|
loading...|
|
Te Haeata 1859-1862: Volume 2, Number 3. 01 June 1860 |
pp
Abstract 
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE HAEATA
TE UTU MO TE TAU }
KOTAHI 2s 6d} " Tatou ka haere i to Ihowa Maramatanga." { TE MO TE PUKAPUKA
KOTAHI 3d
VOL. 11.] AKARANA, HUNE 1, 1860. [No. 3.
MARAMATAKA MO HUNE.
Hei (e 4 o nga ra Hua ai (e Marama.
Hei te 19 o nga ra Kowiti ai te Marama.
1 Parairei Whakawa ki Akarana.
2 Hatarei
3 Ra Tapu Waiata 15, 16, 17.
4 Manei
5 Turei
6 Wenerei
7 Tarei
8 Paraire!
9 Hatarei
10 Ra Tapu Waiata 30, 51, 52.
11 Manei
12 Turei
13 Wenerei
14 Tarei
15 Parairei
16 Hatarei
17 Ra Tapu Waiata 86, 87, 89,.
18 Manei
19 Turei
20 Wenerei
21 Tarei
22 Parairei
23 Hatarei
24 Ra Tapu Waiata 11 6, 117, 118.
25 Manei
26 Turei
27 Wenerei
28 Tarei
29 Parairei
30 Hatarei
E taia ana Te Haeata i te tahi o nga ra
o nga marama katoa.
Te utu mo tenei niupepa hia rua hereni
mo te Tau te kau ma rua nga niupepa e
taia i te tau kotahi.
Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou
whakaaro ki tenei niupepa, me tuhituhi a ratou
pukapuka ki te Kai-Tuhi o Te Haeata, ara ki a
Te Patara, kei Onehunga. Ko te tangata
e hiahia ana kia taia tona panuitanga ki
te Haeata nei, me kawe i tana pukapuka kia
Te Wirihana ki te Whare Perehi o "The
New Zealander," ma Te Wirihana e whaka-
rite utu mo te panuitanga ka taia.
TE HAEATA.\_\_\_\_
AKARANA, HUNE 1, I860.
HE KORERO MO TE KAWENGA MAI
O TE RONGO E TE MATENE KI
NIU TIRENI.
I TE aha ra a te Matene, i ienei wa ?
Tetahi raruraru ona ko Tahiti. I rere
mai etahi o nga Mihinare i reira ki Poiha-
kene, he wehi no ratou kei kohurutia e
nga tangata whenua. A noho ana i te
whare o te Matene. Na, whakaukia ana
e ia to ratou whakapono, ngarea ana kia
hoki ki to ratou mahi.
I mea hoki ia kia hohoro te haere mai
a te Hooro ma ki tenei motu, a, te wehinga
o nga kapene kaipuke ki te rere mai, ka
hoko ia i tetahi kaipuke hei rerere tonu
mai ki konei, ki Tahiti ano hoki. I hia-
hia ia kia rere mai hoki ia ; otiia kihai te
Kawana i whakaae; i mea hoki he wha-
kaaro porangi, Ua kohurutia nga Mihina-
re. A tukua mai ana ko nga Mihinare
anake. He take ano ta te Kawana i pu-
ritia ai a te Matene; i rongo ia ki tetahi
kaipuke kua tahuna e nga Maori o Wha-
ngaroa, me nga tangata o runga i kohu-
rutia. Tokorua anake nga wahine me te
tamaiti i ora. Kahore aua Mihinare i
wehi, kua tu hoki to ratou whakapono ki
runga ki te kamaka.
Na, kua u ratou ki Pei Whairangi. I
tuhituhia mai hoki he pukapuka e te Ma-
tene kia Ruatara kia atawhaitia ratou e
ia, kia hoki tahi atu ano ia ratou ko etahi
o ona hoa ki Poihakene ina hoki nga Mi-
hinare. I mauria mai hoki he mira mana
e nga Mihinare. Te hurihanga o nga witi [
ka karanga a Ruatara i nga tangata kia;
kite. Miharo ana ratou i te putanga mai
o te paraoa. Na, te tununga o te taro,
hamama ana ratou, tupekepeke ana i tenui,
o te huri. Kaiahi ratou ka whakapono i
ki a ia i tana kianga atu he tangata pai!
te Mihinare; kua tika nei hoki tana ku-
pu. I
No Akuhata, 1814 M.K., ka hoki ratou
ko Ruatara ko Hongi, me etahi atu toko-
rima, ki Poihakene. I Nowema ka wha-
kaae te Kawana kia haere mai a te Hooro
ma a te Matene; a hoki tahi mai ana, me
a ratou tamariki, me a ratou wahine. I
kawea mai hoki e ratou he kau, be hipi,
he heihei. Na, kua u ki Whangaroa ki
waenganui o te iwi Kohuru ra i nga Pa-
keha. Rokohanga atu kua patua a Tepahi,
matua keke a Ruatara, ratou ko tana ha-
pu e tetahi atu kaipuke hei utu mo tana
kohuru. Na, whakapaea ana e ratou te-
nei he ki nga tangata o Pei Wharangi.
