|
loading...|
|
Te Haeata 1859-1862: Volume 1, Number 10. 01 January 1860 |
pp
Abstract 
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE HAEATA
TE UTU MO TE TAU }
KOTAHI 2s 6d} " Tatou ka haere i to Ihowa Maramatanga." { TE MO TE PUKAPUKA
KOTAHI 3d
Vol.. 1] AKARANA, HANUERE 2, 18CO. [NO. 10.
MARAMATAKA MO HANUERE.
Hei Io I 1 o nga ra Hua ai te Marama.
Hei te 25 o nga ra Kowiti ai te Marama.
1 Ra Tapu Waiata 1, 2 3 4. 5.
2 Manei
3 Turei
4 Wenerei
5 Tarei
6 Parairei
7 Hatarei
8 Ra Tapu Waiata 58, 39, 40.
9 Manei
10 Turei Ruapekapeka ka horo, 1846.
11 Wenerei
12 Tarei
13 Parairei
14 Hatarei.
15 Ra Tapu Waiata 75, 76, 77.
16 Manei
17 Turei
18 Wenerei
19 Tarei
20 Paraire!
21 Hatarei
22 Ra Tapu Waiata 107.
23 Manei
24 Turei
25 Wenerei
26 Tarei
27 Parairei
28 Hatarei
29 Ra Tapu Waiata 139, 140, 141. Ka
30 Manei u a Kawana Hopihana ki
31 Turei Pewairangi.
E taia ana Te Haeata i te tahi o nga ra
o nga marama katoa.
Te utu mo tenei niupepa hia rua hereni
mo te Tau te kau ma rua nga niupepa e
taia i te tau kotahi.
Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou
whakaaro ki tenei niupepa, me tuhituhi a ratou
pukapuka ki te Kai-Tuhi o Te Haeata, ara ki a
Te Patara, kei Onehunga. Ko te tangata
e hiahia ana kia taia tona panuitanga ki
te Haeata nei, me kawe i tana pukapuka kia
Te Wirihana ki te Whare Perehi o "The
New Zealander," ma Te Wirihana e whaka-
rite utu mo te panuitanga ka taia.
TE HAEATA.
AKARANA, HANUERE 2, 1860.
Ki nga kai korero o Te Haeata.
E hoa ma enga kai korero o Te Haeata
kohikohia a koutou hawhe karauna
hei utu mo Te Haeata nei mo te tau, kia
utua hoki te kai ta mo tana mahi i ta ta-
tou niupepa nei. Me hoatu ki o koutou
monita, ma ratou e hoatu ki tona minita.
"Ko Marukai atu, ko marukai mai, ka
ngohengohe."
TE RINGIHANGA O TE WAIRUA TA-
PU KI RUNGA KI NGA HAHI O TA-
WAHI.
Ko tetahi o nga korero pai mo tenei
wahi kua oti te tuhituhi i roto i te Haeata
mo Tihema. Tenei hoki etahi. Ko Ame-
rika te whenua tuatahi kua whiwhi ki te-
nei mea nui hei whakakaha i te mahi o
le Atua. Na, ko Aiarana (Ireland) te
tuarua. I te mea e nui haere ana te ma-
hi o te wairua kei Amerika, ka ringitia
ano ki tetahi wahi o Aiarana. Kei A ho-
ki ra (Ahoghill) te timatanga he taone tu-
tata ki tetahi pa nui o taua motu ki Pera-
pahi (Belfast)—I iti te timatanga—he wa-
hine kotahi,he wahine pai he wahine inoi,
titiro ana ia ki te mahi he o tana iwi i te
; aroaro o te atua tangi ana tona ngakau,
ka nui te mamae ki tona whanaunga ki
i nga tangata hoki e haere ana ki te mate.
