TE HAEATA
  TE UTU MO TE TAU }
KOTAHI 2s 6d}               " Tatou ka haere i to Ihowa Maramatanga."       { TE  MO TE PUKAPUKA
KOTAHI 3d
   VOL III                      AKARANA,    HUNE   1, 1861.                     [No. 3.
        MARAMATAKA      MO  HUNE.

    Hei te 9 o nga ra Hua ai te Marama.
    Hei te 25 o nga ra Kowiti ai U: Marama.

1  Hatarei    
2  Ra Tapu    Waiata 9, 10, 11.
3  Manei    
4   Turei
5  Wenerei
6  Tarei
7  Parairei
8  Hatarei

9  Ra Tapu     Waiata -ti, 4o, -iG.
10  Manei
11  Turei
12   Wenerei
13   Taroi
14   Parairei    
15  Hatarei   
                                               
16  Ra  Tapu   Waiata 79, 80, 81. Te ra i
17  Manei     [male ai a Epiha Putini, "58.
18  Turei
19   Wenerei
20  Tarei
21   Parairei
22  Hatarei

23  Ra Tapu    Waiata ilO—113.
24  Manei
25  Turei
26   Wenerei
27  Tarei
28   Parairei
29   Hatarei

30  Ra  Tapu   Waiata \\M—i48.

E taia ana Te Haeata i te tahi o nga ra
o nga marama katoa.
Te utu  mo  tenei niupepa hia rua hereni
mo te  Tau te kau ma  rua nga niupepa e
taia i te tau kotahi.
Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou
whakaaro ki tenei niupepa, me tuhituhi a ratou
pukapuka ki te Kai-Tuhi o Te Haeata, ara ki a
Te Patara, kei Onehunga.  Ko  te tangata
e hiahia ana  kia taia tona panuitanga ki
te Haeata nei, me kawe i tana pukapuka kia
Te  Wirihana ki te Whare  Perehi o "The
New  Zealander," ma Te Wirihana e whaka-
rite utu mo te panuitanga ka taia. 

         TE   HAEATA.

        AKARANA, HOE   1, 1861.
!   NGA KINO O TE WHAWHAI.
 
I             NA " RONGOMAU."

