TE, PIHOIHOI MOKEMOKE

I RUNGA I TE TUANUI

NUMBER 1.
PEPUERE 2, 1863.

E taku hoa, ko wai ranei koe te kai titiro tenei nupepa nohinohi, kauaka 
an e hengia, ao, he Hokioi ahau. Ehara au i te. Hokioi horerawa E rere ana tonu manu ki runga riro, mahue noa, iho te kapua ko in ia, e rere kupapa ana i te, mata o te whenua Ko taua manu e tangi tioro ona, he whai tohu  whakaatu i te pakanga i te whakahekenga, toto tena ko tini kahore aku tangi tioro noho mokemoke ai au kite tuanui ote where, korihirihiri kau ai.
E kore te tangata e anga nui mai te titiro ki an Ki te tangi te Hokioi, 
ka whakarangona ia; ko taku korihirihi in, e ata haere ana, koia, te tau ai te titiro o te tokomaha, ki au; waiho noa an kia noho i konei, haere ana te tangata. Ko te men, e haere tonu ana taku mahi korihirihi, a ki te pai koe e toku hoa kia turia mai ki te whakarongorongo, ka whakahuatia atu e au taku waiata mou.
E whakamataku enei etahi tangata ki au, a mea ana ano ratou, e! he Hokioi 
tino au a ekore o wheau, ka ngaro taku reo iti ka puta i *an te tangi tioro  Ko aua tangata e pena, ana, he hunga kuare, he hunga matapo, kahua nei ratou e Ite he manu, makari ake ana, he. pihoihoi nei ano, e noho mokemoke ana Ko etahi e riri kau ana ki an, e mea, aua, he pokanoa, taku korihirihi me taku noho noa ako ki te tuanui o taku where korihi ai, a. epa mai ana ratou i te kowhatu kia- tinia au a te matuku kia rere atu ai an.  te Kowhatu tuatahi i epaina mai ki an na Patena te-tuarua na Rewi; a i tuturia he runanga i roto i nga wa kia
epaepaina an e ratou ki te kowhatu Wareware noa te tini, ki te hauwarea 
rawa o tonu hinga o te epa kowhatu, ki tena tu manu ki te pihoihoi kahore nei hoki ona aha. Ko timea, kahore aku mataku, ekore hokia ratou kowhatu aki mai e tu ki au. Ko tenei, kua inutu te epa mai te kowhatu e "ratou, a noho pai noa. iho ana an *i tenei wahi: ko taku waiata, ka oti te tukua e an ki nga kai ta nupepa kia rangona ai e te tini. Ko te tini to te tangata e &nga ke ana te
titiro i au E tika ana.  Mo teaha au kia riri kau ai mo tera ? life noho 
nei ake an ki te korihirihi ahakoa te whakarongo ratou, ahakoa te kore. Ko taku horihitanga, hei whakaahuareka, ano moku ki te whakarongo ratou e pai ana ki te kore ratou o whakarongo o pai -ana ano lie mea noa ena i te Pihoihoi mokemoke.
E toku haa, ekore koe o tu mai i kona kia korerorero taua ? Me mai nga kupu 
o taku tau ina waiata atu ahau ki a koe. - - Nei taku korero -ki a koe i roto i 
taku tau, ko te pono

Aumihi ana au
Ite ra
Ka hua mai
Ura noa ra o
Nga puke
O tawhiti
E here koi tai
Ko te tai,
I karekare
I tara koa nge
E te taonga
Rongo nui
Kauraka ra nei
Au e he
Ngia mai 
Kai te Paaotanga
Ka kori 
Hi ake nei
Kei te ra 
Ka mokowhiti
Ka iri
Ki te Pai
Kai te waru
Pakapaka 
Kai te hau
Hunga e.

Ai ako taku tau
Kia mo
Iri ra.
Kia eke rawa e
Ki te ti
Hi o te puke
Koi Tika koi Pono
Ko nunu
I ma e
A roharoha e
Aku pari
Rau iti
E koa hoki au
Kia ko
A hoki koe 
Ko te kohu ka mahea
I runga
O Taupiri
Ko te ropinetanga 
O te papa
O te tama
E! nawai te hurihanga
I te ma
Te ki te ora e

