Te Haeata 1859-1862: Volume 2, Number 3. 01 June 1860 |
1 1 |
▲back to top |
TE HAEATA TE UTU MO TE TAU } KOTAHI 2s 6d} " Tatou ka haere i to Ihowa Maramatanga." { TE MO TE PUKAPUKA KOTAHI 3d VOL. 11.] AKARANA, HUNE 1, 1860. [No. 3. MARAMATAKA MO HUNE. Hei (e 4 o nga ra Hua ai (e Marama. Hei te 19 o nga ra Kowiti ai te Marama. 1 Parairei Whakawa ki Akarana. 2 Hatarei 3 Ra Tapu Waiata 15, 16, 17. 4 Manei 5 Turei 6 Wenerei 7 Tarei 8 Paraire! 9 Hatarei 10 Ra Tapu Waiata 30, 51, 52. 11 Manei 12 Turei 13 Wenerei 14 Tarei 15 Parairei 16 Hatarei 17 Ra Tapu Waiata 86, 87, 89,. 18 Manei 19 Turei 20 Wenerei 21 Tarei 22 Parairei 23 Hatarei 24 Ra Tapu Waiata 11 6, 117, 118. 25 Manei 26 Turei 27 Wenerei 28 Tarei 29 Parairei 30 Hatarei E taia ana Te Haeata i te tahi o nga ra o nga marama katoa. Te utu mo tenei niupepa hia rua hereni mo te Tau te kau ma rua nga niupepa e taia i te tau kotahi. Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou whakaaro ki tenei niupepa, me tuhituhi a ratou pukapuka ki te Kai-Tuhi o Te Haeata, ara ki a Te Patara, kei Onehunga. Ko te tangata e hiahia ana kia taia tona panuitanga ki te Haeata nei, me kawe i tana pukapuka kia Te Wirihana ki te Whare Perehi o "The New Zealander," ma Te Wirihana e whaka- rite utu mo te panuitanga ka taia. TE HAEATA.\_\_\_\_ AKARANA, HUNE 1, I860. HE KORERO MO TE KAWENGA MAI O TE RONGO E TE MATENE KI NIU TIRENI. I TE aha ra a te Matene, i ienei wa ? Tetahi raruraru ona ko Tahiti. I rere mai etahi o nga Mihinare i reira ki Poiha- kene, he wehi no ratou kei kohurutia e nga tangata whenua. A noho ana i te whare o te Matene. Na, whakaukia ana e ia to ratou whakapono, ngarea ana kia hoki ki to ratou mahi. I mea hoki ia kia hohoro te haere mai a te Hooro ma ki tenei motu, a, te wehinga o nga kapene kaipuke ki te rere mai, ka hoko ia i tetahi kaipuke hei rerere tonu mai ki konei, ki Tahiti ano hoki. I hia- hia ia kia rere mai hoki ia ; otiia kihai te Kawana i whakaae; i mea hoki he wha- kaaro porangi, Ua kohurutia nga Mihina- re. A tukua mai ana ko nga Mihinare anake. He take ano ta te Kawana i pu- ritia ai a te Matene; i rongo ia ki tetahi kaipuke kua tahuna e nga Maori o Wha- ngaroa, me nga tangata o runga i kohu- rutia. Tokorua anake nga wahine me te tamaiti i ora. Kahore aua Mihinare i wehi, kua tu hoki to ratou whakapono ki runga ki te kamaka. Na, kua u ratou ki Pei Whairangi. I tuhituhia mai hoki he pukapuka e te Ma- tene kia Ruatara kia atawhaitia ratou e ia, kia hoki tahi atu ano ia ratou ko etahi o ona hoa ki Poihakene ina hoki nga Mi- hinare. I mauria mai hoki he mira mana e nga Mihinare. Te hurihanga o nga witi [ ka karanga a Ruatara i nga tangata kia; kite. Miharo ana ratou i te putanga mai o te paraoa. Na, te tununga o te taro, hamama ana ratou, tupekepeke ana i tenui, o te huri. Kaiahi ratou ka whakapono i ki a ia i tana kianga atu he tangata pai! te Mihinare; kua tika nei hoki tana ku- pu. I No Akuhata, 1814 M.K., ka hoki ratou ko Ruatara ko Hongi, me etahi atu toko- rima, ki Poihakene. I Nowema ka wha- kaae te Kawana kia haere mai a te Hooro ma a te Matene; a hoki tahi mai ana, me a ratou tamariki, me a ratou wahine. I kawea mai hoki e ratou he kau, be hipi, he heihei. Na, kua u ki Whangaroa ki waenganui o te iwi Kohuru ra i nga Pa- keha. Rokohanga atu kua patua a Tepahi, matua keke a