Na, ka whakanuia tana mahi inoi ki te Atua
i kia tukua mai e ia tona wairua Tapu, hei
' whakatuhera i nga kanohi o nga tangata,
i hei whakatahuri hoki i a ratou ki a ia. A
ka mana, ki te tukunga mai na etahi tai-
tamariki. Ka ki ratou i te wairua i te
aroha, kaiahi ka haere ki nga kainga
kauwhau ai. I a ratou e puaki ana i nga
mahi nui a te Atua, ka taka ano te wairua
tapu ki runga ki etahi, ka mamae te nga-
kau, ka tangi nui ki te Atua mo nga hara,
ka ripeneta ki tona aroaro, ka whakanui i
i ta ratou inoi ki a ia; ka whiwhi hoki ki te
murunga hara. Heoi, kua toro te ahi,
toro haere ana ki nga taone ki nga pa
katoa, mano tini te tangata i whiwhi,
Inaianei kua kapi nga wahi o taua motu
i te mahi nui o te wairua. Ekore
hoki e taea te tuhituhi. He ahakoa, iti
te timatanga, ano he kapua nohinohi e
mangu iho ana, me te ringa tangata te
nui; na wai a, ka nui haere mangu ka-
toa ana te rangi, tutaki pu una, katahi ka
maringi te ua ki nga whenua, puke ana te
wai, ki ana nga awa, maku ana nga mara,
tupu whakaritorito ana nga kai. Titiro
hoki, he wahine kotahi nana te inoinga
tuatahi, toro atu ana i roto i te ngakau ko-
tahi. Tena kia inoi tatou ki te Atua kia
whakamana mai eia taua kupu kia tatou,
kia ringihia hoki tana wairua ki runga ki
i nga hahi o te motu nei.
Nui rawa te kaha o te Wairua ki runga
! ki nga tangata o taua motu, he tini te tan-
gata kua whiwhi, mahi tonu ana te Wai-
rua kei nga wahi katoa. He mea ano,
kei roto kei nga whare karakia e mahi
ana. E huihui tonu ana nga tangata ki
reira ki te inoi ki te whakarongo kau-
whau, me te mahi ano te wairua. Puta
I whakarere ana ki roto ki te ngakau, hinga
ana nga tangata ki te whenu, mamae ra-
wa ana, wehi pu ana ki te riri a te Atua,
i kua pa mai nei mo ana kino, he tokomaha
i ki te hinganga. Tangi ana ratou ki te
i Atua, karanga nui ana ki a ia kia murua
i ta ratou kino eia, po tahi, po rua,po toru
e pera ana ka marie, ka tukua mai e te
| matua aroha tetahi kai. whakamarie, ara
te wairua o te whakatamarikitanga. Ka-
tahi ka marie, ka koa, ka ki i te haringa
ka whakapuaki hoki ta te Atua aroha kia
i ratou.
He mea ano ka karakia nga tangata ki
waho, kei nga huarahi, kei nga parae, kei
| roto kei nga kari, tekau mano, e rua te
• kau mano i te huihuinga kotahi, e koro-
piko tahi ana, e inoi tuhi ana ki te Atua.
Me te mahi ano te wairua i roto i te wha-
kamenenga, he tini te tangata e hinga
ana i a ia i te wahi kotahi.
He mea ano e taka ana te wairua kiru-
nga ki nga tangata i a ratou e mahi ana i
nga mahi a te ringaringa, mahi ana te ta-
ngata i tana mahi, titiro rawa ake ko tonu
ngakau kua tuhera, ano i wahia e te mura
uira, takoto kau ana nga hara hei mata-
kitakinga mana, a whakarerea noatia iho
ana te mahi timata tonu ake te inoi ki te
Atua i reira.
|
|
2 2 |
▲back to top |
TE HAEATA.
E ki ana kua rere ke te ahua o taua
whenua. Nga tangata kai waipiro kua
whakamutua tana kai. Nga whare hoko
waipiro kua tutakina, kua kite hoki nga
kai hoko i te he o tera mahi. Nga he ka-
toa o te motu kua iti haere, nga hua pai o
te wairua kua tupu.