Ka korerotia e au nga mea katoa o mahia ana i roto o Waikato i Nui Tireni 
hoki. Ki te kite au e mahi Ana te Maori i nga ture pai, e noho rangimarie 
ana e patu ana i te hunga tahae, i te hunga  tukino, ka panuitia e au. Ko reira hapainga ai taku reo kia rangona i tawhiti e nga hoa i tarawahi o te moana otira ki te kite au he kino i te whenua e raruraru ana nga ture, a e haereere noa ana nga tangata tutu kihai i whiua, ekore e huna e ahau. Waihoki ki te pai nga mahi o te Kawana, ka nui taku aroha ki a ia, ko te mea ia ko taku aroha ki te pono, ka nui rawa ake. E korero atu ano ki nga mea a mahia ana i nga whenua ke, i tarawahi atu o te parata, tia te mea hoki he whenua iti a Niu Tireni, a ko nga mea e mahia i konei lie hanga iti anake. He pai kia rongo te tangata tera ano nga iwi e hira ana te mohio i ta te Maori, tera ano nga taone o hira ake aua i
Akarana, i Ngaruawahia nga Kingi o nui ako ana i a Matutaera, nga hoia e nui ake ana i nga hoia Maori. 

Nei ano tetahi o Au men whakaatu ai au:  -Ka whakapuakina o ahau nga mea katoa
e tuhituhia mai ana, ki an,, ahakoa pai and pukapuka, kino ra nei, ka whakahuatia e au i roto i taku tau, a, ka tukua e an. kia panuitia e nga kai ta nupepa. Ki te tika nga pukapuka ki te pono nga kupu o roto, ka  taia kia mohiotia ai e te tangata te pono me te tika o aua men  waihoki, ki te mea e he ana e tito ana ka taia ano kia matauria ai o nga tangata katoa te he me te horihori, kia marama ake ai te pono i tana whawhaitanga ki te he ki te he te tangi o te Hokioi, o taea ano te patu e tera mea iti e te Pihoihoi ina  pono
tona korihitanga. Ko nga mea enei o kapea Iti waho ko nga pukapuka tuhituhi 
kahore nei he hua o roto kahore nei e manakohia e te tangata ekore hoki  i era o 
tirohia ahakoa pono ahakoa  teka.

TE KINO O TE MAHI KINGI.

Kua kite iho matou i te pukapuka a Matutaera ki a Kawana i taia ki te "Hokioi" i
to 8 o nga ra o Tihema -1802. Tenei te korero o taua pukapuka: 
"Ekore kei te moteatea au an, o kupu whiu moku. Ka hua au me waiho atu i te taua hoa i a Kawana Paraone te katoa o te kupu Ko koe ra kia ata hurihuri marie kia tino tumanako toku he, hei reira koe ka hamumu ai I tena kupu. He tamariki koe? Tena koa. Kowai te tangata Pakeha ranei i  mate taku maunga atu i enei, patu, e tau ai to ki.

mo te  matenui e te  iwi, Ko te mea in, he mahi tuturu ano ta te  kingi, a ki te  hapa taua mahi i a ia, ekore is e tau kia tu hei kingi. Ki te tohe tonu ia ki te  whakahua i tona ingoa kingi a paraparau kau ia hei kingi mai a raia kihaii oti i a ia, kihai ranei i taea e ia te  whakaoti nga mahi i whakamotuhaketia
mo te  kingi, ka whuia tikatia ia e te  Atua e  te  tangata.

Na, he aha te  mahi ina te kingi ? Ko nga Karaipiture e whakaatu mai 
ana ki a tatou. Tenei te  kupu e  te Atua ki nga kingi e  Hura.  Whakaritea te  whakawa kia tika whakaorangia te  tangata e pahuatia ana i roto i te ringa
i te  kai tukino kaua e whakatetetetea, kaua e whakatupuria kinotia te manene
to pani Io pouaru kaua ano  hoki e whakahekea te toto hara kore.
Heremaia 22--3

E hoa ma e oti ana ra nei enei mea i Matutaera? E Whakaritea ana te whakawa e ia? E whakaorangia ana te tangata e pahuatia ana i roto i te 
ringa e  te kai tukino e ia? Kua rongo katoa tatou ki nga hoiho, ki nga kau,
ki nga taonga i murua i nga Pakeha e noho ana i Waikato, i murua hetia e ai
ko te kupu a Matutaera ratou ko tona runanga. Kua whakaritea te whakawa e matutaera?  Kua oti ra nei te  whiu e ia te hunga mahi i te  he?  Kahore
To takoto mai nei ano i te ringa e te  tangata tukino nga taonga i murua 
hetia, a kata ana ki a Matutaera ki tona runanga ki ana ture.

