Te Haeata 1859-1862: Volume 1, Number 12. 01 March 1860 |
1 1 |
▲back to top |
TE HAEATA TE UTU MO TE TAU } KOTAHI 2s 6d} " Tatou ka haere i to Ihowa Maramatanga." { TE MO TE PUKAPUKA KOTAHI 3d VOL. 1.] AKARANA, MAEHA 1, 1860. [No. 12. MARAMATAKA MO MAEHA. Hei te 8 o nga ra Kowiti ai te Marama. Hei te 22 o nga ra Hua ai te Marama. 1 Tarei Whakawakanga, Akarana. 2 Parairei 3 Hatarei 4 Ra Tapu Waiata 19, 20, 21. 5 Manei 6 Turei 7 Wenerei 8 Tarei 9 Parairei 10 Hatarei 11 Ra Tapu Waiata 56, 57, 58. 12 Manei 13 Turei 14 Wenerei 15 Tarei 16 Parairei 17 Hatarei 18 Ra Tapu Waiata 00, 91, 92. 19 Manei 20 Turei 21 Wenerei 22 Tarei 23 Parairei 24 Hatarei 25 Ra Tapu Waiata 119, 53, 72 26 Manei 27 Turei 28 Wenerei 29 Tarei 30 Parairei 31 Hatarei E taia ana Te Haeata i te tahi o nga ra o nga marama katoa. Te utu mo tenei niupepa hia rua hereni mo te Tau te kau ma rua nga niupepa e taia i te tau kotahi. Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou whakaaro ki tenei niupepa, me tuhituhi a ratou pukapuka ki te Kai-Tuhi o Te Haeata, ara ki a Te Patara, kei Onehunga. Ko te tangata e hiahia ana kia taia tona panuitanga ki te Haeata nei, me kawe i tana pukapuka kia Te Wirihana ki te Whare Perehi o "The New Zealander," ma Te Wirihana e whaka- rite utu mo te panuitanga ka taia. TE HAEATA AKARANA, MAEHA. 1, 1860. TE RUNANGA O NGA MINITA WE- TIRIANA MO TE TAU 1860. Katahi ka mutu te mahi o te Runanga Minita o te Hahi Weteriana mo tenei tau. Kei Wikitoria to ratou huihuinga, kei te Pa nui o taua whenua kei Merepona (Mel- bourne.) Hoko rua te Minita, no Poihake- na, no Wikitoria, no Atereiria ki te tahi ki te Tongo, no Hopataone, no Niu Tire- ni, no Tongatapu aua Minita. Ko Patara raua ko te Pura nga Minita o Niu Tireni, ara nga kai korero o nga mahi o tenei motu ki roto o taua Runanga. Ko Hone Eketone te Upoko. Etoru nga wiki tu- turu e mahi ana, e whakatakoto tikanga ana, e whakaaroaro ana ki nga mahi onga hahi o nga tini motu nei.Hari ana taua runanga ki te kakenga o te rongo pai kei nga whenua, ka nui te kaha. Tupu haere ana nga purapura pai o te rangatiratanga. He tokomaha te tangata e tahuri ana ki te Atua, e uru ana ki roto ki nga hahi. ! Tenei nga whika: — Kei Poihakena - - Wikitoria - - - - Atareiria Hauta - Weta - - Tahamenia - Niu Tireni - - Tonga Tapu - - Whiti ----- Total - - - Te tokomaha tenei i roto i nga huhi, nui ake , Nga mea i uru hou i Kei nga kainga Pakeha - - - 1355 Kei nga whenua tangata Maori - 2687 Hui katoa ----- 4042 Tenei hoki etahi, ko nga akonga nga mea e huihui kau ana, kahore ano kia kai noa i te Hapa. Kei nga wahi Pakeha - i 758 Kei nga whenua tangata Maori - 5139 Hui katoa ----- 6897 Kei Whiti te whenua i tino kake rawa ai te mahi o te Atua, kua ringitia tona wairua ki runga ki nga tangata o aua motu e Te Atua, a he tokomaka ki te tahuritanga, e wha hoki nga mano. Tetahi mahi o te runanga e whakarite minita mo nga whenua. Tenei hoki to Niu Tireni. Akarana—Te Harini raua ko Te Ropiha. Tiri Kingi—Te Taneti. Manukau—Te Patara, Te Korama ko Hohepa Otene to raua hua maori. Hokianga—Te Kore. Kaipara—Te Kitohi,|ko Hoani Waiti tona hoa Maori. Waingaroa & Aotea—Te Warihi. Waipa—Te Rira, ko Hamiora Ngaropi raua ko Wiremu