Te Haeata
TE UTU MO TE TAU
KOTAHI 2s. 6d.

"Tatou ka haere i to Ihowa Maramatanga."

TE UTU MO TE PUKA-PUKA KOTAHI 3d.

VOL 1. AKARANA, APEREIRA 1, 1859. No.1.

MARAMATAKA MO APEREIRA.

Hei e 3 o nga ra Kowiti ai te Marama,
Hei to 17 o nga ra Hua ai te Marama.

1 Parairei
2 Hatarei        
3 Ra Tapu  Hoami 21, Mo to Aia, Kenehi 43,
           Mo to Ahiahi, Kenehi 45, Hep. 5
4 Manei
5 Turei
6 Wenerei
7 Tarei
8 Parairei
9 Hatarei
10 Ra Tapu   Ekoruhe 3. Nga Mahi 7.
             Ekoruhe 5. Hiperu 12.
11 Manei
12 Turei
13 Wenerei
14 Tarei
15 Parairei
16 Hatarei
17 Ra Tapu    Ekoruhe 9. Matiu 26.
              Ekoruhe 10. Hiperu 5.
18 Manei
19 Turei
20 Wenerei
21 Tarei
22 Parairei  Ko te Parairei ai.
23 Hatarei
24 Ra Tapu   Te aranga mai o te Karaiti
             Ekoruhe 12  Rom. 6
25 Manei
26 Turei
27 Wenerei
28 Tarei
29 Parairei
30 Hatarei

E taia ana Te Haeata i te tahi o nga ra
o nga marama katoa.
Te utu  mo tenei niupepa kia rua hereni
mo te  Tau; te kau ma rua nga niupepa e
taia i te tau kotahi.
Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou
whakaaro ki tenei niupepa, me tuhituhi a ratou
pukapuka ki te Kai-Tuhi o Te Haeata, ara ki a
Te Patara, kei Onehunga.  Ko  te tangata
e hiahia ana  kia taia tona panuitanga ki
te Haeata nei, me kawe i tana pukapuka kia
Te  Wirihana ki te Whare  Perehi o "The
New  Zealander," ma Te Wirihana e whaka-
rite utu mo te panuitanga ka taia. 

TE HAEATA 
AKARANA, APEREIRA 1, 1859.


TENA ra koutou e nga tangata Maori. He
korero ta tenei Tauhou ki a koutou.
Whakarongo mai ra. Kei rapurapu koutou 
ki te take o tenei Niupepa, engari
whakahokia mai ta koutou mihi, ta te
mea he aroha te take o tenei pukapuka
hou, he ritenga pai tona, he ritenga ako 
hoki. A, ki te ki ma tetahi, "nohea
tenei pukapuka, na mwai i mea kia taia, he
aha ranei tona tikanga?" E tika ana, me 
korero atu.
 Na te komiti o nga Minita o te Hahi
Weteriana i mea kia taia tenie pukapuka,
hei kawe korero pai ki nga tangata e hiahia
ana ki te matauranga.
 Tona tikanga, hei pa nui i nga he o nga
iwi, hei riri i nga mahi katoa e tika ke ana
i te ture, hei whakapuaki i nga wahi ngoikore
o nga Hahi. E ki, "hei aha nga he
i korerotia ai? Engari nga mahi pai, aua
te rongo kino o whakaputaia." Huatu,
me pa nui ano nga he, hei whakaoho i te
ngakau o te tangata mahi he, hei whaka-tupato
hoki i te tokomaha.
 Tona tikanga to te pukapuka nei, hei
whakapuaki i nga mahi pai a nga iwi e
tohe ana ki te pai, kia rongo te tokomaha.
He ahakoa mo tenei ao ranei mo tera ranei,
mo te tinana ranei mo te wairra ranei,
ka tuhia nga ritenga pai a nga iwi e whakatupu
rangatira ana i a ratou ano.
 Tona tikanga niu o Te Haeata nei, hei
korero i nga peheatanga o nga Hahi, kia
kitea hoki te kakenga o nga Hahi, kia
kitea hoki to kakenga haeratanga ranei,
to hokinga iho ranei o nga mahi. Engari
tenei, me waiho rahi he wahi mo tenai, ko
te mea nui rawa hoki tenei.

"Me tuku ta Pirikohoi
Ka purutia ta Maruhouaka."

