TE KARERE O PONEKE.
Ko te kai rapu, ko ia te kite
Vol 1.]
TAETE, 22 O OKETOPA, 1857,
[NO. 5.
The "KARERE o PONEKE" is pub- 
lished every Thursday morning.
  TERMS OF SUBSCRIPTION; Twenty
Shillings per annum, payable half-
yearly.
  TERMS OF ADVERTISING; Three
pence a line for the first insertion of
all Advertisements, and Two pence a
line for every subsequent insertion.
Advertisements will be continued and
charged for until counter-orderd:
such orders, in writing, as also all Ad-
vertisements ( in English ) will be re-
ceived at the INDEPENDENT office,
Lambton quay, on Tuesdays, at any 
time before 4 o'clock, p.m.

HE KOURA!
KO nga pakeha o raro iho nei, he
kai hoko Koura, ki te moni. E
nui ana nga utu e homai ana e ratou.
Ko te POURA ma,
(Wm. Bowler, Son & Co.)
Ko enei hoki,—
Ko TUATI ratou ko KINIROHI ma,
(Stuart Kinross & Co.)
Poneke,
17 o Hepetema, 1857.
PANUITANGA.
Ko nga tangata Maori kua tango
mea i toku Whare hoko taonga i
Poneke, na kahore ano i utu, me
hohoro ratou te whakarite i aua utu;
kei tahuri atu au ki te Kai Whakawa.
No te mea, ko nga Pakeha no ratou
nga taonga i au, kua pa mai ki nga
utu;—heoi ra, ma te homaitanga i era
moni ka kaha ai au te utu i era pakeha
NA WIREMU TONIKI.
Otira, na Mata.
Poneke, 17 Hepetema, 1857.

KO EKEREHA
HE HOIHO TARIONA
HE Hoiho papai rawa tenei; ko
tona matua tane ko Hamihona
—ko te hoiho tera o te Hamona, i
utaina mai ra hoki i tawahi. Ko nga
tau o tenei tariona, ewha; ko tona
kara, he whero; he hoiho whaiti—ata-
ahua hoki. Te kau ma rima nga hoi-
ho uwha i ekengia e ia i te tau kua
pahure nei,—a, hapu katoa ana ratou.
Kei Wangaroa e noho ana inaianei—
kei te kainga o Te Miti raua ko Re-
wana. Hei te tuatahi o Noema, (to
marama e takoto ake nei) ka timata ai
tana mahi whakaeke. Ko te utu mo
te whakaekenga kotahi, e toru pauna,
me nga hereni e toru, (Ł3 3s.). Ko
te kaari hei nohoanga mo te hoiho ina
tukua atu kia ekengia, he kaari papai
—he pai hoki no nga karaihe (taru-
taru); kotahi te marama e noho ana ki
reira kahore he utu,—heoi ano te mea
e utua ko te whakaekenga kautanga.
Wangaroa, Wairarapa,
1 o Oketopa, 1857.

HE KAI HOKO MUKA, ME TE HU-
RUHURU HIPI.
KO nga tangata o raro iho nei.
He nui te utu e homai ana e
ratou.
Ko te WAHAREI ma.
(Worsley & Co.)
Poneke,
Hepetema 14, 1857.

E RIMA TE KAU PAUNA.
KUA mate toku kuao hoiho e tetahi
tangata whakaaro kino—he mea
oka ki te naihi. Koia au ka mea ai—
ka whakakitea mai te tangata nana i
whakamate, ka whakaritea e au ki te
tangata i kite ai, e rima te kau pauna,
hei utu.
Na Te TOKINGI.
(J. H. Docking.)
Poneke, Hepetema 16, 1857.

HE HOIHO kei te haereere i Pa-
ramapoa, i Poneke nei.  He
uwha taua hoiho; ko te ahua, he
whero; e haere tahi ana me tana kuao,
—he miura te kuao. Na! ki toku wha-
kaaro noku ake ano tenei hoiho (me
tana kuao hoki), otira, he tupato
noku kei tango pohehe au i te taonga
o te tangata ke, i panutia ai e au enei
korero. Tera pea he tangata kua
ngaro tona hoiho: heoi ra, me haere
mai ia me titiro—koia ranei tenei.