Patene ona hoa maori. Kawhia—Te Ngakepeke. Ngamotu—Te Waitere,rauako Te Pereha. Mokau—Hoani Eketone. Mangonui—Te Kaka. Poi Niki—Te Warena ratou ko Te Ata- reta, ko Te Wika. Nerahona—Te Inihi raua ko Te Mauarauhi. Waimate—W. Watakini. Kataperi—Te Pura raua ko Te Rauhi. Wharepouri—Te Kote. Mea aua a Ngatirua nui ki te Minita mo ratou, hei Whakakapi i te wharua o te Munu, o Taneti, e whakaae ana ano te runanga otiia e mea ana kia rite te wha- kaaro o taua iwi. E tono ana ano nga Pakeha o Ahuriri kia whakanohoia tetahi ki reira, he kore minita i tenei takiwa te rite ai. Mea ake pea kapi ai anei wahi. Otiia, ko te kotinga te nui ana ko nga kai kokoti e torutoru ana.
2 2 |
▲back to top |
TE HAEATA. Me inoi tatou ki te ariki o te kotinga mana e whakatupu kai mahi mo tana ko- tinga. E korero ana hoki ki nga kohiko- hinga moni hei parirau mo te rongo pai ara hei kawe i nga Minita me te kupu whakaora ki nga tini wahi, tenei ano. £ s. d. No Poihakena. . . . 5000 O O Wikitoria .... 2300 O O Atareiria Hauta . . 750 O O Tahamenia . . . 958 5 O Akarana .... 543 12 5 Poi Niki .... 500 O O Tongatapu . . . 226 17 O Whiti ..... 44 4 6 Tenei etahi, no Tongatapu no Whiti, he Hinu Kakanaiti, ki ana Hone Wetere i te taonga, i te Hinu kakanaiti, ki raro rawa nga tahato taua kaipuke ki roto ki te wai i te taimaha. He mea mahi na nga tangata. Tona muka hoki tenei Haro ano te wahine Maori i te muka hei hanga hirene mana, na, mahi ana nga tangata o Tonga, o Whiti i nga Kai i tupu ki tona kainga ara i te kakanaiti hei hanga hirene mana. He mea wai hinu hoki taua mea. Hokona ana taua hinu. Tahi mano waru rau, etoru tekau mawaru nga pauna moni tona utu (£1858). Ka pai ne? Ka mahi te ngakau nui, te iwi i te whakaaro. Kahore he moni, otiia i roto i te whakaaro, i runga i te aroha ki te Atua e hua anu te moni na te ringaringa hoki na te uaua, aua tatou e mea, " Kahore he moni"—tena ano, te ngahoro na i roto i nga matikuku o nga ringa whakaoiaia ra kia kitea te korenga. Ekore hoki e tae te korero i nga mahi katoa o te runanga nei, i nga tikanga maha i whakatakatoria ia mo nga mahi o Te Atua. Heoi ano me kati i konei, oti ana nga mahi, hoki katoa ana Nga Minita ki o ratou kainga,—hoki ana i runga i te ngakau hari, me te inoi ano ki te Atua kia whakanui tonu ia i to ratou mahi — E nga tangata katoa o nga hahi o te motu nei—kia kaha hoki koutou te inoi ki te Atua mo nga Minita katoa o nga hahi kia tukua nuitia ai tona wairua ki runga kia ratou katoa hei whakatupu haere i ta ratou mahi ki tenei motu, ki nga wahi katoa hoki. KO MAUNGA HINAI. II. Kua tae atu etahi Pakeha ki maunga Hinai i roto i enei tau e noho nei tatou. Miharo ana ratou ki taua maunga; mea ana ratou ka tahi te whenua ahua pouri ko Hinai. E penei ana te korero a te- tahi tangata i tae atu ki reira. Ko Tipene tona ingoa. "Etu nei ahau i runga i te tihi o Hinai, i te wahi i tu ai a Mohi i a ia e korero ana ki te Atua kaha rawa. Kb tenei kamaka ano te kai whakarongo i te mea e korero ana te tangata raua ko tana kai hanga tetahi ki tetahi, ki waenga- nui i nga kapua, i nga whatitiri, i nga uira. Koia tenei! Ko te maunga tapu tenei; a, ka tahi te wahi pai hei whaka- aturanga i te kaha nui a te Atua. Kua tu ahau i mua ki te tihe o Etna, ki runga i nga kapua; kua pikitia Vesuvius e ahau; kua kitea nga ngaru o te moana kowhatu kua whakarewaia i roto i a ia ; kua kitea nga pa i tanumia e ia. Otiia, he iti era. Engari a Hinai. Katahi te maunga i pa mai te pawera ki au." Ko te teitei o maunga Hinai i runga ake i te Moana Whero, 7000 nga putu. Te teitei o nga hapua me nga mania i noho ai nga tangata o Iharaira 5000 nga putu i runga oke i te moana. 