Ehara i te hahi kotahi te hahi e whiwhi
ana, e ngari e uru katoa ona nga hahi po-
no ki roto. Te Perehipetiriana, Te We-
teriana, te Ingarangi, e mahi tahi ana, e
huihui tahi ana ki nga huihui nui. Otira,
kahore he meatanga he Ingarangi tetahi,
Le Weteriana tetahi he aha ranei tetahi.
heoi ano ra he tamariki katoa na te Atua,
he turanga kotahi ko te Karaiti, mea ana
ratou ko tona ingoa anake kia nui, ko ta-
na mahi kia puta, ko tona ripeka ki a ara
ki runga hei tirohanga, hei oranga mo
nga tangata katoa. Ka mahi te wairua
tapu! Te wairua o te aroha, o te kota-
hitanga, taka ana ia ki runga ki nga hahi,
inamata kua kotahi te whakaaro, kua ma-
hi tahi.
Kotahi le hahi kahore ano i uru ki
roto,, ko to Pikopo he tokomaha nga
Pikopo kei taua whenua. Kua whiwhi
etahi i te wairua. Ka whiwhi, kaiahi
ka kite i te he o te karakia pikopo ka
mahue, ka rere ki era atu hahi ki te rapu
tikanga e ora ai ratou. Na, ka nui te
riri o nga Minita pikopo —ka mea ratou,
tia hatana te mahi nei. e hara tenei i te
mahi a te Atua. I pera ta ratou kupu,
na ka mea tetahi tangata, me he mea, na
hatana kita rere ke nga hua, kua tupu he
kanga, he takaro, he haurangi, nei ra ho-
ki, he inoi, he pai kau nga hua. E hara
i a ia, e rangi na te Atua.
Kotahi le wahine pikopo i riri rawa i
roto i te paamu witi, e tapahi ana i te witi
me te korero ano ana hoa ki nga mahi
nui o le -wairua, ka mea taua tahae na,
ekore ahau e rongo ekore ahau e hinga,
ekore e kaha mai ki au, engari toku tinana
kia tukua kia tapahia ki te toronaihi, tena
ko toku wairua ekore e riro i tena
mahi. Akuanei ka paangia e te wairua
tapu i roto i te witi, hinga ana ki te whe-
nua, tangi ana ki te Atua, amohia ana ki
tona whare, e ona hoa inoi ai, na ka kitea
le aroha o te Karaiti ki te muru i ana hu-
hana, ki te whakahari hoki i tona ngakau,
heoi, ka mutu tana whakapono ki te
Pikopo.
Ka nui le riri o nga Pikopo me te mahi nei
a tahuri ana ki te patu i nga kai kauwhau,
akina ana ki te kohatu, ka kite i nga ta-
ngata e huihui ana ki te karakia ka hui-.
kui ano ratou ka haere ki te whawhai ki
nga tangata e mahi ana. He ahakoa, e
kore e mutu te mahi a te Atua, i pera nga
tangata he o mua, otiia i tupu haere te
mahi o te wairua. Kati ano mo tenei
marama.
HE KORERO TENEI MO TE KAWE-
NGA MAI O TE RONGO PAI E TE
MATENE KI NIU TIRENI.
No te tau 1764 i whanau ai tenei pononga
uaua o te Karaiti, a Te Matene, ne
Weteriana tona papa, tana mahi he pa-
rakimete. Ka tarewa ake te tamaiti ka
meatia e tana matua hei hoa mona ki te
mahi parakimete. Kahore ia i pai ki
tenei mahi, tana i pai ai ko te mahi mi-
nita. Na kua kawea ia e tetahi minita ki
tetahi Komiti o te Hahi o Ingarangi, a,
nga rea ana o ratou ki te kareti, na ratou
ano nga utu i noho ai ia ki reira. I te
mea kahore ano ia i whakaritea hei minita
ka tae mai te pukapuka o te Kawanatanga
kia haere ia ki Poihakena ki te kauwhau
ki nga herehere! reira. Kihai ia i hohoro
te whakaae. Heoi, tohe tonu te Kawana- ;
tanga. Na, ka whakaae I muri iho i
tona whakaritenga hei minita mo reira, ;
ka haere ia ki Hull kia eke ai ia i reira
ki runga ki te kaipuke kawe herehere. I
a ia i reira ka kauwhau ia i roto i nga
whare karakia. I tetahi Ratapu e haere
ana ia ki te purupiti ki te kauwhau, na,
ka rangona te pu o te kaipuke hei tohu
kia haere ia, a haere tahi ana ratou ko te
whakaminenga katoa ki te poti. Na, ka i
whakapai ia i a ratou ; ko ratou hoki i
whakahoki inoi mai mona. Tana taenga
ki Poihakena, kotahi anake te minita o
reira, kihai ano hoki i taro kua hoki tera
ki Ingarani, ko Te Matene anake i mahue
hei minita mo taua wahi, He nui rawa
ano hoki te kino o taua wahi. Mea tonu
nga tangata i riria e ia mo a ratou he, ki
te kohuru i a ia. Te takanga o nga tau
14, ka hoki ia ki Ingarangi. J a ia i reira
ka tohe ia ki te Komiti kia ngarea mai he
mihinare ki Nia Tireni. Kua kite hoki
ia i te Maori i Poihakene, a puta ana tana
aroha ki a ratou. He nui tona aroha me
taua atawhai ki te Maori; i etahi wa e 30
o ratou e noho ana ki tana whare. Ko
Tahiti ano hoki tetahi wahi S nui ai tona
whakaaro. E rua ona tau i Ingarangi, na
ka hoki mai ia ki tana mahi ratou tahi ko
nga minita tokotoru me nga kai whakaako
kura tokotoru.
