TE KARERE O PONEKE



Ko te kai rapu, ko ia te kite.



[VOL I,  MANE, 29 o NOEMA 1858,  NO.55]



The "KARERE O PONEKE" is pub-

lished every Thursday morning.

TERMS OF SUBSCRIPTION;- Twenty

Shillings per annum, payable half-

yearly.

TERMS OF ADVERTISING;- Three

pence a line for the first insertion of

all advertisements, and Two pence a

line for every subsequent insertion.

Advertisments wil be continued and

charged for until counter-ordered:

such orders in writing, as also all Ad-

vertisements (in English) will be re-

ceived at the INDEPENDENT Office,

Lambton-quay, on Tuesdays, at any

time before 4 o'clock, p.m.



KO TE PEKE ORIENE.

(Na te pukapuka a te Kuini i whaka-
ritea ai)

Ko nga moni e takoto ana £1, 260, 000.
Ko nga moni e takoto ke ana  252, 000.

NA, he korero tenei kia rangona e
te tangata, ko te ritenga whaka-
tupu haere mo nga moni e whakata-
kotoria i roto o tenei Peke, koia tenei,
mo nga moni tango noa iho, ka wha-
karitea; te utu mo nga toenga, o ia
marama, o te roa o te taima e takoto
ai; ka penei ra, e toru hereni e wha
pene mo te marama kotahi, mehemea
he rau pauna. Na, ki te takoto roa
nga moni ka penei te ritenga:—

Kia 3 nga marama e

takoto ai 15 hereni mo £100
6  2 pauna  "
12  5 pauna  "

Ki te mea ka karangatia te tahua kia
roa atu o te tau kotahi, ma te kai
whakarite o te Peke e karanga he utu
nui atu.

ADAM BURNES.

Kaiwhakarite.
Poneke, Hurae 13, 1858.



E RIMA PAUNA.

KO TOKU MOHIO kua ngaro.
He whero te ahua; he ma te

rae; ko te parani kei te pakihiwi,
koia tenei, MW. Mehemea ka kitea,
maku anu e utu ki nga Pauna e rima.

Na MAWENE.
Heretaunga,
Noema 8, 1858.



E WHA PAUNA.
KUA NGARO taku hoiho; he hoi-
ho nui, he hoiho tiketike; ko
tona ahua, he whero. Ko tona parani i
kei te kaki, kei to taha katau o nga
huruhuru o te kaki. Ki te mea ka
kitea, maku e hoatu ki te tangata
nana i kite nga pauna e wha.

Na MIKAERE HONU.
Mahitaone,
Noema 9, 1858.



HE PARAU WHIRA.

Tenei, e hoa ma, nga parau pai

kei te Toa o Te Watikini i Po-

neke e pukai ana. He parau pai ia,

he parau airona, he parau whai whira.

Ko te pai ra tenei o te whira, ko te

ngawari o te mahinga. Ko te tangata e

hiahia ana ki te parau, a e whai moni

ana hei utu, me tuhi mai ia ki a Te

Watikini. Me tuhi mai ranei ki a

Te Pura, a maua te korero ki tera.

Poneke, Oketopa 19, 1858.



HEI WHAKAEKE I TENEI PO,

KO NGA HOIHO TARIONA ERUA.

1.

KO TIMI.
(Ko RURE te ingoa maori)

KO TE HOIHO HINA O TE
Herekiekie, i whanau ki Taupo;

tona matua tane, ko Reupene—ko te
hoiho tariona o Te Hira; tona whaea,
ko te hoiho uwha i hoatu e Kawana
Kerei ki nga tangata o Taupo. Ka
ono ona tau. Ko te hoiho ano tenei
i riro ai to reihi i Poneke i te marama
o Hanuere, 1858. He nui te maroro
o tenei hoiho, te ataahua hoki, me te
rarata.

2.

KO EPERA.

Ho tariona paraone (whero), ho
mea uta mai no Poihakena. Ka waru
ona tau. Ko te hoiho tenei o TIRA-
WEKE TE WEKEPIRI.

E tu enei hoiho erua i te Papara-
kauhi, kei te wahapu o Te Kenepuru, i
Porirua, ia Mane ia Mane; i te Pa-
parakauhi tenei taha o te arawhata
i Heretaunga, ia Wenerei ia Wene-
rei; i nga tepara o Pereha, kei Te
Aro (Poneke), hei te Taete, me te
Paraire, me,  te Hatarei, o ia wiki o ia
wiki.

Ko te utu tenei mo te whakaeke-
nga:—mo tehea ranei mo tehea ranei,
£2 2 0. Kia rima hoki nga hereni
hei utu mo te kai arahi.

Ki te rapu ritenga ke atu tetahi,
me pa mai ia ki a

TAME TIAKENA,

Kei te whare o TIRAWEKE TE WEKE-
PIRI, kei Poneke.

2

TE KARERE O PONEKE.

Ko te kai rapu, ko ia te kite.

MANE, 29 o NOEMA, 1858.

