![]() |
Te Haeata 1859-1862: Volume 3, Number 4. 01 July 1861 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
![]() |
2 2 |
▲back to top |
TE HAEATA. te reinga." E te tangata maia, kia wehi koe ki tenei. Ko koe koia hei huna i nga tamariki o te Atua? Ko koe koia hei wha-kangaro i nga hua o te Atua kaha rawa? Ko koe koia hei tono i te wairua o te ta-ngata ki tera ao ? Tera pea tetahi tangata te ki mai na, "Kua he te tangata, kua taka, kua ma-hue i a ia te ahua o te Atua, kua tahuri ki a Hatana, kua meingatia katoatia nga ta-ngata hei mokai mo Hatana kua kino ka-toa, heoi ano mo te kino ano. me patu noa te tangata inaianei kua kino hoki." Kahore! kahore! Rere, mei pena mui te Atua, e tika ana. Mana anake e poria mai. Mana anake e mea kia whangaro-mia ngatahitia ratou ko Hatana ma. Te-na, e pena mai ana koia te. Atua ? Ka-hore ra hoki ! Tera ko tona tikanga aroha ! Titiro ana ia kua he te tangata, kua mahue tona ahua pai, kua taka ki te kino ; na, ka tonoa tona Tamaiti hei wha-kahoki mai i te tangata ki te pai, hei utu mo nga kino o te tangata, hei Kaiwhaka-ora mo te tangata. Haere mai ana a Ihu Karaiti i runga i te rangi, wkakarerea am ana tona kainga pai, haere mai ana ki te-nei ao kino hei rapu i le tangata. "• Ki-hai te Atua i tono mai i tona Taimaiti ki te ao hei whakamate i te ao, kaore, kia ora ai te ao i a ia." Otiia kihai te Auta i mea me whakaora noa te tangata, kaore, kia whai utu mo ana kino kia ea katoa nga kino o te tangata, kaiahi ka whakaora-ngia; ara, katahi ka tukua le tikanga o te oranga ki a ia. Na, kia rahi te utu mo te tangata ! Kihai i mea, kihai utua ki te koura, ki te hiriwa, kihai i mea, kia utua ki nga taonga nunui o te ao nei, ka-hore hoki he taonga e rite ai, kihai i mea kia utua ki nga anahera o le rangi, ekore hoki e rile i a ratou ; kaore, ko le Tino Tamaki o Te Atua, ara, ko Te Atua Ta-maiti kia haere mai, ko Te Atua Tamaiti kia mate i runga i le ripeka, hei utu mo te tangata. Tuku ana ia i a ia ano kia whakamatea i runga i le ripeka, hei utu mo te tangata. Tuku ana ia i a ia ana, kia whakamatea i runga i te ripeka, heke ana ona toto, hemo rawa. na. kaiahi ka rite. Kere, i hokona le tangata e ia ki ona toto tapu ! Kia rahi tenei utu ! E taea koia te korero? E taea koia te wha-kaaro? Aue! kaiahi ka nui rawa te tapu o te tangata, he mea hoko hoki na nga toto tapu o te lino Tamaiti Tapu o le Atua ! Tena, ma komou koia e pokanoa ki nga utu o nga toto o te Karaiti? Kia tangohia noatia koia e koutou tenei tao-nga nui i hokona e te Karaiti ki ona to-to? Kia whakangaromia noatia e kou-tou. Aue! ka mataku ahau! Kia rahi ta komou he, ma ka penei! Ka takata-kahia nga toto tapu o te Karaiti ! Ka whakangaromia nga utu o ona toto ! E, kia rahi te matenga mo koutou. Tenei hoki ta Paora kupu. He teme-para te tinana o le tangata whakapono no te Wairua Tapu ! Ara, ko le Atua Wai-rua Tapu kua tae mai ki te tangata; e tohutohu ana i le tangata, e whakamara-ma ana i te tangata, e whakaatu ana i nga tikanga o te Karaiti ki le tangata, o whakaako ana i te tangata, kia kite ai le tangata i nga tikanga o te oranga tonn-tanga. TE KAHA O TE WAIRUA KEI HAMEIKA (JAMAICA).
