TE HAEATA
  TE UTU MO TE TAU }
KOTAHI 2s 6d}               " Tatou ka haere i to Ihowa Maramatanga."       { TE  MO TE PUKAPUKA
KOTAHI 3d
    VOL. III                      AKARANA,     MEI  1, 1861.                     [No. 2.
         MARAMATAKA       MO  MEI.

   Hei te 10 o nga ra Hua ai te Marama.
   Hei le 24 o nga ra Kowiti ai te Marama.
   
   1  Wenerei
   2    Tarei
   3   Parairei
   4   Hatarei  

   5  Ra Tapa    Waiata 24, 25, 26.
   6  Manei   
   7  Turei    
   8   Wenerei
   9  Tarei     
  10   Parairei   
  11   Hatarei

  12  Ra Tapu    Waiata C2, 63, 64
  13  Manei
  14    Turei     
  15   Wenerei  
  16   Tarei    
  17   Parairei  
  18  Hatarei   

  19  Ra Tanu    Waiata 95, 96, 97.
  20  Manei
  21  Turei
  22   Wenerei
  23  Tarei    
  24  Parairei    Te ra whanautanga o Kuini
  25  Hatarei              [Wikitoria, 1819.

  26  Ra Tapu    Waiata 119. (105—144.)
  27  Manei   
  28  Turei
  29  Wenerei
  30  Tarei     
  31   Parairei


E taia ana Te Haeata i te tahi o nga ra
o nga marama katoa.
Te utu  mo  tenei niupepa hia rua hereni
mo te  Tau te kau ma  rua nga niupepa e
taia i te tau kotahi.
Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou
whakaaro ki tenei niupepa, me tuhituhi a ratou
pukapuka ki te Kai-Tuhi o Te Haeata, ara ki a
Te Patara, kei Onehunga.  Ko  te tangata
e hiahia ana  kia taia tona panuitanga ki
te Haeata nei, me kawe i tana pukapuka kia
Te  Wirihana ki te Whare  Perehi o "The
New  Zealander," ma Te Wirihana e whaka-
rite utu mo te panuitanga ka taia. 

        TE   HAEA    T A.

         AKARANA, MEI 1, 1861.
   TE HOUHANGA   RONGO  KI
                   TARANAKI.

  KUA hoki mui te Kawana ratou ko nga
  Rangatira Maori, ona hoa haere tahi ki te
 i hohou rongo ki a Ngatiawa. E ki ana,
  kua rite, kua mau te rongo. Heahakoa,
  kua ngaro tonu a Wiremu Kingi i a ratou,
  kihai i kitea, takoto ana nga korero i a
  Hapurona ma, me  Ngatiawa katoa hoki.
  Kua  whakaae ratou kia utua nga whare
 i Pakeha i pau i te ahi, kia whakahokia
 i nga monga i pahuatia e ratou. Kua mea
  ano a Taranaki, ara, a Wiremu Kingi
  Makatea raua ko Arama Karaka, kia uru
  ratou ki tenei houhanga rongo. A, kua
  pai, kua whakahokia   nga  hoia, kua
  whati nga  ope, kua haere noa atu  te
  Pakeha ki tona paamu, me te Maori kua
  haere noa atu ki te taone, kua mutu hoki
  te riri. Ka tahi ka pai, kua  marama
  hoki lorn wahi, kua rangi pai. Me  i
  kore te houhia ki te rongo, kua ngaro
  rawa tera  iwi; titiro hoki ki te hira o
 nga  hoia kua tae mai nei a, kei te rere
 mai  ano hei pei i te kino E mea ana
 hoki  te Kuini, e kore ia e tuku i tenei
 ahi  kia toro haere, hei whakakino i te
 motu  kua pai, engari ka unga mai tona
 iwi pei he, kia mutu rawa ano nga he
 katoa.  Kei mea tatou hei huna i te motu
 nei tana  tikanga; kahore, kore rawa,
 engari, he whiu i nga he. E kore hoki
 e pa tana whiu ki nga iwi ata noho, ki
 nga hapu e mahi ana i te pai, erangi, ki
 nga iwi tutu, ki nga tangata e whakararu
I ana i te whenua. Kei to te matua tona
 tikanga, to Kuini. He aroha to te matua
 ki ona tamariki katoa ; na, ka tutu etahi,
 ka raruraru nga mea ata noho i te mahi
 o nga mea tutu, a ekore hoki te matua e
pai  kia waiho  noa  iho te mahi tutu o
etahi hei whakapouri  i etahi, engari, ka
riria, kia mutu.   Ehara   tana riri i te
 hiahia nona kia huna ana potiki; kahore, 
hei ako kia mohio ai, kia rite tahi te noho
nai   Ta Kuini hoki tenei hei whiu i te 
he kia mohio te tokomaha. E hoa ma, > \\
  kia ata whakaaro koutou i tenei wa. kua
  mutu le whawhai, kua ta te manawa, kua
  wahia le kohu.   Mahia le pai i tenei
  takiwa, kati te whakatupu riri, kaua e
  tono pakanga.  Kei  mea, e  kaha te
  Maori ki te Pakeha, mana ano, ma te
  Maori te otinga. E  e kore e riro i a ia.
  Engari ka riro le otinga i a Kuini, ka
  kore te oti i te tokotorutoru ka oti ano
  i ona mano tini, e kore hoki e tukua nga
  hua pai kia  takahia rawatia, e kore e
  waiho te motu kia whakakinoa noatia iho.
  He manawapa ienei no matou, no o kou-
  tou hoa aroha, i penei ai ta matou korero
  ki a  koutou.  Kei pouri.  Engari kia
  mohio hoki koutou ki to te Kuini tikanga,
  kia hohoro te hohou to koutou rongo ki
  a ia, ara, nga hapu kua pa  ki te he.
  Tena pea koutou te mea na, kei a koutou
  te kaha, na, e matau ana matou, e kore
  koutou e kaha, koia matou  ka tohe nei
  kia rile katoa te korero o nga hapu katoa
  ki to Ngatiawa, kia hohoro tenei raruraru
  te oti, kia hoki mai te marie ki nga wahi
  katoa o Aotearoa.
    Oti engari le tuku tonu i a tatou hoa ki
  te male? Kahore  matou e pai ki tenei;
 kahore i mutumutu ia matou mamae mo
 nga mea  i ngaro ki Waitara. Kei hea hei
 whakakape?  Ko  nga hoia i hinga kua
 kape tona warua i nga mea tae hou mai.
 Tena keihea to te Maori ? E kape tonu i
 a wai ? Kahore ona puna rere tonu, ka
 rere nga wai  i le taiheke nui, heoi ano,
 maroke kau ana  le ara wai, kahore he
 moana e tuku tonu i te tai hei whakaki i
 te awa. Tena ko te Pakeha, ma te aha e
 whakamimiti! Be aroha tenei no matou.
 Kei mea i huna matou i nga tikanga kihai
 i korerotia ki a koutou.