Te unga o te Matene ma e whawhai ana
ratou. Kua mohiotia ano ia he hoa no
Hongi raua ko Ruatara, i hiahia hoki ia
kia mohio o raua hoa riri he hoa ano ia
no ratou. A haere ana ia ki to ratou pa
moe ai kahore ona wehi. A whakaturia
ana e ia kia ratou te take i haere mai ai
ia, me nga hua pai kaputa mai ki te hou-
hia te Rongo. I te ata i ngarea e ia nga
rangatira kiahaere ki runga kite kaipuke
parakuihi ai, a haere wehi kore ana. ra-
tou. 1 te mutunga o te kai ka tuari tia e
ia he taonga ma ratou. Hariru.ana ra-
tou ki o ratou hoa riri, a houhia ana te
rongo. I mea hoki ratou ma ratou nga
Mihinare me nga Pakeha hokohoko e
tiaki kei tukinotia.
Ko te Kirihimete o 1815 te Ratapu tua-
tahi i timataia ai te karakia ki te Atua i
enei motu. Na Ruatara te wahi karakia
i whakapai, he mea taiepa hoki nana. I
hanga hoki eia tetahipurapiti ki waenga-
nui ki te pa pa waka. A whakaarahia ana
te kara o Ingarani ki te wahi teitei o te
pa. Ona tangata noho raua ki te taha ki
maui, ko Korokoro ma ki matau. Ko
nga tangata o te pa, nga wahine, nga ta-
mariki me etahi manuhiri i tetahi taha i
tetahi taha. Hore rawa he kupu kia ro-
ngona. Na ka waiata a te. Matene i te
100 o nga Waiata; pouri ana tona nga-
kau i tana whakaaronga ki a ratou "e,
noho ana i te pouri me te atarangi o te
mate." I te karakia ka tu nga Pakeha,
ka tu hoki nga Maori. No Kuka 2, -10
tana kauwhau; na Ruatara i whakamaori.
He nui te u o te whakaaro o te Matene
me nga Maori tetahi Ui tetahi. E 2S
o ratou i kawea e ia i runga i taua kaipuke
i ana rerererenga i te tahatika, tokowhi-
tu kau hoki ana heramana. He whaka-
atu tonu tona i te kino o te wahine toko-
maha ma te tangata kotahi, i te he o te
|
|
2 2 |
▲back to top |
TE HAEATA.
korero teka, o te tahae, me te nui o te
wehi o nga Pakeha ki ta ratou mahi kai-
tangata.
Na, ka hokona e ia he whenua mo nga
Mihinare, ki Rangihoua, he wehi nona
kei peia ratou ina haere ia. Tuhituhia
ana te hokonga ki te pukapuka, a taia
ana le moko o te rangatira ki raro. Muri
iho hoki ana ia ki Poihakene me nga tangata
Maori kotahi tekau. Kahore i roa te
ahua pai o le mahi o nga Mihinare. E
wha ano nga ra i muri i tana haerenga
ka male a Ruatara; he turoro ano ia i
tona haerenga. I tona matenga i ruarua
tana ngakau ki nga tikanga Maori ki te
whakapono. Me i ora ia kua takoto tana
whakaaro mo tetahi pamu mona; kia ha-
nga paitia hoki he taone mona kia rile
Li to te Pakeha. Kahore i roa te wa kua
whawhai ano. I noho tetahi taua ki te
taha o te kainga o nga Mihinare. I wha-
kawehia hoki ratou i korerotia, ka ko-
hurutia, ka kainga. Mataara tonu
ratou, manu tonu te poti mo te putanga
mai o te taua. Otiia kihai te Atua i tu-
ku mai i te he ki a ratou.
Muri iho ka haere mai te Mihinare
Weteriana, a te Leigh, a whakakaha ana
tetahi i tetahi. Pouri ana a te Matene
i tona rongonga ai i nga he o nga Maori.
Tetahi mea ano hei whakapouri i a ia
kote -whakatoinga a ratou whakapakeha.
Na, hamenetia ana e ia tetahi o aua ta-
ngata mo tana whakapaeteka ki a ia ki
nga Mihinare ano hoki.