Na, ki te whakaaro o te tokomaha kei te
moe nga Hahi, kahore ano i ara noa, koia
matou i mea ai me whakaoho i nga hipi kei
haehaea putia e te wuruwhi. Ki ta matou
titiro, e ururuatia ana nga purapura pai e
mga tataramoa, te tupu nga mahi o te Atua.
No konei i mea ai matou me ako, me korero,
"Kia rungia nga oiaota kia tapu whakaritorito
te harakeke." Na, ka kitea nga
hua pai, ka rongo ranei ki te wahi e whakatupuria
ana ka tuhituhia, hei whakahari 
i te hunga pai, hei whakakaha i te tokomaha.
Ma nga Minita me nga tangata
hoki e tuhituhi mai a ratou e kite ai i roto
i nga Hahi. Kaua hoki te rama e huna
i raro i te puhera. Engari me whakatu
ki runga ki te turanga a ka tiaho ki nga
tangata katoa i roto i te whare.
  Na, ka tuhituhi ano hoki i etahi ritenga
o te Pakeha, ara i ana ritenga i rangatira
ai te tangata, he matakitakinga mo te
Maori hei tauira hoki. He nui ana te matou
hiahia kia whaia tonutia nga ritenga pai
a te Pakeha o te tangata Maori, kia rangatira 
tahi hoki.
  Ko tetahi he whakaritenga karaipiture,
otira ekore hoki e taea te korero, nga
mahi katoa o tenei Niupepa.
 "Tenei te Haeata
  Hapai ana mai
  Te tara ki Akarana"
ma koutou e whai ki nga putanga mai.
Ka taka he marama ma puta, hei kawe korero
pai ti nga kainga katoa e whai ana
i tona putanga. Ka mea pea etahi "e
witi pono ranei tenei haeata?" Waiho,
me titiro, me whakaaro, ekore matou e
whakapehapeha ki ta matou mahi nei,
otira, ekore hoki matou e taka, engari "ko
ta matou ra i kite ai ka kauwhautia atu
nei kia koutou."
  Heoi pea nga kupu timatanga o tenei
Tauhou. Ka pai ranei koutou ki a ia, ka
kino ranei, ma, ka pai koutou ka karanga
hoki. "Taute mai e te manuhiri. Nau 
mai ra" ki te kainga, ka pai ano, maiahi ka
peke atu ki a koutou me ana korero pai 
ano. Tena, ka kino koutou; ka noho puku,
ekore e mihi mai, iaa, ka haere tonu
i tona hiarahi, ka noho is ki nga tangata
e pai ana ki tana whakaakoranga.
  He aha koa, itit ana tenei nuipepa i
tona timatanga, kei whakahawea e te
po e te haeata ekore e tino nui te maramatanga.
Otiia, ka "neke tonu ake
tona maramatanga a taea noatia te tipo
ra. Waihoki tenei ake pea, ka peke ake
tenei Haeata. Tena kia a koutou te 
whakaaro; ki te pai ng tangata ki tenei
pukapuka, ka tokomaha ki te tange, kia
  

                                    TE HAEATA.
ai he ritenga mo te kai ia, na, i  reira
me  whakanui, kia maha atu ana korero.
         "Maru  kai atu, -
        Maru kai mai
        Ka Ngohengohe."

"KIA HOROI HOKI RATOU I O RA-
TOU KAKAHU"  EKORUHE  XIX., 10.