    HE    MAHI       NA     NGA      HAHI       O
           AKARANA.

TENEI nga Minita me nga tangata o nga
Hahi o Akarana  te mahi nei, kia ringihia
mai e le Atua te Wairua Tapu ki runga
ki tenei motu.  Kotahi te wiki tuturu e
mahi ana.  No  te 21 o Aperira, na te
Ratapu i timata ai. Ko nga kauwhau o
taua ra mo nga mahi a te Wairua. Ko
nga ata me  nga ahiahi i tu katoa i te
mahi inoi, huihui tahi ana nga Minita me

                              TE HAEATA.
 nga  tangata ki te whare  kotahi.  I te
 Manei  kei te whare karakia o te Weteri-
 ana te huihuinga;  kei a Te Manerino
 raua ko Te Tonatana nga kauwhau: ta
 raua  korero mo  te aroha kia mau, kia
 kaua  he wehewehe  a i  roto i nga
  tangata whakapono.   I  te Turei  kei
  tetahi whare huihui nui te mahi, whao-
 whina ana, ki rawa taua whare.  I a Te
 Patara raua ko Te Harini nga korero : a
 raua korero mo te whawhai kia mutu,
 mo  te rangimarietanga kia tau ki runga
 ki Niu Tirene, ki nga wahi katoa hoki o
 te  ao.  I te  Wenerei,  kei  te whare  
 karakia o te Kotarana; i a Te Heima 
 raua ko  Te Rauhi  te korero : ta raua {
 korero, te whakatapunga o te iwi wha-
 kapono, kia kaha haere.  I te Tarei, kei 
 te whare karakia o Te Tonatana; ko Te
 Reiharei raua ko Te Kori nga kai-korero:
 a raua korero mo nga tamariki o te hunga
 whakapono, kia whiwhi i te Wairua. I
 te Parairei kei le whare karakia o  Te
Makaronara ; i a Te Puruhi raua ko Te
Rongo  te kauwhau : a raua korero mo
 nga karakia he kia mutu, kia hohoro mai
 te rangatiratanga. I  te Hatarei kei te
whare karakia o Te Heima ; i a Te Maka-
ronara raua ko Te Harini te kauwhau : ta
raua korero mo  te Wairua kiu taka mai
ki runga ki nga Minita, ki runga ki nga
Hahi katoa, ki runga hoki ki nga Kura
ako tamariki, ki runga hoki ki nga Miha-
nere katoa kei nga wahi katoa. Ka nui
te tangata i uru ki roto ki enei mahi, ki
rawa  nga whare  i nga ahiahi katoa, ka
kaha nga inoinga.  I te Ratapu, i te 28
o Aperira, huihui ana nga Hahi ki te kui
Hakarameta,  ara, te Hahi  Weteriana,
Inetepeneta, Papita, Kotarana.  Kei  te
whare  karakia Weteriana taua Hapa, ko
Te  Patara te  kai hapai.  Ka  nui  te
tangata me te wahine i uru ki roto. Ka
nui te hari o te tokomaha, ka kitea hoki
te aroha o te hunga whakapono.
   A, e mahi nei ano, e inoi tonu ana ki
te Atua kia ringihia nuitia mai tana Wai- 
rua ki runga ki a tatou, hei whakamutu I
i nga he o te motu, hei whakatupu i te 
pai.  Ka nui le inoinga mo le rangimarie
kia tau mai, mo te riri kia whakamutua,
mo  nga Maori kia ora, mo nga Pakeha
kia ora. E  kore ranei nga Hahi Maori e i
pera  tahi? Ka  tahuri katoa tatou ki te 
inoi, ka tahi ka pai to tatou motu, ka
tupu haere te whakapono.