Ruatara, ratou ko tana ha- pu e tetahi atu kaipuke hei utu mo tana kohuru. Na, whakapaea ana e ratou te- nei he ki nga tangata o Pei Wharangi. Te unga o te Matene ma e whawhai ana ratou. Kua mohiotia ano ia he hoa no Hongi raua ko Ruatara, i hiahia hoki ia kia mohio o raua hoa riri he hoa ano ia no ratou. A haere ana ia ki to ratou pa moe ai kahore ona wehi. A whakaturia ana e ia kia ratou te take i haere mai ai ia, me nga hua pai kaputa mai ki te hou- hia te Rongo. I te ata i ngarea e ia nga rangatira kiahaere ki runga kite kaipuke parakuihi ai, a haere wehi kore ana. ra- tou. 1 te mutunga o te kai ka tuari tia e ia he taonga ma ratou. Hariru.ana ra- tou ki o ratou hoa riri, a houhia ana te rongo. I mea hoki ratou ma ratou nga Mihinare me nga Pakeha hokohoko e tiaki kei tukinotia. Ko te Kirihimete o 1815 te Ratapu tua- tahi i timataia ai te karakia ki te Atua i enei motu. Na Ruatara te wahi karakia i whakapai, he mea taiepa hoki nana. I hanga hoki eia tetahipurapiti ki waenga- nui ki te pa pa waka. A whakaarahia ana te kara o Ingarani ki te wahi teitei o te pa. Ona tangata noho raua ki te taha ki maui, ko Korokoro ma ki matau. Ko nga tangata o te pa, nga wahine, nga ta- mariki me etahi manuhiri i tetahi taha i tetahi taha. Hore rawa he kupu kia ro- ngona. Na ka waiata a te. Matene i te 100 o nga Waiata; pouri ana tona nga- kau i tana whakaaronga ki a ratou "e, noho ana i te pouri me te atarangi o te mate." I te karakia ka tu nga Pakeha, ka tu hoki nga Maori. No Kuka 2, -10 tana kauwhau; na Ruatara i whakamaori. He nui te u o te whakaaro o te Matene me nga Maori tetahi Ui tetahi. E 2S o ratou i kawea e ia i runga i taua kaipuke i ana rerererenga i te tahatika, tokowhi- tu kau hoki ana heramana. He whaka- atu tonu tona i te kino o te wahine toko- maha ma te tangata kotahi, i te he o te
2 2 |
▲back to top |
TE HAEATA. korero teka, o te tahae, me te nui o te wehi o nga Pakeha ki ta ratou mahi kai- tangata. Na, ka hokona e ia he whenua mo nga Mihinare, ki Rangihoua, he wehi nona kei peia ratou ina haere ia. Tuhituhia ana te hokonga ki te pukapuka, a taia ana le moko o te rangatira ki raro. Muri iho hoki ana ia ki Poihakene me nga tangata Maori kotahi tekau. Kahore i roa te ahua pai o le mahi o nga Mihinare. E wha ano nga ra i muri i tana haerenga ka male a Ruatara; he turoro ano ia i tona haerenga. I tona matenga i ruarua tana ngakau ki nga tikanga Maori ki te whakapono. Me i ora ia kua takoto tana whakaaro mo tetahi pamu mona; kia ha- nga paitia hoki he taone mona kia rile Li to te Pakeha. Kahore i roa te wa kua whawhai ano. I noho tetahi taua ki te taha o te kainga o nga Mihinare. I wha- kawehia hoki ratou i korerotia, ka ko- hurutia, ka kainga. Mataara tonu ratou, manu tonu te poti mo te putanga mai o te taua. Otiia kihai te Atua i tu- ku mai i te he ki a ratou. Muri iho ka haere mai te Mihinare Weteriana, a te Leigh, a whakakaha ana tetahi i tetahi. Pouri ana a te Matene i tona rongonga ai i nga he o nga Maori. Tetahi mea ano hei whakapouri i a ia kote -whakatoinga a ratou whakapakeha. Na, hamenetia ana e ia tetahi o aua ta- ngata mo tana whakapaeteka ki a ia ki nga Mihinare ano hoki. No Akuhata 1819, ka rere mai ano ia, me etahi atu Mihinare, me nga kai mahi tokotoru, me nga Maori tokorua ko Tui raua ko Tetere, he mea ngare nana ki Ingarani kia