2000 nga putu te teitei o te tihe o Hinai i runga ake i te noho- anga o nga tangata. Me Pirongia te teitei o Hinai i runga ake! te nohoanga o te iwi. Otira, kahore he rakau, kahore he tarutaru kei nga taha katoa, He kamaka kau; he mea tutika taua maunga. Te wahi tenei i whakarite kawenata ai a Ihowa ki a Iharaira, kia waiho ai ratou hei iwi tapu mona, hei kai tiaki i ana kupu ki te tangata. Whakaae nui ana nga tangata, karanga tahi ana; "Ka • mahia e matou nga mea katoa i korerotia mai na e Ihowa ki a matou. Ek. xix., 8. Mo tenei putanga mai a te Atua ta Mohi waiata kei Riuteronomi, 33, 2—4. "I haere mai a Ihowa i Hinai, i uira mai hoki me te ru i Heira ki a ratou, a whiti mai ana i maunga Parana; haere mai ana ano ia me nga mano tini o te hunga tapu ; he ture ahi ano i tona ringa matau mo ratou. Ina, i aroha ano ia ki te iwi; kei roto i ! tou ringa ona - tangata tapu katoa ; a noho ana ratou i ou waewae; riro mai ana ano i a ratou o korero." Me ta Ra- wiri hoki, Waiata 68,17. '• Nga hariata o te Atua e rua tekau mano tini noa iho nga Anahera; kei roto i a ratou te Ariki me ia hoki i Hiona, i te maunga tapu." Ehara tenei i te korero mo nga moa katoa i mahia ki maunga Hinai. Ma koutou ano ana.mahi e korero ki roto ki nga Karaipiture No te tekau ma iwa o Ekoruhe puta noa ki te tahi tekau o Te Tauanga te korero mo aua mahi. He maha hoki mahi. He tini nga korero. Ko te mea e ata korero tatou i tenei taima, koia tenei, Ko te whiwhinga a te tangata i tetahi wahi. Karaipiture mana. I mua i tenei he kupu kau ta te Atua ki te tangata. Katahi ha homai he pukapuka. Homai ana hoki e Ihowa ki tona iwi, ara, ki tona hahi, i a ratou e noho ana ki Hinai Nga papa kowhatu erua me te puka- puka o te Kawenata. Na Ihowa ano nga ture kotahi tekau i tuhituhi ki ana papa kowhatu; na mahi nga ture katoa i homai e te Atua ki a tuhituhi ki te pukapuka o te Kawenata.I homai aua Karaipiture ki te hahi hei korerotanga ma ratou. Ma ratou hoki e tiaki kei ngaro; ma ratou e kauwhau ki era atu iwi. He mea tika kia mahara te tangata ki Hinai; i puta mai hoki i reira te wai tua-tahio te puka- puka o te Atua ki a tatou. Kei Ekoruhe 24, 5—8, te kupu mo te korerotanga a Mohi i te pukapuka o te Kawenata. Te otinga o te tuhituhi i taua pukapuka, honga ana e Mohi tetahi aata ki raro iho i te maunga, whakaturia ana nga pou kotahi tekau ma rua, patua anu ano nga patunga whakau i te koweneta. Ka tahi ka korero a Mohi i nga kupu a taua pukapuka ki nga taringa o te iwi katoa. Whakaae ana ratou ki nga kupu. Ko tetahi wahi o nga toto i ringitia ki te aata ; i tauwhiuwhia tetahi wahi ki runga ki nga tangata, hei whakapumau i taua kawenata. Nga Hip. 9, 19, I waiho ai nga tohunga karakia hei kai tiaki i nga papa kowhatu erua me te pukapuka o te Kawenata. Kei te aaka o te Kawenata te takotoranga mo aua mea. Riuter, 31. 