   HE MAHI PAI KEI HAMEIKA
HE  hiahia pea ta etahi o nga kai-korero i
te "Haeata" ki te whakarongo kupu mo
nga mahi nui o tawahi. No konei e mea
ana ahau kia tuhituhia etahi o nga korero
i kawea mai e tenei meera.  Te kupu
tuatahi, he kupu pai, mo te homaitanga
a te Atua i te ripenetanga ki nga tangata
kiri-mangu o Hameika.
   He  motu nui taua whenua, Hameika,
 kei te taha ki te tonga o Amerika. No
 Ingarangi taua motu, otiia he kiri-mangu
 nga tangata.  No Awerika ratou, no te
 Whenua o Hama. He mea tahae ratou na
 nga Pakeha i nga wa o te he. 1 waiho
 ratou hei taurekareka; i hokona ki te
 moni, pera me  te kau, me te hoiho : he
 nui te kino. Engari, i roto i te tau i 808
 i tukua katoatia aua pononga kia haere
 ki ta ratou i pai ai. Na te kawanatanga
 o Ingarangi tenei mahi pai. E rua tekau
 miriona nga  pauna moni i  hoatu e te
 Runanga nui o Ingarangi ki nga rangatira
 o taua iwi kia tukua ratou. Na, e noho
 rangatira nei ratou ki taua whenua ano.
 Hui katoa ratou 400,000. Tokomaha ke
 atu ratou i nga tangata o tenei motu, o
 Niu Tireni.
   Nga tino hua o taua whenua, he huka,
 he kawhe, he katana, me era atu hua e
 tupu pai ana ki te whenua mahana.
   Kua tae noa atu nga mihinare ki taua
 motu.  I tae atu ratou i nga ra o te tau-
 rekarekatanga, a, he tini noa itu nga
tangata kua  whakapono.  Ue  pai nga
whare  karakia, he nui nga kohikohinga
mo  te Kongo  Pai, ko etahi o ratou kua
whakaturia  hei Minita.
   Otira, he tokomaha nga tangata o ratou
e  noho he ana.  A ratou mahi kino he
 kai rama (he mea hanga ki te huka), he
 tahae, he puremu, me te tini noa iho o
 nga mahi be e mahi nei te tangata i te
ngakau  maori.  He nui  te pouri o te
hunga  whakapono mo  enei he. Tohe
tonu ana ratou ki te inoi ki te Atua mo
taua iwi nanakia kia homai he ngakau
hou ki a ratou.  Na, kua rongo ano te
Atua  ki a ratou inoinga. A, kua  pera
tana mahi ki Hameika me tana ki Amerika,
ki Airana, ki Kotarana, ki era atu wahi :
i kitea ra e koutou te korero  i roto i te
 "Haeata."
   No roto i nga ra o Oketopa. i te tau
kua pahemo  atu nei, i timata ai te mahi.
 Taua mahi  ra, rite tonu ki tera ki aua
whenua kua korerotia nei. Kua mamae
pu te ngakau o te tokomaha i a ratou e
mahara ana ki a ratou hara. Tangi ana,
aue ana ratou i roto i nga whare karakia
katoa.  Kei te whaki nui ratou i a ratou
mahi  kino, inoi ana ratou ki te Atua i te
roa o te po. Ahakoa  ka tohe te Minita
kia hoki ratou ki o ratou kainga, kahore
ratou i rongo, engari tohe tonu ana ratou
ki te inoi ki te karanga ki te Atua, a. te
tino putanga mai o te maramatanga ki
roto ki te ngakau. Tangi  ana etahi, he
nui no te mamae; waiata ana etahi he
nui no te koa.  He tama, iki ririki etahi;
kei te inoi ratou i roto i nga  whare
Karakia.  Miharo noa ana nga tangata ki
te mohio nui o aua tamariki. E taea te
aha ! Na te Wairua Tapu te mahi, kei a
ia te tikanga.                  
   Na,  nga hua o taua mahi : —kua iti
 haere te kai rama, kua iti haere te tau,
 ko nga tangata noho  he kua marenatia
 kua kiki nga whare  karakia, kua ahua
 pai te tokomaha. A,  tupu tonu nei te
 mahi.  Akuanei  pea, e  kore e waiho
 tetahi tangata o taua  iwi mo  Hatana
 engari ka riro katoa ratou i a te Karaiti
 Ka pai!  Hariruia mo te ra o te Atua! "
   E hoa  ma, e nga tangata Maori, e pai
 ana  ranei kia waiho ko  tatou anake i
 roto i te pouritanga? E! kahore he pai
 kia penei.  Engari, kia tahuri ano tatou
 ki te mahi, ara, ki te inoi, kia pera ano te
 putanga mai o  te Atua  i roto i a tatou.
 Heoi ano te mahi nui i roto i enei tau, he
 inoi.  K hoa  tua, tatou ki te inoi! Ha-
 painga te reo kia rangona e te Atua, e io
 tatou Mutua  aroha;  kia whakaorangia
 tatou, kia  whakaorangia  o  tatou nei
 tamariki. Kaua  e waiho kia tupu tonu
 te kino.  Patua  te kino ki te rakau o te
 inoi. E  nga koroheke, e nga  ruruhi, e
 nga tangata kaha, e nga wahine e noho
 nei ki nga kainga, e nga tamariki o nga
 kura, e nga tangata Maori katoa, hapainga
 to koutou r o;  kia nui, kia kaha, kia roa
 te karanga, "E Ihowa, homai ra pea tou
 Wairua Tapu ki a matou."