No Akuhata 1819, ka rere mai ano ia,
me etahi atu Mihinare, me nga kai mahi
tokotoru, me nga Maori tokorua ko Tui
raua ko Tetere, he mea ngare nana ki
Ingarani kia whakaakona kia kite ano
hoki te Komiti i te Maori. Na, u ana
ratou ki Rangihoua. Na, tautohe ana a
Hongi raua ko Ruatara kia whakaturia
te kainga o nga Mihinare ki tona ake
wahi. Ko ta Hongi, tana i pai ai, a ha-
nga ana to ratou kainga ki te Kerikeri.
Na nga Maori nga rakau mo te whare i
kani. Koa ana a te Ma ene i tona kite-
nga.
TE HAHI I A IA NGA KARAIPITURE,
E penei ana fa Paora kupu mo Iha-
raira :—" Ha, he aha te pai o te Hurai ?
He nui ra i nga mea katoa; te tuatahi,
kua oti te
Atua." Roma 5, 1, 2. Kua whiwhi
taua iwi i tenei taonga nui i a ratou e
noho ana ki maunga Hinai. Kua whakaae
reo nui ratou ki nga lure katoa a Ihowa.
Otira, i muri tata iho i ta ratou whakaae-
tanga kua taka ratou ki te hara. He nui
te tutu o taua iwi. He maha a ratou
kino ; a i whakawakia nuitia ratou mo a
ratou mahi he, no te mea kua whiwhi ratou
ki nga ture a Ihowa. '
Ta ratou he tuatahi, ko te hanganga i te
whakapakoko. He nui ta ratou kuware i
roto i tenei mahi. Ahakoa kua rongo
ratou ki te reo o te Atua i a ia e whaka-
puaki ana i ana ture, tahuri ana ratou ki
te hanga i te kuao kau hei atua mo ratou.
E toru mano nga tangata i whakamatea
mo tenei he a ratou.—Ekoruhe 52, 1.
Tenei ano tetahi he, Ko te amuamunga
ki te mana. Ahakoa i homai noa te Atua
i tenei kai ki a ratou i nga ra katoa,
minamina ana nga tangata ki tetahi kai
ke. Homai ana e te Atua ta ratou i hiahia
ai; otira, i a ratou e kai ana kua pa mai
te mate ki a ratou, a he tokomaha nga
tangata i hemo ki reira. Te ingoa o te
wahi i mate ai ratou, ko Kiperoto Hataawa;
tona whakamaoritanga, "Nga urupa o
te hunga i minamina."—Te Tauanga 2.
Te tino be a nga tangata a Iharaira, ko
ta ratou whakaaetanga ki te korero kino o
etahi o nga tangata o era i tonoa e Mohi
hei tutei mo te whenua o Kanaana. He
tika ano te kopu o aua tutei mo te kaha o
nga Amori. Otira i wareware ratou ki te
kaha a te Atua hei patu i o ratou hoa
whawhai katoa. Kua patu e ia nga lhipi.
Kua wehea e ia te Moana Whero. Kua
whakangaromia eia nga Amareki; a me
he mai ka pai ia kia riro te whenua i a
Iharaira e taea ano e ia te whakangaro i
nga Amari i te iwi "ko tona roa, koia
ano, kei to te hita, he mea kaha ano ia
ano ko nga oki."—Amoho 2 9. Epenei
ana ta Mohi kupu ki a ratou mo tenei,
''Heoiti, i tenei mea ano kihai koutou i
whakapono ki a Ihowa ki to koutou Atua."
Riuter. 1, 23. Hei utu mo tenei hara i
whakahokia ai ratou ki te koraha kia haere
kopikopiko ratou ki reira, a kia rite nga
tau 40 no te putanga mai i Ihipa. I mea
hoki te Atua kia mate katoa nga kaumatua
i haere mai i Ihipa. Ko Karepe anake
raua ko Hohua nga tangata o ratou e tae
atu ki Kanaana. Aue, te tini o te tangata
kua mate i a Whakapono-kore.—Te
Tauanga 14.
Muri iho i tenei i tutu a Karaha ma ki a
Mohi raua ko Arona. He hae te lake.
Kihai aua tangata i pai kia nui ke atu a
Mohi i a ratou. He tini nga tangata i
mate mo taua tutu. I horomia a Karaha
ma e te whenua. Puta mai ana te ahi i
te aroaro o Ihowa pan ake nga tangata
259. I te aonga ake amuamu tonu ana
nga tangata ki a Mohi raua ko Arona. Ka
mura te riri a te Atua, a 1-4,700 nga
tangata i whakamatea e ia. Me i kore a
Arona he tokomaha ke atu kua hinga.