25, 26. Hip. 0. 4. I whakarite ture hoki te Atua kia ko- rerotia nuitia e Arona ma nga kupu o nga ture ki te aroaro o Iharaira i te hui- huinga o nga tangata katoa ki te whaka- kite i a ratou ki te aroaro o Ihowa i to mutunga o te whitu o nga tau, ki te wahi i whiriwhiria o te Atua. Riuteronomi 31. 9—13. Ma nga matua hoki aua ture e korero ki o ratau tamariki. Me tuhituhi aua kupu ki nga tatau o o ratou whare. Riuter. 6. 7—9. Tetahi mahi ma te kingi, he tuhituhi i nga kupu o te pukapuka o te Kawenata. " A ka noho ia ki runga ki te torona o tona rangatiratanga, na, me tuhituhi e ia ki roto ki tetahi pukapuka nga kupu o tenei ture, ena hoki i te aroaro o ngu tohunga o nga Riwaiti; a hei a ia taua pukapuka takoto ai; me korero hoki ia ki reira i nga ra katoa e ora ai ia." Riuter. 17. 18, 19. Te roa o te wahi i noho ai nga tangata o Iharaira ki Hinai, kotahi tekau ma tahi nga marama, me nga ra erima. Kei Ekoruhe 19. 1. te kupu mo te ra i tae mai ratou ki taua maunga. Kei Te Tau- anga 10. 11. te kupa mo te mahuetanga o Hinai i a ratou. HE PUKAPUKA NA TETAHI MINITA o AIARANA, I TUHITUHIA KIA RONGO AI ONA HOA KI TE NUINGA HAERETANGA O TE MAHI A TE ATUA. E HOA,—Kua puta mai te Ariki me tona kaha nui kirunga ki a matou kia ro- ngo mai koe. I nui taku raruraru i te ao i te po ki te korero ki nga tangata e whi- whi ana i te ngakau ripeneta, te hohoro ai taku tuhituhi ki a koe. Kahore aku wahi takoto kau. Tenei au te noho nei i runga i te ngenge, iwikore noa iho ana tuku tinana. Otiia e kaha anu te ngakau
3 3 |
▲back to top |
TE HAEATA. ki te tuhituhi atu i ngu mahi nui a Ihowa ki tenei kainga. Na, ka huihui matou ki Parekora(Bally- corr) ki roto ki te whare o tetahi hoa wha- kapono, he tangata ka tahi ka whiwhi i te wairua, kei te kaari to matou huihuinga i te ahiahi. Kauwhau ana ahau ki reira, ka mutu e inoi ana aku hoa. Na, kaiahi ka whakapuakina tana whakaaro e te wa- hine i te whare, ka korerotia te oranga nui kua kitea, ka mutu e panui ana te minita i nga kupu whakamutunga o te karakia ka tino pa te kaha o te wairua ki nga tangata, ano he kapura no terangi kua taka ki runga kia ratou, puta ake ana te tangi o te tokomaha ano he tangi maori nei, e puta ake ana i nga reo o nga tangata i runga i to ratou kaipuke ka wera i te ahi; i le wehi hoki. Miharo ana matou kahore he kupu ho ana te manawa, ka noho tonu matou a te tekau o nga karaka. Ko nga tangata i kite i te ripeneta hoki ana ki o ratou kaainga me te ngakau koingo kua werohia nei hoki o ratou ngakau ki nga pere a te Atua, kua tu kua hinga, e wahia ana nga rangi ki a ratou tangi, ka nui. Ka tae ki to ratou kainga rokohanga atu kua moe nga tangata. Otiia ka pa te ka- ranga " Me aha ahau, ki ora ai ahau? Oho ana nga mea moe ara ana i le moe i te tangihanga o nga mea e tangi ana mo a ratou kino. Haere ana ahau ki roto ki nga whare a kahore he whare i hapa i te pera tu katoa ana nga whare i le tangata e tangi ana mo tona wairua kia ora. Ko- tahi towhare hoko waipiro i ki tonu i te po a ao noa i te tangata pera. Kei reira au, a weherua noa tere ana nga roimata, moku katoa ana nga papa i te roimata ta- ngata, puta ana i