 NGA  PUKAPUKA    A NGA  MINITA  O  HAMEIKA
    MO  TE  MAHI  O TE WAIRUA   KI REIRA.

 TENEI tetahi: — "Katahi ka ringihia nuitia
 te Wairua Tapu  ki runga ki nga tangata
 o tenei kainga ki Hauata  Rihipete. He
 tokomaha nga tangata karakia ngutu kua
 oho i te moe ; a he tokomaha hoki te
 tangata karakia kore kua koropiko ki te
 aroaro o te Karaiti, tangi aua ki te oranga,
 a kihai i torutoru nga tangata kua whiwhi
 i te murunga hara. 1 roto i tenei marama
 kotahi 345 nga tangata kua korero mai
 ki au, ki nga mahi u te Atua ki roto ki o
 ratou ngakau."
   Tenei te pukapuka o tetahi atu Minita :
 —"  Na, haere ana taku hoa ki Monatiko
 Pei (Montego Bay) ki te kauwhau. Tae
 rawa atu i te ahiahi o te Hatarei, noho
 ana ki te kai, kihai i taro kua puta ake
 nga tangata, me a ratou korero mo te
 mahi nui kua kitea ki te kainga. Miharo
ana  etahi, pohehe ana  etahi, mea ana»
 he aha ranei, he aha ranei tenei mea, ko
etahi e mohio ana  ko  te kaha nui a te
Atua.   I penei tonu te korero a te tangata
a po  noa.  Otiia kotahi ano te korero o
 taua taone, ko tenei mea hou, kiia kapi
hoki te kainga i te mahi nei, kei te miharo
te iwi katoa, kei te tawhai etahi, kei te
whakamoemiti  etahi. Heoiti, ka moe nga
tangata.  Ao ake te rangi ko te Kaiapu,
ao ake te ra, kei taua mahi ano e korero
ana  le iwi. Ka  taka te haora mo te
karakia, huri ana le tangata ki te whaka-
rongo."

