Tireni, kei ohooho tetehi ki tetehi, ma te kingi  raua tahi ko te Kuini me te Ki Kawana e whakatakoto be ture, kia mana ai, kia hopohopo ai te pakeha mo te maori no te mea he hawhe nga tangata maori mo te whenua ki te kingi, he hawhe tangata, maori me te whenua kia te Kuini Ki te whakatete tonu te maori, e kore e mana aua tura, ka mau tonu te ngakau maori i roto i te tangata. E hoa ma ki te mea ka pai tetehi iwi ki enei ritenga, tomo mai ki roto, kia tere, tere, ka huri tena, ka tu tenei.

Ko te kupu tuturu tenei i te hui ki Peria, ko te  whawhai mo tenei motu a ma te ture anake kahore ma, te ringaringa tangata ka huri tena ka tu tenei. 

E hoa ma, tenei ano te whawhai pai ma tatou, ko te whawhai ki  te whenua, me whawhai tatou i tenei tau ano Me whui tonu te witi ki te whenua i a Mei hokona he purapura ki nga Iwi whai witi, whakapaia nga mira kua popopopotia kua kino, whakapaia nga parau kua kino,  whakapaia nga kaata ]tua pakaru katoa te noho mangere tukua nga tamariki ki te kura a te Kohi i te Awamutu kia whakaakona ki te mahi parakimete, ki te kamura ai me nga mahi pakeha katoa ka huri tena ka tu tenei.

E nga Minita, maori me nga Runanga katoa o kingi Matutaera, kimihia mai koa tetehi kupu wehetangata ture ranei i roto i te Karaipiture, ki te kite koe i te kupu wehe utua miti enei korero,  otiia, e ki titia te korero a Pihopa Herewini ki te hui ki Peria. i kimi ia i te timatanga o nga Karaipiture tae noa
ki te in Utunga, na koia tenei e pai ana te Atua ki te whakakotahi na Hatana te wehe  na Te Karaiti te whakakotahi, ka huri, ka tu tenei.

Ano te pai ! Ano te ahuareka o te, noho anga tahitanga o nga teina pakeha raua tahi ,ko nga tuakana maori i runga i te  whakaaro kotahi ! E hoa ma oti koia, me noho tatou ki runga ki tewhea, ture ? Ki te ture wehe ka riri Te Atua ki tena, heoi ano ta te Atua i pai ai he whakakotahi.Ko te take o tenei rakau o tu nei katahi tonu  ko nga manga erua tahi  ko te whenua i tu ai, kotahi tonu: ki te wahia enei manga erua Iea pakaru i waenganui o te rakau, ka kino  engari waiho kia tu tonu tenei rakau ka huri.

E hoa, e te Kai-ta o te pihoihoi, kua kite iho matou  i nga korero o te Niupepa o te 2 o nga ra o Pepuere i taia ki te Pihoihoi, o whakahe ana ki te kingi mo nga tangata tukino kaore nei e whiua e te kingi  tenei ta matou utu atu mo tena korero, tera ano e whiua a tona ra ma tika tona hara ma kotahi ranei 
to whakaaro a te maori raua ko te pakeha a muri ake nei. Kei muri nei te raonga ka huri. Na te hoa pono,

KO NGA PUKAPUKA A RIWAI TE AHU RAUA KO WIREMU KINGI.

E Wi,

Tena koe te noho ke mai na i roto i tena iwi i Waikato, i nga tutenga He pakanga. He tikanga ano taku i Witi atu ai Iti a koe i tenei pukapuka. Kua kite matou I te tatou hoa tawhito i a Kawana Kerei ki Otaki nei i a, Mei  3, 1862. E rua ana kupu aroha i ki mai ai ki au, ko enei.

Tuatahi, Me tohe atu matou ki a koe kia hoki mai i roto i tena (iwi), i Waikato Ki atu ana au. E kore pea a Wiremu Kingi e rongo miti ki a matou, e tupato ana  ia ki a Ihaia Te Kirikumara.