 OTIIA, kei hea he kupu hei whakaatu ?
 Ko wai hei whakapuaki i nga kino o tenei
i hanga o te whawhai ? He kino mo te
 tinana, he kino mo te wairua; he kino
 mo tenei ao, he kino mo tera ao atu, he
I kino mo te tangata  ora, he  kino mo te
 tangata male. E maha  noa atu nga kino
 o te whawhai e kore e taea te kohikohi.
 Heoi, ko etahi kia tuhituhia, ma koutou
 huki etahi e whakaaro e mahara.
   1. Tetahi kino o te whawhai koia tenei:
 Kahore ona tukunga iho, kahore ona mutu-
 nga pai. Maumau  whawhai  noa ana
 tetahi iwi ki tetahi iwi. e kore e takoto he
 tikanga. Maumau ngangare kau ana mo
 le whenua, e kore e riro i tetahi, e kore
 e riro i tetahi. Maia kau ana tetahi, mahi
 kau ana tetahi; hinga kau ana to tetahi,
 hinga kau ana  io tetahi, ko te whenua
 kihai i riro i tetahi, kihai i riro i tetahi.
 Kahore e hamumu i tona waha hei ki ake
 ki tetahi, ' he iwi maia koutou, mo koutou
 ahau ;' hei ki ake ranei ki tetahi, 'he iwi
 kaha kore koutou, e kore ahau e pai ki a
 koutou.' Kahore  e penei te whenua;
 engari, e hamumu ana i tona waha hei
 mitimiti i nga   toto o  tetahi o  tetahi,
 mimiti rawa; e hamumu ana i tona waha,
 hei horo i nga tupapaku o tetahi o tetahi.
 pau rawa.  Tena ko te riro, e kore e riro
 i tetahi, e kore e riro i tetahi: ta raua
 whawhai tonu, ngaro rawa, ko te whenua
 takoto tonu, a. mate noa. Erangi, me
patu te whenua;  ka mea te tangata ki te
whawhai, me whawhai ki te whenua ; kia
kaha te patu i te whenua —patupatua nga
maunga,  patupatua nga pukepuke, patu-
patua nga awaawa, patupatua nga repo, 
patupatua  nga  raorao, patupatua  nga I
rakau, patupatua  nga otaota, kia maunu
ma! ai te take, kia puaki mai ai te reo,
kia kiki ake  ai etahi, " No Ngatimea  
ahau—No  Ngatimea ahau—No Ngatimea
ahau."  Tena  ko te tangata kia patua !
Ngarongaro kau aua, kihai kitea he tika-
 nga, kihai i mutunga tika. I penei hoki
 nga  ngangaretanga o nga  iwi Pakeha,
 ngarongaro kau ana te mano tini o nga
 tangata, kihai  mau  he  tikanga, kihai
 takoto. Maumau   whakatika noa tetahi
 iwi ki te whawhai, hua noa e riro i a ia
 te tikanga, a kore noa iho. Maumau
 main kau. maumau kaha kau, kore noa
 iho he  tikanga mona.  Heoi ano  he
 Ukanga mona, ko  nga mano tini o ona
 moni ka maumauria.
   2. Tetahi kino o te whawhai, he mau-
 mau : maumau  taima, maumau taonga,
 maumau  kai. Mehemea i mahia nga
 ra, ngu marama, nga tau i whawhai ai
 te tangata Maori, penei kua nui noa atu
 tona  rangatiratanga. Warea   ana ki te
 hanga pa, ki le whakapai i tona pu, ki
 te whanga  i tona hoa riri, ki te haere i
 te whenua roa : na kore noa iho be taima
 hei maui taonga mona,  oranga mona,
 rangatiratanga mona.  Waihoki ko nga
 taonga, ko  nga kai. tinitini nga taonga
 kua ngaro i te whawhai, i te Pakeha, i
 te tangata Maori. Poto katoa nga taonga
 o te tangata Maori ki te hoko pu, ki te
 hoko paura, ki te hoko mata. Ko nga
 riwai, ko nga poaka, ko nga muka, ko
 nga rakau, ko nga aba, ko nga aba. E!
 maumau  whati kau te tuara, maumau
 mamae kau nga pokoiwhi, maumau nge-
 nge kau nga waewae, maumau mahi kaa
 nga  ringaringa i nga tini mahi, ngaro
 katoa nga taonga i te whawhai. Tena
 tou hanga, e te whawhai! Ka tahutahuna
 nga whare, ku takatakahia nga mara, ka
 murumurua nga kainga, ka maumauria
 ngu taonga, ka whakamarakeraketia ka-
 toatia te whenua. Ko nga pouaru, ko
 nga tuahine, ko nga tamariki, e tangi-
tangi kau ana, hemo ana i te kai, mate
ana i te maeke, ngaro noa iho ana i te
mamae  o te ngakau, mo nga; hoa mo
nga tungane, mo nga matua i hinga i te
whawhai.                 
  3. Tetahi kino o te whawhai, he takahi
i nga kupu o te Atua. 1 raua e whawhai
noa ana o koutou tupuna, kahore ano i
tae mai te Pukapuka o  te Atua. Tena
ko tenei, ko to le Atua Pukapuka Tapu
kua  tae mai, me nga karere o te Atua
kua tae mai.  Kei mea mai le tangata,
"Hei  aha maku tena Pukapuka?  Hei