nga watitoka te aurere tare ana te tangata i le mamae o te reinga kua ngau ki roto, ka kaha ano le inoi. He tokomaha i whiwhi i te murunga hara, i te rangimarie. Ko nga mahi a te ringa- ringa i waiho marire i enei rangi o te ari- ki ano he ra tapu te mahi i roto i enei ra. Te huihuinga o nga moa i whiwhi hou i te wairua etoru rau. Ka kai matou i te hapa ka nui le hari, katahi au ka kite i te pera, ki au ia ko to rangi tonu ano i le nui hoki o te kaha o te Atua. Ki tetahi rangi ara ki te ra horoi ka kauwhau a le Uaua. Na ki rawa te whare i te kororia o Ihowa te taea te tomo atu i te kaha ho- ki o te kororia, hinga ana le tangata ki te whenua haupu ana ki reira ka nui te mahi a te Hana ki te whakamarie. Ko te hari o nga moa e whiwhi aua i te wairua o te whakatamarikitanga, te auetanga o nga mea ripeneta me te tangi o nga hoa wha- kapono, ka whakaaro au ka rite ki te ma- hi o Iharaira i te hanganga o te temepara i te mea e karanga ana etahi tangi ana etahi ka nui te turituri. I te pa nui i te wiki ka ki to whare karakia ki rawa nga- wari noa ana taku mahi ki te kauwhau i ' te kupu. Kei reira hoki te wairua ano he hau whakaharahara e keri ana. He tokomaha i hinga a hikitia atu ana. I te ahiahi o taua hapate kapi ana tetahi paamu i te tangata te taea te tatau te tokomaha o te tangata i honoa ki le hahi. Ka nui te hari o nga mea tapoko hou mai mara- ma ana nga kanohi, pakaru ana te ngakau i le aroha papaki ana nga ringaringa i te koa i te aroaro o te Atua o Hakopa. Ko te rangi tonu, ano ki au kei a matou hoki te Atua, kei a matou pu ano, ko matou e noho ana, e koropiko ana ki tona aroaro. Me whakakororia ki tona ingoa. Tenei le tupu tonu te mahi nei, e huihui tonu ana matou i nga ra katoa, i nga ata i te iwa o te karaka, i nga ahiahi i te whitu E te wairua haere tonu koe kia rite te haringa o nga tangata katoa ki to nga tangata o Parehitona (Ballyeaston) o Parekura (Bal- lyclare.) NA TE PORAKA. TE TANGATA I MATE I A IA TONO HOA NOHO TATA. O tona marenatanga ra ano, tae noa mai ki ienei takiwa, kaiahi le mea wha- kamiharo i kite ai ia. Ahua whakapono- kore ana ia, e mea ana e kore e tae. Hohoro tonu te haere o Reupena, me- hemea nei e wehi ana kei hokirua ana whakaaro. Te taenga atu ki te whare o te Kirini, ahua whakama ana ia, porearea ana, hohoro tonu le ki ake, "E mata Kirini, le merengi nei. na taku hoa i homai mau, e whakaaro ana maua he mea maoa." Heoi ano whakataikiu atu ana ia, ki atu ana kia noho a Reupena. Tu tonu tera, ka whakawiriwhiri i te tutaki o te tatau, kihai i maranga ake nga kanohi, me te ki atu, "Kaore pea a te Kirini i roto inaianei?" Ka ki atu a Mata Kirini, "Kei te wai i waho nei, Taro ake ka puta;" ki kau ake ana ia, kua puta a Himeona, pera ano te marama o te kanohi, me te ata raumati. Tika tonu atu ki a Reupena, hariru kaha ana ki a ia, me te ki atu, "Tena koe, e hoa, tena koe, e noho, e noho." Ano ra ko Reupena, ** Taikiu, e kore a au e ahei le noho." Unu ana i te potae, mirimiri ana i te mahunga, titiro ana ki waho o te wini, muri iho, oho-whakarere ana te kianga mai, " Ara, e te Kirini, i he taku tikanga ki a koe mo nga okiha ra." Ano ra ko te Kirini, "He ahakoa, he a- hakoa," "Tenei ake pea, kei tetahi rangi