![]() |
3 3 |
▲back to top |
TE HAEATA. te Karaiti kua ringihia nei e ia ki roto ki te ngakau o tetahi o tetahi. Nga hua enei i kite ai i mohio ai na te Atua tenei mahi. Uaina mai to Wairua Ki runga ki te whenua, Me whakahou te no katoa, Ka tupu ai he Ukanga. To rangatiratanga pai Tukua mai inaianei ; To Hatana me huri ra, Kia riro pu i a koe. HE PATAI. ME pehea tatou kia puta mai te Wairua Tapu ki nga Hahi o Niu Tireni? He putai tenei naku, no te mea he hiahia toku kia pera ta te Atua mahi ki to tatou nei motu me tana ki nga Hahi o tawahi. He aha ranei ta ratou mahi i puta nui mai te Wairua Tapu ki a ratou? Ta ratou mahi nui ra, he inoi. He inoi te mahi a tenei tangata, a tenei tangata, ki tona ruma, ki tona ruma. I te inoi te matua ratou ko ana tamariki; i te inoi te nronita ratou ko nga tangata o tona karaihe; he inoi te mahi nui a te Minita ratou ko nga tangata o tona Hahi. Huihui ana ratou i te atatu ki te inoi; ka tu te ra, ka pera ano; i te ahiahi, ko taua mahi ano. Maia tonu ratou ki te karakia : kihai i hoha : tupu tonu te hia- hia, nui haere ana te whakapono, ki tonu te ngakau i te pawera kei riro tonu le tini o te tangata i a Ha iana. Kei te tangi ratou ki te aroaro o te Atua mo nga kino o te ao, mo te mangere o le Hahi, mo le kino hoki e mau ana i roto i o ratou ngakau. Pau katoa o ratou whakaaro ki tenei mea kotahi, ara, kia whakaae nga tangata katoa ki a te Ka- rahi hei Kai-whakaora mo ratou, hei Ariki mo ratou. Ko era atu mei, he iti noa iho ; ko tenei anake te mea nui. Ka tohe, ka tohe, a, —na, kua wahia nga wini o te rangi! Ta ratou i inoi ai kua kitea. Koia ienei, e hoa ma, te huarahi ma tatou. Ma tenei e ora ai to tatou nei motu. TE HAHI I MURI 1 A TE KARAITI- KO NGA WALDENSES. KUA korerotia e tatou i te 9 o nga Upoko nga tangata whakapono i noho ki Itari, ki te Apenines. ki te taha hoki ki te nota o Itari, ara, ki te Alps. He hunga wha- kapono ano enei, ko nga Waldenses. To ratou wahi i noho nui ai ratou ko te taha ki te tonga o France. Kahore e mohiotia te timatanga o ta ratou mahi. He tokomaha rawa i te tau 1100 M.K. Ki ta ratou, no nga Apotoro ano te timatanga o to ratou whakapono. To ratou toko- mahatanga i Bohemia i te tau 1400 M.K. e waru tekau nga mano. I etahi atu whenua etahi atu ano o ratou e noho ana. Ko a ratou kupu enei i tohe ai ratou : (I.) Ko le Karaipiture anake hei kai whakatakoto tikanga mo te whakapono. (2.) Kotahi te kai inoi mo tatou, ko le Karaiti; kaua hoki le langa ta e inoi ki nga tangata kua mate. (5.) He teka kau te kupu mo le ahi o Purekatorio. (4.) E rua anake nga hakarameta, — ko te iriiri ko te hapa tapu. (5.) He teka kau te patunga tapu i te miha, me te miha ano mo te hunga kua mate. (6.) Me whaka- rere nga tikanga a Roma mo nga noho puku, mo nga haerenga tapu, mo nga haerenga ki nga wahi tapu, me era tika- nga pera a taua hahi. (7.) Ehara te Pope i te tino upoko o nga pihopa, ehara ano ia i te upoko o nga kingi. (8.) K i ta le Karaipiture, me whakainu ano