A ki te tika ka whakaae au kia riro te
hoiho nei (me tana kuao) i taua ta-
ngata. Ko nga utu mo te hopuranga,
mo te ahatanga ranei, mana ano e
whakarite.
Na WIREMU RAKIWHATA.
(Wm. Luxford.)
Hepetema 23, 1857.

PANUITANGA.
WHAKARONGO mai! e koutou
e nga tangata Maori ka-
haere ki te keri poka mo te tupa
paku. Kei haere pokanoa koutou ki
roto o te Kari, kere ai; erangi, me pa
atu ki a HEMI PUTA, (te kai tiaki i
taua Kari,) mana e whakaatu i te
wahi e tika ai te keri poka mo ia
tupapaku, mo ia tupapaku.
Poneke, 19 o Hepetema, 1857.

TE
KARERE O PONEKE.
KO TE HAI RAPU, KO IA TE KITE.
TAETE,  22 o OKETOPA, 1857.
KO TE RONGOTAIMA. 
E HOA MA!—Mo korero tatou aianei
i te ritenga o te rongotaima. E mohio
ana koutou ka tupu tetahi raruraru
mo te tangata ki runga o tenei ritenga.
Kia tupato ra ki te tango nui i nga
mea ki runga o te rongotaima. E rua
nga mea o he ai te tangata i tenei
mea: kotahi, he nui no te utu mo
nga mea e riro pena aua. Ka tukua
e te pakeha ona taonga ki runga o te
rongotaima, ka whakanuia e ia te utu
mo aua mea. Engari, ka haere te
tangata ki te Whare hokohoko me
ona moni kei tona ringaringa, ka
ngawari te kai hoko, ka riro wawe te
utu mo ona mea--ho mea whakatu-
putupu haere hoki te moni, mokonei
ka ngawari ai toua tikanga. Tena
me rongotaima, ka kake haere te utu
mo te roa o te wahi e takoto noa ai
nga mea. Na! utua ana e te tangata
tona rongotaima. Heoi, ko io rua o
nga henga—te kore mea hei utu ina
rite to taima i karangatia kei utunga.
Ka kite ano te tangata i tetahi mea e
manaakitia ana e tona ngakau, tango-
hia ana e ia ki ta te rongotaima, hua
noa ka whai moni ina rite te
taima. E kore pea e roa ka tau ona
kanohi ki etahi mea atu e hiahiatia
ana, a, ka riro hoki. Penei tonu ia.
Ano ka taea te taima mo te whakari-
tenga, e kore e ranea ona moni. Mei
kotahi anake, ka toea—tena ko tenei,
ko te tini o nga mea, ka taimaha, ka
raruraru. No konei ka korerotia kino-
tia ai tona ingoa e io pakeha, mea
aua, he tangata tinihanga te tangata
maori—ka kawea pea ki te aroaro o te
Kai Whakawa. E—ka pouri te ngakau
o te tangata; kahore hoki ia i mea
kia kore e utua nga mea o te pakeha,
otira, na te tini anu i hapa ai te utu.
Koia matou i mea ai, kino ana te
ritenga o te rongotaima.  Erangi,
me utu tonu i nga mea; ki te kahore
he moni, rae waiho. Mo tatari
ano kia oti tetahi mahi, kia
tupu ranei tetahi mea e riro ai he
moni; hei reira ano ka hoko  i tana i
pai ai. Me ka penei te tangata ka
toe he moni maua. Kaua hoki ia e
ruke noa i ona moni, otira, me
rongoa. Riro ana nga moni, nga utu
mo te aha ranei, me kawe tonu ki te
Peke Tiaki Moni o Poneke, takoto ai.
A, ka puta te hiahia ki tetahi aha ranei,
ka whai mea ia hei hoko. Penei ka
ora ia i te raruraru o te tokomaha; ka
tirohia paitia hoki e nga pakeha; e rite
ana hoki ia ia te Karaipiture e ki ana,
"Kaua e waiho tetahi mea o te tangata
ke kia takoto noa." Na, ka whakaae
te tangata ki tenei korero, kia pakeke
rawa ia ki tenei mea; me pupuri ano
i te hiahia. Kia matua ia rapu i nga
mea e rite ai ona rongotaima,  e pa-
hure atu ai ona raruraru; a, me wha-
karite tonu te utu mo nga mea e tango
ai ia i roto i nga ra e takoto ake nei.