whakaakona kia kite ano hoki te Komiti i te Maori. Na, u ana ratou ki Rangihoua. Na, tautohe ana a Hongi raua ko Ruatara kia whakaturia te kainga o nga Mihinare ki tona ake wahi. Ko ta Hongi, tana i pai ai, a ha- nga ana to ratou kainga ki te Kerikeri. Na nga Maori nga rakau mo te whare i kani. Koa ana a te Ma ene i tona kite- nga. TE HAHI I A IA NGA KARAIPITURE, E penei ana fa Paora kupu mo Iha- raira :—" Ha, he aha te pai o te Hurai ? He nui ra i nga mea katoa; te tuatahi, kua oti te Atua." Roma 5, 1, 2. Kua whiwhi taua iwi i tenei taonga nui i a ratou e noho ana ki maunga Hinai. Kua whakaae reo nui ratou ki nga lure katoa a Ihowa. Otira, i muri tata iho i ta ratou whakaae- tanga kua taka ratou ki te hara. He nui te tutu o taua iwi. He maha a ratou kino ; a i whakawakia nuitia ratou mo a ratou mahi he, no te mea kua whiwhi ratou ki nga ture a Ihowa. ' Ta ratou he tuatahi, ko te hanganga i te whakapakoko. He nui ta ratou kuware i roto i tenei mahi. Ahakoa kua rongo ratou ki te reo o te Atua i a ia e whaka- puaki ana i ana ture, tahuri ana ratou ki te hanga i te kuao kau hei atua mo ratou. E toru mano nga tangata i whakamatea mo tenei he a ratou.—Ekoruhe 52, 1. Tenei ano tetahi he, Ko te amuamunga ki te mana. Ahakoa i homai noa te Atua i tenei kai ki a ratou i nga ra katoa, minamina ana nga tangata ki tetahi kai ke. Homai ana e te Atua ta ratou i hiahia ai; otira, i a ratou e kai ana kua pa mai te mate ki a ratou, a he tokomaha nga tangata i hemo ki reira. Te ingoa o te wahi i mate ai ratou, ko Kiperoto Hataawa; tona whakamaoritanga, "Nga urupa o te hunga i minamina."—Te Tauanga 2. Te tino be a nga tangata a Iharaira, ko ta ratou whakaaetanga ki te korero kino o etahi o nga tangata o era i tonoa e Mohi hei tutei mo te whenua o Kanaana. He tika ano te kopu o aua tutei mo te kaha o nga Amori. Otira i wareware ratou ki te kaha a te Atua hei patu i o ratou hoa whawhai katoa. Kua patu e ia nga lhipi. Kua wehea e ia te Moana Whero. Kua whakangaromia eia nga Amareki; a me he mai ka pai ia kia riro te whenua i a Iharaira e taea ano e ia te whakangaro i nga Amari i te iwi "ko tona roa, koia ano, kei to te hita, he mea kaha ano ia ano ko nga oki."—Amoho 2 9. Epenei ana ta Mohi kupu ki a ratou mo tenei, ''Heoiti, i tenei mea ano kihai koutou i whakapono ki a Ihowa ki to koutou Atua." Riuter. 1, 23. Hei utu mo tenei hara i whakahokia ai ratou ki te koraha kia haere kopikopiko ratou ki reira, a kia rite nga tau 40 no te putanga mai i Ihipa. I mea hoki te Atua kia mate katoa nga kaumatua i haere mai i Ihipa. Ko Karepe anake raua ko Hohua nga tangata o ratou e tae atu ki Kanaana. Aue, te tini o te tangata kua mate i a Whakapono-kore.—Te Tauanga 14. Muri iho i tenei i tutu a Karaha ma ki a Mohi raua ko Arona. He hae te lake. Kihai aua tangata i pai kia nui ke atu a Mohi i a ratou. He tini nga tangata i mate mo taua tutu. I horomia a Karaha ma e te whenua. Puta mai ana te ahi i te aroaro o Ihowa pan ake nga tangata 259. I te aonga ake amuamu tonu ana nga tangata ki a Mohi raua ko Arona. Ka mura te riri a te Atua, a 1-4,700 nga tangata i whakamatea e ia. Me i kore a Arona he tokomaha ke atu kua hinga. Otiia i tikina e ia tana tahu kakara a "• ka maka iho he whakakakara, a ka meinga he whakamarietanga mo te iwi. A tu ana ia i te takiwa o te hunga mate o te hunga ora, a, ka mutu le whiu."