te waina ma nga tangata ina kai i te hapa tapu. (9.) Ko te hahi o Roma te Papu- rona o te Whakakitenga ; ko te Pope ano hoki te Anatikaraiti. (10.) Kino rawa te tono moni hei utu i te murunga hara; kino rawa ano hoki ta ratou riringa i nga minita kia kaua e marena. (11.) Te hunga e whakarongo ana ki te kupu a te Atua, ko ratou te Hahi a te Atua : ko te Hahi tenei i tukua mai ai nga ki e te Karaiti. Na, me pei nga wuruhi e taua Hahi i roto i a ratou ; me whakarite ano etahi Minita karakia pono hei whakaako, hei mahi i nga hakarameta. Taua hahi nei o nga Waldenses. he torutoru rawa a ratou Paipera, o ratou Minita. Na, ko nga matua hei karakia i nga tamariki, ko nga tamariki kaumatua ano hoki hei whakaako i o ratou teina. He tokomaha o ratou i mohio ki te korero pukapuka, ki te tuhituhi. 1 unga ano etahi kai kauwhau eo ratou pihopa ki nga wahi i tawhiti: tokorua, tokorua ki le haerenga. Te taenga atu ki tetahi wahi, ka tirohia atu e ratou te tohu e piri ana ki te whare, a mohio ana ratou he tangata no ratou kei roto i taua whare; na, noho ana ratou i reira hei kai whakaako, hei kai whakahauhau. No te tau 1170 M.K. a PITA WALDO. He tangata kaha tenei ki te kauwhau: no France ia. No reira taua hahi i kara- ngatia ai, "ko nga Waldenses." Lie tangata hokohoko a Waldo i mua no Lyons. Na, kua anga ia ki te korero i ta te Atua Paipera: anga tonu atu ki te kauwhau. Tuwhatuwhaina ana e ia ona taonga ma te hunga rawakore. Kei te whakamaori i tetahi wahi o te Paipera. Haereere ana ia ki te tirotiro ki te wha- kahauhau i nga rawakore. Na, kua kitea e ia nga he o te hahi o Roma : kauwhau- tia tonutia iho e ia. Na, ka riri a Pope Alexander: tukua atu ana e ia ki te he. Ko ta ratou tikanga hoki tena, ka wha- kahe te Pope ki tetahi tangata, ka tukua . atu ki te he: kaua tetahi tangata e tata atu, kaua e hokohoko ki a ia; kaua e kai tahi; kaua ia e marenatia e tetahi minita; kaua hoki e korero ki a ia : a ka mate, kaua e tanumia ki roto ki te urupa. Na, ka rere a Waldo ki Picardy, me te whai ano te hahi o Roma kia patua ia. Heoi, kauwhau tonu ia. Tini noa iho nga tangata i whakarongo ki a ia. Na, kua tae ki Bohemia; a mate kongenge ana i reira. Na, marara noa atu ana akonga ki nga • wahi katoa o Europe: kua tutaki ki te runga whakapono o mua, kua piri ki a tatou, whakakotahitia ake, a ahakoa nui | he whiu, nui nga mate, kihai i mahue ta i ratou mahi. TA HAORA RAPUNGA TIKANGA I TE WAHINE ATUA MAORI. 1. Hamuera 28. KUA riri ano a Haora ki nga matakite ki nga kai makutu. "Kua kore hoki i a ia nga waka atua me nga rapa maori o te whenua," (rarangi 5). Otiia peia kau- tia ana a Hatana i te whenua, purutia to- nutia ana ano ki roto ki tona ngakau. £ penei ana ano te tangata, riri kau ana ki etahi, e pai tonu ana ki etahi. Kata ana a Hatana ki te pera, pai kau ki a ia kia peia nga mahi makutu e Haora, i te mea e mau tona ana te hae, te mauaha- ra ki roto ki tona ngakau. Kua nui te wehi a Haora, ki nga Piri- hitini, pawera rawa ana