  Ko  tetahi o nga he o te tangaia Maori
koia tenei he mangere  ki te horoi i to-
na tinana, i ona kakahu hoki. He he
nui tenei; he mea whakamate. Ko  te-
tahi o nga take tenei e iti haere ana nga
tangata o tenei motu. Koia ahau ka mea
nei titiro ki te kupu timatanga o tenei
korero.
   Na te Atua tenei kupu, ki tana pono-
nga ki a Mohi, mo nga tamariki o Iharai-
ra.  Kua tae atu ratou ki Maunga Hinai,
ki te wahi i whakaritea kia homai i nga
ture tapu o te Atua ki  a ratou ki reira.
Otiia, kahore te Atua i pai ki te korero i
ana ture ki a ratou i te mea e paru ana o
ratou  kakahu.  Engari  kia oti o ratou
kakahu  te horoi katahi ka korerotia nuitia
nga  ture kotahi nei tekau ki a ratou. No
konei e matau ana tatou kahore te Atua
i pai kia paru te tangata.
  He tohu mo te harakore o te tangata te
mea  pokekore. I homai e te Atua ona ture
hei whakakahore i te kino. Ko te wai he
 mea horoi i nga kakahu, ko nga ture o te
Atua  he mea horoi i te ngakau o te tan-
 gata. I whakaakona nga tamariki o Iha-
 raira ki tenei tikanga o te ture i a ratou
 e horoi ana i o ratou kakaha ki raro iho
 i Maunga Hinai.
   I roto i a tatou korero e waiho ana ta-
tou i te ma hei whakaritenga mo te pai,
me te paru hei whakaritenga mo te kino.
 E rite ana ki tenei ta Rawiri e mea ana.
 " Horoia rawatia taku kino; kia ma hoki
toku  nara."  Me  ta te Karaiti hoki, "E
 hari ana te hunga ngakau ma; e kite ho
 ki ratou i te Atua." E Hoa ma, me he
 mea e pai ana kia ma te wairua, e pai ana
 koia kia paru te tinana?
   Ko te tinana te hoa noho tata o te wai-
 rua. E noho  tahi ana raua, e haere tahi
 ana, e mahi tahi ana, e moe tahi ana,
 koia ahau e whakaaro nei, me ka paru te
 tinana, ka paru ano tona hoa noho tata,
 ara te wairua.
   Ko te tinana te whare o te wairua. Ki
 ta koutou whakaaro e pai ranei te tangata
 ma ki te whare e paru ana. Ekore e pai.
 E mohio ana tatou me he mea ka noho te
 tangata kakahu ma "ki roto i te whare pa-
 ru, ka paru ano ona kakahu. Waihoki me
 ka noho te wairua kua oti te horoi ki te
 kupu o te Atua ki roto i te tinana kahore
 i pai ki te horoi ka kore pea te pai o taua
 tangata.
   He maha nga kupu karaipiture mo te
 ma. Me  whakapuaki pea ahau i etahi.
Tera te tuatahi kei Ekoruhe xxx. 20. " Ka
 haere ratou ki roto ki te tapenakara o te
whakaminenga, me  horoi ratou ki te wai i
kei mate."  He  korero tenei mo nga to-
hunga  karakia. Ma  te tangata Maori e
titiro ki tenei kupu. Aua ia e tomo ki
roto ki te whare o te Atua me nga kakahu
paru.  Erangi kia ma nga kakahu me te
tinana.  He tohunga karakia hoki te hu-
nga whakapono, me ta Hoani e mea ana
kei te Whakakitenga 1.6. " A meinga ana
tatou e ia hei kingi hei tohunga karakia
ki te Atau, ara ki tona Matua'
  Mo  taua mea ano hoki tenei kupu a te
Kai Kauwhau ix. 8. "I ngu wa katoa kia
ma ou kakahu, kaua hoki e whakakahore-
tia te hinu mo to upoko " Tenei ano te-
tahi ua Te Karaiti. "Otira ka noho puku
koe kaukauria tou upoko, horoia hoki tou
kanohi."  Na Paora tetahi kei nga Hiperu
x. 22. " Kia whakatata atu tatou ....
he mea  horoi ano hoki te tinana ki te
wai marama."
  Me ata titiro tatou ki nga kupu nui mo
te ma kei te Whakakitenga. 1 roto i nga
tirohanga a Hoani ki nga kororia o te ra-
ngi ko tetahi mea i kitea tonutia e ia koia
tenei he kakahu ma. Whakakitenga  III.
4. "Ae  haereere tahi ratou me ahau i nga
kakahu ma, mo  te mea e pai ana ratou".
iv. 4. "A i kite ahau i runga i nga torona 
erua tekau ma wha nga kaumatua e noho 
ana, he mea whakakakahu ki nga kakahu
ma."  vi. 11. "A i hoatu ano he kakahu
ma ki  tenei ki tenei o ratou." vii. 9. "E
tu ana i mua i te torona i mua hoki i te
Reme, he mea whakakakahu ki nga kaka-
hu ma."  vii. 14. "Kua horoi hoki ratou
i o ratou kakahu, kua ma ano hoki o ra-
tou kakahu i nga toto o te Reme." xix.
8. '* A i tukua ki a ia kia whakakakahu-
ria ki te rinena ma, ki te rinena kanapa; '
na, te rinena ra te tika a te hunga tapu." 
  E  hoa ma, e penei ana toku whakaaro, 
me kore koutou e pai ki nga kakahu ma 1
me ka noho tonu koutou me o koutou ta- 
mariki i roto i te paru, kahore he reka o
enei karaipiture ki a koutou. Me  kore
koutou e hiahia ki nga kakahu ma o tenei
whenua  ekore pea koutou e minamina ki
aua kakahu ma o te rangi. Me ka ma-
ngare koutou ki te horoi i o koutou tinana
ki te wai, ka mangere hoki koutou ki te
horoi i o koutou ngakau ki nga toto o te
Tamaiti o te Atua. Koia ahau ka mea,
kia whakamahia tahitia te wairua raua ko
te tinana ki ienei mahi nui, ki tenei mahi
whakaora.  Ko  te wai mo te tinana, ko
nga  toto o te Karaiti mo te wairua, kia
ora tahi ai raua.
   (Tera ano te mutunga o tenei korero.)


