TE KARERE O PONEKE



Ko te kai rapu, ko ia te kite.



[VOL I,  MANE, 20 o TIHEMA 1858,  NO.57]



The "KARERE O PONEKE" is pub-

lished every Thursday morning.

TERMS OF SUBSCRIPTION;- Twenty

Shillings per annum, payable half-

yearly.

TERMS OF ADVERTISING;- Three

pence a line for the first insertion of

all advertisements, and Two pence a

line for every subsequent insertion.

Advertisments wil be continued and

charged for until counter-ordered:

such orders in writing, as also all Ad-

vertisements (in English) will be re-

ceived at the INDEPENDENT Office,

Lambton-quay, on Tuesdays, at any

time before 4 o'clock, p.m.



KO TE PEKE ORIENE.

(Na te pukapuka a te Kuini i whaka-
ritea ai)

Ko nga moni e takoto ana £1, 260, 000.
Ko nga moni e takoto ke ana  252, 000.

NA, he korero tenei kia rangona e
te tangata, ko te ritenga whaka-
tupu haere mo nga moni e whakata-
kotoria i roto o tenei Peke, koia tenei,
mo nga moni tango noa iho, ka wha-
karitea; te utu mo nga toenga, o ia
marama, o te roa o te taima e takoto
ai; ka penei ra, e toru hereni e wha
pene mo te marama kotahi, mehemea
he rau pauna. Na, ki te takoto roa
nga moni ka penei te ritenga:—

Kia 3 nga marama e

takoto ai 15 hereni mo £100
6  2 pauna  "
12  5 pauna  "

Ki te mea ka karangatia te tahua kia
roa atu o te tau kotahi, ma te kai
whakarite o te Peke e karanga he utu
nui atu.

ADAM BURNES.

Kaiwhakarite.
Poneke, Hurae 13, 1858.



E RIMA PAUNA.

KO TOKU MOHIO kua ngaro.
He whero te ahua; he ma te

rae; ko te parani kei te pakihiwi,
koia tenei, MW. Mehemea ka kitea,
maku anu e utu ki nga Pauna e rima.

Na MAWENE.
Heretaunga,
Noema 8, 1858.



E WHA PAUNA.
KUA NGARO taku hoiho; he hoi-
ho nui, he hoiho tiketike; ko
tona ahua, he whero. Ko tona parani i
kei te kaki, kei to taha katau o nga
huruhuru o te kaki. Ki te mea ka
kitea, maku e hoatu ki te tangata
nana i kite nga pauna e wha.

Na MIKAERE HONU.
Mahitaone,
Noema 9, 1858.



HE PARAU WHIRA.

Tenei, e hoa ma, nga parau pai

kei te Toa o Te Watikini i Po-

neke e pukai ana. He parau pai ia,

he parau airona, he parau whai whira.

Ko te pai ra tenei o te whira, ko te

ngawari o te mahinga. Ko te tangata e

hiahia ana ki te parau, a e whai moni

ana hei utu, me tuhi mai ia ki a Te

Watikini. Me tuhi mai ranei ki a

Te Pura, a maua te korero ki tera.

Poneke, Oketopa 19, 1858.



HEI WHAKAEKE I TENEI PO,

KO NGA HOIHO TARIONA ERUA.

1.

KO TIMI.
(Ko RURE te ingoa maori)

KO TE HOIHO HINA O TE
Herekiekie, i whanau ki Taupo;

tona matua tane, ko Reupene—ko te
hoiho tariona o Te Hira; tona whaea,
ko te hoiho uwha i hoatu e Kawana
Kerei ki nga tangata o Taupo. Ka
ono ona tau. Ko te hoiho ano tenei
i riro ai to reihi i Poneke i te marama
o Hanuere, 1858. He nui te maroro
o tenei hoiho, te ataahua hoki, me te
rarata.

2.

KO EPERA.

Ho tariona paraone (whero), ho
mea uta mai no Poihakena. Ka waru
ona tau. Ko te hoiho tenei o TIRA-
WEKE TE WEKEPIRI.