Tuarua o ana, kupu. E pai ana ia kia whakawakia Waitara. ka koa puku ake au ki tenei kupu a te Kawana, no te mea ko ta matou tenei i tohe ai, ko etahi o nga rangatira o Ngatiraukawa, o Ngatikahungunu, me nga Pihopa, me nga Minita, me etahi o nga rangatira Pakeha i piri ki te taha ki a koe i te korua wa ko te Kawana Paraone i ngangare ai ki Waitara, he huri te iti atu no nga kai hoko whenua a te Kawanatanga nou anake te he ko te he ki ta ratou, kahore koe i eke ki taua whenua i ta ratou kimihanga, otira tatou tahi. He peko poka atu tau ki te whenua o te tangata ko noa atu, o Te Teira me ona hapu, na, okioki ana te whakaaro o te Kawana Paraone ki enei kupu a ona kai hoko whenua. Hoatu noa a matou, kahore Te Kawana i whakarongo mai ki ta matou i whakaatu ai, i eke ano koe ki taua whenua. Ko Takuta Petatone anake, Huperitenete o Poneke, ratou ko ona hoa ko Te Pokiha ma, me etahi o nga rangatira Pakeha i whakarongo mai ki a matou kupu i whakaatu ai mou.

na ratou hoki i whakapuaki nui i rangona ai.Otira,- kua rongo matou ](lilt tae atu a te Pokiha, te hoa o Takuta Petatone ilia, kua mutu ako nei te tuhi iho e au. Na te Kawana Kerei i unga atu ki whakawakia Waitara. Ki ta te korero
kahore koe i pai ki taua kupu it Kawana Kerei. E kiia ana, na ou hoa rangatira oWaikato i tungatunga koe, Kia kaua e tukua Kia whakawakia Waitara. Na, pouri ana matou ki tenei kupu whakakore no te mea ka ngaro te take o te kaha i riri ai a te Kawana Paraone ki a koe, me to tatou ekenga katoa ki runga i taua whenua. Ka taunutia hoki aua rangatira Pakeha i piri mai ki a matou, me  nga Pihopa, me nga Minita na ratou nei i whakapuaki nui a matou korero mo to tatou ekenga katoa ki runga i taua whenua. Ka whakaponongatia ki ta te Kawana Paraone ratou ko ana kai hoko whenua.

Ko taku kupu tenei ki a koe tukua mai kia whakawakia, (he aha hoki i whakakorea ai) i te wa e ora ana nga tangata me nga wahine me tatou katoa nona taua whenua hei kai whakaatu ki nga kai-whakawa i whakaritea e te Kawana Kerei, kia kitea ai te tika o te puratanga i te whenua o o tatou tupuna, kia ora ai hoki tau kupu, me ta matou hoki a etahi wa a kei a te Kawana Kerei ano te whakaaro mo te peheatanga ki a koutou o taua whenua. Mau hoki e tuhi mai ki au. Heoti.

Na tau tamaiti aroha,
Na Riwai Te Ahu.

Kihikihi, Waikato
Hepetema 21, 1862

Ki a Riwai
E hoa, tena koe me nga nui o ou tupuna. E hoa, tena koe te kanohi o ou matua o ou teina i te mate. Kua tae mai tou reta ki au mo te kupu a te Kawana kia hoki atu au. E hoa e kore au e hoki atu i te tangata nana au i whakaora, e kiia ka puea ake i roto i enei ra. Ko te tikanga mo Waitara, kahore ano i marama noa, i au, ta te mea kei te pouri tona mai a mua ki nga Pakeha e noho ana i Waitara i Ngapuketurua.  Me hoki ratou ki to ratou kainga ki te taone. Ma korua e ki atu ki a te Kawana kia hoki. Ki te kore e hoki, e hara i au tena he. E Ri, kua tae mai a te Pihopa ki au mo Waitara kia whakawakia, kahore aku kupu; ko taku ano tenei. ko nga Pakeha kia haere atu ki Ngamotu kia marama ai te korero a o iwi a Ngatikahungunu a Ngatiraukawa Nau iana e taku potiki, na te tangata ora tena ki  naku, na te tangata mate, kahore aku whakaaro mo te whakawa ta te mea kahore ano au i mohio kua ora au, ta te mea e noho tonu ana i roto i te kapua pouri. Heoi tena. He kupu ano tenei ki a korua ko te taua Raukurai nga nui o ou tupuna, o ou matua hoki. E Te Hawawira,  e Riwai, tena korua i oku roto i te atawhai o te Atua i toku aroha hoki. Tenei e hoa te noho nui i Waikato. Taku kupu ki a korua ki te hoki te he ki Taranaki ka tukua e au a Niu Tirene i te awatea kia riro ake ano te oneone i tangohia i te awatea. Hei kona e Ri mau e tuhi atu tetahi reta ki a Te Kepa awhe-kaihe kia haere mai ki konei. Heoi ano, ka mutu 
NA WIREMU KINGI WHITI