—Te Tauanga 16. Ahakoa he maha nga whakatikanga o nga tamariki o Iharaira ki to ratou kai arahi ki a Mohi, pai tonu tana mahi taea noatia tetahi o a ratou amuamutanga ki a ia mo te kore-wai. I mea te Atua kia korero a Mohi ki te kamaka, a ka puta mai he wai. Ta Mohi ia he patu i taua kamaka. "Na ratou hoki i whakatoi tona wairua; i he ai te kupu a ona ngutu."—Waiata 406, 33. Mo tenei he kahore a Mohi raua ko Arona i tae atu ki Kanaana. —Te Tauanga 20. Mo te matenga o Arona i runga i Maunga Horo titiro ki Te Tauanga 20. Nga tau o Arona 123. Kei te 21 o Te Tauanga te korero mo te ngaunga o te iwi e nga naka ki, me le hanganga a Mohi i te nakahi parahi. Kua tuhituhia enei he a nga tangata o Iharaira hei whakatupato i a tatou, kei rite a tatou mahi ki a ratou. Tirohia hoki le kupu o Paora mo tenei kei Koriniti tuatahi, kei le tekau o nga upoko. He iti te wahi Karaipiture i a ratou. Kei a tatou ia te tini o nga kupu o te Atua. Nokonei, "kia mahara kei whakarere koutou i tenei e korero mai nei. Ki le mea hoki kiha? i mawhiti atu le hunga i paopao ki tera i korero ra i runga i te whenua, ina, ekore rawa ano tatou., ki te tahuri ke atu i tenei kua korero mai nei i te rangi."—Hiperu 12, 25. E HOA E PATARA,— E penei ana te kupu a te Karaiti mo te inoi, "Na, ko inoi koe, tomo atu kitou ruma i roto rawa, ano ka kati tou taiau, inoi atu ki tou Matua i le wahi ngaro mana koe e utu nui." Matia 6, 6. Kei whea te ruma i roto rawa o nga whare Maori? Kahore au i kite. Ki taku whakaaro ekore e haere mai te Wairua Tapu ki tenei motu, kahore hoki he inoi puku a te iwi nei. E Hoa, kia kaha tou kupu ki nga Maori mo tenei mea, ara, mo nga whare whai ruma kia hanga. Ki atu ki nga tangata kia hohoro le hanga; kei whaka- rerea rawatia tatoue le Wairua o te Atua. " Kaua e whakapouritia te Wairua Tapa o te Atua." Nga Epehi 4, 50. NA EHEKIERE. [Ka Uka ta Ehekiere kahore he inoi puku o te iwi nei. Ekore e tata mai to Wairua Tupu. Ma te tangata whenua e karanga ka peka te manuwhiri ki to kainga. Kahore he "Tauti mai" ekore te manuwhiri e peka mai, ka tika tonu i tona ara. Waihoki ma te tangata e karanga e Inoi ka haere mai te Wairua Tapa ki nga kainga, kore te tangata e karanga ka noho atu ka haere ki nga wahi ke mahi ai ki nga wahi i kite ai ia e inoi ana nga tangata mona kia puta ki a ratou. E te whanau maharatia i taka te Wairua ki runga ki. nga apotoro i te ra o te Pete-
3 3 |
▲back to top |
TE HAEATA. koha i a ratou e inoi ana. I ringitia iho hoki te Wairua e te Atua ki runga kinga tangata o Amerika, o Aiarana, o Inga- rangi i tenei wa i a ratou e inoi ana. Tena, inoi ka whiwhi koutou, hanga a ruma kia ai hei wahi inoi mo koutou.— Haeata.] NGA KI O TE RANGATIRATANGA. "Ae hoatu e ahau ki a koe nga ki o te rangatiratanga o te rangi."—Matiu 16,19. E kiia ana e nga Pikopo kei a Pita tonu ano nga ki o te rangatiratanga o te rangi: e kiia ana e matou kahore, kei a te Karaiti ano nga ki. Tena kei a wai ra- nei te tika? Me titiro tatou ki nga Karai- piture, kei te kupu o te Atua hoki te tika. He aha koia nga ki? Hei mea whaka- puare tatau hoki te ki. Na, he kupu whakarite tenei na te Karaiti ki a Pita mo tana mahi kauwhau i te rongo pai. Tu- kua ana e te Karaiti ki a ia tenei mahi, mana e whakapuare te rangatiratanga o te rangi, ara, te Hahi o te Karaiti ki nga