TE  HUIHUINGA NUI  O NGA MINITA
          WETERIANA.
   I te 20 o nga ra o Hanuere i ienei tau
1859, i huihuia ai nga Minita Weteriana
ki Hiteni ki to ratou Komiti nui.
  Hokowha  nga Minitai i huihui ai ki taua
komiti. No Hiteni, no Wikitoria, no Ata-
reire, no Hopataone, no Niu Tirene, no
Tongatapu, no Whiti aua Minita, ko nga
kaumatua hoki o nga Hahi o aua whenua.
Ko  te Patara te Minita i haere atu i Niu
Tirene hei korero i nga tikanga o nga Hahi
Weteriana  o tenei motu. Ko  Hamiora
Ngaropi tona hoa.
  Ka toru nga wiki i noho ai taua komiti
korero ana i nga mahi o nga Hahi, wha-
karite ana i nga mahi katoa mo tenei tau,
whakaminita  ana i etahi taitamariki hei
Minita, huihui ana i nga moni i kohikohia
e nga Hahi, hei kawe i te Rongo Pai ki
nga tangata e noho ana i roto i te pouri-
tanga, me era atu mahi, ma wai e korero
i te tini hoki. I tauia hoki te tokomaha
o nga tangata i roto i nga Hahi Weteriana
o aua whenua.  Koia enei: —
  Kei Hitene   .   .   .   .  5 08
   "   Wikitoria    .    .   .   3937
   "  Atareire ....            2477
   "   Weta Otareria      .   .      74
   *' Hopataone   .   .   .   845
   "  Niu Tirene   .   .  .   2658
   * Tonga Tapu  .  .   .  6646
   "  Whiti    ....            8343

                            28,138
  I te tau 1857 . .   .   . 25,453

    Te  nuinga haeretanga  i
      1858   .  .   .   .  2,685
Me apiti ki ena, ko nga akonga e huihui
kau ana kiano i kai noa i te hapa tapu,
5000, (e rima mano.)
  Ko te whenua i tino kaha ai te whaka-
pono  ko  Whiti, ka nui te tuhuritanga
o nga tangaia o tera wahi ki Te Atua, e
huri nui ana hoki ki te karakia.
  Ko nga kohikohinga moni hei kawe i te
Rongo  Pai ki nga tangata karakia-kore,
hui katoa 9500. He hinu kokonaiti ta
nga tangata o Tonga Tapu ratou ko nga
tangata o Whiti, he mea mahi na ratou,
ka  tonoa ki Hitene, hokona ana  e te
Pakeha, ko te utu  £1700-  Ka nui te
whakamoemiti o nga Pakeha ki nga mahi
o nga tangata o Tonga Tapu, o Whiti ana.
I  iti te kohi-kohinga  i Niu  Tirene a
rapurapu, ana nga kaumatua ki te peheata-
nga o te whakapono o Niu Tirene, mea ana
he aroha  kore ki te Atua pea, i iti ai to ko-
nei, ki atu ana te Patara, moa ake nui ai
 ta te Maori, me korero, me ako, ma
koutou e te whanau e whakamana tana
kupu,  whakaputaia ta koutou aroha ki te
Atua, nana hoki te Rongo Pai i tono mai,
hei whakaora i a koutou.
   Ko nga Minita i whakaritea mo nga ma-
 hi i Niu Tirene, koia enei: —
Akarana.   Ko Te  Harini, ratou ko Te
           Mauarauhi, ko Te Ropiha.

                                 TE  HAEATA.
 Manukau. Ko  Te Patara, koTeKaramu,
           ko Hohepa Otene to raua hoa
           Maori.
 Hokianga, Waima.  Ko Te Rore.
 Kaipara, me Wairoa.  Ko Te Kitohe.
 Waingaroa, me Aotea.  Ko Te Warihi.
 Waipa.  Ko Te Uira, ko Hamiora Nga-
         ropi raua ko Wiremu  Patene
         ona boa.
* Kawhia. Ko Heneri.
 Taranaki. Mo nga Pakeha, Ko Te Pereha.
          Mo nga Maori, Ko Te Waitere.
 Mokau.  Ko Hone Eketone.
 Mangonui.  Ko Te Taneti.
 Po Niki.  Ko Te Pura,  ko Te Inihi, ko
         Te Wika.
 Wakatu. Ko Te Warena, ko Te Watakini.
 Whanganui.  Ko Te Kaka.
 Katapere. Ko  Te Atareta, ko Te Rauhi.
 Wharekauri.  Ko  Te Kote.