Ki te Kai-ta o te Pihoihoi,
E, hoa, tena koe,  kua kite iho nei au i au korero, ka nui te pai tena ianaka kia whakina atu toku pai ki au korero, ko nga waipiro i tahaetia i mohiotia e au ki roto hi nga kupu a te Pihoihoi, e ki nei kaore ano i whiua  noatia, ka tika tenei ki au, tenei hoki au kei te manatunatu kauatu ki ana kupu au nei, awhea ano whiu ai e te tangata nana te mahara ka tikoa mo ai tenei moteatea. Ma taua e  mahara iho i te roa, o tera, o te wiki, o te marama, o te tau. Na tou hoa na whakaaro nui. E hoa kia tere tena  reta te perehi, ka tuku atu ki o maua hoa Maori kei nga wahi katoa o Niu Tireni.

TE TAHURITANGA O TE TIMA MANUWAO ORPHEUS  

 

No 7 O Pepuere i pakaru ai tenei Tima i runga i te tahuna i waho atu o te kuwaha o Manukau. Nga tangata o runga i mate 185, ora ake 71. He kaipuke hou, e 

rere mai ana i Poihakene, nga tana 1706, 
to aha o ana wira i rite Ui to kaha o nga hoiho
e 400. Kotahi wiki e rere ana tae ana ki tae 
atu o to kuwaha o Manukau, he tahuna kei 
reira e maro ana i tetahi taha ki tetahi taha.
Titiro ana te rangatira o to Kaipuke ki to 
kara, tohu mai ana tera "Whakawhitia te 
tahuna" (no to tumarotanga tenei) to tino
whakawhiti I  harakuku ana te tangere o to 
kaipuku 10 nga miniti muri iho eke ana mea 
kau ana ki te whakahoki kihai nga wira i 
rongo papae ana, taupokina iho e to, ngaru
(tona teitei na!  nga ngaru o taua wahi)
pupuru ana nga tangata ki nga rewa, ko etehi
ia i riro i nga ngaru, ngarea ana e to tino
rangatira tetehi apiha i runga i te poti hei
hari i nga pukapuka o te kaipuke ki uta me 
tetehi atu i runga i to poti nui hei tiki kai 
awhina mo ratou. Rere ana to poti nui kite
ana i te paoa o to Tima "Wongawonga"  e 
rere ana ki Poneke nui noatu to ratou pawera
he wehi te  kitea ratou heoi kihai i roa ka
tutaki pu ratou i te poti o te Paerata e hoki
mai ana i to Wongawonga hoatu ana to 
ratou poti ki a ia, ko tona i a ratou rere ana 
ratou ki Onehunga po noa ka tae. I roa ano
te takiwa katahi ka mohiotia o to Wongawonga
to matenga o to kaipuke, i reira rere 
ki te awhina, otiia i awhio to haere, he mea
kei eke ki te tahuna na tana awhiotanga tutaki 
ana i nga poti i korerotia ra, tauruatia
ana ka tata atu te 5 o nga haora ka tae, otiia
kihai i tino tata atu kei mate engari nga poti
i tata, ko etahi o nga tangata i whakataka i
a ratou i te ihu o te kaipuki pakaru ki to, 
wai, na kohia ana e nga tangata o poti 
Inaianei kua nui haere nga ngaru e pari mai 
ana hoki te tai no te 6 o nga haora, to tino
paringa ! hinga ana nga rewa, kowhera ana
kore noaihi te kitenga o nga tangata ka
mate ratou, hura ana. He poroporoaki ki to
ratou kaipuke ki o ratou hoa. Mate tahi ana
io tino rangatira, me te tini o nga rangatira
me nga heramana, to mea i ora ai te 71, na te
Wongawonga me nga poti, he maori hoki
etahi kai awhina he tangata no to Paerata
To taenga o to rongo ki Akarana haere mai
ana nga tangata nui o reira ki Onehunga ki
te whakatau I nga oranga me nga rata i
haere tahi mai ki te rongoa i nga mea mate
etehi he ringa whati, he aha, he aha ranei, na 
te ngaru i aki. Kihai i taro i nui nga moni 
i kohikohia mo ratou kua mate kua rawakore
nei, toe ake ki aua moni i riro mo nga pouwaru
me nga pani o era i mate i mamae hoki 
to ngakau o to iwi mo aua tangata maia I 
ngaro ki te moana.