                                TE HAEATA.
    E penei ana te pukapuka a tetahi Kai-
  whakawa, mo nga mahi i kite ai ia i tona
  kainga:—"Ka   taka te karakia i te 11 o
  nga haora, ka tahi ka ki te whare, otiia
  kihai i rupeke ki roto, 1200  hoki te
  tangata. E ahua wehi ana te tokomaha.
  Ka  timata te waiata, ka tahi ka hinga
 etahi ki raro, kua pa hoki te kaha nui o
  te Wairua ki roto rawa  ki te  ngakau,
  tangi ana ratou mo a ratou kino. Na te
 Atua anake tenei mahi; kahore he Minita
 o enei kainga e toru, o Maunga Kaire, o
 Rakaupoto,  o Petere Taone,  heahakoa
 5000 nga tangata kua whakaohongia e te
 Wairua."
   Tenei hoki te pukapuka o tetahi Minita
 o te Hahi Morewiana : — "I haere au ki
 tetahi kainga ki te kauwhau, rokohanga
 atu kua huihui te iwi. Inamata kua pu
 te karanga, E  te Minita, tenei te Ariki
 kua tae mai nei ki a matou.' Tangi ana
 etahi, he kawenga no te mamae; tangi
 ana etahi, he putanga no te hari. Ko
 etahi e pohehe aua, mea ana. Ue aha
 ranei tenei? Ko  etahi kua hinga ki te
 whenua ano he moa kua patua. Ka nui
 te mahi nei! Na, ka tahi au ka timata te 
 inoi, te puta he kupu maku, ki ana toku
 ngakau  i te Wairua,  he  tangi kau te 
 putanga,  Heoiti, ka waihotia te mahi  i
 ma te Wairua anake e mahi i roto i te iwi, |
 hoki ana ahau. Ko te mahi nui o te iwi 
 nei be inoi : ko nga tangata kuare ki 
tenei mahi i mua iho, e inoi tonu ana, ka 
nui  te kaha.   I tetahi karakiatanga, ka
waiata matou, ka korero ahau, i torutoru
aku kupu.  Ka  mutu, e huri ana ki te
inoi, kaha rawa te inoinga a te iwi. Ka
tahi ka rongo ki te  penei. Inoi  katea
ananga tamariki me nga kaumatua. Ka
timata te inoi a tetahi tamaiti nohinohi,
wiriwiri katoa ana nga kaumatua, heke
ana nga roimata, puta ake ana te tangi ki
te torona  o te atawhai, aurere ana te
ngakau o nga mea hara nui i te aroaro o
te Ariki.  Kotahi  te kotiro i tino kaha
rawa ai te inoi, werohia ana te ngakau o te
tini e tana inoinga. Ka  tahi ahau  ka
rongo ki te penei, te marama, te kaha,
le whakahauhau  ! Puta ana te Wairua
ano he hau  whakaharahara, e keri ana,
wiri ana nga tangata kaha, ano te kaha
nui o  te Atua kua pa mai ki o  ratou.
Tangi katoa ana te iwi.  Heoiti, whaka-
mutua  ana  te karakia, otiia kihai i whati
te iwi: noho ana ano  ki te inoi, a he
tokomaha nga mea i hinga ki te whenua
i te kaha o te Wairua.  Na, korero ana
ahau ki nga mea kua pangia e te mahi nei
kia rongo au ki o ratou whakaaro. Ka
tahi au ka tino mohio ki te tikanga o te
mahi—e  pono ana.  A  ratou whakinga
hara,  koingotanga, tangihanga   ki te
Atua, haringa ki te Wairua  Tapu, nga
tohu enei, he iwi ripeneta, he iwi whanau
hou te iwi nei. Na, ko nga whare hoko
  rama kua mahue, tuhera kau ana. Ko
  nga whare hoko Paipere ki tonu ana : ka
  nui te hiahia ki te Kupu o te Atua, ki
  nga pukapuka himene hoki. Kei rapu-
  rapu koutou ki taku e mea nei mo nga
  tamariki e inoi ana i roto i nga whare
  karakia. E  taea hoki ahau  te pehea?
  Na te Wairua hoki i homai te kaha ki a
  ratou. Me aha ahau?   Me riri koia?
  Huatu, me riri ki te awa e rere nei kia
 kati te rere whakararo, engari tenei, i te
 puru  i tenei mahi kua puta nei. Tenei
 tetahi tohu pai, no te aroha: aroha ana
 tetahi ki tetahi ki te aroha whakateina.
 Ko nga tahae e whaki ana i a ratou mahi
 tahae, e haere ana ki nga tangata nana
 nga mea i riro tahae i a ratou, puaki atu
 ana a ratou he. Ue tokomaha nga tama-
i riki kua whiwhi i te mahi nei, a haere
 ana ki o ratou matua tangi ai, korero ai,
 kia tahuri ano nga matua ki te inoi ki te
 Atua.  A, ko nga tamariki he kai arahi
 mo  nga matua  ki runga ki te ora. I
 tetahi ra ka rongo au ki te nui o te mahi.
 He huihuinga  ki te inoi ki tetahi kainga,
 he kainga kino rawa whakaharahara, he
 nanakia rawa hoki te iwi. Tokorua nga
 kotiro i hinga ki raro, pa ana te Wairua
 ki roto ki a raua ano he uira no te rangi:
 whaki ana  tetahi i ana mahi he.  He
wahi ano, tokorima nga mea e hinga ana;
 tokorua nga tane takoto hu ana, te ahei
te hamumu  i te nui o te mamae; ko
 tetahi, whana tonu ana i te kaha o te
mamae.    Ko etahi he wahine, i rite ki
tera kua korerotia i te 1 o Maka, 25-26 
o nga rarangi. Ue ra ano i runga au i 
taku moenga  e takoto ana, kahore ano
kia ara  noa, rongo rawa  ake au, he
tangi, e penei ana, ' E te Ariki, tohungia,
e te Ariki, tohungia ahau.' Ka tahi au
ka ara, kakahu aua i oku, puta ana ki
waho.   Na, e rua tekau te tangata kei
te taha o taku whare e tu ana, e tangi
ana mo a ratou he. Kua werohia o ratou
ngakau e  te kupu whakaoho.  Tahuri
ana ahau ki te ako i a ratou kia marie ai
ratou."
  Ko  nga korero enei kua tae mai nei i
tenei wa.  Ka nui te aroha o te Atua ki
tona iwi! E whakamana  ana ia i ana
kupu whakaari kua homai nei e ia ki tana
Hahi, ara, i nga kupu o ana Poropiti o
namata.   Titiro hoki ki te haerenga nui-
tanga o  tenei mahi. Kua  maha  nga
whenua, me nga motu, me nga pa, me
nga taone kua whiwhi: me te haere nei,
me te whiti nei i nga takiwa moana, kia
kape hoki te ao. Ahea  whiti mai ai ki
konei? Ahea ano ? A te wa e mahue ai
tatou i a tatou he, ara, e marere i te pu,
ka tango i te Kawenata, e mutu te haerere
ki nga mahi o te ao, ka noho ki te inoi
ki te Atua, e mahue nga hanga o te pouri-
tanga kua whakatupuria houtia, ka mahia
nga pai o mua.  Tirohia tenei korero e
  nga tangata karakia, e tangi tatou ki te
  Atua, e inoi tonu tatou ki a ia i te ao i te
 po, kia tukua  mai e ia te kaha o tona
  Wairua  ki to tatou motu nei.