! homai mo tenei motu e te Komiti a
Te Hooro raua ko Te Kingi. I wha-
kaaroa ano hoki e te Atua he mea e nga- |
wari ai te tukunga mai o nga mihinare ki I
konei. I runga i te kaipuke i rere mai
ai, i kite ia i tetahi heramana, he mangu I
tona kiri, he nui hoki tona male, tona ;
ngoikore, ona kakahu he mea pukarukaru i
kau. Ko Ruatara tenei tangata, he ra-
ngatira no Ngapuhi. E toru ona rerenga
i runga i nga kaipuke hopu tohora, he
nui le kino o nga kapene ki a ia, i mami-
ngatia ia e ratou, kahore hoki i utua tana
mahi. I waiho ia i tetahi wa e te kaipuke
ki Poihakene, kore rawa Ue moni, kore
rawa he hoa mona. He wa ano i waiho
ia me etahi ata heramana hei hoa mona
ki Norfolk Island, ki te patu mimiha. E
toru o ratou marama i reira, kore noa iho
a ratou kai, ko etahi hoki o ona hoa i
mate i te kore kai. T te haerenga o te
kaipuke ki Ingarangi, i haere ano ia, he
hiahia nona kia kite i te whenua nona nei
nga kaipuke maha, kia kite hoki i te
Kingi. Na te kapene ia i maminga mana
ia e kawe ki te Kingi Puta ana te aroha
o Te Matene ki a ia, atawhaitia ana ia e
ia, a ora ana. To ratou taenga ki Poiha-
kene ka kawea ia e Te Matene ki tona
whare, a e ono ana marama ki reira, e
ako ana ki te ngaki whenua. Muri iho i
rere ia i runga i te kaipuke e rere ana ki
Pei Whairangi. Otiia i mamingatia ano
ia, waihotia ana ki Norfolk Island. Na
tetahi atu kaipuke ia i whakahoki ki Poi-
hakene. Kahore i roa tana noho ki reira
i te nui o tana hiahia kia kite ano i tona
iwi, a rere ana ano i rung» i te kaipuke;
a koa ana tona ngakau i tona taenga ki
tona iwi. I mauria atu hoki e ia he witi
hei whakato mana. Te tupunga o te witi
ka whakaaturia atu e ia ki a ratou, ko tena
te mea e hanga ai te taro me te pihiketi,
kihai ratou i whakapono, hutia ake te
witi, hua noa ratou kei te take te taro e
tupu ana. Te patunga o te witi, pouri
ana tona ngakau i te kore mira hei huri, a
whakamatauria ana e ia ki te mira kawhi,
kahore tera i pai, kataki ia ka kataina
nuitia e ratou.
KO PITA, KO HIU KARAITI RANEI?
"Ko koe a Pita, a ka hanga e ahau
taku hahi ki runga ki tenei kamaka." —
Matiu 16 28.