Otiia i tikina e ia tana tahu kakara a "• ka
maka iho he whakakakara, a ka meinga
he whakamarietanga mo te iwi. A tu ana
ia i te takiwa o te hunga mate o te hunga
ora, a, ka mutu le whiu."—Te Tauanga
16.
Ahakoa he maha nga whakatikanga o
nga tamariki o Iharaira ki to ratou kai
arahi ki a Mohi, pai tonu tana mahi taea
noatia tetahi o a ratou amuamutanga ki
a ia mo te kore-wai. I mea te Atua
kia korero a Mohi ki te kamaka, a ka
puta mai he wai.
Ta Mohi ia he patu i taua kamaka.
"Na ratou hoki i whakatoi tona wairua;
i he ai te kupu a ona ngutu."—Waiata
406, 33. Mo tenei he kahore a Mohi
raua ko Arona i tae atu ki Kanaana.
—Te Tauanga 20.
Mo te matenga o Arona i runga i
Maunga Horo titiro ki Te Tauanga 20.
Nga tau o Arona 123.
Kei te 21 o Te Tauanga te korero mo
te ngaunga o te iwi e nga naka ki, me
le hanganga a Mohi i te nakahi parahi.
Kua tuhituhia enei he a nga tangata
o Iharaira hei whakatupato i a tatou,
kei rite a tatou mahi ki a ratou. Tirohia
hoki le kupu o Paora mo tenei kei
Koriniti tuatahi, kei le tekau o nga
upoko. He iti te wahi Karaipiture i a
ratou. Kei a tatou ia te tini o nga kupu
o te Atua. Nokonei, "kia mahara kei
whakarere koutou i tenei e korero mai
nei. Ki le mea hoki kiha? i mawhiti
atu le hunga i paopao ki tera i korero ra
i runga i te whenua, ina, ekore rawa
ano tatou., ki te tahuri ke atu i tenei
kua korero mai nei i te rangi."—Hiperu
12, 25.
E HOA E PATARA,—
E penei ana te kupu a te Karaiti mo
te inoi, "Na, ko inoi koe, tomo atu kitou
ruma i roto rawa, ano ka kati tou taiau,
inoi atu ki tou Matua i le wahi ngaro
mana koe e utu nui." Matia 6, 6. Kei
whea te ruma i roto rawa o nga whare
Maori? Kahore au i kite. Ki taku
whakaaro ekore e haere mai te Wairua
Tapu ki tenei motu, kahore hoki he inoi
puku a te iwi nei.
E Hoa, kia kaha tou kupu ki nga
Maori mo tenei mea, ara, mo nga whare
whai ruma kia hanga. Ki atu ki nga
tangata kia hohoro le hanga; kei whaka-
rerea rawatia tatoue le Wairua o te Atua.
" Kaua e whakapouritia te Wairua Tapa
o te Atua." Nga Epehi 4, 50.
NA EHEKIERE.
[Ka Uka ta Ehekiere kahore he inoi
puku o te iwi nei. Ekore e tata mai to
Wairua Tupu. Ma te tangata whenua e
karanga ka peka te manuwhiri ki to
kainga. Kahore he "Tauti mai" ekore
te manuwhiri e peka mai, ka tika tonu i
tona ara. Waihoki ma te tangata e
karanga e Inoi ka haere mai te Wairua
Tapa ki nga kainga, kore te tangata e
karanga ka noho atu ka haere ki nga wahi
ke mahi ai ki nga wahi i kite ai ia e inoi
ana nga tangata mona kia puta ki a ratou.
E te whanau maharatia i taka te Wairua
ki runga ki. nga apotoro i te ra o te Pete-
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE HAEATA.
koha i a ratou e inoi ana. I ringitia iho
hoki te Wairua e te Atua ki runga kinga
tangata o Amerika, o Aiarana, o Inga-
rangi i tenei wa i a ratou e inoi ana.
Tena, inoi ka whiwhi koutou, hanga a
ruma kia ai hei wahi inoi mo koutou.—
Haeata.]
NGA KI O TE RANGATIRATANGA.
"Ae hoatu e ahau ki a koe nga ki o te
rangatiratanga o te rangi."—Matiu 16,19.
E kiia ana e nga Pikopo kei a Pita tonu
ano nga ki o te rangatiratanga o te rangi:
e kiia ana e matou kahore, kei a te
Karaiti ano nga ki. Tena kei a wai ra-
nei te tika? Me titiro tatou ki nga Karai-
piture, kei te kupu o te Atua hoki te tika.