ua nei, ka tapoko ano aku okiha ki te repo. Na, ka mohio atu a au ki a koe hei karangatanga atu maku." Kaore ano i mutu te ahua whakama o Reupena, kaore ano i maia te titiro hangai am ki te kanohi marama o Himeona, | heoti ko te ohonga atu, Rere, he kino no nga tangata o tenei kaainga. Me i • noho tonu au ki te taha o te penei rae koe, e kore e penei rawa toku kino." Ano ra ko Himeona, " Ae, otira e hoa, me whakamatau tatou kia pera to tatou whakahaere ki te tangata, me ta tatou e pai ai kia meatia mai e ratou ki a tatou. E mohio ana koe e pera ana te kupu a le Atua. Kua mohio noa ake a au, ki te hamumu aroha ake te tangata, he aroha ano te ohonga ake a te hoa. Me he mea, ka whakahari tatou i etahi atu, na kua minamina mai ratou ki te whakahari i a tatou. Tera pea e taea e taua te whaka- mea i nga tangata o tenei kainga kia penei te whakaaro aroha tetahi ki tetahi Kowai ka tohu? Kia whakamatau taua, e te Paraki, kia whakamatau taua, ne? Haere mai taua kia kite koe i taku kaari pititi. E mea ana au kia kite koe i taku rakau i honoa e au ki nga aporo pai rawa. Ki te pai koe, maku e tono etahi hono mau i o te rakau i tapahia mai ai aku." Heoi ano, haere ana raua ki te kaari pititi, u kihai i roa kua marama te ngakau o Reupena i nga korero pai a Himeona. Tona hokinga atu ki tona whare, kihai i korero ki tana wahine mo tana haerenga nei; kaore ano hoki i lino whanui noa tona ngakau, e taea ai e ia te korero atu ki tana wahine, tana whakinga i tona he I kia Himeona. Tera te tu mai ra tana pu i tua i le tatau o te whare kohua, puru rawa, hei pupuhi mo te kuri a te Kirini, mo te tau aruarutanga ki tana hoiho, na mua te purunga. Te hokinga atu nei, puhia noatia atu ana e ia, kawea ana te pu ki te paana takoto ai, mutu ake i reira tana kimi take ngangare, ki le kuri, raua tuhi ano ko tona ariki. Taro kau iho, miharo noa iho a Hohepa Mete, i kite atu i a ia e pakipaki ana ia Tauha me te penei ina, "Kuri pai." He tangata ngakau rangitira a Himeona Kirini, kihai ia i korero ki te tangata ki te whakinga mai o Reupena i tana he. I menemene kau ona paparinga, i tana kianga atu ki tana wahine, " I whakaaro ano ahau, e kore e taro ka mate ia i a taua." Kaore u Hohepa Mete e whakapono ki tenei ti- kanga. Tona rongonga ki te meatanga i te repo ra ka ki ia, '; He kuare a Hime- ona Kirini, I tona orokotaenga mai ki konei, ka nui ana korero mo le whaka- mate tangata, ko tenei, kahore i rite tona maia ki to le noke, ina hoki ka takahia te noke tahuri tonu mai." Ko taua Hohepa nei, kua nui haere te inu wai piro, me te ngangare, a, kore noa iho e whakamahia e tetahi tangata. Kia kotahi pea tau i muri iho i te haringa o te merengi ra, ka tahaetia etahi peha kau, i te kainga o te Kirini, he mea utu nui. Heoi ano ta te Kirini i korero
4 4 |
▲back to top |