Tena, ki tehea kamaka? kowai koia te
kamaka ? K ki aua te Pikopo ko Pita te
Na, ki te mea ko Pita, tera ranei ia e
riri ki a le Karaiti, kia kaua te Karaiti e
mate? Tirohia tana kupu. "Aue! engari
te atawhai i a koe e te Ariki, kauaka
ra tenei, e pa ki a koe."—(rarangi 22.)
Na, ki to mea ko Pita te kamaka nei,
ka pera ranei te kupu o te Karaiti mona,
" Haere ki muri i a au e Hatana?"—(ra-
rangi 23.) He Hatana koia te tunga o te
hahi o te Atua ?
Na, ki te mea ko Pita te kamaka, he
aha ranei ia i tahuri ai ki le whakakahore
i tana Ariki me te oati ano, me te kanga
hoki ? II i tunga pono koia mo te hahi o
te Atua to tangata taka?
Kahore, kahore, ehara a Pita, engari
ko te Karaiti—ina hoki tana kupu—kihai
i pera ? " Ko koe a Pita,a ka hanga e ahau
taku hahi ki runga ki tena kamaka,"—
Erangi, "Ko koe a Pita,"—"he kamaka'"
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE HAEATA.
(ko te whakamaoritanga tenei o tona
ingoa)—"a ka hanga e ahau taku hahi ki
runga ki tenei kamaka."
Ehara a Pita, engari ko te Karaiti. Ina
hoki ta Paora.—" Ekore hoki tetahi e
ahei te whakatakoto i tetahi tunga ke atu
i tera kua oti te whakatakoto, ara, i a Ihu
Karaiti." — 1 Kori. 5. 11.
Ehara a Pita, kei aia ano te korero,—
'' Ka hanga hoki koutou ano he kohatu
ora hei whare whakawairua —he mea e
manakohia ana e te Atua i runga i a Ihu
Karaiti." Mo reira tera wahi o te Karai-
piture,—" Na, ka whakatakotoria e ahau
ki Hiona te tino kamaka o te kokonga."
i Pita 2. 5, 6.
Kei ta Pita ranei te tika, kei ta Pikopo
ranei ? E mea ano matou, kei ta Pita te
tika.
Koia tenei, koia tenei, o te whanau, ko
te Karaiti, ko te Karaiti anake te kamaka,
te tunga pai, te tunga ora mo to tatou
whare; "Hemea whiriwhiri" hoki ia,
" he moa utu nui, ko te tangata e whaka-
pono ana ki a ia ekore e whakama." Tena
ko te tangata e hanga ana i tona whare i
runga i a Pita, tangata nei ano, rite tahi
raua, ka pehea? E tu anu tera S runga i
te onepu—e hinga ano hoki i te hau, "he
rahi ano hoki tona hinganga.
TE TANGATA I MATE I A IA ONA
HOA NOHO TATA.
Kua mohio nga hoa o Himeona Kirini,
kaore ano ia i hamene i te tangata,
kaore ia e kitekitea ki nga whare
whakawa, he ahakoa, ki ona ratou ekore
e roa kua tae ia ki reira, ki atu ana ratou
ki a ia, ko tona hoa noho tata ka tohe
tona ki te ngangare, ahakoa kore noa e
pai atu nga tangata ki te ngangare tohe
tonu, ka ki ratou e rite ana ia ki a Hone
Kiripana (ara ki a te " Korohiko"), "Ki
te kore rawa he tangata o te ao hei nga
ngaretanga mana, ka tahuri a Kiripana
ki a Hone, a Hone ki a Kiripana."
Ka ki a Himeona. "He pena te ahua o
te tangata nei, ne ? ki te whakamatautau i
mai ia ki a au e kore e taro ka mate ia i i
a au." i
Tera ano kei nga kaainga katoa etahi I
tangata, ko ta ratou pai ho whakatupu-
tupu ngangare, he hunga kawekawe i
korero. A kihai i roa kua kawea te kupu
a Himeona Kirini ki a Reupena Paraki, i
Te ohonga ake a Reupena, " Ka wha- [
tamate ia i a au, ne? Heoi ano te kupu;
engari, ko nga ngutu, kopi ana, piri aua, i
mehemea nei e pehea ana ranei, akuanei,
wehi noa iho tana kuri, whakanununui
atu ana. I taua po ano tukua ana e
Reupena tana hoiho ki waho haere ai, he
mea hoki kia tae atu ai ki te kai i nga
mara a Himeona. Te kitenga a Hohepa
Mete, e haere ana i waho, tukua iho ana
nga rakau (o te ara kaata) o te mara witi
I a Reupena ano, te haerenga atu o le
hoiho ra ki roto, ehara! kai ana i tana
nei hakari; Katahi te kainga i ora ai ia o
nga tau ka maha.