He aha koia nga ki? Hei mea whaka-
puare tatau hoki te ki. Na, he kupu
whakarite tenei na te Karaiti ki a Pita mo
tana mahi kauwhau i te rongo pai. Tu-
kua ana e te Karaiti ki a ia tenei mahi,
mana e whakapuare te rangatiratanga o
te rangi, ara, te Hahi o te Karaiti ki nga
tangata. Koia tenei ka puare hoki i a
Pita ki nga Hurai me nga Tauiwi hoki
i te ra o te Petekoha ; nana te kauwhau
•tuatahi i muri iho i a te Karaiti; nana
te iriiringa matamua ; kiia mariretia ana
te rangatiratanga e ia, mo nga Hurai ki
tetahi ki, mo nga Tauiwi ki tetahi: mo
konei i mea ai te Karaiti ki a ia, "Ae
hoatu e au ki a koe nga ki."
Tena, ka puare te rangatiratanga i a
Pita i te ra o te Petekoha, i riro i a wai
nga ki ? Kahore ra, ka puare te tatau,
ekore e tutakina a muri atu, kahore hoki
he mahi ma nga ki, ka rukea noatia atu.
Koia ano tenei i puare te rangatiratanga
mo ake tonu atu, kahore e tutakina; no
konei i waihoatia mariretia e Pita nga ki
kia takoto noa, kahore he kupu mo nga
ki i muri iho, kihai puta ta Pita kupu
ki nga ki i roto i ana pukapuka ki nga
Hahi.
Otiia, mea ana te Pikopo, i a Pita tonu
ano nga ki a mate noa;—ka mate ia ka
waiho iho nga ki ki tetahi minita, a ka
tukua iho e tera ki tetahi atu, a tukua
iho, tukua iho taea noatia te Popi o
Roma. A mea ana ano ratou koi a ia,
kei taua Popi te take o te Hahi, te tino
tikanga o te rangatiratanga. Kahore
matou e kite i tenei i roto i nga Karai-
piture ; kihai te Karaiti i mea i hoatu e '
ia nga ki ki a Pita ma Pita e hoatu ki
tetahi; kihai hoki a Pita i mea kua waiho
iho e ia ki a wai ranei, ki a wai ranei :
no konei matou ka mea nei kahore i a ia
nga ki inaianei.
Ka mea ano te Pikopo, kei a ia kei
a Pita tonu ano, riro ana i a ia i tana hae-
retanga ki te rangi hei tiaki i te tatau o
te rangatiratanga ki runga. E ki ana
hoki e tu tonu ana a Pita ki te tatau, a
mana e pai kia tukua te tangata ki roto,
ka puta, mana e kore e pai ka pana atu:
na, he Pikopo te tangata, ka tukua, he
tangata no tetahi Hahi ke, ekore e tukua.
Ka hua ahau ki ta te Karaipiture kei te
Karaiti anake te tikanga, ina hoki tana
kupu:—" Ka haere ahau ki te taka i te
wahi mo koutou: a ki te haere ahau ki
te taka i te wahi mo koutou ka hoki mai
ano ahau, ka tangohia koutou ki ahau."
i —Hoani 14. 2, 5. Ne, kihai i mea ma
Pita tera mahi, kahore, mana ano ona
tangata e tuku ki roto. Tenei hoki tetahi:
"Kei a ia nei te ki o Rawiri, ko ia e
whakapuare ana, a kahore tetahi hei tu-
taki: a e tutaki ana, a kahore tetahi hei
whakapuare."—Whakakitenga o. 7. Ara,
kei a te Karaiti, ehara i a Pita tenei mahi,
ehara i a Pikopo.
! Tena e te whanau ata whakaaroa mari-
retia nga Karaipiture kei tinihangatia
koutou e nga poropiti teka e haere nei i
te ao.
HE TAMAITI O TE KURA O AOTEA I
NGARO KI RUNGA KI TE MAUNGA
| KI TE WAKA MARU.
: No te toru o nga ra o Aperira, ka
haere tetahi kaumatua me tetahi tamaiti
o te Kura o Aotea ki Pakoka ki te motu-
motu aka. I te Anaroa raua e mahi ana
i i te Turei. No te Wenerei ka haere raua
ki Wharekaho mahi ai. No te muri
i awatea o taua ra, ka mea atu te kaumatua
ki tona tamaiti, "Kati; me hoki taua ki
waho, wakawaha ai, i a taua aka." Haere
tata ake ana ia ki te huarahi whanga ai i
tana hoa, me te karanga iho " E Hone
haere ake," i tata tonu hoki te wahi i mahi
ai raua ki te huarahi, ka kore noa te ta-
maiti e hohoro ake, ka haere tata mai ia
ki waho ki te wahi i takoto ai a raua aka
i mahia e raua i te ata—me te karanga
ano ki tana tamaiti—ka roa tonu te ta-
maiti ka mohio ia, kei te wakapiri haere
iho ana ia ki tatahi, ka roa tonu te tamai-
ti, ka hoki atu ia ki te tiki, tae noa atu
kua kore, karanga noa, kimi noa, kaore
kau i kitea, mohio ana te kaumatua, kua
riro pea ki nga Pakeha e kani tata mai
ana 5 te rakau i tera taha o te awa. Ka
ahiahi ka puta atu matou ki te tiki atu i
a raua ka korerotia mai kua ngaro a Hone
katahi ka ngarea atu nga tamariki ki te
titiro ki te waapu a nga Pakeha, ka haere
matou ki runga ki te maunga tahu ai i te !