tangata. Koia tenei ka puare hoki i a Pita ki nga Hurai me nga Tauiwi hoki i te ra o te Petekoha ; nana te kauwhau •tuatahi i muri iho i a te Karaiti; nana te iriiringa matamua ; kiia mariretia ana te rangatiratanga e ia, mo nga Hurai ki tetahi ki, mo nga Tauiwi ki tetahi: mo konei i mea ai te Karaiti ki a ia, "Ae hoatu e au ki a koe nga ki." Tena, ka puare te rangatiratanga i a Pita i te ra o te Petekoha, i riro i a wai nga ki ? Kahore ra, ka puare te tatau, ekore e tutakina a muri atu, kahore hoki he mahi ma nga ki, ka rukea noatia atu. Koia ano tenei i puare te rangatiratanga mo ake tonu atu, kahore e tutakina; no konei i waihoatia mariretia e Pita nga ki kia takoto noa, kahore he kupu mo nga ki i muri iho, kihai puta ta Pita kupu ki nga ki i roto i ana pukapuka ki nga Hahi. Otiia, mea ana te Pikopo, i a Pita tonu ano nga ki a mate noa;—ka mate ia ka waiho iho nga ki ki tetahi minita, a ka tukua iho e tera ki tetahi atu, a tukua iho, tukua iho taea noatia te Popi o Roma. A mea ana ano ratou koi a ia, kei taua Popi te take o te Hahi, te tino tikanga o te rangatiratanga. Kahore matou e kite i tenei i roto i nga Karai- piture ; kihai te Karaiti i mea i hoatu e ' ia nga ki ki a Pita ma Pita e hoatu ki tetahi; kihai hoki a Pita i mea kua waiho iho e ia ki a wai ranei, ki a wai ranei : no konei matou ka mea nei kahore i a ia nga ki inaianei. Ka mea ano te Pikopo, kei a ia kei a Pita tonu ano, riro ana i a ia i tana hae- retanga ki te rangi hei tiaki i te tatau o te rangatiratanga ki runga. E ki ana hoki e tu tonu ana a Pita ki te tatau, a mana e pai kia tukua te tangata ki roto, ka puta, mana e kore e pai ka pana atu: na, he Pikopo te tangata, ka tukua, he tangata no tetahi Hahi ke, ekore e tukua. Ka hua ahau ki ta te Karaipiture kei te Karaiti anake te tikanga, ina hoki tana kupu:—" Ka haere ahau ki te taka i te wahi mo koutou: a ki te haere ahau ki te taka i te wahi mo koutou ka hoki mai ano ahau, ka tangohia koutou ki ahau." i —Hoani 14. 2, 5. Ne, kihai i mea ma Pita tera mahi, kahore, mana ano ona tangata e tuku ki roto. Tenei hoki tetahi: "Kei a ia nei te ki o Rawiri, ko ia e whakapuare ana, a kahore tetahi hei tu- taki: a e tutaki ana, a kahore tetahi hei whakapuare."—Whakakitenga o. 7. Ara, kei a te Karaiti, ehara i a Pita tenei mahi, ehara i a Pikopo. ! Tena e te whanau ata whakaaroa mari- retia nga Karaipiture kei tinihangatia koutou e nga poropiti teka e haere nei i te ao. HE TAMAITI O TE KURA O AOTEA I NGARO KI RUNGA KI TE MAUNGA | KI TE WAKA MARU. : No te toru o nga ra o Aperira, ka haere tetahi kaumatua me tetahi tamaiti o te Kura o Aotea ki Pakoka ki te motu- motu aka. I te Anaroa raua e mahi ana i i te Turei. No te Wenerei ka haere raua ki Wharekaho mahi ai. No te muri i awatea o taua ra, ka mea atu te kaumatua ki tona tamaiti, "Kati; me hoki taua ki waho, wakawaha ai, i a taua aka." Haere tata ake ana ia ki te huarahi whanga ai i tana hoa, me te karanga iho " E Hone haere ake," i tata tonu hoki te wahi i mahi ai raua ki te huarahi, ka kore noa te ta- maiti e hohoro ake, ka haere tata mai ia ki waho ki te wahi i takoto ai a raua aka i mahia e raua i te ata—me te karanga ano ki tana tamaiti—ka roa tonu te ta- maiti ka mohio ia, kei te wakapiri haere iho ana ia ki tatahi, ka roa tonu te tamai- ti, ka hoki atu ia ki te tiki, tae noa atu