tona ngakau, ka whakaekea mai hoki hei patu. Wehi kau ana ki a ratou, kihai i wehi ki te Atua nana te take o ienei taua ki a Haora hei rapu utu mo ana hara. Te mahara ai ia ki tenei. Otiia e penei tonu ana te tangata, whakaaro kau ana KI te mahi i te hoa riri, ekore e titiro ki te tino take i tupu ai te riri. Ekore e mahara na te Atua te take o tenei mate hei rapunga utu mo nga hara o te iwi. Heoti, rapu ana a Haora ki te Atua i runga i te wehi ki nga Pirihitini, ui ana ki a Ihowa, (rarangi 6). Na tona mate ia i ngare. Kaiahi nei ano, ka tahuri ki a Ihowa ka ui ki a ia. Te pera ai i mua, te karakia pono ai ki a ia i roto i nga ra katoa, otiia i nga wa i ora ai kahore he maharatanga, engari e tutu ana ki a Ihowa, e hae ana ki ana poropiti e patu ana i ana minita, e mea ana ki a Rawiri ki te tangata i whakawahia e te Atua hei Kingi, kia patua. He aha te pai o tana tangihanga ki a Ihowa i runga i ana he? Mei kore tona mate e kore pea ia e whai whakaaro ki le Ama. Otiia kihai te Atua i pai ki a ia, ui kau ana, " Hore rawa he kupu a Ihowa i whakahokia mai ki a ia, e nga moe, e nga uriuri, e nga poropiti»" Oti, me ki mai koia te Atua i te po ki te tangata e tutu ana ki a ia i te ao ? Me ho-
![]() |
4 4 |
▲back to top |
TE HAEATA. mai tikanga ranei e nga uri mi ki te ta- ngata e riri tonu ana ki nga Minita ki nga kai hapai i tera mea? Me whakaatu mai nei e nga poropiti he tikanga ki te ta- ngata i tutu tona ki a ratou ako? Ka- hore, ka turi tatou ki a Ihowa i te wa e ora ana. ka turi ano ia ki a tatou i te wa e pouri ana. Katahi ka he rawa a Haora. Titiro ana ia bore rawa he kupu a Ihowa ki a ia, tahuri tonuiho kia Hatana, mea ana ki ana tangata, "Rapua mai maku tetahi wahine, he atua maori tona: aka haere atu ahau ki a ia ki te rapu tikanga i a ia,"(rarangi 7). Kaore, kua marama ano ia ki te he o tenei tikanga, kua riria hoki e ia nga mahi pera kia ngaro atu i tona kingitanga, kua mo- hio hoki na Hatana tenei mahi. He aha- koa? Araia ana tona matauranga, taka- hia ana ona tikanga e ia, rere tonu atu ana ki te aroaro o Hatana. Auetai! Nga mahi a te he! He aha tana i rapu ai ki taua wahine? I mea ia kia mohio ia ki te tukunga iho o te pakanga ka riro mai mona ranei te mutunga, ka riro ranei i nga Pirihitini te mutunga. Kia mohio ia heiaha? Ma tenei matauranga koia e kaha ai tana ope? Huatu, he hiahia maori kau nana be porangi noa iho no tona ngakau kua be. Kahore te Atua i pai kia mohio te tangata ki nga mea o apopo. Engari, ki tana e pai ai, me mahi te tangata i te pai i te Uka i naianei ano i tenei ra. Na, korero, ana ana tangata ki a ia ki te wahine atua kei Eneroro. Katahi ka whakaahua ke a Haora i a ia, hei huna hoki i tona kanohi, kei mohiotia mai. Ka mahi te he! Ue mahi tika tana, ki- hai ia i pera. Ekore hoki te pono e whakama. Nei hoki ra, he mahi he, no konei i hipokina ai ona kara, haere po ana, tokorua tonu ona hoa. Mei haere marama kua mohiotia mai te matakite ko Haora tenei ko te kingi nana te ture hautope