ahi, karanga ai ki a ia, kore kau no ake i
kitea. Ao ake ka hoki ano matou, me te
matua o taua tamaiti me nga monita o te
Kura me nga Pakeha kani rakau me tetahi
Pakeha ano o Aotea, kimi noa matou i taua
ra, kite ana ko nga waewae anake, kaore
kau i kite i te tamaiti. Ao ake ka rapu
ano matou katoa me etahi atu tangata ano, '
e mea ano ka kitea nga waewae e mea
ano ka ngaro. Ao ake ka rapu ano ma-
tou, a, no te Ratapu kaiahi ka kitea te
marotango o te haere o le tamaiti ki
te maunga ki te Wakamaru—whaia to-
nutia ana i te Manei, no te Turei ka kitea
te hekenga iho ki roto ki Kaikai, me te
moenga me te hokinga ake, kaiahi ka ahu
te haere wakawaho ki te Hue—katahi ka
heke tonu iho matou me te whatiwhati
haere i le huarahi, me te tahu ano i nga
rata ki te ahi, me kore ranei ia e kite, a
koia ano ka haukotia ia e matou, ka kite
ia i to matou ara whatiwhati, ka whai
tonu iho ia i muri i a matou, heke tonu
iho i te Hue, e noho ana matou ka puta
ake ia, tu pono ko tona matau ano. Ka
pa te karanga a tera, "E mea ma, E!
tenei a Hone. Ko Hone tenei." Heoi ano
ka koa matou, pupuhi ano i a matou pu
kia mohio ai nga tangata kua kitea te
mea i ngaro. Katahi ka hoatu tetahi
kongakonga pararoa ki a ia, ka tunua
tetahi wai ti mana, ka pataia atu ki a ia,
" He aha te kai i ora ai koe i a koe e ngaro
nei?" Katahi kaki mai, "He hua Raure-
kau he Kokotaiko." A i kaha tonu te ta-
maiti i runga i enei kai i nga ra e ono, he
ahua ora noa ake hoki ia i tona haerenga
ake ki a matou. No te Wenerei i te 11 o
nga ra o Aperira katahi matou ka hoki
mai ki to matou kainga ki Motukaraka,
me le whakapai atu ki te Atua mo tanu
tiakanga i te tamaiti i aia e he ana irunga
i te maunga i a matou ano hoki i te kai
i kimi i a matou e hahau ana i runga i te
I maunga i roto i te ururua ki te kimi
i ta matou tamaiti i he nei. Tera
atu te hari o nga matua,—o Matiu raua
ko Heka ki to raua tainahi i ngaro a kua
kitea. Kia mahara hoki tatou e hoa ma
ki te kupu o te Karaiti mo te " haringa I
te aroaro o nga Anahera o te Atua" mo
te tangata e hoki ripeneta mai ana i runga
i nga maunga o te he, e puta mai ana i
roto i te ururua o te kino ki te huarahi
kua hanga houtia mo tatou, ara, a te
Karaiti. Na Te KINA.
Motukaraka, Aotea,
Aperira 23, 1860
TE HAHI I MURI I A TE KARAITI.
Etahi o aua kai whakaako ano hoki.
kuware rawa. I le komiti o te hahi ki
Epeha M.K. 431 he noa iho tetahi pihopa
me tetahi minita ki te tuhituhi i o raua
ingoa. Tetahi ano hoki o ratou, (Cyril
pihopa o Alexandria) whawhai maori ana
ia ki te Kawana ki a Orestes, whakapai
ana ia ki aua akonga i ta ratou tututanga.
ki taua kawana, i ta ratou patunga ano
hoki i tetahi o nga wahine te pa wahi iti
hoki kua mate te kawana i a ratou. He-
oi tohe tonu ano aua minita whakaritekau
nei ki te whakanui i nga mahi o waho kau,
tini noa iho a ratou tikanga; i ki ai a
Augustin, tetahi pihopa pai whakahara-
hara, M.K. 430, ''Engari ta nga Hurai
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE HAEATA.
karakia i mama ake i te karakia a te Hahi
o taua takiwa."