Ki te pono koutou ki tenei, ka tupu
he painga mo koutou, e hoa ma.
Mo te Karere o Poneke.
E to Whanau, Tena koutou. Tenei
ahau i te taone, i Whanganui, ki te
aroaro o nga pakeha o nga tangata
maori, ki te whakaatu i nga tikanga
o te Atua ki a ratou. Ka tuhituhi ahau
ki a koutou ia taima ia taima e haere
ake nei.—Kia noho pai koutou—kia
noho mane.
Na te Minita o namata o Ngapuhi,
o Waikato, o Ngatiruanui—
NA TE WUNU.
Te Mako, Heretaunga.
Hepetema 28, 1857.
E HOA, e te Kai Tuhi i te " Karere
o Poneke" kia rongo mai koe. He
kupu whakamarama tenei mou, mo te
kai mahi o tenei Nupepa, kia kaha ai
koe ki te mahi i taua Karere Maori
kia rongo ai nga tangata. E noho
marama  ana etahi, e noho pohehe ana
etahi iwi ki nga ritenga pai o te
pakeha; kia tahuri tatou ki runga ki
tenei ritenga tapapa ai o tatou wha-
kaaro. Kaua tatou e manako atu ki
nga mahi kino e rangona ake nei e o
tatou taringa. E mea ana ra pea te
whakaaro, he mahi pai tera mahi kia
nai ai te tangata, kia rangatira ai.
Tenei ano te kupu whakahe mo taua
tikanga no mua noa atu, no nga Tipuna,
" ko te noho pai te rangatira e nui ake
i nga tangata o te ao nei. Ko te kai
hanga te runga rawa i to pai—ko te
noho pai te rangatira mo tatou." Heoti
enei kunu.
E hoa ma;—e Rawiri Kingi Puaha,
kei te hiahia te runanga kia whakaae
nei tatou nga tangata Maori ki tetahi
taha o te perehi nei kia wehea ma
tatou—kia u ai te mahi i a tatou.
korero. Ka whakaae mai koe tuhi-
tuhia mai ki a te "Kai Tuhi o te
Karere o Poneke." Me utu e tatou.
Te kau hereni te utu mo nga marama
e ono, ma ia tangata, ma ia tangata.
Me penei tonu te tikanga. Ka rite
tenei, ka tahi tatou ka marama, ka
kite i nga korero pai, i nga korero kino,
i nga korero Paheha, i nga korero
Maori, i nga mahi whenua, i nga mahi
kui. Koia tenei i tuhia atu ai kia
rongo koutou, nga tangata o tena
taitua, o Porirua, o Paekakariki a te
Raha, o Wainui a Ropata, o Whareroa
a Poihipi, o te Uruhi a Te Teira, o Kai
Toenga a Eruini. Ma Riwai e
whakamarama ki a koutou nga
ritenga mo nga mahi a te Pakeha
A? e utu te Kura kia pai ai te ako; me
utu te Kamura kia tika ai te mahi;
me utu te Takuta kia tika ai te rongoa;
me utu to Tohunga kia pai ai te ta
moko; me utu te Minita kia tahuri
ai ki te marena: waihoki ho tetahi
wahi o te Perehi nei kia whakaritea e
tatou. E hoa ma;—he ritenga pai
rawa tenei—kia tae atu ai nga Nupepa
ki nga tangata katoa—kia tae mai
ai a koutou korero kia taia ki te Ko-
rero o Poneke. E hoa ma;—ka tika
tenei Perehi i a tatou te whakarite, ka
tahi ka kitea nga korero a nga tangata
katoa, nga tikanga kino a ona hoa
noho tahi. Koia tenei, kua tao mai
nei a koutou korero. E kaha ana koe
ki nga tikanga pakeha? Kia toa tatou
ki te whakarite i nga uhi, i te ngarahu,
hei ta mo nga moku o Tutetawa e
wengoki mai nei me he Peke ngarara.
Kei Otaki hoki nga tikanga. Ma
ratou enei kupu e whakarite—ma Ma-
tene Te Whiwhi, ma Tamihana Te
Rauparaha, ma Nepia Taratoa.
E hoa ma;—kahore he kupu ke atu
—ko te whakaae anake mo te Karere 
o Poneke.