     NGA KINGI O IHARAIRA.
           II. RAWIRI.
 Ko  RAWIRI  te Kingi tuarua o Iharaira.
 Ko  te mea i arohaina te whakamaoritanga
 o tona ingoa. Te tama whakamutunga
 ia o Hehe, no te hapu o Hura ; i whanau
( ia i te tau 1085 i mua o te Karaiti. Ko
 nga  korero mona, kei te pukapuka  o
 Hamuera, te timatanga kei te 16 o Hamu-
 era I., me Hamuera II., tae noa ki te 2
 o Nga Kingi I. Tenei nga kupu nui mo
 ana mahi  i roto i aua upoko. Ko te
 tangata ia i whakawahia e Ihowa, i whiri-
 whiria hoki hei Kingi mo   Iharaira, hei
 whakakapi i te warua o Haora. Na Ha-
 muera,  poropiti, ia i whiriwhiri i tona
 taitamarikitanga ano. Tona putanga ki
 te aroaro o Haora te kingi, hei whakatangi
 haapa, hei whakamarie i te ngakau pouri
 o te kingi—marie ana  te ngakau o taua
 kingi i te haapa o Rawiri. Tana maia ki
 te whawhai i puta i te wa o Koraiha Kiti.
 E kanga ana te ope o Iharaira, e tawai
 ana taua nanakia, tu wiriwiri katoa ana
 te ope o  Iharaira, kahore be tangata i
 maia ki te whawhai ki a ia, na ka kite te
 maia o  Rawiri i reira. Puta ana  tana
 toa ahakoa taitamariki, mau ana ki tona
| pere me tona kowhatu, perea ana tana
 kowhatu, tika tonu ki te pane o te Kiti,
 ngaro ana ki roto ki tona rae, hinga ana
 te toa  o nga  Pirihitini—kotia  ana tona
 kaki e te toa o Iharaira, motu ana te pane,
 takoto ana ki te aroaro o Haora. Moemiti
 ana te iwi ki a Rawiri, otiia hae ana a
 Haora ki aia,  a rapua ana kia patua.
 Heahakoa, pai tonu, tika tonu te mahi a
 Rawiri. Titiro ana a Honatana tama o
 te kingi, ki te tika o ta Rawiri mahi, ka
 nui tana aroha ki a ia, ka tohe ia ki tona
 matua kiu kaua ia e patu i a Rawiri. A, he
 wahi ano kaputa te maia a Rawiri, patua
 aua nga Pirihitini e ia, titiro ana a Haora
 ka hae ano ki a ia. Ka tahi a Rawiri ka
 haere atu i te aroaro o Haora, ka haerere
 noa iho rapu ai i te wahi e ora ia i te
riri pakupaku a Haora.  Na, piri ana ki
a ia nga tangata amuamu ki nga mahi a
Haoni, nga mea kihai i pai ki nga tikanga
o tona kawanatanga.  E  ono rau i piri
ki a ia, na, ako tonu ana ratou e ia, arahi
tonu ana ki nga mahi tika, kihai i tukua
kia tutu  ki to ratou kingi ki a  Haora,
ahakoa  he ana etahi mahi ana.  E kite
ana  tatou i te tika o tana whakaaro i a
Haora e whai tonu i a ia kia patua. Mau
ana te kingi i a Rawiri, a whakaorangia
ano,  tukua ana  kia haere,—he  aroha
nona,  he maharatanga tika hoki ki te
Atua,  te pa ai tona ringa ki te mea i
whakawahia e te Atua hei kingi; mahara