                                      TE HAEATA.
  aha  maku tena karere?"  Kahore, ma
  koutou ano tenei Pukapuka, ma koutou
  ano  enei karere. Ahakoa  kahore ana
  koe i karakia, kahore ano koe i whaka-
  pono, mou ano tenei Pukapuka me ona
  tikanga.  Kei a wai koia he tikanga mo
  tatou? Ko  wai koia he Atua mo tatou?
  Koia ano ienei, kahore hoki he Atua ke
  atu.  Ko  ia te Atua o te ao katoa, ko
  ia ano te Atua o o koutou tupuna, o o
  koutou matua.   Ahakoa kihai tae mai
  tona pukapuka ki a ratou, ko tona Ha i
  tae mai ki a ratou, ko tona Marama i
  tae mai ki a ratou, ko tona ua i tae mai
 ki a ratou, ko tona whenua i tukua mai
  Ai a  ratou.  Na, kihai  ratou i turi ki
 tona Ra,  ki tona Marama, ki tona ua,
 ki tona tai pari, ki tona tai timu : katia
 koki  koutou e turi ki tonu Pukapuka.
 Rere, ko  tona mea nui tenei ko tona
 Pukapuka  kua tae mai nei ki a koutou,
 ko  tona mea  aroha tenei, ara, he puta-
 nga aroha mai no  te Atua ki a koutou.
 Tena, e taea koia te kupu o te rangatira
 te pehi e te pononga ? Ara, he Rangatira
 nui te Atua, ko ia te tino Rangatira o
 nga rangatira, ko ia te Kingi o nga kingi,
 ko ia te Ariki e te rangi o te ao. Tena,
 ka turi koia koutou ki tona kupu ? Aue,
 ka he te tangata me  ka  turi ki a ia.
 Koia ahau ka mea  ai kia whakaaro ki
 nga tikanga o tona Pukapuka  kua tae
 mai nei ki tenei whenua.  Na te tino
 tikanga o tena Pukapuka, he Pukapuka
 aroha, be Pukapuka whakaora tangata.
Koia  tena i waiatatia e nga Anahera i te
whanautanga  mai o  te Karaiti : " Hei
kororia ki te Atua  i runga rawa,  hei
maunga  rongo ki te whenua, hei wha-
kaaro pai ki te tangata." Na, ka takoto
he tikanga mo tenei hanga mo te wha-
whai.  Ka  ki mai te Atua, mana tena
mahi, mana e rapu utu, muna tena mahi
te whakamate  tangata. Waihoki, mana
e tuku tena mahi ki te tangata, kaiahi ka
tika; koia nga whawhai o mua i nga
tangata o Iharaira. Tonoa  ana ratou e
te Atua hei whakangaro i nga iwi kino:
katahi ka  tika te whawhai, ngaro ana
ko te  iwi kino i whakaritea e te Atua
kia whakangaromia;  kihai i mate te iwi
tika.  Waihoki  i muri  nei, whakaritea
ana e ia nga kai whakawa, nga katipa,
hei whakawa hei whakamate marie i te
tangata  hara, i le tangata kotahi nana
te kino ;  na, e tika ana  tena.  E tika
ana  ano te whawhai mehemea  na te
Atua  i whakarite.   Otiia, nonahea te
Atua i whakarite ai i a koutou pakanga
i a koutou ngangaretanga ? Kahore ra
hoki.  Tera ke tona tikanga mo koutou:
"Kia   aroha tetahi ki tetahi, kia tohu-
tohu, kia  murua  noatia nga hara, kia
houhia te rongo ki nga tangata katoa;
ki te mea e kore koutou e muru i nga
hara a te tangata e kore hoki to koutou
 Matua i le rangi e muru  i a koutou
 hara."  Kia penei te aroha ki o koutou
• hoa tangata me  to koutou aroha ki a
. koutou ano.  Ko te mehua e mehuatia
. ai e koutou ki te tangata, ka mehuatia
 e te Atua  ki  a koutou.  Ara,  ko ta
  koutou  tikanga ki te tangata, ko to te
  Atua tikanga ki a kotou, na whaka-
  tika koutou, ka whawhai ki te tangata.
  ka whawhai hoki te Atua ki a koutou.
 Tena  koa, ma  te turi ka ahu ai? Ka
  ngaro ai te Atua? Ka kore ai tona kaha
  hei homai utu mo te tangata turi? Ka-
 hore, kahore!  Ka turi koumu ki nga
 kupu o tona Pukapuka  aroha, na, mo
 koutou nga mamae  nga mate kua tuhia
 ki roto ki taua Pukapuka. Kia tupato
i koia pea ki nga  kupu  o to tatou tino
 Rangatira. Ko  tona Pukapuka kua tae
 mai nei, meake  ko ia ka puta mai IKM
 whakawa  i a tatou.
     (Tera atu te roanga o Ienei korero.)