 NGA TIKANGA E ORA AI NGA  TA-
              MARIKI.
 E  HOA MA,  E NGA. TANGATA  O NUTIRENE,——
    He kupu taku ki a koutou mo a kou-
 tou tamariki. Ko a tatou tamariki hei
 noho i te ao i muri i a tatou. Ka haere
 nei tatou be ao ke he kainga ke.  Hei
 muri ka haere ake ano o tatou tamariki
 ki taua kainga ano; ka kite tatou i o ta-
 tou tamariki i reira, ka kite hoki ratou i
 a tatou. E tika ana ko  tatou ki mua,
 muri iho ko a tatou tamariki.        
   Otiia, ki taku titiro atu, kei te haere 
 nei o koutou tamariki. Ko nga tamariki
ka pahemo atu ki mua. Ko nga tamariki
 ka hohoro te paangia e te mate, ka rupeke
 atu nei etahi ki tera ao.  E  hara tenei
 i te mea tika. Keihea  koia he tangata 
 mo te ao nei? Ko nga tamariki ka ru- 
 peke, ko tatou hoki ko nga kaumatua ka
 riro,—keihea  koia he tangata mo  te ao i
 noi ? He tikanga be pea no nga matua i,
 tangohia ai nga tamariki e te Atua, kia 
 wawe te riro atu ki te kainga pai. Aku- 1
 anei ka tae atu nga matua ki tera ao, na, ';
 ka tahuri nga tamariki ka whakawa i a 
 ratou. Ko nga tamariki hei whakawa i 
 nga matua mo o ratou tikanga he ki o ra- 
 toa tamariki: ko nga tamariki hei noho 
 i te Rangatiratanga o te Atua; ko nga '
matua  ka panga ki te pouritanga i waho
 rawa.                             i
   Koia ahau ka mea ai me ata whakaaro
 tatou, me ata rapu he tikanga pai mo a
 tatou tamariki kia ora ai.             1
   Here,—tetahi tikanga pai mo nga ta-
 mariki, kei te Whaea. Kia pai te kai ma
 te whaea, ko te whaea hoki hei whangai
 i te tamaiti. Ka kai te whaea i te kai
 kino ka pa iho le kino o taua kai ki te
 tamaiti, na ka male roto ka whanau mate
 mai ranei.
   Tetahi, kei mate te whaea i nga mahi tai-
 maha.  Kua kite ahau i te wahine hapu e
 waha ana  i te riwai, i te wahie, i nga
 pikaunga taimaha. E aha ana nga tane
te tahuri ai ratou ki nga pikaunga taima-
ha?   E kore koutou e titiro ki nga pake-
ha?  Na. konga  mahi taimaha ma nga
tane, ko nga mahi mama ma nga wahine.
Kahore  he he o te mahi, e pai ana le
mahi;  e hara i le mea pai kia takoto ma-
ngere te wahine, otiia kia mama kia nga-
wani te mahi, kei male roto le tamaiti kei
whanau  mate mai ranei.
  Na,  ka whanau mai le tamaiti kia pai
he kakuhu mona; kia ngawari te kakahu,
kia mahana, kia ma.  Kahore le tangata
maori  i tupato ki ienei: e takai ana i le
tamaiti ki le kakahu kino, paru, moku,—
kino tonu iho, paru tonu iho, moku tonu
iho.   E takai ana i le tamaiti ki le parai-
kete  taratara.  E  ngari me  titiro ki te
pakeha me tana tupato ki ana tamariki,
ngawari tonu te kakahu mo ana tamariki,
pai tonu, ma tonu, maroke tonu.  Ka
moku  ka tangohia, ka paru ka tangohia.
ka kino ka tangohia, ka whakakakahuria
ki nga mea pai ki ngu mea maroke, ka
horoi nga mea kua kino.
   Tetahi tikanga pai mo te tamariki ko te
horoi.  Ta te pakeha/tikanga mo ana ta-
mariki, me  tuku ki te taapu i te ata i te
ahiahi, me te wai mahana, me te hopi,
me  te horoi katoa te tinana: ka mutu ka
mukumukua  ki te tauera pai, ka mirimiria
ki te ringaringa, kia tino maroke kia tino
mahana  te kiri, na, kaiahi ka whakaka-
kahuria ki nga kakahu ma.
  Tetahi ko te moenga.  Kia  pai te moe-
nga mo te tamariki kaua e moe ki raro
ki te whenua, e ngari me peeti, kei male
i te haumoku o te whenua. Kaua e moe
i roto i nga matua, kei mate i le werawe-
ra ; me moenga ke mo nga matua, me
moenga ke mo  te tamaiti. Kia pai hoki
te kakaha, kaua e moe  kiri kau i roto i
nga paraikete ka mate i te taratara. Me
kakahu ke mo  te awatea me kakahu ke
mo  te po, me etahi hiti me etahi paraike-