Me i taea te hamene tana hoiho, ka
ora te ngahau o Reupena Paraki; nei ra,
patua kautia ana.
Tana mahi o muri iho, ho pupuhi i le
heihei tourawhi a Mere Kirini. He pai
rawa nga huruhuru o taua manu, to take
i puhia ai, i tu ia i runga i te taiepa ko-
hatu wehewehe o nga paamu o Reupena
raua ko Himeona,
ki to Reupena, ,
he koa no toua nei ngakau
Ka ki a Himeona, o pouri ana ia, no te
mea he ahuarekatanga na tana wahine,
naana tamariki
koa, he mea noa. Kua whakaaro noa
ake ia ki te hanga taiepa teitei mo ana
manu, kei raruraru ona hoa noho tata i
a ratou, na, he whakamahara tenei ki a
ia kia hohoro te hanga. Ka hanga e ia
he whare mahana hei moenga mo ratou i
i te po ; ka hoatu he kirikiri, he ooti (oats ,
ka nui he wahi hei haereeretanga mo ra-
tou, hei tangihanga, a ekore e tata kite he.
Otira. he tohe puruhi te tohe o Reupena
Paraki ki le kimi lake ngangare, me i
pera te tohe, he tohe ki tetahi mahi pai,
nui atu te pai, te nui o taua mahi mo te
tangata. Na, he rakau pea tana, totoro
ana tetahi o nga manga ki te taha ki ta
| Himeona Kirini kaari. Na, he hua rawa
| taua manga. Akuanei, e whiowhio haere
ana a Hori Kirini, te tamaiti Ui a Hime-
ona. te taenga atu ki taua manga kua
taka iho tetahi o nga pea ki te kauria tona
mutua, tangohia ake una e ia. Pa kau i
atu tona ringa kua rongo ia ki tetahi mea i
e pa iho aua ki tona kaki, me he wero- |
hanga nei na le mataa. Kaore; ko te
wepu a Reupene Paraki ! e whakamomo-
ka mai aua ia i tua i Le taiepa, rupahu noa
iho ana, te tino wehinga o le tamaiti ra,
rere una ki roto ki le whare. Otira, tinga
kau ana a Reupena, hane noa iho. Wha-
kamarietia ana te tamaiti e tona whaea,
kiia atu una kia kaua ano e whakatata atu
ki te taha o te rakau pea, mutu ake i reira
ano te korero mo iaua men.
Na, weriweri kaha aua a Reupena i te
mau tonu mai o te pai o Himeona ma.
Engari te utu mai o te kino mo te kino,
mohio rawa ia ki tera, tena ko tenei tika-
nga whakamanawanui tonu, he pehea ra,
he pehea ra, kaore ia e mohio. Ka wha-
kaaro ia he whakahawea pea kia ia. Na
ka
Himeona, nui atu i tona kino ki era am
tangata katoa, no te mea ka whakahengia
tona ahua kino e te ahua pai o Himeona,
a kore noa iho he putanga mo tetahi
whakapai mana ki a ia. Ka ongaonga ia
i te tirohanga atu ki te pai, ki te koa o
nga mea katoa o te kainga o Himeona, ki
te alma kino, mokemoke o tona kainga.
Ka tutaki a raua kaata ko Himeona i te
huarahi, mehemea nei ki tana titiro atu
e oioi mai ana te pane o te hoiho a Hime-
ona ki tana hoiho kino.