   NGA WHENUA  ME NGA IWI
           ONAMATA.
              I. IHIPA.
 E TAKOTO ana Ihipa i te takiwa o Ahia o
 Awhirika. He awaawa nui taua whenua,
 tona awa e rere ana i waenga,  ko te
 Naire. Te pito whakarunga o taua awa-
 awa kei Assouan, kei tetahi motu tere ko
 Erepanatene, kei raro mai o tetahi taheke 
 nui. He  maunga nui kei tetahi taha kei
 tetahi taha o te awa ; tona kongutu awa
 to te Naire kei te moana nui e huaina nei
 ko te Meteterenia (Mediterranean).
   I wahia Ihipa kia toru nga wahi whe-
 nua, ko Ihipa whakarunga, Ihipa i wae-
 nganui, Ihipa whakararo. Te  roa o te
 whenua, ki te ruritia atu i te moana taea
 noatia te pito whakarunga, 520 mairo. Ko
 te whanui e iti, kei tetahi wahi e toru mairo,
 pari ana nga wai o nga waipuke ki te
lake o nga maunga ; he wahi ano e iwa,
he wahi ano ka nui ke. Ka rite te nui o
taua whenua ki Ingarangi.
   Kei nga wai o te Naire te tino tikanga
e momona  ai taua whenua, no konei te
kupu, he tamaiti no te Naire  a Ihipa.
Tere ana te one o nga maunga o Apahinia
i roto i te wai o le awa ki nga whenua o
Ihipa i nga tau katoa hei whakamomona :
ka rua ka toru nga ngakinga kai i le tau
kotahi i le wahi kotahi. E neko ake ana
le whenua, ko nga pa o  namata kua
ngaro iho, e tu ana i roto i te wai o nga
waipuke.
  He awa  nui te Naire, tona rerenga i
roto i tona ara 2500 mairo, ona waipuke
e puta ana i nga tau katoa, ko te mea
nui ienei o tana whenua—ka  taka tona
marama, to le waipuke, ka kitea kua rere
ke le ahua o le wai kua whero, ka mohio
nga tangata e tata ana, kihai taro kua
 huri.  E ki ana, na nga ua i te whenua o
 Apahinia i waipuke ai te Naire.
    Me iti te ua o taua whenua, kihai i rite
 ki Niu Tirene, kihai puputu nga maringi-
 tanga ; mei kore nga hurihanga waipuke
 o te awa kia ngaro nga mania i le wai
 kihai whai kai.  No  te ua  nui o nga
 whenua   i le taha ki le tonga, ara, i
 Nupia. i waipuke ai te Naire. Kei Hune
 te timatanga o te waipuke, ka rere tonu
 a Hurae, Akuhata, kaiahi ka huri, ngaro
 ana nga whenua, ano he moana nui te
 ahua, tu ana nga pa i waenga wai ano he
 motutere.  Ngaro tonu  te  whenua  a
 Oketopa  atu, kaiahi ka mimiti. Na, nga
 whenua i ngaro i le wai momona tonu, kia
 rua huanga kai i te tau. Titiro ana nga
 tangata, keri ana ki le awa hei ara wai kia
 tae ai te whakamomona ki nga wahi tawhiti.
   Kei  le pito whakararo o te awaawa
 tera  le roto nui hei Hiranga wai, otiia i
 le tau i nui rawa te waipuke, rere ana
 etahi wai ki tenei roto, i te tau e iti ai te
 waipuke, ma tenei roto e whakahoki mui
 tetahi wai hei whakamomona i te whenua.
   Ka nui te werawera o taua whenua, e
 nui  ana le uira,  otiia iti ana te watitiri.
 Tupu ana nga hua o te whenua i roto i
 nga marama katoa.  Tupu ana te witi, te
 huka, te raihi, te puka te kukama, te
 meringi,  te aniana, me   nga  tarutaru
 maha;   te waina,  te piki, te  pititi, te
 oriwa, le oranihi He whenua  kai hoki
 Ihipa, nui ana le oranga  mo te tangata,
 mo le kararehe.
   Kei  tetahi taha  o le  Naire, ara, le
 taha ki te hauauru, kei tua atu o nga
 maunga, te whenua onepu, he whenua
 nui whakaharahara, otiia kahore ona ara,
 ona wai, e  kore  e tupu  te kai. Kei
 waenganui o  taua one etahi wahi taru-
 taru, wahi whai wai-maori, he wahi nohi-
 nohi hoki, he oranga ngakau  ki le lira
 haere aua wahi, inu ka kitea i le huarahi.
 Te ingoa o ana wahi tarutaru he oahihi,
 (oasis). Kei etahi o aua  wahi  he teme-
pera whakapakoko, he nohoanga tohunga
maori,  he  urupa, hei wahi  okiokinga
hoki mo nga  tangata haere.
   Kei tetahi te "puna o te ra" e pupu
tonu ana, i te po ka mahana, i te ra ka
maiao ona wai.
   Kei tetahi rohe  o Ihipa, ara, kei te
taha whaka-te-marangai te Moana Whero.
He moana  kino tera hei rerenga kaipuke,
i te maha hoki o nga kamaka me nga
tahuna.  Na  le mea tupu i roto i te wai,
he mea ngangana, he korara (coral), i mea
ai he moana whero. Ko  le whenua i te
takiwa o te Moana  Whero  o te Naire- ne
onepu, he awaawa, he  puna, he taru.
E  rua nga kokorutanga  o taua moana
ano  ho  ringaringa tangata e  whatoro-
ana.  He  whenua i  te takiwa o eue
kokorutanga ko  te koraha o Hainai, i
nohoia e nga tamariki o Iharaira.