te.  Otiia, kia nui le tupato kia tino ma-
roke.  Me  le peeti hoki kia tino maroke, 
Me whakahoki hoki tonu ki waho kia whi- 
tingia e te ra, kia puhia e te hau, kia lino 
maroke  ai te peeti me nga paraikete me 
nga hiti. Na, ka paru nga hiti, me tango i
ke hei te mea ma, me horoi nga mea pa- i
ru.  Kia nui hoki te tupato ki le kutu ki
te puruhi, kei moe kino te tamaiti kei
oho kei mate. Kei moe ahi hoki i roto i
te whare, ka kino te ngarahu.         !
  Tetahi ko te whare. Ka kino te whare
o te tangata maori he whare moe huihui
he whare  iti, he whare paoa, he whare
pumahu, he whare piro. Ko te haumoku
o te whenua, ko te paoa o te ahi, ko le
piro o te ngarahu, ko te pumahu o te to-
komaha  na, ka matemate nga kauma-
tua, ka pehea koia nga tamariki ? Ki
taku whakaaro e kore rawa nga tamariki
e ora ki te whare pera. Ka kino hoki te
whare puni, ko taua kino ano. Engari
nga whare  pakeka, he whare nui, he
 whare teitei. He ruma maha hoki, e kore
 e moe huihui. He ruma ano mo nga ma-
 tua, he ruma ano mo nga tamariki. He
 whare ano mo tena tangata kotahi me ana
 tamariki, he whare ano mo tena tangata
 kotahi me aua tamariki, He peeti hoki
 e kore e moe whenua, e kore e moe hui-
 hui. Ahea  te tangata maori te pena
 ai?  Te titiro ki te pakeha he nui haere
 nei ana tamariki, e ora nei hoki;—ka
 kapi te ao i le tamariki pakeha, tena ko
 le tamariki maori, keihea nei.
   Tetahi ko te hiki. Titiro ana ahau ki
 le tangata maori e waha ana i ana tama-
 riki, e waha kiri kau ana, kiri kau ana te
 matua, kiri kau ana te tamaiti, me te pa-
 raikete taratara hei uwhi mo raua. Ko
 te paru o te kiri e te matua, ko te paru o
 le kiri o te tamaiti; ko te werawera o te
 kiri o te matua, ko te werawera o te kiri
 o te tamaiti. Me te paraikete e kanikani
ana i te tamaiti,—me te ra me te hau e
 patu ana i tona mahunga. E ora koia te
tamaiti ki te pera ? Ki taku whakaaro e
 kore e ora. Ka rore te mate o te matua>
 ka rere ki te tamaiti ka mate. Titiro ki
ta te pakeha hiki i ana tamariki, e kore
rawa  e pena; tana hiki he hiki ringari-
nga, tana waha be waha kakahu.
   Tetahi ko te kai. Kia pai te kai ma
te whaea.  Ka kai te whaea i te kai kino
ka haere  te kino o taua kai ki roto ki te
waiu, ka ngote te tamaiti, na, ka ngau te
mamae  i roto i a ia. He kai pai ano te
riwai ma te whaea, me kinaki ki te tote.
Ka nui te tote e kainga ana e te pakeha.
E whakananua ana te tote e te pakeha ki
roto ki ana kai katoa, katoa; tena ko te
maori, kahore rawa he tote, no reira pea
etahi o ona mate i mate ai nga kaumatua;
nga tamariki hoki. Koia ahau ka mea
ai, me kinaki nga riwai e te whaea ki te
tote; me te poaka hoki, me te ika hoki,
me  le paraoa hoki, me kinaki katoa ki te
tote.  Tetahi kai pai ma te whaea, be
miraka, ura he waiu kau nei, me tetahi
ti, me tetahi huka kia iti. Ko te tupeka
kauaka, he kai kino tena ma te whaea,
me waiho tena ma nga koroheke ma nga
ruruhi; tena ma le wahine whakangote
tamariki e kai tupeka! Kauaka, kauaka 
ra pea. Me  te kaanga pirau hoki, me
le wai piro hoki,—me whakarere rawa
me   nga  kai  pirau,  me   whaka-
rere  katoa.   Na,  kaiti haere te waiu
o  le whaea me  whangai te tamaiti ki
tetahi kai pai. He aha ranei  te kai pai'
a le maori ma te tamariki penei ? Ka-
hore.  E  kore e  pai le riwai, e kore
e  pai  te kumara  e  kore  e  pai  le
ika, e kore  e pai te poaka.   Engari
te  miraka,  ara te waiu  kau  nei, hei
apiti mo te waiu o tona whaea; me wha-
karanu  ki tetahi paraoa nohinohi, ara-
rutu ranei, kia iti, kia ngawari; me ko-
hua kia maoa, me tetahi huka kia iti. Na
ka kaumatua ake  nei, kaiahi ka wha