kua kore, karanga noa, kimi noa, kaore kau i kitea, mohio ana te kaumatua, kua riro pea ki nga Pakeha e kani tata mai ana 5 te rakau i tera taha o te awa. Ka ahiahi ka puta atu matou ki te tiki atu i a raua ka korerotia mai kua ngaro a Hone katahi ka ngarea atu nga tamariki ki te titiro ki te waapu a nga Pakeha, ka haere matou ki runga ki te maunga tahu ai i te ! ahi, karanga ai ki a ia, kore kau no ake i kitea. Ao ake ka hoki ano matou, me te matua o taua tamaiti me nga monita o te Kura me nga Pakeha kani rakau me tetahi Pakeha ano o Aotea, kimi noa matou i taua ra, kite ana ko nga waewae anake, kaore kau i kite i te tamaiti. Ao ake ka rapu ano matou katoa me etahi atu tangata ano, ' e mea ano ka kitea nga waewae e mea ano ka ngaro. Ao ake ka rapu ano ma- tou, a, no te Ratapu kaiahi ka kitea te marotango o te haere o le tamaiti ki te maunga ki te Wakamaru—whaia to- nutia ana i te Manei, no te Turei ka kitea te hekenga iho ki roto ki Kaikai, me te moenga me te hokinga ake, kaiahi ka ahu te haere wakawaho ki te Hue—katahi ka heke tonu iho matou me te whatiwhati haere i le huarahi, me te tahu ano i nga rata ki te ahi, me kore ranei ia e kite, a koia ano ka haukotia ia e matou, ka kite ia i to matou ara whatiwhati, ka whai tonu iho ia i muri i a matou, heke tonu iho i te Hue, e noho ana matou ka puta ake ia, tu pono ko tona matau ano. Ka pa te karanga a tera, "E mea ma, E! tenei a Hone. Ko Hone tenei." Heoi ano ka koa matou, pupuhi ano i a matou pu kia mohio ai nga tangata kua kitea te mea i ngaro. Katahi ka hoatu tetahi kongakonga pararoa ki a ia, ka tunua tetahi wai ti mana, ka pataia atu ki a ia, " He aha te kai i ora ai koe i a koe e ngaro nei?" Katahi kaki mai, "He hua Raure- kau he Kokotaiko." A i kaha tonu te ta- maiti i runga i enei kai i nga ra e ono, he ahua ora noa ake hoki ia i tona haerenga ake ki a matou. No te Wenerei i te 11 o nga ra o Aperira katahi matou ka hoki mai ki to matou kainga ki Motukaraka, me le whakapai atu ki te Atua mo tanu tiakanga i te tamaiti i aia e he ana irunga i te maunga i a matou ano hoki i te kai i kimi i a matou e hahau ana i runga i te I maunga i roto i te ururua ki te kimi i ta matou tamaiti i he nei. Tera atu te hari o nga matua,—o Matiu raua ko Heka ki to raua tainahi i ngaro a kua kitea. Kia mahara hoki tatou e hoa ma ki te kupu o te Karaiti mo te " haringa I te aroaro o nga Anahera o te Atua" mo te tangata e hoki ripeneta mai ana i runga i nga maunga o te he, e puta mai ana i roto i te ururua o te kino ki te huarahi kua hanga houtia mo tatou, ara, a te Karaiti. Na Te KINA. Motukaraka, Aotea, Aperira 23, 1860 TE HAHI I MURI I A TE KARAITI. Etahi o aua kai whakaako ano hoki. kuware rawa. I le komiti o te hahi ki Epeha M.K. 431 he noa iho tetahi pihopa me tetahi minita ki te tuhituhi i o raua ingoa. Tetahi ano hoki o ratou, (Cyril pihopa o Alexandria) whawhai maori ana ia ki te Kawana ki a Orestes, whakapai ana ia ki aua akonga i ta ratou tututanga. ki taua kawana, i ta ratou patunga ano hoki i tetahi o nga wahine te pa wahi iti hoki kua mate te kawana i a ratou. He- oi tohe tonu ano aua minita whakaritekau nei ki te whakanui i nga mahi o waho kau, tini noa iho a ratou tikanga; i ki ai a Augustin, tetahi pihopa pai whakahara- hara, M.K. 430, ''Engari ta nga Hurai
4 4 |
▲back to top |