                                   TE HAEATA.
  ana ia e kore e tika kia tutu ki ta te Ama
  i whakaturia ai hei kingi mo te iwi.\_ I
  penei tonu tona whakaaro ki te kingi o
  tona iwi. I te mea e noho manuhiri ana
  ki Kata, te kainga o Akihi, kihai i ware-
  ware  a Haora, kihai i kino tona ngakau
  ki a ia.  Tika ana  tana whakaaro ki a
  Akihi te kingi nana ia i atawhai, mahara
  tonu ana ano ki tona kingi me tona iwi.
  A, i a Akihi e tono ana i a ia kia haere
  he hoa mona ki te whawhai ki nga tangata
  o  Iharaira, kihai i pai. A, ka  mate a
  Haora, patua  ana e Rawiri te tangata
  nana i mate ai a Haora i tana putanga am
  ki te kawe korero ki a ia. Ka  male >•.
  Haora, ka tahi ia ka hoki ki tetahi pa o
  Hura ki Heperona, ki te wahi i whakaturia
  ai ia hei kingi, a tino whakaturia ia i
  reira hei kingi mo Iharaira—whakaaetia
  ana ia e nga hapu katoa o Iharaira. Tana
 mahi  kingi, ka nui te tika. Pono ana ki
 te Atua, ngawari ana ki ona tangata. Tika
 tonu tana whakahaere, tika tonu ano ana
 mahi whakawa i nga he o te iwi. Ka nui
 tana maia, he toa rongo nui hoki, otiia e
 ata haere ana, e mahi ana i runga i te
 tupato, i runga i te mahaki. Kahore ana
 marangatanga noatanga  ki te patu, ki te
 tango ranei i te oneone o te tangata. Me
 whai take ano ka ara ai tana ope. Ma te
 tangata e whakakeke ki a ia ka tahi ke
 ara ki runga. Ue  karo kau  tana. A,
 kahore i hinga tona ope, kahore i whati
 i te hoa riri, kahore ona parekura, kahore
 he pa horo. Engari, he maha nga pa i
 riro i a ia, maha nga parekura i hinga i
 tana hoari—whawhai tonu ana i runga i
 te tika, tiaki ana iu e Ihowa. Ka riro
 Hiruharama i a ia, ka tahi ka hanga taua
 pa, hei pa nui mo tona kawanatanga. Ka
 tikina hoki te Aka o te Atua, mauria am
ti Hiruharama, hei wahi tuturu mo taua
 Aka. Me  te koa ano tona ngakau ki te
 Aka o tona Atua, ka whai okiokinga ki
 reira. He he ano ana, ka nui. ara, ko
 ana he ki a Uria, i meinga ia kia patua,
 me tana puremutanga ki a Patehepa : nui I
 whakaharahara enei he ki te aroaro o le
Atua.  Otiia i nui ano te mamae o tona
ngakau, i pono ano tana ripenetanga, a
murua ana e te Atua ana he; engari i hua
ano he mea whakapouri i a ia i roto i nga
ra mo enei he. Titiro hoki te mahi unu
o tana tama o Apoharama, me te kanga
kino a Himi. Mea ana ana pononga kia I
patua taua kaumatua i kanga nei ki a ia
 otiia kihai i tukua e ia; mahara ana hoki
ki ana he, mea ana ano na te Atua te take.
I te mea ka tata te mate, ka poroporoaki
ki tana tama ki a Horomona kia patua
Hoapa, hei utu mo tana patunga i nga
tangata nui tokorua i mua. He kohuru
hoki nana, kihai a Rawiri i pai kia waiho
noa te mahi kohuru.
  Ko tana mahi ki te Atua ka nui te Uka
i roto i nga ra—kihai  i tahuri ki nga
whakapakoko, rongo tonu ana  ki nga '
 ! poropiti o Ihowa, i whakaritea marietia
  hoki nga  ritenga mo  to karakia ki te
  Atua kia mau tonu. Kahore ana  he i
  huna  e nga  kai-tuhituhi kua korerotia
  nuitia.  Mo  enei he ana i whiwhi ia i te
  utu, ara, nga raruraru i kitea i roto i tona
 i whare. Titiro hoki ki nga mahi o ana
 ! tamariki, o Tamara, o Amononn, o Apo-
 harama. Ko te tuahine i whakaititia e te
 