Heoiano.
Na to koutou hoa aroha,
NA WI TAKO NGATATA.
Whareroa, 13 o Hepetema, 1857.
E hoa, e te kai ta Nupepa. Tenei
ano aku whakaaro; ko nga Nupepa o
taia ana ki te reo Maori, e pai ana;

TE KARERE O PONEKE.
3
ko te pai tenei, ko to whakaatu
mai ki a matou i nga ritenga pai a te
Pakeha, me nga ritenga e whiwhi ai
matou ki te mohiotanga, me te wha-
kaakoranga pai e puta mai ana i roto
i nga Pakeha; no konei aku whakaaro
i mea ai, he mea pai rawa te Nupepa.
Tenei ano taku kupu mo nga utu mo
nga Nupepa e tae mai ana ki a au.
Ki te kore au e hoatu i nga utu mo
nga Nupepa e tae mai ana ki a au, he
aha tu pai—kaore he pai o tenei ri-
tenga, ka tika ano kia, whakamutua te
ta i nga Nupepa mo matou.
Heoti ano.
Na tou hoa,
NA HEREMAIA.
Porirua, Oketopa 7, 1857.
E HOA MA.—E nga pakeha, tangata 
maori, ko tu maua wakaaro tenei ka
tukua atu nei i te Karere. Na, i te
tau 1852 ka mahara o maua whakaaro
ka he te penei tonu, te waiho tonu i
nga whenua kia penei tonu a taea
noatia te tau 1857—engari me pihi ki
a ia tangata ki a ia tangata, kia rite
ki te Witi, ki te Taewa, ki te kanga,
e mahia ana e ia—nana ake tana mea.
Kia rite ai ano hoki ki te kau, ki te
hoiho, ki te poaka, e maakatia ana—
ki a ia aua mea katoa, ara, nana ake
aua mea. Mehemea ka tahaetia e
tetahi tangata tetahi o enei mea ka
wakawakia ano ia ki te ritenga o te
Ture; waihoki ko o tatou whenua e
rite aua ki te kau puihi, kaore nei he
maaka a te tangata, ta te mea hoki
ko to tatou whenua kaore ano i pihi-
tia ki a ia tangata ki a ia tangata:
Kaore ano hoki e tika kia wakawakia
ki te ritenga o te Ture, no te mea he
tokomaha nana te whenua—no reira
te raruraru o to tatou whenua. E
ngari me wehewehe ki a ia tangata
ki a ia tangata—kia rite ki te pa-
keha e noho ana i runga i tana
whenua ake—e mahi ana ia ana
mahi papai—kia penei tatou, kia
rite te pakeha—kia waiho to whe-
nua hei hoa riri mo te tangata; koia
tenei e titiro ake nei ki nga mahi a te
pakeha, ara, ki te tika o aua mahia;
a, ki te rite tenei mahi, katahi ano
ka kotahi te ture. A, e pai ana hoki
te hoko atu i te whenua ki te Ka-
wanatanga—ma te tangata e hoko
atu ki aua moni utu whenua. Heoti
tenei.
ko te tikanga mo te wehewehe
 i to tatou whenua. Ma te ru-
 nanga maori ano e ata runanga ma-
rire—ka rite, ma to kai ruri ano e ata
ruri marire, kia whia ranei eka ma te
tangata kotahi—a ki te rite, roa te
Kawanatanga ano e wakahaere nga
tikanga. Ka rite, tuhituhi rawa ki te
pukapuka Mapi, ka oti—ara, hei waka-
pumau—ara, hei titiro i te roa me te
wanui, kei taea te wakanekeneke e
te tangata. A, ki te tahaetia e tetahi
tangata, me tiki i te kai ruri—ka
oti. A, ki to rite tenei mahi, ka tupu
rawa te pai ki to tatou motu; engari,
e he ana te taunu a te tangata—kaore
e pai, engari, me taunu ki nga uhunga
ka kai i nga kai, ka waiho ma nga
pouaru.
Heoti ano.
Na HOANI TE OKORO,
Na PATARA PIOPIO.
Whareroa, Oketopa, 1857.
No te 2 u nga ra u Oketopa i wha-
kamaharatia ai e au enei korero kia
kawea atu ki Poneke, ki te kai perehi
o te Karere o Poneke.