Ki ta ratou ano hoki kua kitea e ratou
te lino ripeka i ripekatia ai a te Karaiti.
Whakanuia rawatia ake e ratou hei wha-
kaora tangata, hei aha, hei aha. A ratou
mea nui ano hoki mo te karakia ko
nga kakahu, aha ranei, i rahurahua i mua
e nga tangata tapu kua mate; a ka kore
nei he rawa i roto i te ngakau tahuna ana
e ratou nga rama i te awatea i roto i o
Tatou whare karakia hei whakawhirinaki-
tanga mo o ratou whakaaro. Nawai a,
kua matara noa atu ratou i a te Karaiti.
Horihoria ake e ratou kei nga mahi a te
tangata he pai e manakohia mai ai e te
Atua, kei nga nohopuku, kei nga atawai-
tanga i nga turoro, hei te ohaoha ki nga
whare karakia, ki nga monasteries. Na
titoa ana e ratou te ahi o Purgatory te ahi
hei tahi monga hara. Na Gregory Great
a Roma taua tikanga hou nei.
No taua takiwa nei ano i whakakake
rawa ai nga Pihopa o Roma. Ki ta ra-
tou, ko ratou te nui rawa o nga Pihopa
katoa. Na, takahia ana ta ratou e nga
pihopa o Antioch o Constantinople o
Alexandria. Na, ka mea nga pihopa o
Roma ko ratou hei papa, Pope: a ka mea
nga pihopa o era atu pa etoru, ko ratou
hei tino matua, ara, hei Patriarch. Ta te
ngakau maori pai! Ahakoa i roto ahakoa
i waho a tetahi he whakakake kau ano.
Otiia he pai ano etahi o aua pihopa i
taua takiwa nei ano. He pai ano etahi o
nga pihopa o Roma. He tangata paia
Leo: he tangata pai ano a Gregory Great,
ara, etahi o ana tikanga; he tangata
maia, he whakahaere tika; he nui ano ho-
ki tona hiahia tona uaua ki te ngare i nga
tangata ki te kawe i te Rongo Pai ki nga
whenua kuare.
I taua takiwa kua riro a England i nga
Saxons. Kihai taua iwi i mohio ki te
Atua nui. I a ia e haerere ana i te wa-
haroa o Roma ka kite ia i etahi taurereka
i kawea mai i England kia hokona: hia-
hia tonu ia kia whakaakona ratou; a
ngarea mai ana e ia a Augustin ratou ko
etahi monks e wha tekau ki te whakau ko
i a ratou. He he rawa ia etahi o ana
kupu ki a Augustin ratou ko ona hoa: i
ki ia. Me waiho etahi o nga tikanga o te
karakia maori o nga Saxons hei whaka-
marie mo ratou. Na reira i kino ai te
karakia o England i mua; ko te ingoa kau
i tukua ki a te Karaiti. No nga karakia
maori a ratou tikanga.
Tetahi atu tangata pai o taua takiwa, ko
Ambrose, pihopa o Milan. He rangatira
hoia ia i mua, kahore hoki i iriiria. Kitea
rawatia ake kua whiwhiria hei pihopa.
Kihai ia i pai. Na, ka tohe, ka tohe, a
whakaae ana ia, iriiria iho, whakapiho-
patia iho. Na, hoatu ana e ia ona taonga
ma te hunga rawakore, kei te ako i nga
Karaipiture i te ao i te po. Nga moni
ana i toe, hoatu ana e ia hei hoko i nga
pononga whakapono; whakahokia atu ana
ki o ratou kainga. Otiia, ahakoa nui
tona ngawari tona aroha ki nga rawakore
ki nga tangata iti, maia rawa ia ki te hunga
kino. I taua takiwa i oho nga tangata o
Teharonika: patua iho e ratou etahi o
nga rangatira o te kingi, o Theodosius.
Na, ka riri a Theodosius; patupatua ana
e ia nga tangata o Teharonika, he mea
kohuru. Te rongonga o Ambrose, tuhi-
tuhia ana e ia tana pukapuka ki a Theo-
dosius; whakahengia ana e ia tana mahi,
kauwhau tonu atu ki a ia kia ripeneta mo
tana mahi. Pouri noa iho te ngakau o
taua kingi ki nga kupu a Ambrose; haere
ana ki te whare karakia. Te kitenga o
Ambrose, tu ana ki te whatitoka. "Ko-
hea koe?" "Ko roto."—" Kahore. Kua
motuhia atu koe i roto i te hunga karakia;
he tangata kohuru hoki koe." Ano ra ko
Theodosius, "He nui rawa ta Kawiri,
' E rua ana, ko te puremu ko te kohuru,
a kihai te Atua i mauahara.' " Na, ko
te meatanga mai a Ambrose, " Kua rite to
he ki to Rawiri. Kia rite ano hoki to
ripeneta ki tana." Na, noho noa iho ana
a Theodosius e waru nga marama. Te
takanga o aua marama, na, whakarerea
ana e ia ona kakahu kingi, haere mai ana
me te heke ano nga roimata, tu ana i te
kuwaha o te whare karakia: tapapa ana
ki te whenua, karanga ake ana, "Piri
tonu toku wairua ki te puehu; kia rile ki
to kupu to whakahauhauoranga i a au."