E tu enei hoiho erua i te Papara-
kauhi, kei te wahapu o Te Kenepuru, i
Porirua, ia Mane ia Mane; i te Pa-
parakauhi tenei taha o te arawhata
i Heretaunga, ia Wenerei ia Wene-
rei; i nga tepara o Pereha, kei Te
Aro (Poneke), hei te Taete, me te
Paraire, me,  te Hatarei, o ia wiki o ia
wiki.

Ko te utu tenei mo te whakaeke-
nga:—mo tehea ranei mo tehea ranei,
£2 2 0. Kia rima hoki nga hereni
hei utu mo te kai arahi.

Ki te rapu ritenga ke atu tetahi,
me pa mai ia ki a

TAME TIAKENA,

Kei te whare o TIRAWEKE TE WEKE-
PIRI, kei Poneke.

2

TE KARERE O PONEKE.

Ko te kai rapu, ko ia te kite.

MANE, 20 o TIHEMA 1858.

No Toto o te nupepa o tera wiki i tata
ai te korero o to whakawanga o roto o
te Kooti Hupirimi.  To Mohi raru-
raru, oti katoa te korero. To Nahona
raua ko Hori, kua waiho mo amua atu

—mo te whakawakanga o takoto nei
i to marama o Maehe. Heoi ra, e
nga hoa maori, ka whakaaro matou i
te tako o tenei raruraru, ku te papa-
rakauhi. Kua maha nga korero o te
Karere—nga korero whakatupato i
nga tangata i tora huarahi ki te mate.
Me he mea ra, ka turi nga tangata ki
a matou korero, ka tahuri tonu ki nga
mahi a to kuare, ki a te paparakauhi
tikanga, penei, ka ruru tonu. E kore
hoki e tupu tetahi pai ki runga o tera

—kino tonu, kino tonu. E hoa ma,
me titiro koutou ki nga hua o te papa-
rakauhi—kia watea rawa atu koutou
i tona korokoro; no te mea hoki, ka
tapoko te tangata ki roto, toremi noa
iho ia ki roto o to kopu o te mate—
ka mate a Maui i a Hine-nui-o-te-po! 

No tera Turei ano ka whakawakia te-
tahi tangata e Te Hira, nona i whaka-
rere i tona hoiho me te kaata i roto o
to huarahi o te taone, tu noa ana, ko
te tangata i te hoiho ka haere ko;

kitea ana e te Porihimana, ka tama-
natia. Na, e hoa ma, ka korerotia
atu tenei ki a koutou kia matau ai
koutou i te henga o tenei. Me he
mea ra, ka oho te hoiho i te aha ranei,
oma noa atu, rokohanga pea e ia he
tangata, he tamariki ranei, heoi, tura-
kina iho, mate rawa; ka whakairia  tera
mate ki runga ki te tangata, nana ano
tona hoiho i whakarere. Koia te
ture i mea ai, ka waiho e te tangata
te hoiho tu noa ai i roto o te taone,
ka painatia ia, kia rua pauna. Tangi
noa te tangata ki ana moni ka riro

atu i te paina.

HE TURE HOU.

KO TE ROANGA TENEI O TE "TURE
WHAKARITE TIKANGA 510 TE WHA-
KAHAERE WHAKAWA KI NGA TAKIWA
MAORI."

(Akuhata 4, 1858.)

wakia ana mo tetahi Hara, e whaka-
paea ana ranei ki te aroaro o taua
Kooti, kia kounu i etahi o nga tangata
i kowhitiri hei Runanga Huuri kia
Tokoono.

8. Ko to Runanga Huuri ka wha-
kanohoia peratia ka meinga kia tino
korero pono iho ki to aroaro o te
Kai-whakawa Tuturu, ko nga kupu
mona kei te Tauira No. 1, o to Puka-
puka piri ki tenei Ture, me whaka-
maori ranei ki te Reo Maori ka wha-
kahua ai; a ko te kupu whakaoti o te
whakawa a taua Runanga Huuri me
whakaae e ratou katoa, kia kotahi ano
te whakaaro me te kupu a taua Ru-
nanga e whakapuaki ai.