Whakarongo mai, e nga kai whaka-
atu mai i o koutou na ritenga papai, i
o te Pakeha, ki a matou ki nga tangata
maori. Tenei te whakaaro e kitea
iho aua e te ngakau—ko a koutou na
ritenga pai, ko a te Pakeha. Ko te
pai tenei, ko te noho ahuareka i
runga i te whenua—kahore he ma-
harahara o te ngakau. Na te uha
koia i kore ai e maharahara?  Na
taua ritenga pai a te Pakeha. Ko te
pai tenei o te Pakeha;—ko te korero
mai i nga tikanga papai—kahore he
kupu ke ki muri iho, a tae noa ki tona
otinga. Ko te pai tenei o te Pakeha
—ko nga whare papai, ko nga kai
papai, ko nga kakahu papai, ko nga
moenga papai, ko nga tini noa iho o
nga tikanga papai a te Pakeha,—ko
te aroha ki nga wahi he o te Maori.
Ko te he tenei o te Maori;—koto
tahae—ka kawea ki te whakawa (he
aroha tena no te Pakeha); ko te he
tenei o te maori—ko te whawhai i
waenganui o te ritenga pai o te Pa-
keka, ko te tango i to tera atu whenua
whakanekeneke, ko nga he
tini o te maori. Ko etahi atu ritenga
he o tenei iwi, o te maori,—otira,
waiho kia hanga noa iho, no te mea e
rite ana ki te tai rikiriki te ritenga
maori; tena ko te ritenga pakeha o
rite ana ki te tai ahu, e haere ana ki
te Ture. Tenei hoki te kupu a nga
tangata e whakahe ana i te ritenga
Pakeha, e mea ana—"he aha te pai
o te ritenga Pakeha? Ka tahi ano
he iwi kino, he Pakeha. He aha te
pai o te Nupepa? " No nga Maori
kuare enei whakaaro. E kai ake ana
pea ratou i nga kai papai a te Pakeha:
e kakahu ano pea i te kakahu pakeha,
e mataratara ana ki tona kiri.
Heoti ano.
Na TE POIHIPI TE ONO.
Aratangata, Manawatu,
16 o Hepetema, 1857.
E hoa ma, e nga kai whakarite ture
o to Runanga, tena koutou. Kua tae
mai nga korero o te Karere Maori ki a
matou, ki o koutou hoa aroha, mo te
whakaatu mai hoki i te whawhai a o
tatou hoa aroha a te Moananui raua
ko te Hapuku, me nga mea hoki o to
Makete. Na, e hoa ma, ko tenei to
mea e tino pai rawa nei toku ngakau,
no te mea i era tau ka pahure ake nei
e ngaro tonu ana kia matou: e kite ana
ko matou hoa pakeha, kaore matou i
kite; 110110 ana mai ratou i runga i te
mohio ki nga ritenga o nga mea i te
Makete. Ka he tonu ko matou ko nga
maori i te aha ianei? Koia tenei, he
kore whakaaro o matou, o nga mauri,
ki te rapu tikanga mo matou i roto i te
Kawanatanga. Na, ko tenei, ka tahi
pea ka eke ki runga ki te mohiotanga;
kaore ranei, ina hoki, kua rongo au ki
nga tangata kua tao atu nga pukapuka
whakakore mo nga Nupepa ki a ratou.
Koia nei taku whakaaro i mahara ai, e
kore ano matou e ura ki nga mahi pai
o roto o te kawanatanga o te Kuini.
Tenei te mahi iti kua whangawhanga,
iti nei, ko te ture o te Atua. Na ko-
nei au i mahara ai, e kore ano e mau
ki nga korero o te Karere Maori kua
oti nei te tuku mai ki a matou.
Heoi ano.
Na WATENE KAHARUNGA.
Ki te Kai Tuhi o te " Karere o Poneke."
Pitoone, Hepetema 30, 18: 37.