He Korero ke atu tenei.

No to 31 o nga ra o Hanuere ka rere
mai Te Orpheus i Poi Hakene po whitu ki to
moana ka whiti mai  a no to whakatatanga
mai ki te wahapu, e waru maero te mamao, ka
whakatarea te kara. Whakatomokia mai 
--ki Paratutai,E kaha ana to hau i reira,
heHauauru ma tonga, ko te ihu o to puke
i whakatikaia ki to Marangai pa noa ki to
tahi o nga haora, a no reira ka aha to ihu ki
to Marangai-mararo-whakamarangai. E
rua tekau meneti  i muri o te tahi o nga haora
ka pa te takere ki te one. No waengarahi o
to tahi o nga haora tanga atu ki te rua ka
tino kuku, aki tonu. Meatia ana i te ekenga
 ai, kia whakahokia ketia ia ki waho kihai rawa a
 i taea a Muringaiho ka huri anga ana te riu
ki  tonutia mai e te tuatea
terepoti, te pakaiahi me to pou o to
kei.Ka ki atu a to Commodore
kutukua te poti kata kia uta
ina, ki runga i nga pukapuka o te kaipuke.
tukutukua  ana ki tetahi poti, hei hoa mo
te mea tutahi. E wha tekau tangata i eke
ki tetahi potu ki whakamaro I nga punga
otira, akina tonutanga iho taua poti i te ngaru,
ki te ihu o to puke ra  a pohutu katoa nga
tangata, ki to wai, mate tonu atu. I to 5 o
 nga haora ka maunu to papa takatakahi o
runga a kaha ake ana to tutu 0 te heihei 0 te
moana i konei piki ake ana nga, tangata ki
runga ki nga rorerore o te puke. I to ono o
nga haora wahi ki to whitu ka hinga iho nga
rewa wahia iho to puke i waenga a, no
reira, ko nga tangata o tera mate nui, i
tauwhanga noa ra i runga i to ngakau
tumanako kia tikina ake ratou, taia
whakareretia titia ki te moana ki roto ki to
roma e puapua ana taupatupatu noa kihai
i takitaro kahore he me i rangona ko nga wai
 tuatua anake, ano ehara i a ratou i kawhaki
ai a mate, ko ia nunui e whakaaroha kitia 
noatia nei e te tini o te ngakau mamae.
I to 10 o nga haora o to po, ka u ake
tetahi o nga poti o te puke ra ki a te

Harrier: katahi ano ka rangona taua aitua whakamataku  haunga nga tangata o Paratutai mo te Wongawonga ko ratou i kite. 