9. Erua nga mahi ma aua Runa-
nga Huuri. Ko te tuatahi, ko to
whakawa i nga Hara katoa e tika te
whakawa o taua Kooti, tona whiu he
whaine neke ake i te Rima Pauna:

ko te tuarua, ko te tapae whakaatu i
te tangata kua mea ranei i tetahi
Hara Kirimina, Hara Mihitimina ra-
nei, Hara ke ranei, e tupatoria tikatia
ana ranei kua mea i tetahi Hara pera i
i roto i tana Takiwa, ara, ki te Hara
e ahei ana to rapu e taua Kooti engari
kahore e ahei te tino whakawa e taua
Kooti; ko te tuatoru, ko te tapae-
whakaatu i nga Kino-Nuihana i roto i
taua Takiwa: ko to tuawha, ko te
tapae-whakaatu i era atu mea e tukua
ana e to Kooti ki taua Runanga
Huuri, e whakaarohia iho ana ranei e
taua Runanga Huuri ka tika kia ta-
paea-whakaatutia.

10. Ka waiho ma to Kooti te wha-
kaaro ki to mea ranei i tetahi tangata
hei tangata hara, ki te tuku ranei kia
haere ki te tuku ranei kia puritia kia
whakawakia, ki te mea ranei kia wha-
kahokia mai kia whakahokia ano, ki
te mea ke atu ranei i tetahi tangata
kua whakaponohia tuna hara, kua ta-
paea whakaatutia ranei; engari kaua
e whakapangia to whiu, e meinga
ranei kia utu o te Kooti mo tetahi
hara e ahei nei te whakawa e te Ru-
nanga Huuri i runga i nga tikanga o

tenei Ture, ki te mea kahore i wha-
kaponohia iana hara e to Runanga
Huuri: a kaua hoki tetahi tangata e
tukua e te Kooti kia whakawakia mo
tetahi Hara e te Kooti Hupirimi e
tetahi atu Kooti ranei, kaua hoki e
i tangohia he poira mona kia whaka

e to Runanga Huuri o whai take tika
ana mo te tukunga: kaua ano hoki
tetahi Warati e tukua e te Kooti mo
tetahi Kino-Nuihana kia whakaatoa-
tia ki te kore taua Kino-Nuihana e
tapaea-whakaatutia e te Runanga
Huuri, Otira, ki te mea ka whaka-
wakia tetahi Hara, a kahore e ahei i
te Runanga Huuri te whakakotahi i
tana kupu, a taka noa nga haora e
wha, na, ka waiho ma te Kooti te
whakaaro ki te mea iho i te tangata i
i whakawakia hei tangata hara, ki to
tuku ranei i a ia kia haere i runga i
te kore kupu a te Runanga Huuri.

11. Ka waiho ma te Kooti e wha-
kaoti nga kupu katoa, kupu meatanga
ranei, kupu tikanga Ture ranei, mo
kape ia nga wahi kua whakaritea ketia
tona tikanga i runga ake nei.

12. Ekore e meinga hei tika kia
karanga tetahi atu Kooti hei whakahe
i ta te Kooti Maori, mo te meatanga
e taua Kooti i tetahi tangata hei ta-
ngata hara: ekore ano hoki e tukua
kia whakanekehia  ki tetahi Kooti o
runga ake tetahi meatanga a te Kooti
Maori i runga i tona tikanga whaka-
wa Hara Kirimina, ekore ano hoki
tetahi meatanga pera a taua Kooti e

 whakakahoretia, o whakaputaia ketia
ranei, e meinga ranei hei manakore,

 hei kahore noa iho ranei, mo te ha-
painga o tetahi o nga ritenga.

III   TE TIKANGA MO TE WHAKA-

I HAERE WHAKAWA HIWHIRI.

 13. Ka meinga te Kooti kia whai

 tikanga mo te whakarongo mo te
 whakaoti i nga he Hiwhiri katoa ki to
 mea he tangata Maori te hunga wha-
kawa, tetahi tetahi, a ki te mea hoki
e noho ana te tangata e whakapaea
aua te ho ki a ia i roto i taua Takiwa
ano i turia ai to Akihana a tera, ho
mahi ranei taua i reira, i rokohanga
ranui ia e te meatanga a te Kooti ki
reira; a, ki to mea ano hoki he tanga-
ta Maori te hunga whakawa, tetahi
tetahi, a i tupu ki roto ki taua Takiwa
te putake o to Akihana, tetahi tino
wahi ranei o taua putake; otira, ka
whai tikanga ano a Te Kawana ratou
ko tona Runanga mo te rohe, i tenei
taima i tenei taima, i nga tikanga
whakawa Hawhiri a tetahi Kooti pera
hei whakahaere ma taua Kooti a runga
i tenei Ture, ara, kia waiho i nga mea
hakore o noko ake i ta te Kawana

TE KARERE O PONEKE.