Ka ki a Reupena, whakatupuria e
Himeona nga putiputi ki runga i tona
whare, he mea kia whakama ai tona whare
pakira. Otira,
e kuare, e whakapirau i nga papa o tona
whare ki te pera. Heoi, korero kau ana
ia, tinga
ana te kuwao kau, kaore hoki tetahi o
ratou i mohio tera te whakahaweatia mai
ru ratou e Reupena Paraki.
Te kuri ano hoki a Himeona, ko Tauka,
kahore he mauahara o tona nei ngakau,
he ahakoa i whaiwhai ano ia i nga kuihi
a Reupena i
Reupena ki a Himeona i te aonga ake o te
kuri, ka hamenetia ia. Ki marire atu
ana a Himeona
kau mai a Reupena i nga ra katoa kia
(Tenei ake nga korero.)
TE HAHI I MURI I A TE KARAITI
i
Kahore he whare karakia o nga Ka-
raitiana i te takiwa 5 timataia ai te kau-
whau o te Rongo Pai. Huihui ai ratou
ki nga ana, ki nga ngahere, ki nga whare
maori, ki to tahatai,
ka timataia te hanga whare karakia. To
ratou ra hei huihuinga ko te Ra o te Ariki
— Ihu i te mate,—a
waiho iho tenei ra hei ra hapati. Te tino
Hapati
Hatarei. Ta ratou mea nui rawa ko te
inoi, ko te noho puku i te kai. Otiia i
Karaitiana
Justin
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE HAEATA.
matou mahi; na te Karaiti hoki te tikanga.
E inoi ana matou mo o matou hoa riri, e
korero pai ana ki te hunga e kino noa
mai ana, me te kukume ano i a ratou ki
runga ki nga tikanga pai o te Karaiti, kia
riro ai i a ratou te kororia me te haringa
e tumanakohia atu nei e matou.
NGA RITENGA O TE KOHIKOHI.
He tokomaha nga tangata whakapono i
roto i nga Nikero, ara, i te iwi mangu o
Weta Inia (West Indies). Ka nui ta ratou
kaha ki te kohikohi moni mo te Rongo
Pai. He maharatanga no ratou, na te
Rongo Pai ratou i rangatira ai. I mua hoki
he taurekareka taua iwi.
I roto i te huihuinga o etahi tangata no
taua iwi i whakaritea etahi ture mo te
kohikohinga. E toru nga ture i whaka-
rite e ratou. Te tuatahi me kohikohi
nga tangata katoa. Te tuarua me kohi-
kohi ia tangata ia tangata ki te ritenga o
tana taonga o tana taonga. Te tuatoru
kia marama te kohikohinga. Kei hoatu
pouri.
Kua whakaaetia enei ture e taua wha-
kaminenga, na, ka noho te hunga ki raro,
me ta ratou kai tuhituhi i nga ingoa o nga
tangata kohikohi. Na, ka whakatika
tetahi, ka hoatu i tana moni ki te ritenga
o te nuinga o tona taonga me te ahua
marama ano. Ka mutu, kua tu tetahi
atu, mahi ana i runga ano i aua ture. He
tokomaha ratou i mahi pera. Akuanei te
whakatikanga o tetahi kaumatua, he ta-
ngata whai taonga ia, me tana hoatutanga
i to moni iti. Ka ki mai te kai tuhituhi
ki a ia, Tangohia atu tou moni, kahore
hoki i rite tau homaitanga ki te ture tua
rua. Tangohia atu ana e taua kaumatua
tana moni, noho whakama ana, noho riri
HE KARAKIA WAIATA MO TE KAI
L.M.
Me whangai ma toa nei, e Pa,
Ki enei mo te tinana;
Me whakaora i konei,
I Pararaiha ra ano.
HE WHAKAWHETAINGA MO TE KAI.
L.M.
Ka whakapai mo tenei kai,
Ka tino whakapai, e Pa,
Mo to aroha nui, mo
Nga toto o te Ariki.
He mana kia homai nei
Ekoe, mo nga wairua,
I runga i te rangi ra,
Te taro o te oranga.
E hoa e Te Patara,—
Tenei taku kupu ki a koe.