E HOA,—E whakapai ana ahau ki
te putanga mai o tenei whaka aro
aroha o nga hoa pakeha ki nga tangata
Maori kia whakamaoritia tetahi
Karere kia kite ai nga tangata o tenei
motu ki nga  korero o nga ritenga, o

4
TE KARERE O PONEKE.
nga ture, o nga whakahaanga, o nga
whakaakoranga hoki, e whiwhi ai te
tangata ki te matauranga. Nakonei
hoki ahau i whakaaro ai ki aua
Nupepa kia tae tonu mai ki au
i roto i nga ra o te marama, i nga ra
o te tau, kia kite ai ahau i nga korero
o era wahi, o era wahi,—a era tangata, a
era tangata—o era kainga, o era kainga
—o nga muanga o nga pakeha, o nga
iwi hoki e noho ana i runga i te matau-
ranga, i te whakaarotika.
E OKU HOA MAORI;—Katahi ano a
hau ka ata titiro ki nga tikanga e
whakaaturia mai ana e o tatou hoa
pakeha ki a tatou, otiia he titiro noa
iho, he rongo noa iho; me pewhea e
matauria ai? Ko toku whakaaro i
naianei e penei ana:—katahi ano pea
he maramatanga, mo tatou ki nga
ritenga pai, no te mea kua whai
Karere Maori hei whakaatu mai ki a
tatou i nga huarahi ki runga ki nga
matauranga.
E HOA MA; e whaka tika ana ahau
ki te kupu a to tatou hoa, a Riwai te
Ahu, e ki aua ia, ko te Kura te hua-
rahi mo nga tangata ki runga ki te ma-
tauranga. He kupu tino tika tenei kupu
no te mea ko te take tena o te matau-
ranga, ko tona matapuna tena, ko te
kura. Ka pupu mai tona wai he
matauranga, ka puta mai i reira te
matauranga ki nga mea mo te wairua,
ka puta mai ano i reira te matauranga
ki nga mea e matea ana e te ngakau
o te tangata, ara nga mea mo te tinana
e whiwhi a ia ki ona matauranga; a, na
konei ahau i whakatika ai ki tenei
kupu hei tirohanga ma tatou. Tenei
ano taku whakaaro ki nga mea e
kimihia nei e tatou, otiia e tika ana ta
tatou kimi—ma te kaha ki te rapu ka
kitea ai, ma te tohe tonu ka taea ai tera
tino mea nui—te matauranga. Titiro
ki nga kuaretanga o nga tangata o
tenei motu i te timatanga o te taenga
mai o nga pakeha ki tenei motu. Ka
kite matou i te kuaretanga, ko ratou
e haere mai ana i runga i to mohio-
tanga, rokohinamai e noho kuare ana
e noho pouri ana. Ka timata te hoko
hoko—utua aua te tapeka kotahi ki
nga kete taewa erua, etoru; mo te
paipa kotahi, kotahi huki te kete. Ko
to te maori mea e hoatu hei utu, he
mea nui,—ko ta te pakeha, he iti—
kotahi tupeka, kotahi te paipa, I nei ai
ta te maori pa tona kuwaretanga, i iti 
ai te pakeha na tona mohi ano.
Muri atu i nga kai hoko ko nga Minita
o te Rongo Pai ka tae mai ki Nui
Tireni, ka whakaakona nga iwi maori
ki nga matauranga o nga mea mo te
tinana, me nga mea mo te wairua; ka
tahi ka wakaakona nga iwi maori ki te
tuhituhi ki nga reta, ki nga mataura-
nga nunui; i heke iho ano i runga i
te matua o nga matauranga, ara, i te
Atua o te rangi. Muri iho i nga
Minita, ko nga kai hokohoko whenua;
ka utua te whenua, tona utu—he parai-
kete, he katikati, he roria, he naihi,
he aha,—ku nga tini mea a te pakeha
ka riro ai te whenua. I korerotia  ake
ai enei, ko nga kuwaretanga o nga iwi
maori Muri atu i nga kai hoko whe-
nua ka puta mai ko nga Kawanatanga
—tae mai ana te Kawana tuatahi, ka
korerotia ano nga matauranga, ka
atawhai ki nga iwi maori e noho aua i
tenei motu, e noho ana i roto i te
kuaretanga. I te taenga mai o te
Kawana tuatoru, ara, o Kawana
Kerei, ka tahi ano ka whakahau ano
ia ki nga iwi maori kia hikoi atu nga
waewae ki runga ki te mohio, kia noho
tahi ki nga iwi e noho ana i runga i
te matauranga; katahi ka puta mai i
a ia he aroha whakateina ki ona hoa
maori ka tupu ake i roto i nga iwi
maori tetahi pakiaka o te mataura-
nga, katahi ka whakamaramatia nga
ritenga a nga kaihoko whenua, a nga
kai hoko taonga, no te mea i wahia
aua whenua i roto i te kuaretanga:
nana hoki i whakamarama, katahi ka
atawhaitia   nuitia nga iwi maori, ata-
whaitia ana e ia i roto i te kuware-
tanga. Tenei ano te take i takitahi-
tia ake ai e au enei kupu, kia kite tatou
i nga mahi a te kuaretanga o nga
iwi maori.