3

ai hei rohe mo to taua Kooti whakawa,
ara, te moni nama, (rongotaima) te
utu ranei, te aha ranei i meatia kia
whakaputaina e taua Kooti, a ka whai
tikanga ano hoki ratou mo to whaka-
riro ke mo te whakakahore hoki i tetahi
rohe pera.

14. Kei te Akihana Hiwhiri e turia
ana i runga i tenei Ture, ki to tonoa
e tetahi o te hunga whakawa, i te mea
kahore ano i timataria noatia te wha-
kawakanga o ta raua mea, ka waiho
ma te Kooti te whakaaro ki te mea
kia whakawakia taua mea e tetahi
Runanga Huuri, a ma te Kooti ano e
whakarite tetahi ra ke hei ra whakawa
i taua mea, ara, kia ahei ano tetahi
Runanga Huuri te whakarite.

15. Ka peneitia to whakaritenga
Runanga Huuri mo to whakawa i nga
Akihana Hiwhiri i runga i nga tika-
nga o tenei Ture; ma te Kai-whaka-
wa Maori, ma nga Kai-whakawa
Maori ranei, e tuhituhi ki tetahi puka-
puka etahi tangata kia Kotahi tekau
ma waru, ho mea kohikohi i roto i te
hunga e tu noa iho ana i reira, i roto
ranei i te hunga e noho ana i nga
wahi katoa e patata ana ki te wahi i
noho ai taua Kooti, ki te patata ranei,
kaua e neko atu i te  kotahi tekau
maero to mataratanga atu, a ka ko-
whitiria i roto i taua tekau ma waru
kia tokoono, he mea makamaka rota,
a ko taua tokoono, tokohia ranei o
ratou e kitea mai e pai hoki ki tera
mahi, ka meinga kia noho hei Runa-
nga Huuri hei whakawa i tera mea:

Otira, ki te hoki iho i te tokowaru
nga tangata i kowhitiria ra e kitea
mai o pai huki ki taua mahi, ki te no-
ho atu ranei tetahi o nga tangata o
te Runanga Huuri, ki te kounuhia 
ranei tetahi e te hunga whakawa, ki
te ahatia ranei, a na taua meatanga,
hoki iho ana i te tokowha nga tangata
o te Runanga Huuri, na, me whakatae
te Runanga Huuri ki to tokowha e te
Kai-whakawa Tuturu, me tango i roto
i te hunga o tu noa iho ana i reira i
taua wahi. Otira, ka tika ano hoki,
me he mea whakaae na te hunga wha-
kawa, na tetahi na tetahi, kia whaka-
nohoia te Runanga Huuri, neke ake
ranei, keke iho ranei i te tokoono,
hei whakawa i to Akihana Hiwhiri
i runga i nga tikanga o tenei Ture.

Huuri me pera me tera i korerotia
ako ra.

16. Ka meinga kia tika ma to hu-
nga whakawa e kounu etahi o nga
tangata i whiriwhiri hei Runanga
Huuri, kia tokotoru ma tetahi kia to-
kotoru ma tetahi.

17. Ko te Runanga Huuri ka wha-
kanohoia peratia ka meinga kia tino
korero i etahi kupu ki te aroaro o te
Kai-whakawa Tuturu kia rito ki te
Tauira korero No. 2 e piri nei ki tenei
Ture, kia rite ranei ki aua kupu ina
whakamaoritia ki te Reo Maori, ka
meinga ano hoki ko te kupu whakaoti
a taua Runanga Huuri kia kotahi, me
puta i runga. Otira, ki to mea kaore
e ahei i te Runanga Huuri to whaka-
kotahi i tana kupu, a taka noa nga
kaore e wha, na, me tuku nga tangata
o te Huuri kia haere, a ko te mea e
whakawakia aua ka waiho mo tera atu
nohoanga o te Kooti.