                                 TE  HAEATA.
    Kahore i tino mohiotia te whakawhiti-
 nga o Iharaira i a Parao ma e whaia ana
  kia patua.  Kei  totahi wahi kei to  te
 whakaaro  o etahi, kei to etahi he wahi
 ke.   Otiia, tera ano te wahi wha-iti, ara,
 e toru, e wha ranei nga mairo ki te haere
 atu i tetahi taha tae noa atu ki tawahi.
 E  mea ko te whakawhitinga tenei. Otiia,
 tera te wahi i raro mai te tino whakaaro
 nei ko  te whakawhitinga, kei te take n
 Maunga  Ataka.  Tenei te mea i mohiotia
 ai i rite tenei wahi ki nga korero o nga
 Karaipiture, he wahi hapua—kahore  he
 rerenga mo   Iharaira—kei mua  kei te
 aroaro  te  moana,  kei tetahi taha he
 maunga  he pari kowhatu, kei tetahi ko te
 whenua  onepu, kei te mara ko te ope.
 Kei tenei wahi tekau tua run nga mairo
 te whanui o te whakawhitinga.
   He maha nga meatanga a te Pakeha
 kia keria ki te awa te whenua e takoto
 ana i te takiwa o te Moana Whero, o te
 Meteterenia, hei ara kaipuke kia rere noa
 atu nga puke i tetahi taha ki tetahi taha.
 Te taea ana tenei mahi  he teitei ana te
 Moana  Whero,   kei raro iho te Metetere-
 nia.  I keria ano  i  mua  tetahi pito e
 tetahi Kingi o Ihipa, otiia kua tanumia e
 te onepu o te koraha nui. I mea ano a
 Ponapate kia ma reira atu ratou ko tona
 ope i tana haerenga ki te patu, otiia kihai
 puta, na te tai hoki o te Moana Whero i
 araia, he nui no te ia.
   I wahia  taua whenua  e nga  Kingi
 onamata, kia toru tekau ma ono  ngu
 kawanatanga, ara, e Toreme  ma  (the
Ptolemies).  I rera tonu te tikanga taea
noatia te wa i patua ai taua whenua e nga
Harani  (Saracens), a riro  ana  i nga
tangata o te poropiti teka o Mahometa, i
te tau 640.
  Heoi ano tenei: tena atu he korero mo
nga mahi o nga tangata o Ihipa.

TE IWI I A IA NGA KARAIPITURE.
   NGA MAHI  A  ETERA  RAUA  KO  NEHEMIA.