Tera i ona wa he kingi no tetahi iwi kuare a pehia ki katoatia ana e
ia nga tahae nga kai muru ngaro whakarere.  I te pito whakamutunga e tona kingitanga, ka whakatarea e ia nga poroporo koura ki runga ki te peka rakau
i te taha o te ara tare tonu mai i reira mate noa taua kingi, ta te mea he
nui no tona tika whakamataku katoa te tangata to toro atu te ringa kia 
kaiatia He kingi ia, e aku hoa i whakarite i te whakawa i te tika. E taea 
ana e Matutaera tenei? E whakatarea ra nei e ia nga poroporo koura ki Maungatautari ki Ranginowhia ki tetahi atu ra nei wahi i roto i nga rohe
o tona kingitanga ? Mei whakatarea e ia nga hu tawhitowhito, ko te aonga
ake o te riro ai i te kaia, a ko te  tangata i  kaiatia  ai horerawa e 
pangia e te whiu.  E hoa ma whakarongo mai ki te korero mo tetahi atu kingi.
Tera he tangata raua ko te tamahine E haere ana i te ara, ko te kotiro i 
mua ko te tangata ra i muri. Te koke mai ra he tangata i runga i te  hoiho tutataki ana ki te kotiro ra, ka peka ki raro, ka reia, he mea kia taea
ai e ia. No te taenga ake e te papa, ka oma te tangata ra, ko te mea ia, i mohiotia taua tangata a hopukia ana e nga whanaunga o te kotiro ra. I mea
ratou kia turia he whakakawa mona ki te ritenga o te ture, a ki te kitea 
tona he ma te  ture e  whiti, No te hopukanga, ka karanga ia, he hoia ia no
te kingi a pekea mai e otia hoa, he hoia ano hoki ratou no te  kingi, 
tangohia ana i runga i te  manu e taua kingi, kei whiua ia mo tona hara.

He kingi pai ra nei taua kingi ? I whakaritea ra nei e ia te whakawa, 
kia tika ? I whakaorangia ra nei e ia te tangata i pehia hetia ? Kaore ra
nei ia i whakatetetete ki te manuwhiri te  panui hoki ? E hoa ma ko te 
whenua i puta ai tenei he ko Whanganui a ma koutou e ata tapu i te ingoa
tenei kingi. Ko nga mea enei e whiua ai taua kingi a tona ra, ki te tohe 
tonu ia ki taua mahi he.

Otira e ki ana koutou, He tamaiti ra ia, e iti ana ano te  mana Maori,
tenei ake ina nui te tupu, ka whakaputaina te whakawa, ka pehia te kino. 
Ko te mahi ma te kingi, ehara i te  mahi ina te tamariki. Ki te mea he
tamaiti a Matutaera ekore ia o tika hei kingi.  Ki te mea e haere ana i
te kainga he kuri haehae e  tukua kia  arahina e te  tamaiti nohinohi kaore hoki te reo o te taitama ra e whakamana e te kuri. Ko nga hiahia e  te 
tangata, me a ratou mahi he ki a ratou tino,  e  penei aua mo te  kuri 
haehae, a, ko te  mahi tenei ma te  kingi he pehi iho i a ratou. Ko
matou e noho ana i tenei motu ekore e whakaae kia waiho i te tamaiti hei
kingi, kei pau matou i tenei kuri haehae. Na ka kite koutou e aku hoa,
he mana ra nei ta Matutaera hei pehi i nga hanga kino pera me te he i
Whanganui me nga he hoki i roto o Waikato kahore ra nei, me he mana
tona,nui atu tona he ekore nei ia e pehi i aua kino ki te mea kahore ona
mana ona kaha ki te pehi i aua kino, he he nui tona, o tohe huhuakore nei kia karangatia noatia ia hei kingi.

TE KORERO A RATA RAHONA MO NGA MATE I PA KI NGA MAORI.

I te putanga mai o te rongo kua pa te taru kino nei te karairaka ki 
nga iwi e Hauraki, puta ana te hiahia e Te Kawanatanga kin tonoa tetahi 
rata tino tohunga ki, 

te tirotiro i era wahi me kore e mariri te mate i a ia.  Mo onga te 
haere ki Waiau, ma te Tima atu e ai ta te pukapuka o Te Kawanatanga 
whakaatu korero mai ki au i taku whakaritenga aki tenei mahi, 
tirotirohianga tangata o Waiau o Manaia hoki, muri iho me eke koe ki
runga ki tetahi kaipukee rere otia ki Piako, ka tirotiro i nga
kainga o taua awa, a  Peria atu mo nga kainga o te takiwa i waenganui
o Peria o Otawhao. Kia kaha koe ke te mahi i nga  turoro mo kore. 
e ora nga mea mate. Mau e whakaatu atu ki nga  tangata, maori nga mea
e tu ora ai te tinana ara ko te horohoroi tonu i te kiri, ko te kakahu
i nga weruweru e tau ai ki te ahua o te ra, ko te whakapai hoki i nga
whare me te whakaaro ano kia hauhau tonu. 