Na, tangi tonu iho te iwi. Kei te karakia
katoa ratou.
Tetahi atu tangata ingoa nui o taua
takiwa, o M.K. 400, ko Jerome* Tana i
mate nui ai he noho mokemoke i te ko-
raha i Syria. Otiia, kihai i rite tana ki
ta etahi o nga monks, kihai i noho ma-
ngere. Nui atu tona kaha ki te ako i
te Karaipiture, ki te whakamaori ki to
Roma reo. A, te taenga atu ki Petere-
hema, noho ai, whakaotia ana e ia tana
whakamaoritanga ki reira.
I taua takiwa ano, M.K. 398, kaha
rawa ki te kauwhau a John Chrysostom,
pihopa o Constantinople. 10,000 nga
tangata i huihui mai i etahi wa ki te wha-
karongo ki a ia. Na, ka riri etahi mo
tona maia ki te patu i a ratou kino; a ka
huihuia he komiti e te kuini. Whaka-
paea tekatia oke a Chrysostom, peia ana
ki Armenia. Kihai ano i mutu tana mahi
i reira : tuhituhia ana e ia ana pukapuka;
ngarengarea ana ana karere ki te whaka-
hauhau i nga hahi. Na, ka kawea ia ki
tetahi atu wahi, he kino rawa, he kino
ano te huarahi, a pau katoa nga kaha o
taua koroheke i te roa o te haerenga, mate
noa iho. I a ia e whakahemohemo ana,
ko tana kupu tenei, "Kia whakamoemitia
te Atua mo te katoa."
Ki te kai tuhituhi o te " Haeata."
E HOA,—Engari taku Hahi i tenei tau i
neke ake ta ratou whakaaro ki nga mahi
o te Rongo Pai. Ko nga kohikohinga
tenei o te tau 1839 o 1860 ki Aperira 15:
£ s. d.
Ngatiteata . . . . .
Ngatitahinga,
Hapa Tapu
Whakapumau
Minita .
Kohanga, Waihekura 57 16 10
Tuakau, Pokeno, Pukeki-
whiriki ..... 4 16 4½
Na nga matua o nga tamariki
i te kura .... 22 17 3½
Ta Mata Manihera komiti
mo nga turoro, aha, aha 20 O O
Komiti Paipera . . . 12 12 8
146 4 9
Na, £146 4s. 9d. i kohikohia e to
matou Hahi i tenei tau me te hawhe. Ko
nga mea enei i kohikohia ai: ara, hei
whakapumau Minita; mo nga Minita, mo
nga tamariki, mo nga turoro, mo te Pai-
pera.
Tera atu ano etahi atu kohikohinga ; ko
nga moni i kohikohia e nga tangata o Tua-
kau mo to ratou whare karakia, ara, mo
nga papa 4,009, me nga toetoe. Ka ko-
hikohi ano ratou i tenei tau, me to matou
hahi ano i Kohanga ka kohikohi ano ratou
hei moni whakaoti mo nga turu o te whare
karakia, hei moni whakapumau Minita.
Na te Atua i noho ai te ngakau ohaoha,
a me whakapai ki a ia mo tenei mahi aroha
a to matou Hahi. Mau ano e whakaatu
atu ki o hoa Pakeha e whakahawea nei ki
te Hahi Maori, e mea nei, He Hahi hua
kore, kahore e neke ake ki te pai.
Na to hoa aroha,
Na TE MANIHERA.
ME TIAKI TE KUINI.
1. Me tiaki, e Pa
A Wikitoria
Te Kuini.
Hei a ia te pai,
Te mana o te ao ;
Me tiaki ano
Te Kuini.
2. Aroha mai, e Pa,
Me tino atawhai
Te Kuini.
Ko koe ra hei pa
Mo Wikitoria,
E ora tonu ai
Te Kuini.
o. Me tohutohu ra,
Me tino ako pu
Te Kuini.
Mo ake tonu ra
Te ora me te pai
I O Wikitoria
i Te Kuini.
J. II.