Ko  Etera te kai arahi o te tuarua o nga
ope o nga Hurai i hoki atu i Papurona
ki Hiruharama.  He  tohunga karakia a
Etera : no te hapu o Arona ia. Nui rawa
tona mohiotanga ki nga Karaipiture. Ue
ingoa nui to Etera i roto i nga Hurai;
ki ta ratou, me kore a Mohi, ko Etera to
tangata nui rawa o to ratou iwi.
  Na, te takiwa o te otinga o te temepara
i a  Terupapera ma,  o te haerenga o
Etera ma ki Hiruharama, e ono tekau nga
tau.  Kua mate a Tariwha, me te kingi o
muri iho i a ia, a Herehe, kua mate. Te
ingoa o te kingi o Pahia nana a Etera i
tuku atu ki Hiruharama, ko Arataherehe
Ringa-roa.  He nui to tenei kingi atawhai
ki nga Hurai.  Kei te 7 o Etera te korero
mo nga mea i hoatu e ia mo te temepera.
    Te taenga atu o Etera ki Hiruharama,
 noatu ana e ia ana taonga ki nga tini tohunga
 karakia.  Noho  ana ia ki reira hei wha-
 kahaere tikanga mo te iwi. Huihui mai
 ana etahi o nga rangatira ki a Etera ki te
 korero i nga he  o nga Hurai.  Te he
 tenei, he tango na ratou  i nga wahine
 Kanaani hei hoa marena mo ratou. Na,
 riria rawatia taua mahi e  Etera, me te
 whaki  nui ano ki te aroaro o te Atua.
 Whakaae  ana nga tangata katoa kia wha-
 karerea nga  wahine iwi ke, kei waiho
 ratou hei whakawai i a ratou ki nga mahi
 kino, pera me  nga wahine Kanaani  o
 Horomona i whakawai i a ia.
   I te mea kua kotahi tekau ma toru nga
 tau o Etera  ki Hiruharama, tera tetahi
 atu tangata nui i haere mai hei hou mona.
 Ko Nehemia te ingoa o tana tangata. Na
 taua kingi ra ano, na Arataherehe Ringa-
 roa ia i tuku mai. Te take i haere mai a
 Nehemia ki te pa o ona tupuna, he rongo
 nona ki nga taiepa o Hiruharama kihai
 ano i hanga noa.  Kua  whakaae nga
 rangatira o Hiruharama ki ta Nehemia
 mo te taiepa kowhatu o to ratou pa kia
 hanga.  Whakatika ana nga tangata katoa
 ki tana  mahi.  Haere  mai ana  nga
 tangata o Hamaria ki te whakararu i a
 ratou.  Otiia, he nui  to Nehemia  ma
 maiatanga ki te mahi, a kua oti i a ratou
 te taiepa i nga ra e rima tekau ma rua.
 (Tirohia Nehemia 2, 5, 4, 6.)
   Na. kua  oti te temepara i a  Tera-
 papera ma  ; kua  oti  te  taiepa i u
 Nehemia ma. Ko  nga pukapuka Karai-
 piture kua  oti te kohikohi,  na Etera
 i kohikohi. Ko Hiruharama kua nohoia
 e  te tini o   te tangata.  Katahi   ka
 karangatia he hui nui : te mahi ma taua
 hui ra, he whakarongo ki nga Karaipiture
 Ko Etera ano te kai korero. Kei runga
 ia i te turanga teitei e tu ana, wherohia
ana te pukapuka me te tu  ano te iwi.
Katahi  ka inoi, ka whakapai atu ki te
Atua  a Etera, me  te tuohu ano  nga
tangata katoa.  Te mutunga  o te inoinga,
Amine  reo nui ana nga  tangata, me te
kowhera  ano  nga ringaringa. Na, ka
tahi ka korero a Etera, ratou tahi ko era
atu tangata kotahi tekau ma toru. "A,
marama  tonu  ta ratou korerotanga i te
pukapuka o te ture, me te whakaatu ano
i te tikanga, me te mea ano i a ratou kia
mohio  ki te korerotanga."  Tangi nui
ana nga tangata katoa i ta ratou rongonga
ai ki nga kupu o te ture.  Kaiahi hoki
ratou ka rongo ki aua  kupu.  Kahore
hoki he pukapuka i aua tangata. Kahore
he perehi i ana ra. Na, e waru nga ra o
ta Etera ma korero, he mea kia rongo te 
iwi katoa ki nga kupu o te Atua. (Tirohia 
Nehemia 8.)                    
  Kotahi tekau ma rua nga tau i noho ai
D Nehemia ki Hiruharama hei kawana. 
Katahi  ia ka  hoki atu  ki Pahia, ki a
 Arataherehe.  Kihai i taro, kua hoki mai
 ano ki Hiruharama. E wha ana whakawa
 nui i muri iho i tana hokinga mai. Te
 tuatahi, he pei i te tangata nana te teme-
 pera i whakanoa. Ko Topia te ingoa o
 taua nanakia.  Te tuarua, he whakarite-
 nga whakatakau hei oranga ma nga kai
 mahi o te temepera. Te tuatoru, he wha-
 kakahore i ta nga tangata o Taira hoko
 mea ki Hiruharama i nga ra Hapati. Te
 tuawha, he whakawa i nga tangata kua
 marenatia e ratou etahi wahine no Amono
 no Moapa.
   No nga ra o Etera raua ko Nehemia i
 rite ai nga pukapuka o te Kawenata
 Tawhito.  Ko Maraki te poropiti whaka-
 mutunga, a, ki ia nga tangata mohio, no
 nga ra ano o  Nehemia a Maraki. Te
 takiwa o te korerotanga nui a Etera, o
 te haerenga mai a te Karaiti, 445 nga
 tau. He  tangata ingoa nui ano o tenei
 takiwa, he tangata tuhituhi pukapuka,
 otira kua oti nga Karaipiture Tawhito.
 "A, tenei ano kei a tatou te kupu poro-
 piti, pai tonu ta koutou ki te whakaaro
 ki reira, he rama hoki e tiaho ana i te
 wahi pouri, kia puao ra ano  te ra, kia
 ara ra ano te whetu  o te ata i roto i o
 koutou ngakau"—2 Pita 1. 19.