No te 14 o Noema e rere ai ahau ki Waiau i te tima "Tasmainian
Maid", i tukua mai etahi rongoa ma nga turoro i whakaritea mai hoki
tetahi tangata hei kai whakamaori moku.  Tae rawa atu ahau ki Manaia 
kua hihinga ke nga tangata i taua taru hoko tahi ma runga tangata i 
ngaro rawa atu i taua mate i te karawaka a tokorima pu nga tangata i
rokohanga atu e takoto ana.  I Hauraki i Hohoeka, i Matamata takitahi
nei ano nga tangata i pangia o taua taru, a kahore ano he tangata i
mate. I ahua ngawari te panga o tenei taru ki nga tangata, tera atu ano
te karawaka nanakia rawa.

I te panga mai o taua mate, ka timata te mamae i te rae,  muri
iho he kirika a ngoikore noa iho te tuoro. Ka. ngaro te mamae me kirika,
ina inu te turoro i te wai, ko te mea ano tenei e minaminatia iti ana.
I te mea ka ngaro te toimahatanga o te kirika, ka  ahua matutu te mate o
te tupapaku, kaua e whakatikia ki nga kai whakakaha e manako ana, no te
mea, ko te matenga tena e marero rawa atu ai. Ko nga kai tino mate i 
turoro he  riwai, he kaanga, engari ano te waiu, te paraoa te heko, 
te ararutu ranei, iho nga hupa hipu, piwhi ranei, me te kawe,  te hua
i manu te ika ranei. Mo kai nga tupapaku i etahi o enei kai i te 
matututanga o te mate, penei kua ora pea etahi, ko tetahi mea tino
tika, he ata horohoroi i te tinana ki te wai pumahana i nga ra katoa 
ka tuku ai te turoro kia, noho tahi ko tetahi hoa ki roto ki te whare
mahana paoa kore.      
  
He taru ke tenei, he puku. Ahakoa ata haere nui atu tena kino 
i te kirika ana pa ki te tangata, he tokomaha nga tamariki e 
whakahiotia ona e taua mate e pa tonu ana hoki ki nga whanewhane o 
roto.  E kore e ngaro te panga ki, te tamaiti, i te nui o te kopu, i 
te wharowharo tonu, i nga puku e kitea ano i te kaki ko te wa e mutu 
ai te ngote i te u, ko reira tino kitea ai tona panga, na te kai kino,
na te kore kakahu i tupu kino ai. Kia pai nga kakahu mo nga tamariki 
i nga rangi matao, i kia mahara tino ki  te whakamahana i te kaki, me 
te uma i nga ata, i nga ahiahi kei. werohia e te anu  I te wa e mutu 
ai te kai u  mo whangai tonu  te tamaiti ki te wahi kau, nanenane 
ranei, hei muri mai ki te waiu whakananu ki te paraoa, ki te heko, 
ki te ararutu ranei, hei muri rawa ,mai ki te taro tuku ki te wai wera 
a ka tupu te tamaiti, ka kaha ki te hua, manu, ki te piwhi, non, ki te 
ika hoki. Te "i kino ma te tamaiti be riwai, tetahi, kai kino whakamate
hoki, he kanga kopiro.  Kia mahara ki te ata horohoroi i nga tamariki i
nga rangi katoa. Ki te kore  e whangaia nga tamariki ki nga kai pai, 
hei whakakaha, i te ohinga ai, era ano  e mate i te wa e tupu ai ki te
pakeketanga, te tukunga iho he Mote mo. te iwi maori, no te mea e u  
ana. nga weri o te o  nga matua tuku  iho, ki nga uri Mehemea e tino
hiahia ana te iwi maori whakatupuria ratou kia purero ake, ngakia te
witi me era atu kai pai.  Whakatupuria  te kau me te nanenane kia whai
waiu ai ma nga   tamariki,  me tahuri ano ki te whakatupu manu pakeha
kia whai kai ai ki nga hua; me  atu, whakatupu hoki i te hipi noa hei
kai.  Ko nga na, kinaki pai he tete he huka.