Na to koutou hoa,
Na NATANAHIRA.
He kupu tenei ki nga kai tuhituhi
reta.
Kua tae mai nga reta o raro iho
nei—otira me waiho mo tetahi atu
wiki ka taia ai   ta te Wunu,
ta Tamihana Te Rauparaha, ta
Hoani Makaho, ta Watene Kaharu-
nga, ta Ruiri Piripi, ta Waihi, ta
Wiremu Tamihana Te Neke, ta Ho-
hepa Ngapaki, ta Arama Karaka, ta
Henare Taratoa, ta Wiremu Te Wai-
rangatira, ta Whamuko Te Raurihi;
me te reta a Te Hapuku ki a Wi
Tako. 
NGA MEA I TE MAKETE.
Poneke, 22 Oketopa, 1857.
TE MIRA HURI PARAOA o TURIRI.
—Paraoa, £27 mo te tana. Witi, 11
hereni, 11 hereni me te hikipene, mu
te puhera; Papapa witi, kotahi hereni
me te hikipene mo te puhera; Paraoa
tuatoru,   15 hereni mo te rau pauna.
Ko te ritenga mo to puhera, koia
tenei—56 nga pauna taimaha.
TE MIRA o RENAU.—Witi, 11 hereni,
11 hereni me te hikipene mo te pu-
hera; Paraoa, £'27, mo te tana; Papa-
pa Witi, 2 hereni mo te puhera. Paraoa
tuatoru, 15 hereni ino te rau pauna.
NGA KAI o TE MARA.—Taewa, 6 he-
reni, 8 hereni, mo te rau; karata, me
te Tanapa 6 hereni, 7 hereni, mo te
rau; Puka, I hereni me te hikipene
mo te kau ma rua.
NGA KAI KINAKI.—Kei te tuturu
tonu te utu mo te piwhi, mo te kiko hipi
hoki. Te utu mo te Poaka e waru
pene mo te pauna; kuao kau, 7 pene,
8 pene, mo te pauna.
Ko ERA ATU MEA,—Pata (hou) 1
hereni, 1 hereni 10 pene, mo te
pauna; Paia (tote) 1 hereni, 1 hereni
e rua pene, mo te pauna; Hua heihei,
2 hereni, 2 hereni 3 pene, mo te kau
ma rua. Poaka whakapaoa (Ingi-
rihi), 1 hereni 4 pene, 1 hereni
8 pene, mo te pauna; Poaka Wha-
kapaoa (Niu Tirene) 1 hereni mo te
pauna. Tuhi, 1 hereni, 1 hereni 4
pene, mo te pauna; Pipipi, 6 hereni.
9 hereni, te mea kotahi; Kuihi, 4
hereni, 6 hereni, te mea kotahi; Parera
4 hereni, 6 hereni, takirua; Heihei, 3
hereni, 6 hereni, takirua.
Ma te Nupepa o to 29 o Oketopa,
ara, te wiki e takoto ake nei, e wha-
kaatu te utu mo te kanga, mo te muka,
mo te Poaka ora.
PANUITANGA.
TE TIMA WONGA WONGA.
WHAKARONGO MAI! e koutou,
e nga tangata e mea ana ki te
haere i runga o tenei Tima. Kia
takoto ra ano nga utu, ka tahi ka tika
kia eke te tangata ki runga. Ki te
mea ka waiho kei muri o te ekenga, te
homaitanga, na, ka nui ake nga utu.
Na TE TAKANA.
(R. J. Duncan.)
Poneke,
Hepetema 16. 1857.
I taia tenei Nupepa i te perehi o
MAKENIHI raua ko MIUA, i Poneke,
NIU TIRENE.