    " KlHAI RATOU  I TUKUA. E IA KIA. TUKINO-
 TIA E TE TANGATA: AE, HE WHAKAARO KI
 A  RATOU I RIRIA AI E IA NGA KINGI.   I MEA
 IA, KEI PA KOUTOU  KI TAKU I WHAKAWAHI
 AT, KEI  KINO  HOKI  KI  AKU  POROPITI."——
 Waiata 105. 14, 15.
  Ta  Ihowa  kupu  tenei ki nga iwi
nanakia  o namata,  tana whakatupato
 hoki ki a ratou kei  pa ratou ki  ona
pononga.  E  penei tonu ana tona wha-
kaaro  ki ona  poropiti, ara, ki nga kai
kawe  i ana kupu  ki nga tauiwi. Te
 rongo nga tangata, otiia kihai i rongo.
Titiro hoki nga tahuritanga o nga tama-
 riki o Iharaira  ki a Mohi  i a  ratou e
haereere ana i te koraha. Ka  pa ki n
ratou  he raruraru, he  pouritanga, he
mate, rere tonu iho ratou kia Mohi, mea
tona  iho  nana  ratou  i raruraru  ai.
Titiro hoki ia ratou korero whakahe mo
te Ama,  mo Mohi,  Tauanga 4, S. Na,
te tukunga iho ko  nga nakahi e ngau
ana i a  ratou, a mate tonu  iho etahi.
Titiro hoki ki etahi o nga kingi o  Iha-
raira, ko Ahapa  hoki tetahi, riri ana ki
a Eriha mo tana korero tonu i nga kupu
pono o te Atua, aruarumia ana, noho
moke  ana te poropiti ki te koraha, kei
mau  ia i taua nanakia, a te mutunga o
tana kino ko ia ano.  Titiro hoki ki nga
Hurai  i nga ra i haere ai te Karaiti ki
a ratou;  kua kino ratou ki ana poropiti
i nga ra i mua atu i a ia, ka tae atu ia
ka kino ano ratou ki a ia, ka mea ratou,
Ko  te tangata tenei mona te kainga:
tena, tatou ka whakamate  i a ia, ka

TE HAEATA.
ME AHA KIA WHAKATUPU RANGA-TIRA AI TE IWI? PITA Ruhia TE RUNANGA KI NGARUAWAHIA Ngaruawahia Te Rangitaki Ngatimaniapoto Hangatiki Kihikihi Rangiaohia Waikato Niu Tirene