TE HAEATA. ai, ko te ngaronga o aua peha, ko tona wahine whakaaro ana hoki rana ko Hohepa Mete te tahae. I tetahi wiki ka kitea i roto i te nupepa tenei korero, ara, " Kia rongo mai te tangata nana i tahae nga peha kau i te po o te Paraire, i te rima o nga ra o te nei marama, kote tangata nana era mea, e hiahia ana kia aroha ki a ia, Mehemea he rawakore te lake i he ai ia e kore e whakapuakina ete tangata nana, engari ka whakaakona ia ki tetahi tikanga pai e whiwhi moni ai ia, e kore ai e pouri tonu ngakau." TE HAHI I MURI I A TE KARAITI. UPOKO V. TA Ehekiere i kitea ai he awa e rere mai ana i te wahi tapu. I te timatanga to nga whatianga raparapa te hohonu. Rere mai ana, to nga turi, rere tonu mai ana, to nga hope; a ka matara mai, na he awa ekore e taea te whiti. Ko te Kongo Pai taua awa. I te ra o te Pete- koha he awa iti. Nawai a, kua nui noa atu; a tae rawa atu ki te takiwa 300 M.K. na kua kapi te no. Ko Constantine te kingi i noho ai te hahi i runga i te whenua rangatira. Te rironga o te kingitanga o Roma i a ia, whakamutua ana e ia te patu o nga Karai- tiana ; atawhaitia ana eia te hahi, hanga ana e ia nga whare karakia ; whakamutua ana e ia nga mahi i te Ra o te Ariki ; a karakia ana ia ratou ko ana tangata i roto I i tona pa hou, ara, i Constantinople. No i te tatanga ki tona matenga, 357 M.K., ka i iriiria ui ia. E paingia ano to mahi a tana tamaiti me i kahore ta ratou nga- i ngare ki a ratou ano, me i kahore hoki ta ratou patunga i te hunga e karakia ana i ki te whakapakoko. Ahakoa he te ka- rakia a tetahi tangata ekore e pai te patu, i J muri i tana tamaiti ka riro te kingi- ' tanga i a Julian, (i tera i korerotia i upoko iv.) I karakia tenei tangata i mua ki te Atua pono, a whakarerea ake. Na ka i anga ka hapai i to mua tikanga, ara, i te karakia ki nga atua maori. Tetahi wha- kaaro ana be hanga i Hiruharama kia whakanohoia ano hoki nga Hurai ki reira hei whakahe mo te kupu a te Karaiti Huka 21. 4. Te timatanga o te mahi, (e tino putanga mai o nga mura ahi, wera ana nga kai mahi, a, whakarerea ake te mahi. Na haere ana taua kingi ki te whawhai ki Sapor kingi o Persia ; mate tonu atu ki reira. I whakanuia te Rongo Pai e nga kingi i muri i a Julian. Ko tahi ano ia to ra- tou he, ko to ratou patunga i te hunga i karakia ki te whakapakoko. He pai te korero, he pai te tohe, he kino te patu engari ma te Atua te tikanga ki to hunga pera. Na kua paku te Rongo Pai ki Abyssinia I ki Persia, ki Armenia; kua tae ano ki to Baltic Sea. 1 haere mai hoki nga tanga- ta o taua whenua ki nga taha o te Black Sea, ki te Danube; a riro mai ana e- tahi taurereka o nga wahi karakia. Na enei nga tangata o te Baltic i whakaako ki te karakia. Tetahi o enei, ko Ulpilas. Na- na te mahi nui ki Germany: nana hoki i whakamaori te Karaipiture ki te reo onga Germany o to ratou kingi e Her- manarie. 1 mea hoki ia kia kawea mai tana whakapakoko ki to aronga o o ra- tou teneti ; a to hunga kihai i tapae atu i te whakahore ki tana whakapakoko, i ta- huna e ia ki te ahi. No te 400 M. K. i timata ai te putanga mai o nga hoa riri i horo ai a Roma. Kua nui noa atu ia nga mahi kino a taua pa i taua takiwa. Nga tikanga a te Ka- raiti whakangaua ketia ake. Taparua iho ano hoki nga tikanga maori ki runga. No te rawhiti no te taha ki te nota nga iwi i horo ai tana pa. He maha ona ho- ronga i taua takiwa ; te Genserie. Taua Gen- seric he kingi no nga Vandals. Tona kainga i mua ko Germany; haere ana ki Spain. Whiti tonu atu ki Africa. Kua tae ki Carthage. Hiro katoa taua whe- nua i a ia. Na ko tana kianga atu kia tahuri nga tangata ki tana tikanga mo te karakia Tana