Hui katoa o nga tangata o runga o te Orpheus 256  i roto i enei  kotahi rau e waru tekau ma rima i to remi ki to ratou urupa pouriuri  ki te moana

He tini ke nga kai puke tahuri ki nga tahataha o te motu o Niu Tireni  ko ngaI
whakamataku iti  o tenei  i hira rawa ake i nga mea o mua rua nga mea i rere
ke atu i te mua atu puke pakaru ko nga tikanga whakaaroha ko te tini o te tangata ki te mate. Ko te whakaaro me te kanohi aroha o nga tangata katoa i roto i te iwi e nui ake ana te tangihanga o to ngakau no te mea i eke matea te puke ra  it ahakoa e tata mai ana nga kai whakaora  kihai i mohiotia taua aituanga tangata o te Pairata Kainga Me te Wongawonga taea noatia nga haora 10 i te po. No reira ka u ake te poti o te puke tahuri ra ki tetahi kaipuke e tu ana i Manukau  a korerotia ana e ratou ano te ratou mate whakapouriuri 

HE KORERO WHAKAATU A  TENEI I NGA TIKANGA 0 NGA A KURA I WHAKAARAIHA E KAWANA KEREI 

Ko te kai ma nga tama tane o te kura hira atu I te Parakuihi, he taro  he ti, haunga te tini o te wai-u  ina whakatinitinia te kau ki nga pamu heoti tino te men ano hei kukume oranga mai ma te Kura  ko te I ngakau ki te mahi  E oti i kona te Pata  me te tihi.  Ko te kai I te tina he poaka he riwai me era atu mea he hua rakau hoki ua minamina te tangata ki te whawhaki ki te tao. He rangi  ano ka tahuna he hupa whakapuru ai ki te pi, ki te korau, ki te pirimatau noa.  E rua tukunga raihi I te wiki kotahi. Ko te kai i te hupa he penei ano me te  parakuihi. Ki te Mea ka kiia he nui rawa nga kai e tukua ana ma te Kura kia matau te tangata  e mahi ana te tamariki i roto i nga ra pakeha tonu.  Ko te kai tahu kai ma ratou, he Pakeha me tetahi o nga tamariki.  Ko nga tamariki o te kura me nga Pakeha mahi, e kai tahi ana,  a ki te kahore e ata pai te taka o te kai ka ngunguru nga Pakeha, ko te mea ia ekore e ata pai te taka kai e te tamariki Maori ki te kahore ona hoa Pakeha. 

Ko nga mahi enei i roto i te rangi kotahi.
I te 6 o nga haora ka maranga nga tamariki  i te haora 6 :30 ka huri ki te karakia muringa iho ka huri ki te tata wahie ki te kawe wai. Tenei ake ka keria he poka wai i waenga marae ko reira tutata ai te wai kahore e ngenge nga turi i te kokenga ki tawhiti, ki te awa.  I te 7 o nga haora ka tu te parakuihi ka mutu  ka timata te tutu ngarahu tae noa ki te waru o nga haora. Ko to ratou rangatira whakahau ko te Pakeha mahi pamu he hoia ia i mua no te 58. Ki te timatanga o te Kura kei te 8 o nga haora tae noa ki te 10.  Ko Mr Glanfield te kai whakaako, na Mr Taylor, kai tirotiro Kura Maori i tono ake. E toru nga ra i roto i te wiki, ka haere atu a Te Mokena minita hei ako i nga tamariki ki nga ritenga o te whakapono. I te 10 o nga haora I taea noatia te 4, ka hurihia ki te mahi maori  haunga ia te haora kotahi e kapea ana mo te tina. I te 4 o nga haora ka atea nga tamariki katoa i te mahi ko nga Mea e whakamahia ana i muri iho o te 4 o nga haora e whiu tera mo nga pakepakenga, mo nga tutu.

Ko nga takarokaro tamariki o puta ana i muri iho i te 4 o nga haora ko te kaukau, ko te patu poi me era atu mea a kua tino matau inaianei etahi o ratou ki te patu poi. I te 6 o nga haora muri iho o te hupa ka tu te Kura o Te Karanawira  mo te haora kotahi me te hawhe. Tokorua tokotoru nga taitama hawhekaike e haere tonu mai ana ki tenei kura maruahiahi no nga wahi tau ke i te kura. I te 8 o nga haora  wahi ki te 9, ka karakia me nga waiata whakatakoto ki te ritenga o te rangi whakatangi ka mutu, ka haere nga tamariki ki te takoto.