18. Ko nga wahi tautohe katoa, kei
te Kooti ranei te tikanga hei whakaoti
kei te Huuri ranei, na, mo. whakaoti
ki runga ki ta to Tika, ki ta te ngakau
tapatahi i kite ai hei tika; a, ka waiho
ma te Kooti o whakarite nga tikanga
katoa mo te whakamananga i aua ki
whakawa, tona aheatanga tona pehea-
tanga hoki, ma te Kooti e whakarite
ki runga ki tana i ata whakaaro ai e
tika ana; a ka whai tikanga moto
whakarongo i nga ahua korero whaka-
puaki katoa e meinga e tona whakaaro
e tika ana kia whakarangona, a ka
whai tikanga hoki mo to mea i aua
ahua korero whakapuaki kia puakina,
ahakoa aua korero whakapuaki te
haere tonu i runga i o te Ture ritenga
ake.

19. Ka meinga to Ki-whakawa a te
Kooti hei mutunga rawatanga mo te
Akihana Hiwhiri a tetahi hunga wha-
kawa, e kore o tukua kia karanga
tetahi ki tetahi atu Kooti; e kore hoki
e meinga kia ahei tetahi mea a whakawa 
kia whakanekehia ki tetahi atu Kooti
o runga ake. Otira, ka waiho ma te
Kooti-whakawa Maori to whakaaro ki
te whakahau iho kia wakawakia ano,
kia whakarangona ano, me te whaka-
takoto ano i nga tikanga e ata rite mo
taua meatanga houtanga.

20. Kei te Akihana Hiwhiri kua
puta te  Ki-whakawa a io Kooti, te

utua, ki te tonoa e te tangata e mea
ana kia whakamana taua Ki-whakawa,
taua Whakahaunga ranei, na, me tuku
e te Kai-whakawa Tuturu tana Warati
ki tetahi Katipa hei mea ki a ia kia
tangohia kia hokona nga rawa me nga
hanga o te tangata mona taua Ki-
whakawa, Whakahaunga ranei; a me
pera ano e taua Katipa. Ko te Katipa
ia mo whakatu ano hei whakahaere i
nga tikanga o tenei Ture. Ko nga
moni utu o ana hanga ka hokona hei
whakarite i a te Kooti i ki iho ai, i
whakahau iho ai, kia utua, i nga utu
hoki o te mahinga, a ko nga toenga
o te moni i riro mai i taua hokonga,
ki te ai toenga, mo hoatu ki te Kai-
whakawa Tuturu, me whakahoki ki to
tangata nona nga hanga i tangohia i
hokona, mana ano e tono mai kia
whakahokia; a ko nga Katipa katoa
me nga Apiha Kai-tiaki o te Ture i
roto i o Tatou Takiwa mo whakauru ki
te mahi i te Warati pera. Otira, ka
waiho ma te Kai-whakarite whakawa
Tuturu ano to whakaaro ki te whaka-
roa i te putanga o tana Warati Tango-
rawa, a tana takiwa ano e tika ai ki
tana whakaaro iho.

21. Ki te moa ka hoki mai taua
Warati, a ka kore ho rawa, kahore
ranei i rite hei whakaea i nga moni o
meatia aua, kia utua ki te mea ranei
ka whakaritea mai, a tino kite iho ana
to Kai-whakawa Tuturu, kahore he
rawa o rite hei tango ma tana Warati
me e tukua ana; penei ranei, pera
ranei, na, ka meinga hoi tino Ture
mona; heoi, ma te Kai-whakawa Tu-
turu e tuku, me Warati ano na tona
ringaringa, mana e tuku te tangata
mona te Ki-whakawa, Whakahaunga
ranei, ki tetahi Whare-herehere, ki
reira noho ai taea noatia tetahi takiwa,
I kaua ia e neke ake i te marama kotahi
mo te Rima pauna, mo tetahi wahanga
ranei o te Rima pauna, u te moni i
meinga kia utua. Otira, kaua rawa te
takiwa o te whare hereheretanga e
neko ake i te wha marama, a me ahei
ano te tangata te tuku e to Kai wha-
kawa Tuturu, ana tonoa atu, aua utua
hoki te moni i kiia iho i whakahaua
ihu ranei kia utu a, mo te apiti ano
nga utu whakawa o ata tika ana ki te

whakaaro iho a to Kai whakawa
Tuturu.