                                     TE HAEATA.
 ngaia ki tetahi kai pakeke, ka whakama-
 tauria ki tetahi paraoa, ara taro pakeha
 nei; me etahi riwai, me tetahi poaka, me
 tetahi ika, me  kinaki katoa ki te tote.
 Kia nui te tupato o te tangata maori ki te
 kai ma ona tamariki me ka mahue te
 ngote.  Ki taku whakaaro ko te wahi te-
 nei e matemate ai te tokomaha o nga ta-
 mariki maori, ko te kore kai pai mana
 a. na ka mahue te ngote u. Kia nui te
 •whakaaro ki tenei; e ki atu nei ahau ki
 a koutou ko te takiwa tenei e matemate
 ai te tokomaha o nga tamariki maori, ara
 ko te whakamahuetanga o te ngote ko te
 korenga rawatanga o te kai hei rite mo te
 u ka mahue.
   Kei te mea mai pea te tangata. Ka-
 hore o te tangata maori moni hei hoko i
 ena kai, i ena horoi, i ena kakahu, i ena
 peeti, i ena mea katoa; kahore o te tan-
 gata maori moni hei boko i ena mea. Re-
 re, be korero teka tena. Ka nui te tao-
 nga o te tangata maori. He maumau
 nona i ona taonga, be aroha kore nona ki
 ana tamariki i kore ai te moni hei hoko
 mea mo ana tamariki. Koia ahau ka mea
 ai, ka whakawakia nga matua e nga ta-
 mariki ina ka tae atu ki tera ao. Ara no
 te maumau o te taonga, te toe etahi moni
hei boko mea mo nga tamariki. Ka nui
 te maumau moni mo nga tupapaku kua
mate;  e rima pauna mo te kawhena e ono
pauna  mo te kawhena! E hia ake ranei
nga pauna mo te kawhena! He  maha
nga  taonga ki roto ki te rua; ka nui te
moni boko kai ma nga uhunga; e ka nui
te he o tenei tikanga maumau moni; ka
nui te riri o. te Atua ki tenei. Maumau
te moni mo nga tupapaku, kahore rawa '
mo  nga tamariki ora. Tena. £ tahuri koia
te tupapaku ki ma moni ki aua taonga?
Ma  iana kawhena utu nui ka takoto ma-
hana ai te tupapaku i roto i te rua. En-
gari pea ka tahuri a te ra whakawa ki te
whakawa i a koutou mo te maumau tao-
nga ki roto ki te urupa mo te tahae i nga.
moni o nga tamariki.
  Ka nui hoki te maumau o te moni ki te
boko  kakahu whakapaipai mo nge kau-
matua ; me te topeka, me te wai piro, me
te hoiho, me te tini o nga mea. Ko nga
tupapaku kia penei me te kingi te whaka-
paipai ; ko nga kaumatua kia penei me
te kingi te whakapaipai te maha o ona
taonga ; —tena ko nga tamariki kia ngaro
noa  iho i te paru, i te maeke, i le kai
kino, i te rawa kore!
  Kei te mea hoki te tangata maori. Ka-
hore be kau hei mea waiu mo ana tamari-
ki. Ha!  He aha i kore ai? Inei? Mau-
mau le whenua mo te maori kahore nei i
mea i te kau hei waiu ma ona tamariki!
E nui ana te whenua hei haerenga kau ;
e nui ana te whenua hei tupuranga kai,
le taiepangia tetahi paamu hei haerenga
Kau ma nga tamariki. E te whanau wha-
karongo mai ki taku kupu aroha; wha-
 karerea ena tikanga he, kei ngaro rawa a
 koutou tamariki. Engari kia whakarite
 koutou  i taku korero kia ora ai ratou kia
 rangatira ai ratou ki tenei ao ki tera ao
 atu.
                   Na TE  WAITERE.