Ka timata e au i konei, te korero mo nga mahi-a-ringa, ki tenei Kura. 
Ko te tahu kai. E uru ana nga tamariki katoa ki tenei mahi takiwiki i te tamaiti kotahi, ka mutu tera, tanga atu he tamaiti. E titiro he atu ana ki tenei tu mahi a ratou. I te kura Meranihia ki Kohimarama hauhau ana te mahi tahu kai i runga i te akoranga o te Piriti  minita  a ko te tuku nga iho o taua mahi i tera kura  nui atu te pai, e ai ko nga tangata e haerere atu ana i te katakitaki o taua kura. Ko te mea

kia tino tohunga te kuki hei whakaako i te mahi tahu kai a, kahore he mea pera i a matou  E kite ana au i te he i tenei mahi kuki ko te mea, me whakatika, tenei ake 

Te mahi ngaki whenua Ko te rangatira whakahauhau o tenei tu mahi, ko To
Manari  Tokorua tokotoru nga kai mahi Pakeha  Te take i whakamahia ai ratou
he ahua kino no te pamu he pa pakarukaru nga taiepa a na te 4 maero e 5 ranei te
mamao o nga rakau ina katatia mai hore he arawhata o nga awa o nga repoNui atu
te mahi mo titia rakau tu katatanga o nga rakaui taiepatia tetahi mara, a ruia ana whakatokia ana ki te tini o nga hua whenua hei kai   Kei te Tomo taua mara, kei te wahi e noho nei a Te Mokena, minita ko te mea kihai i ata tupu i te tikaka o te ra, i te kore ua He he tera te mahinga o taua mara ki tera wahi tawhiti atu i te kura, kotahi maero, ekore hoki e atu tiakina e atu tirotirohia i reira  Ko tekau eka whenua rarauhe i parautia i whakatokia ki te riwai, a he ahua pai titia E toru o wha eka manuka i parau, a whakatokia ana ki te kaanga he nui he taru kua oti te tapahi, te kohi mai he nui io mahi parau, me te mahi taiepa kua oti i nga wahi i pahaki atu o te Kura  I aua mahi katoa he mea whakauru atu nga tamariki Maori 

Te mahi Kamura  Ko Te Titaina, te tumuaki a nga kamura, i whakaritea i te orokotimatanga o te Kura I tonoa in ki te taone, kia hokona mai e ia nga waru, me nga mea katoa o tika ai te mahi kamura, ki te arahi ake hoki tetahi kamura hei hoa mona ki i nga mahi mo te kura  Ko tana tamaiti ake te tangata i arahina ake e ia, he reo Maori ia, e pai noa ake ia, mo taua mahi  Ko Te Titama raua ko te tama, e noho ana ke nga wahi o te Kura ki tetahi whare e tu ke ana i te Kura  ko te whare ia, i noho ai nga tamariki  a, kai atu ki te kura  Ko tetahi o nga whare tu waho, i tuturu te wai 6 te tuanui, he whare kura ia no nga tamariki, kua waiho  hei  whare kamura, kua tu nga tapara kamura me era atu mea pera, kei rot me era aru mea pera, kei roto  Tokowaru nga tamariki i akona ki te mahi kamura, i tenei, i tenei wahi a matau haere ana ratou ki taua mahi  Kihai ano i taea te whakatuturu te mahi o tenei tamaiti, o tenei tamaiti, he raruraru ki te tini o nga mahi pamu, mo ora atu mahi ko te mea ia, e tau ana taku whakaaro te  taea e ahau taua ritenga, a ua tinitini ake nga tamariki, e puta ano taua wahi