4

TE KARERE O PONEKE.

NGA RITENGA O TE HOKOHOKO.

NGA KAI O TE MARA.

- Witi, 7 hereni me to hikipene

mo te puhera (62 pauna.)

Paraoa, 20 hereni mo te rau pauna.
Papapa Witi, I hereni 3 pene, mo

te puhera (20 pauna).

Paraoa tuatoru, 12 hereni mo te

rau pauna.

Kanga, 8 hereni me te hikipene

mo te puhera (56 pauna).
Taewa, 7 hereni mo te rau.
Ooti, 6 hereni me te hikipene

mo te puhera (40 pauna).

NGA KAI KINA            

Piwhi, 4 pene mo te pauna.
Kiko Hipi, 5 pene, mo te pauna.
Kuao kau, 6 pene, 7 pene, mo te
pauna.

Poaka ora, 3 pene me te awhe mo
te pauna.

KO ERA ATU MEA.

Pata ( hou ), 1 hereni me te hikipene
mo te pauna.

Pata (tote), 1 hereni mo te pauna.

Hua heihei, 2 hereni me te hikipene
mo te kau ma rua.

Poaka whakapaoa, 1 hereni 2 pene
mo te pauna.

E! KUA NGARO.

I NGARO ki te mara a Maki Inatoha
(McIntosh) i Poneke—

To ahua o te hoiho:—

He hoiho iti nei.

Ko te huruhuru, he pango; a
kowherowhero ana tetahi wahi i roto
i te pango.

He toa taua hoiho.

Ho ma a raro o te peke maui o
muri, tae noa ki te toi.

Kei te upoko etahi ma, kotahi kei
te rae, he ma iti nei.

Kei te ngutu raro tetahi pera ano
te nui. Kahore ho parani.

Ki te kitea tenei hoiho, maku e
utu te tangata nana i kite. Heoti.
Naku,

Na te Tahuta Heuhana.
(Dr. Hewson.)

Otaki, Noema 25, 1858.

WHAKARONGO!

KIA hoki mai a te Kamerona, ko
Ropata, i Whanganui, ka mahi

ia ki te whakaatu i te tikanga whaka-
rarata hoiho, ki Rangitikei, ki Mana-
watu, ki Otaki.

Ahakoa tino tutu te hoiho e kore
e taea te eke e te tangata, ka whaka-
ao TE WHAKARARATA HOIHO.

He mea hou, he mea ngawari, he mea
ngaro.

HE korero tenei na Te Kamerona
(pakeha) ki nga tangata maori
me nga pakeha katoa o Poneke, o hea,
o hea—kua oti te whakarite e ia te
whare nui—The Royal Lyceum Thea-
tre—hei whare korero mana, hei wha-
kaatu i te tikanga ngaro e rongo ai, e
rarata ai nga hoiho maka, tutu, aha
noa iho.

Na te pakeha, a Reiri, te take o
tenei tikanga. Ka rua mano tangata
me te tini noa atu, ka whakamine i ta-
wahi i Ingarani ki te whakarongo ki
aua korero. Kei reira ano te Kuini
me te Pirinihi me o raua tamariki
katoa, me nga rangatira nunui o Inga-
rani. Ka nui to ratou miharo i tenei
mea ka tahi ka kitea i roto i enei ra.

Na, ka mea ano a Te Kamerona, kia
tukua ki a ia te hoiho e tino maka
ana, e nui ana te tutu, kahore ano i
ekengia, e kore hoki e ekengia e te ta-
ngata i te mataku,—e kore e aha noa
te taima, e kore e maha nga miniti,
kua iro, kua pai.

Ko nga tangata e hiahia ana kia
whakaakona e ia me haere mai ki a Te
Hoana, te tangata o tera whare ta-
karo, o mua mai o te Wenerei, e ta-
koto ake, ara, te 10 o nga ra; me tuhi-
tuhi i o ratou ingoa, me whakarite i te
utu (£5: 53.) me oati hoki kia kaua
ai e whakapuaki i tenei mea ki te ta-
ngata ke. Hei reira ano, hei te 10 o
nga ra e karangatia ai te ra e korerotia 

ai te mea nei ki nga tangata ka rite o
ratou ingoa te tuhituhi ki roto o te
Pukapuka.
Poneke, Noema 6, 1858.