   HE MAHI WHAKAMIHARO  NA
         TE TANGATA.

 HE Pa nui a Ninewe, tona roa tekau ma
 rima nga maero, tona whanui e waru
 maero, e wha  tekau maero e haere ana
 le tangata, ka taiawhio taua Pa, te ikeike
 o tona taiepa kowhatu kotahi rau putu, te
 matotoru  e rite ana mo  te haere nga
 tahitanga o nga Hariata e toru ki runga o
 taua taiepa.
   He  Pa nui ano a Papurona, erima te
 kau  maero ona  taiepa a taiawhio noa
 nga taha o taua Pa, le matotoru e whitu
 tekau ma ono  putu, te teitei kotahi rau
 putu, kotahi rau nga keti, he mea paruhi.
   He Pa nui hoki a Atene—ka haere te
 tangata, a taiawhio noa  nga taha, kia
 rua te kau marima nga maero ehaere ana,
 ko ona tangata  ki roto 320,000; ara e
 toru rau, e rua tekau onga rau mano.
 Me  nga taurereka 400.
  He Taiepa nui whakaharahara,  tetahi
 Taiepa kei te whenua o Haina e tu ana
 kotahi mano e rima rau nga maero o taua
 taiepa, taiawhio noa.


     HE KUPU  WHAKARITE.
 TERA he tangata, be Kuihi tona be wha-
 nui ana i te eke koura mona i nga ra ka-
 tou.  Na,  kihai pai taua  tangata, kia
 riro takitahi mai nga eke koura, ka apo
 tona ngakau ka mea e ngari kia riro nui
 mai, me  patu te kuihi  kia tuhere  te
puku  kia tangohia hoki nga  taonga o
 roto. Na,  ka  patua tona manu,  otiia,
 kore raua be eke ki roto, katahi ka pouri
te tangata, ki tona kuihi kua mate, me
ona taonga kua kore.
   Na, e  rite aua  ki tera  tangata,  te
tangata i te ngakau apo, ekore e tatu te
ngakau, e kore e makona ki nga mea kua
whakawhiwhia  e Te Atua, ku whakanui
te hiahia kia riro nui mai nga taonga o te
ao, akuanei ka tangohia katoatia ngu men
kua  homai e ia ka waiho rawa kore te
tangata apo.
   Na, e rite ana hoki ki taua kuare, te
tangata e whakapau ana i tana kai ma
nga Hakari maori.—he whakaaro nona,
kei korerotia kinotia  ia engari kia puta
te rongo o tana hakari i wahia e ia ona
rua,  i riringi ai i toua putea  moni,
hei noko mea hei whakanui i tara tahua.
Katahi te mahi he ko tenei. Tena,  ka
pakani nga rua, ka wahia nga puriki, i
te ngahuru nei, ka pau i tenei Marama
kotahi, keihea  mo  le makariri?   Ka
  makona  koia te tangata i te roa o te tau
  ki te rongo nui e puta ana i te ra tahi;
  ahakoa e paku ana ki ngawhenua, ekore
  e ora.  Ka  mate  te kuihi kia kitea te
  takotoranga o nga eke koura, kua kore
  rawa te taonga ka pau te kai kia whai
  ingoa te rangatira, ka hemo te iwi i teka!
  kore.


   WHAKAMAHARATANGA  KI NGA
 !    TANGATA  KUA MATE.
    No te 20 o nga ra o Tihema \\ 858, i
  hemo ai a HONE ROPIHA TE KEUKEU, ra-
  ngatira o Te Raeomiti, Ngamotu Tarana-
  ki. I te ra tapu e kauwhau ana i nga ku-
  pu o te Atua ki ona tangata, i te ata o te
 Manei e haere marie ana ki tona matua i
  te rangi.
    He rangatira whakaaro tika a Hone
 Ropiha, he kai whakawa hoki no te Ka-
, wanatanga. Nui rawa tane tohe kia wha-
 kamutua  nga he o tenei wahi. Nana i
 mutu ai te whawhai a Ngatiruanui i hoki
 ui ratou ki to ratou kainga. Nana i wha-
 kahoki nga mata o te pakeha i tahaetia e
 te maori. Nana huki i mea kia utua tana
;' tahae ki nga pauna a rua te kau (£20.)
I  Pai tona ia ki nga pakeha me nga pa-
 keha ka whakamoemiti tonu kia ia.
   Pupuru  tonu ana ia i nga tikanga o te
 whakapono a tutuki rawa ki tona tutuki-
I tanga  *-Kia pono koe a mate  noa, a
 maku e ho atu ki a koe te karauna o te
 ora.—Whakakitenga   2, 10.

   No te 7 o nga ra o Maehe i hemo ai a
 Ropata, tamaiti o te Te Tauranga, i hemo
 ia ki tona kainga ki Waikowai. I noho
 taua tamaiti ki Tiri Kingi i mua a ka ho-
 ki ki te kaingi Maori, ko te wha tenei o
 ona tau ki reira. He tamaiti karakia ia
 ki Te Atua. Ko tana kupu i a ia ka moe
 nei, i penei ia; "Ko Te Atua anake hei
 matua muku."
   No nga ra o Pepuere i mate ai te tamai-
 ti o Pehimana ki Puketupapa. Te tika-
 nga i mate ai taua tamaiti, be haerenga
 nona ki te whaka-inu i te hoiho o tana
 matua, a ka takatakaia te taura o te hoiho
e ia ki tona tinana. Akuanei ka rere te
 hoiho, ka toia haeretia hoki te tamaiti, a
 ka rere ake te taura ki tona kake nonoti
ai; te kitenga o  tona tuahine a te tino
 rerenga ki te whakaora, tae noa atu tera
kua  hemo te tamaiti, kahore tona matua
i kite i tona matenga.
  Ka  nui te kuaretanga o nga tamariki
Maori  ki nga hoiho. E nga matua, kati
te tuku i nga tamariki hei mahi ki nga
hoiho, waiho tena mahi mo nga kaumatua
kei mate a koutou tamariki.