TE HAEATA. karakia i mama ake i te karakia a te Hahi o taua takiwa." Ki ta ratou ano hoki kua kitea e ratou te lino ripeka i ripekatia ai a te Karaiti. Whakanuia rawatia ake e ratou hei wha- kaora tangata, hei aha, hei aha. A ratou mea nui ano hoki mo te karakia ko nga kakahu, aha ranei, i rahurahua i mua e nga tangata tapu kua mate; a ka kore nei he rawa i roto i te ngakau tahuna ana e ratou nga rama i te awatea i roto i o Tatou whare karakia hei whakawhirinaki- tanga mo o ratou whakaaro. Nawai a, kua matara noa atu ratou i a te Karaiti. Horihoria ake e ratou kei nga mahi a te tangata he pai e manakohia mai ai e te Atua, kei nga nohopuku, kei nga atawai- tanga i nga turoro, hei te ohaoha ki nga whare karakia, ki nga monasteries. Na titoa ana e ratou te ahi o Purgatory te ahi hei tahi monga hara. Na Gregory Great a Roma taua tikanga hou nei. No taua takiwa nei ano i whakakake rawa ai nga Pihopa o Roma. Ki ta ra- tou, ko ratou te nui rawa o nga Pihopa katoa. Na, takahia ana ta ratou e nga pihopa o Antioch o Constantinople o Alexandria. Na, ka mea nga pihopa o Roma ko ratou hei papa, Pope: a ka mea nga pihopa o era atu pa etoru, ko ratou hei tino matua, ara, hei Patriarch. Ta te ngakau maori pai! Ahakoa i roto ahakoa i waho a tetahi he whakakake kau ano. Otiia he pai ano etahi o aua pihopa i taua takiwa nei ano. He pai ano etahi o nga pihopa o Roma. He tangata paia Leo: he tangata pai ano a Gregory Great, ara, etahi o ana tikanga; he tangata maia, he whakahaere tika; he nui ano ho- ki tona hiahia tona uaua ki te ngare i nga tangata ki te kawe i te Rongo Pai ki nga whenua kuare. I taua takiwa kua riro a England i nga Saxons. Kihai taua iwi i mohio ki te Atua nui. I a ia e haerere ana i te wa- haroa o Roma ka kite ia i etahi taurereka i kawea mai i England kia hokona: hia- hia tonu ia kia whakaakona ratou; a ngarea mai ana e ia a Augustin ratou ko etahi monks e wha tekau ki te whakau ko i a ratou. He he rawa ia etahi o ana kupu ki a Augustin ratou ko ona hoa: i ki ia. Me waiho etahi o nga tikanga o te karakia maori o nga Saxons hei whaka- marie mo ratou. Na reira i kino ai te karakia o England i mua; ko te ingoa kau i tukua ki a te Karaiti. No nga karakia maori a ratou tikanga. Tetahi atu tangata pai o taua takiwa, ko Ambrose, pihopa o Milan. He rangatira hoia ia i mua, kahore hoki i iriiria. Kitea rawatia ake kua whiwhiria hei pihopa. Kihai ia i pai. Na, ka tohe, ka tohe, a whakaae ana ia, iriiria iho, whakapiho- patia iho. Na, hoatu ana e ia ona taonga ma te hunga rawakore, kei te ako i nga Karaipiture i te ao i te po. Nga moni ana i toe, hoatu ana e ia hei hoko i nga pononga whakapono; whakahokia atu ana ki o ratou kainga. Otiia, ahakoa nui tona ngawari tona aroha ki nga rawakore ki nga tangata iti, maia rawa ia ki te hunga kino. I taua takiwa i oho nga tangata o Teharonika: patua iho e ratou etahi o nga rangatira o te kingi, o Theodosius. Na, ka riri a Theodosius; patupatua ana e ia nga tangata o Teharonika, he mea kohuru. Te rongonga o Ambrose, tuhi- tuhia ana e ia tana pukapuka ki a Theo- dosius; whakahengia ana e ia tana mahi, kauwhau tonu atu ki a ia kia ripeneta mo tana mahi. Pouri noa iho te ngakau o taua kingi ki nga kupu a Ambrose; haere ana ki te whare karakia. Te kitenga o Ambrose, tu ana ki te whatitoka. "Ko- hea koe?" "Ko roto."