rapu maori a kua wehi ki a ia. Tana taenga atu ki taua wahine ka ko- rero i tana i haere atu ai wehi una te wahine, mea ake, "A, na te aha koe i mea mahanga ai mo toku wairua, kia whakamatea ai ahau?" rarangi 9 . E mea ana hoki ki te ture a Haora mo nga mahi pera. Te wehi ai tona ngakau ki a Ihowa, ki a ia i te katia nei hei patu i tapa tinana me tana wairua ki raro ki te reinga. Kaore, wehi kau ana ki a Haora, kihai wehi ki a Ihowa. Ta te ngakau Maori hanga tenei wehi kau ana ki te ta- ngaia kihai i wehi ki te Atua. Ka nui te he o tenei mahi o te mahi o nga rapu maori, o nga matakite, o nga tohunga ma- kutu. Ko Hatana tonu. Ko to tangata e rapu tikanga ana i a ratou, e tino wha- karere ana ia i te Atua, e tukua nuitia ana tona ngakau kia Hatana. Na, oati ana a Haora ki (aua nanaku: nei, mea aua, E oru ana a Ihowa, ekore tetahi he e pa ki a koe mo tenei mea, I (rarangi 10). Katahi ka mahi ka rongo nei e kore ia e mate. Ta Hatana tini- hanga ki te buna mate i te tangata mahi he ! Tana horihori, me i kore ana hori- hori, ekore te tangata e rongo ki a ia. Tana heinati! Kei tomo ki ana wha- kawainga. Na, ka tono a Haora ki a Hamuera kua mate kia whakaputaina ake e te wa- hine. Ka mahi te porangi e kaha koia ta tenei wahine hei whakahoki mai i te wairua o te poropiti kia haere mai i tona okiokinga i te aroaro o te Atua. Hori- hori ! Na te pakeketanga o tona nga- kau i pera ai ta Haora kuaretanga, kua poauau noa iho ana whakaaro, kua pouri rawa hoki, kua mahue te Atua i a ia, kua tukua rawatia atu ki te kino, nana hoki i tohe. Nu, haere ana te wahine he ruma ke mahi ai,—a puta rawa ake he wairua me Hamuera ano te hua. Kaiahi ka mohio te wahine ko Haora te tangata nei, a ka mau te wehi, hoki ana mea ana, " He aha koe i tinihanga ai ki au, ko Haora hoki koe," (rarangi -I2). Te wehi hoki a Ho- ori ! Me wehi te tangata kua whakapa- keketia rawatia te ngakau ? Kahore i wehi, engari e whakakaha ana i te wa- hine kia oti tana mahi. Ka mea, Kaua e wehi, i kite hoki koe i te aha? Ka mea, I kite ahau i nga atua e haere ake ana i roto i te whenua, (rarangi 13). Ta Ha- tana hanga, pai tonu ia ki te mahi u Ha- ora : e ki ana a Paora, *' E whakahuatia ketia ana hoki a Hutana kia rite ki tetahi anahera o te maramatanga." Koia ano tenei, tango ana ia i te ahua o Hamuera puta ana hei whakawai i a Haora, kei a ia kei a Haora, ko Hamuera tonu ano, ti- tiro ana, he koroheke he koroka te kaka- hu, ka mohio ia ko Hamuera, koropiko tonu iho ki a ia. Reinati! I a Hamu- era e ora ana kihai i rongo ki tana ako. | Na, ka tango a Hatana i to Hamuera ahua, katahi ka tuohu iho tona mata ki le whenua piko iho ana ki tona aroaro. E ta a hoki te aha? Kua whakarerea te Atua kua haere hoki i a Hatana hei atua mona, ano te tinihanga o le wairua kino, mau ana te ahua o Hamuera i a ia, me tonu reo hoki; korero ana ia ano ko tana poropiti ia. Mea ana, ''He aha koe i ! whakaoho ai i a au, i moa ai kia haere mai ahau? A, he aha koe i ui mai ai ki a