tikanga na Arius; he whakaiti i a te Karaiti: i ki hoki ia ehara a te Karaiti i te Atua engari" he mea ha- nga na te Atua i mua. Na kihai nga ta- ngata o Africa i pai kia whakaititia to ra- tou kai whakaora : kihai i whakaao ki ta Genseric. Na ka wawahia ano e ia o ra- tou whare karakia ; peia ano o ratou pi- hopa : he tokomaha ano hoki o ratou i whakamatea. Tana tamaiti a Hunene tapatapahia ana e ia nga arero motu ra- wa poutoa ana o ratou ringa matou. He- oi kihai ratou i mate; korero tonu mai taua hunga kua riro noi o ratou arero; whakanuia arm e ratou a te Karaiti. He tini ano nga tangata i rongo i a ratou e korero ana. Pepuare 23, 1860. E HOA E PATARA,— Kua male taku pakeha ara a Wiremu Peneha Hueta te pakeha i noho ki a au kei Waikowai. No te 20 o Pepuere i ma- le ai. Nga tau i noho ai tenei pakeha ki a au, ka nui, ka timata i te tau 1851. He pakeha pai rawa iaua pakeha kahore au i kite i tona noho kino, he tangata ha- ere hoki ia ki nga karakia maori me nga karakia pakeha. 1 tona hemonga ka pa- tai atu au kia ia, he aha to mate? Ka mea ia na to ra, muri iho ka ki mai, kei hua a Rakena, a Hamahona, a Ropata ki (e karakia ki konei he wahi iti hoki, He- 'oi ano ka hemo ia. NA TE WEHONA, Poka Onepoto, Waikowai. FIE HUHU. i I te mahi tahi nga tangata tokorua ki te hanga kaipuke nui. Ka kite raua i tetahi, papa he huhu koi roto. Ka mea tetahi o aua tangata, Waiho atu tenei, kei i kino te puke katoa. Ka mea tona hoa Kao, me mahi ano, ekore e kitea. Kua tukua ki taua. Hanga una taua rakau I ki te kaipuke. Te otinga ka tere ia ki tawahi, ki nga whenua maha. Pai rawa tana tere i nga tau o te timatanga. Otiia i tetahi hokinga ana i Inia, ki tonu i te taonga, ho tokomaha hoki nga tangata ki | runga, ka tahi ka kitea kua pirau te tini [ o nga papa o taua kaipuke; kua kainga hoki e te huhu. Kihai nga tangita i kaha ki te tataa. Haere tonu mai ana nga wai ki roto, totohu ana te kaipuke, katoa nga taonga, me te tini o nga HE HARA ITI. " He hara iti taku," e ki ana tetahi tangata. Kahore he hara iti, nui tonu ana nga hara katoa. He aha hoki te utu mo te hara ? ko nga toto o le Tama a te Atua ranei, to te wairua o te tangata hara ranei —he iti koia? He hara tupu haere temea iti, ka rewenatia katoatia te pokanga pa- raoa e te rewena nohinohi (1 Cor. Kara- tia 5, 9) Kia tupato ki te mea iti. Iti ana i te timatanga, tona mutunga ia he taimaha. He kai arahi te hara iti, he mea haere i mua, ki muri te nuinga e haere ake ana. He ahakoa he tamariki rawa te mea i tukua ki roto ki te pa, ka tuhera te kuwaha i a ia hoi tomokanga mo te taua. Kati atu ki waho nga tamariki o te hoa riri. He karore te hara iti—tera kei muri tona rangatira, kei muri tata nei ano a Hatana. Ka patuki te hara iti ki te taiau o te ngakau kia mohio te tangata e tu tata ana a Hatana, e mea ana kia tomo ki roto me ana hanga katoa. Tena, tena, kia tupato ki nga hara katoa, he- ahakoa ahua iti ana te putanga mai, it: ana i te whanautanga, otiia kihai i taro kua kaumatua, kua nui. Tirohia te ka- pua pouri ka ara ma; na i te moana, he iti ana te aranga mai, ka piki ki runga ka nui haere, nawai, a kapi una te rangi, pouri katoa ana le whenua, tana pakaru- tanga mai he pakaka e keri ana.