            Whaingaroa.  Aperira, 1861.
   Haere, e te manuhiri nei o te Haeata !
 Haere mai te whetu marama  o te ata !
 Ko  te kupu tenei a te Karaiti, Ko ahau
 te pakiaka te uri o Rawiri, te whetu ma-
 rama o le ata."
   E hoa ma, e aku hoa e tango nei i te
 Haeata nei.  1 tao mai nga Haeata i te
 marama kua kapea ake nei, i homai ano
 e te Minita ki ahau kia tuhaina atu ki ia
 tangata ki ia tangata, kahore i pai, e wehi
 ana hoki kei riro te moni.
   E  hoa ma, ki taku whakaaro ko te
 whakaaro  tenei o nga wairangi.  Rere,
 tirohia nga Whakatauki, upoko  1, rara-
 ngi 7: "Ko te wehi ki a Ihowa te tima-
 tanga o te matauranga ; e whakahawea
 ana nga whakaaro-kore ki te mea nui ki
 te ako." Ki toku whakaaro ko te ako te
 mea nui, ko te whakarongo te whakapono.
 Ina hoki te ako a Paora ki a Timoti "
 tipoko -2, rarangi 1 : "E taku tamaiti, kia
 kaha koe i le atawai i roto i a Karaiti Ihu "
 Whakatauki, upoko 1, rarangi 8 : " Wha-
 karongo, e taku tamaiti, ki te ako a tou
papa, kaua hoki e whakarerea te ture a
tou whaea."  E hua ma, ko Le ako te mea
nui ki toku whakaaro.  Na konei taku
whakaaro  mo te Haeata, e tohutohu nei
e mea nei, moumou te tangata mo te po,
moumou  mo te mate. Kei te moemiti au
nei ki nga mahi katoa o te maramatanga
nei.                                     
  Tenei ano tetahi mahi he kei Aotea, ko
te Kura o Te Kina. Ki te pai nga Maori
 ka tupu  nga waina. K, te kino ka hutia
 Ko  nga hipi o nga tamariki kua peia e
; nga wairangi, ara, kua tonoa he utu ki a
; Te Warihi mo  ratou e kai ana i nga ota-
 ota o te whenua.   Ki  ahau he mahi he
 tenei, he mahi whakararuraru i te ranga-
 tiratanga mo nga tamariki e whakaakona
 nei ki te pai.                         
  Ka  mutu enei korero.  Ma te mangai
 o te perehi e korero, kia  kite ai nga hoa
 aroha.                        
\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_      Na  HEMI MATINI.

HE PATAI
 MA  nga kai-korero o te " Haeata" e wha-
| karite mai enei patai ; ka kitea me tuhi.
 tuhi mai kia taia  a ratou whakariterite-
 nga ki roto ki te "Haeata."  He  mahi
 tenei kia puta ai te matauranga  o nga
 tangata ki nga moa o te Karaipiture. 
                        NGA PATAI.
 Ko tohea Hapu o Iharaira te tuatahi i
|    riro herehere ai; a, he aha te take i
    riro ai 1
 2. Na te aha i noho ai taua hapu ki tera
i   wahi o Kanana ?
 3. Te wahi tuatahi i roto o nga Karaipi-
   ture e korero ana ki te mara waina?
 4 pehea te roa ki ta te; ture a Mohi ka
    tika ai ma nga tamariki o Iharaira kia
    whakiia nga hua o tu rakau tupu noa?
 o. Tena,  tuhituhia mai te tuatahi, te tua-
    rua, me te tuatoru o nga whakaritenga
    o te Kapenga.
6. Nonahea i timata ai te whakatu i nga
    Kai-whakarite whakawa ?
 7. I pehea te lure i whakaritea  ki nga
    Kingi o Hura  hei ngare i a ratou kia
   rapua nga ture a Ihowa 1

      TE AHUA O TE HAUA.
 TIROHIA tona ahua, to te hara. He ahua
 pai ranei, he ahua kino ranei? Tona ahua
 nei ! He nama, he kawenga taimaha, he
 tahae, he reperetanga, he mate uruta, he
 nakahi, he kakati—kei nga mea katoa e
 kinongia ana e te ngakau o te tangata te
 ahua o te hara. Ko te take hoki ia o nga
 kino katoa.  Keihea  hoki te mea  ke
 hei tako kino? Kahore, kia kotahi. Ko
 wai hoki te kai keri o te rua hei tanu-
manga  mo te tangata? Ko wai te wahine
puremu  e tahae ana i tona ngakau? Ko
wai  te kohuru e patu ana i le tangata-
Ko  wai te tohunga makutu e makuturia
ana te tangata mo te mate ? Ki au koia
tenei ko  te hara.  Ko  wai kei te to i te
tamariki ki te he? Ko wai hoki kei te
tuku pouri i te hina ki te urupa? Ko te
hara  ano. Ko  wai  kei te whakatupu
pakanga,  kia tahuri ai te tangata ki te
whakaheke  i te toto o tona hoa, kia tang
ai te tokomaha ?            \_\_\_

   AUCKLAND :—Printed by  W. C. WILSON at
the " New  Zealander" Printing Office, Shortland
Street.