au kua mahue nei hoki koe i a Iho- wa, a hei hoa riri ia ki a koe." Pai tonu a Hatana kia haere atu te tangata ki a ia, ki te ui tikanga i a ia. ara, i ana tohunga. Otiia e maminga aua | ia ki a Haora, kia whakapono tonu i ano a Haora ko Hamuera tenei e korero i nei, kei mohiotia atu ko Hatana. Na, kihai i huna te mate i a Haora korerotia nuitia ana hoki, ka mea, "Ka haea atu hoki te kingitanga i roto i to ringa, a ka hoatu ki to hoa ki a Rawiri : mou kihai i rongo ki te reo o Ihowa." He aha ranei i pera at ta Hatana kupu, te huna ia i te mate a Haora? He mea hoki kua riro rawa a Haora i a ia. I mua i ta Haora pito timatanga ki te he, e hunu ana ia i te tukunga iho, e arahi marire una i a Haora ki taua huarahi. Inaianei e patu ana ia i taua tangutu, i rongo tonu ki a ia: ki ana, "Apopo koutou ko o tama tae ake ai ki a au: ka hoatu ano hoki e Ihowa te taua o Iharaira ki te ringa o nga Pirihitini," (rarangi 49.) Heoiano, ka mate; takoto wharoro tonu iho a Haora ki te whenua, nui rawa hoki te wehi. Na, he aha te pai o tana matauranga? Kua rongo ia ki te tikanga mona, pouri rawa iho tona ngakau. Ta Hatana pai! Titiro ana ia ki tetahi Iwi ranei, tangata ranei, kua riro rawa ki a ia, kua tino mahue te whakaaro ki te Atua, katahi ia ka tahuri ki te patu. He kohuru rawa tana tikanga: poapoaina ana te tangata e ia, araia una ona kanohi, kei kitea te pito. Ka tino whakaae te, tangata ki ona tikanga, heoiano tonu ngawari, pakeke tonu iho, katahi ka toia rawatia atu ki te po. Me pehea? Me piri tonu ki te Atua. Me whakarongo tonu ki ana kupu. Me whakarite tonu ana whakahaunga. E te whanau, kei tahuri ke i te Atua ; kei turi ki tana kupu. Maharatia te he a Haora, whakarere ana ia i te Atua, na whakarere anu hoki te Atua i a ia. Kia mau, kia mau, kia man ki te ture ora, kati i roto i to koutou pa kaha, kei puta ki waho. Me piri ki te Atua, kei rapua ketia he tikanga. Aua e tomo ki nga whakawainga o nga tohunga Maori—kei toia koutou ki te poka i ngaro ai a Haora. Engari, rapua nga tikanga o tenei wahi Karaipi- ture, he tikanga hoki ki roto mo koutou. HE MOA PEA, HE AHA RANEI. Kei to le whakaaro kua ngaro noa atu te Moa : no konei te kupu a le waiata maori nei, i Ka ngaro, i le ngaro a le Moa." Otiia tenei te korero o nga kai ruri whe- nua o runga, o tawahi, o te Waipoanamu. Tokorua nga Pakeha, kotahi le Maori e ruri ana i nga wahi o taua motu. Ka maranga ratou i tetahi ata, ka haere ki ia ratou mahi ki le koraha, rokohanga atu e man ana nga takahanga waewae, waewae manu, ki te huarahi: nui whakaharahara aua waewae — tekau ma wha nga inihi te roa o nga matihao. Whakataki ana nga takahanga e aua tangata a ngaro noa i roto i te ngahere. Kihai i mohiotia e te Maori, he aha ranei, he aha ranei. Kaiahi ia ka kite i te waewae manu penei le nui. Titiro ana nga Pakeha ki ta nui o aua takahanga, me te mataratanga o te hikoi- nga. Ka mea ratou, he Moa pea i roto i nga awa kowhatu o taua whenua e noho ana. Kei te kimi ratou i taua manu.