—" Kahore. Kua motuhia atu koe i roto i te hunga karakia; he tangata kohuru hoki koe." Ano ra ko Theodosius, "He nui rawa ta Kawiri, ' E rua ana, ko te puremu ko te kohuru, a kihai te Atua i mauahara.' " Na, ko te meatanga mai a Ambrose, " Kua rite to he ki to Rawiri. Kia rite ano hoki to ripeneta ki tana." Na, noho noa iho ana a Theodosius e waru nga marama. Te takanga o aua marama, na, whakarerea ana e ia ona kakahu kingi, haere mai ana me te heke ano nga roimata, tu ana i te kuwaha o te whare karakia: tapapa ana ki te whenua, karanga ake ana, "Piri tonu toku wairua ki te puehu; kia rile ki to kupu to whakahauhauoranga i a au." Na, tangi tonu iho te iwi. Kei te karakia katoa ratou. Tetahi atu tangata ingoa nui o taua takiwa, o M.K. 400, ko Jerome* Tana i mate nui ai he noho mokemoke i te ko- raha i Syria. Otiia, kihai i rite tana ki ta etahi o nga monks, kihai i noho ma- ngere. Nui atu tona kaha ki te ako i te Karaipiture, ki te whakamaori ki to Roma reo. A, te taenga atu ki Petere- hema, noho ai, whakaotia ana e ia tana whakamaoritanga ki reira. I taua takiwa ano, M.K. 398, kaha rawa ki te kauwhau a John Chrysostom, pihopa o Constantinople. 10,000 nga tangata i huihui mai i etahi wa ki te wha- karongo ki a ia. Na, ka riri etahi mo tona maia ki te patu i a ratou kino; a ka huihuia he komiti e te kuini. Whaka- paea tekatia oke a Chrysostom, peia ana ki Armenia. Kihai ano i mutu tana mahi i reira : tuhituhia ana e ia ana pukapuka; ngarengarea ana ana karere ki te whaka- hauhau i nga hahi. Na, ka kawea ia ki tetahi atu wahi, he kino rawa, he kino ano te huarahi, a pau katoa nga kaha o taua koroheke i te roa o te haerenga, mate noa iho. I a ia e whakahemohemo ana, ko tana kupu tenei, "Kia whakamoemitia te Atua mo te katoa." Ki te kai tuhituhi o te " Haeata." E HOA,—Engari taku Hahi i tenei tau i neke ake ta ratou whakaaro ki nga mahi o te Rongo Pai. Ko nga kohikohinga tenei o te tau 1839 o 1860 ki Aperira 15: £ s. d. Ngatiteata . . . . . Ngatitahinga, Hapa Tapu Whakapumau Minita . Kohanga, Waihekura 57 16 10 Tuakau, Pokeno, Pukeki- whiriki ..... 4 16 4½ Na nga matua o nga tamariki i te kura .... 22 17 3½ Ta Mata Manihera komiti mo nga turoro, aha, aha 20 O O Komiti Paipera . . . 12 12 8 146 4 9 Na, £146 4s. 9d. i kohikohia e to matou Hahi i tenei tau me te hawhe. Ko nga mea enei i kohikohia ai: ara, hei whakapumau Minita; mo nga Minita, mo nga tamariki, mo nga turoro, mo te Pai- pera. Tera atu ano etahi atu kohikohinga ; ko nga moni i kohikohia e nga tangata o Tua- kau mo to ratou whare karakia, ara, mo nga papa 4,009, me nga toetoe. Ka ko- hikohi ano ratou i tenei tau, me to matou hahi ano i Kohanga ka kohikohi ano ratou hei moni whakaoti mo nga turu o te whare karakia, hei moni whakapumau Minita. Na te Atua i noho ai te ngakau ohaoha, a me whakapai ki a ia mo tenei mahi aroha a to matou Hahi. Mau ano e whakaatu atu ki o hoa Pakeha e whakahawea nei ki te Hahi Maori, e mea nei, He Hahi hua kore, kahore e neke ake ki te pai. Na to hoa aroha, Na TE MANIHERA. ME TIAKI TE KUINI. 1. Me tiaki, e Pa A Wikitoria Te Kuini. Hei a ia te pai, Te mana o te ao ; Me tiaki ano Te Kuini. 2. Aroha mai, e Pa, Me tino atawhai Te Kuini. Ko koe ra hei pa Mo Wikitoria, E ora tonu ai Te Kuini. o. Me tohutohu ra, Me tino ako pu Te Kuini. Mo ake tonu ra Te ora me te pai I O Wikitoria i Te Kuini. J. II.