Te mahi Tera  I te timatanga o te Kura ka riro mai i au a Hori Mira no Rangiaowhia hei kai tuitui, utua ana in  Kihai ano i taea te whakarite he kura tui kakahu kia akona te kura  engari ko te wahi i motuhia mo ia mahi he ruma no te Titania  Ko nga whariki moenga tepu me nga kakahu katoa he mea tuitui ki tenei ruma tera  A i nga wahi e kore ai aua mahi mo te kura ko reira ia tuitui ai i nga kakahu o nga Pakeha, o nga Maori utua atu, ko te utu ia e tukua titia ana ano te kura  Kotahi tarau i tuituia mo Wiremu Tamehana, utua ana e ia a  Kihai aua tarau i tae ki a Tamehana, na Tioriori, i tango ki te ara  a ka monatia era tarau  Kotahi ano tamaiti e  akona ana ki a  mahi tuitui  Kua pai te tuitui o tana tamaiti, a kua mohio ki te kokoti tarau, aha nga tamariki katoa ki te noa He mea ako nga tuitui noa iho kia ahei ai te tuitui i nga pa  karu o a ratou kakahu ano  a kei nga rangi paroro  huri titia nga tamariki katoa ki te mahi Tera  E meinga ana kua tohunga etahi ki taua mahi, otira, kihai i manako te tangata ki taua tu mahi 

Te mahi Parakimete  Po mohio te parakimete o Rangiaowhia ki te tini o nga mahi  E tonotonoa tuia e matou ki tu hira, noa iho o nga mahi, a, i te mea e mahi mo te kura e a tuku atu he tamaiti hei hoa mona Na te kura ake ano te whare parakimete, he mea tuku mai tia Kawana Sir George Grey, no nga wa o tutia  E, hiahia ana au kia whakaarahia taua whare tahu rino ki runga ki nga whenua ake o te kura, a kin whakatuturutia te mahi o te parakimete ki te Kura ma nga Maori e utu nga parau me era atu mea e mahia aua e ia  Inaianei, e tau ke ana te nohoanga o te parakimete, kei te I whenua tangata Maori, a ko iti ano te rangatira o taua mahi, ko te tangata e utu ana ia me tana mahi patu rino, a o utu ano, ia i te whenua i tu ai  tona whare tahu rino  I te wahi o te whakatokanga kai, ko nga tangata o Kihikihi o Rangiaowhia e titiro tonu ana ki te parakimete hei whakanianawatanga  hei hanga i o ratou parau whatiwhati, e rererukea nei e ratou   Mario ia, o pono ai te whakato kai, te rui kai 

Te mahi tui Hu  Konga mea katoa e tika ai te tui hu, i au ano i Otawhao, i te Kerehimete ka timata tonu reira te mahi  He tangata ahua rangatira ia, a watea ana i  te waipiro  Kua noho hou ake ia ki tenei 

kia tino tohunga te kuki hei whakaako i te mahi tahu kai a, kahore he mea pera i a matou  E kite ana au i te he i tenei mahi kuki ko te mea, me whakatika, tenei ake 

Te mahi ngaki whenua Ko te rangatira whakahauhau o tenei tu mahi, ko To
Manari  Tokorua tokotoru nga kai mahi Pakeha  Te take i whakamahia ai ratou
he ahua kino no te pamu he pa pakarukaru nga taiepa a na te 4 maero e 5 ranei te
mamao o nga rakau ina katatia mai hore he arawhata o nga awa o nga repoNui atu
te mahi mo titia rakau tu katatanga o nga rakaui taiepatia tetahi mara, a ruia ana whakatokia ana ki te tini o nga hua whenua hei kai   Kei te Tomo taua mara, kei te wahi e noho nei a Te Mokena, minita ko te mea kihai i ata tupu i te tikaka o te ra, i te kore ua He he tera te mahinga o taua mara ki tera wahi tawhiti atu i te kura, kotahi maero, ekore hoki e atu tiakina e atu tirotirohia i reira  Ko tekau eka whenua rarauhe i parautia i whakatokia ki te riwai, a he ahua pai titia E toru o wha eka manuka i parau, a whakatokia ana ki te kaanga he nui he taru kua oti te tapahi, te kohi mai he nui io mahi parau, me te mahi taiepa kua oti i nga wahi i pahaki atu o te Kura  I aua mahi katoa he mea whakauru atu nga tamariki Maori 