TE MEA NGARO A REIRI,

KUA tae atu ahau ki te matakitaki

i te mahi o Te Kamerona, a ka
mea taku kupu inaianei, he nui rawa
te pai o tana mahi. Homai ana kia
mahia ko tetahi hoiho pango—he mea
tutu nui. Kotahi te houra i mahia
ai, ka eke te tangata ki runga—ano
te rarata.

Na WIREMU HIKIHONA.

(William Hickson.) 
Poneke, Noema 12, 1858.

NO te o o nga ra o Noema nei i tae
atu ai matou (pakeha) ki te
whare runanga o Hoana kia kite i te
mahi a Te Kamerona. Ko te hoiho
i mahia ai, he uwha—he mea maka,
kaore ano i ekengia noatia e te ta-
ngata. Nawai a, i roto i nga meneti
e rua te kau ka eke a Epiha Raki-
whata ki runga, pai rawa te haere o
taua hoiho. Ki ta matou, ka nui te
pai o tana mahi.

Na TAME TIAKENA,

" RIUENA TEREPANE,
" EPIHA RAKIWHATA,
" HOANI HOANA,
" TARE RAKIWHATA.

PANUITANGA.

KIA RONGO MAI te tangata wha-
karongo. Ko taku hoiho kua
ngaro—i haere atu i Puketotara, i
Manawatu nei, i te 20 o nga ra o
Oketopa, i nga ra o muri tata ranei.
He raho poka taua hoiho—ko tona
kara he tua wero nei, pouri nei—he
tongi ma kei te rae—kei runga kei to
pakihiwi tetahi wahi ma, paku nei;

ko ona hu taua wa, kei te mau ano.
Ka kitea e te tangata maori, mana e
hopu mai, ka arahi mai ki te whare o
te Kuka ki te Awahau i Manawatu.
Ka kore, me tiaki tonu te tangata
nana i kite, a ka tuhi mai he puka-
puka ki au, maku e tiki atu.

NA TE HERANGI.
Manawatu,

Oketopa 27, 1858.

HE HERAMANA TAHUTI.

TOKORIMA nga heremana kua
  tahuti i te kaipuke e tu nei—
ko Ropata Maara te ingoa. Me ka
mau enei tangata te hopu, ka arahina
mai ai ki te Whare Whakawa i Po-
neke, ka utua te kai hopu ki nga
pauna eruma mo ia heramana mo ia he
ramana. Ko nga ingoa enei, me te
ahua hoki:—

Ko HENERE KOROKA.—Ona tau,
25; tona tiketike, o putu 10 inihi; he
makawe whero; titiro ke aua tetahi o
nga kanohi.

Ko TARE ATIKINI.   Ona tau, 22;

tona tiketike, 5 putu 7 inihi; he ma-
kawe pango.

Ko HORI KINGI.—Ona tau, 25;

tona tiketike, o putu 10 inihi; he
tangata rahi; he makawe whero; he
pahau nui.

Ko HORI WENEROKA.—Ona tau,
25; tona tiketike, o putu IO inihi; he
kanohi rahirahi; he makawe whero;

he pahau iti.

Ko RIHARI MIRIRINGI .—Ona tau,
21; tona tiketike, 5 putu 9 inihi; he
tangata nui; he makawe kehu; he
kanohi pura.

Poneke, Oketopa 16, 1858.

Tenei hoki etahi i tahuti i te 8 o nga
ra. I anga te haere o anei ki Here-
taunga. Ko taua utu ano ina hopu-
kia e te tangata:—

Ko TANIORA Rou.—Ona tau 32;

tona ikeike, o putu 6 inihi; he ma-
whero nei nga makawe; he pahau
rahi.

Ko HARINGITONA. —Ona tau 23;

tona ikeike, 6 putu; he whero-pango
nga makawe; he pahau kore.

Poneke,
Noema 9, 1858.

I taia tenei Nupepa i te perehi o
MEKENIHI raua ko MIUA, i Poneke,