Ekore koe e pai kia whakaritea tetahi
wahi o to pukapuka Haeata hei pukapuka
kura? Ki toku whakaaro he pukapuka
pai Te Haeata e whakaatu ana i te tikanga
pai o te Atua ki nga tangata Maori. Ka
pai te korero o to pukapuka. Otira kia
atawai koe ki nga tangata e noho kuware
ana, e noho ana i nga wahi mohoao, ka-
hore he kai-whakaako kura i o ratou
kaainga, kahore hoki be pukapuka hei |
whakaoko ma ratou i u ratou ano. Ki te
mea ka mangere te Pakeha i tona itinga,
tera ano nga pukapuka hei arataki i a ia
i runga ki te mohiotanga. Ahakoa kahore
he kura mona, kahore ranei ona taima mo
te kura, ki te ngaki whenua ki te mahi
taonga ranei, ahakoa ra mana e kimi i te
mohiotanga i roto i enei pukapuka i roto
i tona whare ranei, i runga i tona kaipuke
ranei, i te taima e watea ai ia. Otira
kei hea te pukapuka penei mo nga tangata
Maori e noho ana i nga wahi mamao, i
nga kura e raruraru ana ranei i te ngaki?
E hoa, mau e aroha ki a ratou, mau e
whakahera i te huanui o te mohiotanga
ki a ratou. Whakaritea tetahi wahi o to
Haeata hei pukapuka kura ma ratou, hei
whakaako i a ratou ki te wika, ki te reo
Pakeha, ki te korero ano hoki mo nga i
tupuna o nga tini Iwi o te ao—History —
ki te ritenga hoki o te ao e noho nei tatou
—Geography. Ko nga pukapuka mo enei
mea me apiti e koe ki nga pukapuka pai
o te Hahi e taia ana e koe, me era atu
korero pai o tau Haeata. Kei mea koe
ekore e rahi tau Haeata mo enei moa. E
hoa kia iti te upoko mo te kura, otira kia
taia tonutia ia Haeata ia Haeata a pau
ake te korero i nga mea e marama ai te
ngakau o te kuware. Kei nga tangata
Maori hoki te tikanga kia rahi ai tau Hae-
ata, ka hokona e te tokomaha, ma reira
pea e taea ai e koe te whakanui. Heoi
ano. i
Naku,
Na HOA .WHAKAPONO.
i
I ARITHMETIC.
HE PUKAPUKA WIKA.
I.
TEPERA.1.—Numeration. Kia mohio te
tamaiti ki te korero i nga Wika
i Takitahi
2 Nga tekau
5 Nga rau
1 Nga mano Takitahi
2 Nga tekau mano
o Nga rau manu
1 Miriona
i 2 Naga tekau
i o Nga rau Miriona
I 1 Nga mano
I 2 Nga tekau mano
| o Nga rau mano J
Kia korerotia maoritia enei wika.
Mangere, Tihema 19, 1859.
No te tahi o nga ra o Tihema ka oti te
whare karakia ki Mangere. He whare
kowhatu tenei whare. Tona roa a waho
e ono tekau putu (CO), tona nui 26 o waho.
Tae noa ki te tahuhu tona teitei 27 putu.
He wakaatu tenei ki nga hoa aroha o tenei
motu o Niu Tirene, he nui hoki tenei
mahi, he whare kohatu. Huri ana te
mahunga ka oti, ahakoa taimaha nga mea
ki waho, e taea ano ; tena ko te taimaha
ki te ngakau ekore e taea e te tangata,
engari ma te Wairua Tapu ka mama to
no taimaha.
Kei te tahi o nga ra o Hanueri taia ai
te kawa otenei whare tauhou. Ehara i te
whare a nga tupuna, he whare hou, he
whare kohatu. Heoi ano.
Na TAMATI NGAPORA.
Ki a Te Patara.
HE KAI HURI PARAOA.
TETAHl tangata e tino matau ana ki
tenei mahi, e hiahia ana ki tetahi
wahi e mahi pera ai ia, a te timatanga o
Hanuare. E matau ana hoki ki te mahi
Kohatu-mira.
Me penei te tuhituhi ki o ia—X.Y.Z.
Post Office, Auckland.
Tihema 20, 1859.
AUCKLAND:—Printed by W. C. WILSON, at
the " New Zealander" Printing Office, Shortland
Street.