Te mahi Kamura  Ko Te Titaina, te tumuaki a nga kamura, i whakaritea i te orokotimatanga o te Kura I tonoa in ki te taone, kia hokona mai e ia nga waru, me nga mea katoa o tika ai te mahi kamura, ki te arahi ake hoki tetahi kamura hei hoa mona ki i nga mahi mo te kura  Ko tana tamaiti ake te tangata i arahina ake e ia, he reo Maori ia, e pai noa ake ia, mo taua mahi  Ko Te Titama raua ko te tama, e noho ana ke nga wahi o te Kura ki tetahi whare e tu ke ana i te Kura  ko te whare ia, i noho ai nga tamariki  a, kai atu ki te kura  Ko tetahi o nga whare tu waho, i tuturu te wai 6 te tuanui, he whare kura ia no nga tamariki, kua waiho  hei  whare kamura, kua tu nga tapara kamura me era atu mea pera, kei rot me era aru mea pera, kei roto  Tokowaru nga tamariki i akona ki te mahi kamura, i tenei, i tenei wahi a matau haere ana ratou ki taua mahi  Kihai ano i taea te whakatuturu te mahi o tenei tamaiti, o tenei tamaiti, he raruraru ki te tini o nga mahi pamu, mo ora atu mahi ko te mea ia, e tau ana taku whakaaro te  taea e ahau taua ritenga, a ua tinitini ake nga tamariki, e puta ano taua wahi

Te mahi Tera  I te timatanga o te Kura ka riro mai i au a Hori Mira no Rangiaowhia hei kai tuitui, utua ana in  Kihai ano i taea te whakarite he kura tui kakahu kia akona te kura  engari ko te wahi i motuhia mo ia mahi he ruma no te Titania  Ko nga whariki moenga tepu me nga kakahu katoa he mea tuitui ki tenei ruma tera  A i nga wahi e kore ai aua mahi mo te kura ko reira ia tuitui ai i nga kakahu o nga Pakeha, o nga Maori utua atu, ko te utu ia e tukua titia ana ano te kura  Kotahi tarau i tuituia mo Wiremu Tamehana, utua ana e ia a  Kihai aua tarau i tae ki a Tamehana, na Tioriori, i tango ki te ara  a ka monatia era tarau  Kotahi ano tamaiti e  akona ana ki a  mahi tuitui  Kua pai te tuitui o tana tamaiti, a kua mohio ki te kokoti tarau, aha nga tamariki katoa ki te noa He mea ako nga tuitui noa iho kia ahei ai te tuitui i nga pa  karu o a ratou kakahu ano  a kei nga rangi paroro  huri titia nga tamariki katoa ki te mahi Tera  E meinga ana kua tohunga etahi ki taua mahi, otira, kihai i manako te tangata ki taua tu mahi 

Te mahi Parakimete  Po mohio te parakimete o Rangiaowhia ki te tini o nga mahi  E tonotonoa tuia e matou ki tu hira, noa iho o nga mahi, a, i te mea e mahi mo te kura e a tuku atu he tamaiti hei hoa mona Na te kura ake ano te whare parakimete, he mea tuku maitia Kawana Sir George Grey, no nga wa o tutia  E, hiahia ana au kia whakaarahia taua whare tahu rino ki runga ki nga whenua ake o te kura, a kin whakatuturutia te mahi o te parakimete ki te Kura ma nga Maori e utu nga parau me era atu mea e mahia aua e ia  Inaianei, e tau ke ana te nohoanga o te parakimete, kei te I whenua tangata Maori, a ko iti ano te rangatira o taua mahi, ko te tangata e utu ana ia me tana mahi patu rino, a o utu ano, ia i te whenua i tu ai  tona whare tahu rino  I te wahi o te whakatokanga kai, ko nga tangata o Kihikihi o Rangiaowhia e titiro tonu ana ki te parakimete hei whakanianawatanga  hei hanga i o ratou parau whatiwhati, e rererukea nei e ratou   Mario ia, o pono ai te whakato kai, te rui kai 

Te mahi tui Hu  Konga mea katoa e tika ai te tui hu, i au ano i Otawhao, i te Kerehimete ka timata tonu reira te mahi  He tangata ahua rangatira ia, a watea ana i  te waipiro  Kua noho hou ake ia ki tenei