KO TE NUI O TE NUPEPA.
Ka taia ki raro iho te reta o Riwai
Te Ahu, (Minita). He whakahoki
ia nana mo te korero a te " hoa aro-
ha " i tuhia e ia mo te tikanga o iti
ai ta tenei nupepa. Heoi ra, e kure
tenei e rite ki to te Pakeha nupepa te
nui, no te mea e kore ra e taea te utu.
Ka pai kia marama te whakaaro o nga
tangata ki nga tikanga o te nupepa.
Na, kotahi mea e kore ai tenei e rite
ki o te pakeha te nui, ko te reo ngaro,
ara, e ngaro ana i te kai ta, ka pakeke
ai, e kore ai o hohoro te whakapiri i
nga reta, pera me te nupepa o tona
reo ake, e ngawari ana Otira, tenei
hoki, kei te tininga hoki o nga nupepa
e hokona ana—ahakoa hikipene rawa
te utu mo te nupepa pakeha, ko te
maha ra o aua hikipene. Ka oti nga
korero te whakapiri i roto i te perehi,
heoi ano ra, kua mutu te nuinga o te
mahi, waiho iho ko to perehitanga
anake. He mea noa ano te pepa, me
te perehi i tini ai. Kia mano noa atu
o te nupepa ka taia, haunga ano mo
tenei whenua anake, otira mo era atu
whenua e korerotia ai te reo Ingarani,
ara kei te ao katoa Na, utua katoa-
tia aua aua nupepa, ka rite te utu mo
te kai perehi, ka nui te wahi e toe
ana mo te mahi a te Kai Tuhi, mo te
tangata huki nona nga perehi. Tena
ko te Karere takirua te rau, heoi ano.
Kia utua tonutia mai e ia tangata, e
ia tangata, ka ea te utu mo te perehi,
nohinohi rawa te wahi e toe ana.
Oti kia kahore e rite mai e nga ta-
ngata, ngaro katoa nga moni me te
wahi hoki e apitia noatia mai e te
Kawana, hei whakarite i te kai mahi
perehi. Naranei! me pewhea ka
whakanuia ai? Ka tika ra te kupu e
mea aua, ka kapea etahi o nga korero,
no te mea, kahore he takotoranga.
Tenei matou e mea aua kia whakana-
tia te hiahia o nga tangata, kia nui
haere. Heoi ra, kei nga tangata te
tikanga. Me he mea ra, e rite tonu
mai te utu a ia tangata, a ia tangata,
e tango ana i te karere, i to mutunga
ra o te tau, penei ka ahei pea te wha-
kanui haere tetahi wahi. Koia ma-
tou ka mea ai. kia mahara katoa te
tangata ki (ona pauna mo to "Karere"
o wai ritenga ai te kai tuhi hei mea
kia nui.

Mo te. Karere o Poneke. I
Waikanae, Noema 22, 1858.

E TE HOA AROHA,—

Kua kite hoki au i taua
reta aroha, whakaako hoki i au ki o
kupu whakarite whakapaipai i tuhi nei
ki Ngamotu i Akuhata 13, 1858, i roto
i te Karere o Poneke, Hepetema 13,
1858—hei pehi mo nga kupu o tuku
reta o Hune 24, i roto i te Karere o
Hurae 12, 1858.

A, toku kitenga iho i o kupu, ka
whakaaroaro au, me whakahoki ranei,
kaua ranei; ka whakaaro ano au, me
whakahoki, kei whakaaroa e koe, ho
! ika anake aku kupu whakarite i kora
ai e whakahokia mai.

Ki mai nei koe kia titiro au ki! e
tika o ta te Kai Tuhi. Ae, kua titiro
a hau i aua kupu, e rere ke ana etahi
o au i ana. Kahore au i whakahoki;

he (ata mona ki te runanga mo tenei
Nupepa; i ahua whakaae huki ki te-
tahi o aku kupu, ki tenei " Mo tohe
ata kia whakanuia ake ki a pera me te
Nupepa pakeha." Tana whakahoki
mo tenei, "Waiho marie kia ata pau
te tau i whakaritea kei mahinga mo
tenei nupepa iti." Na, kihai i pau te
tau, kua apitia atu tetahi wharangi
hui whakanui ake mo tenei Nupepa.
Tirohia iho i te Nupepa o Akuhata
30—o Hepetema 20—o Oketopa 11,
1858.

Na, ka hoki taku titiro ki au kupu
whakarite mo tenei Nupepa e mea
nei:—

" Kua kite koe i te koura kotahi
pauna; waihoki ko to tatou Nupepa,
ahakoa iti, e rite aua ki te koura. He
aha te pai kia nui, kia pena me nga
kapa? Erangi kia iti, kia pera me
te koura."

Tenei taku kapu mo te pauna kou-
ra. Ekore tera e taea e taua te tohe
pokanoa kia whakanuia ake, kia wha
tekau nga herengi ki roto i te pauna
I koura, kei raru taua, no te mea kua
i rite ke mai i tona runanga. Erangi,
nei kite taua i te kupu a to runanga
o tenei nupepa e penei aua me tau
kupu, " Kati kia iti, kia pera me te
pauna koura." Kua tika to kupu, a

kua he taku. Neira, kahore: kotahi
anake taku i kite ai, ho whakaatu kau
mai i to ratou whakaaetanga ki (enei
nupepa ma tenei pito.

Me na koutou tahi kua ko te runa-
nga o tenei Nupepa, tenei kupu wha-
kapumau, "Erangi kia iti kia pera
me te koura;" ekore au e whakahoki  
atu. Neira, mau ano. Me aku hoki i
kite na koe, naku ano. Erangi pea
kei a koe te whakaaro ki nga kai hoko
o tenei Nupepa kia whakaitia kei to-
komaha haere, a ka whakanuia hoki
tenei nupepa—ka kapea tau e ki nei,
" Erangi kia iti, pera me te koura."
Kei rite nga kupu i te nupepa o Aku-
hata 23, 1858, e ki nei, " Kei te nui
haere nga tangata hapai o tenei Ka-
rere Maori, kei to marara haere te
rongo pai o te Karere o Poneke. E
hoa ma, kia tohe tonu tatou ki tenei
mahi whakarangatira i te tangata."

Tau patai mai, "He aha te pai kia
nui."

Tenei hoki taku. He pai ano, he
o atu o nga korero ki roto; otira,
me patai iho nga korero i te nupepa
o Akuhata 23, 1858. I penei nga
kupu, "Tenei ano tetahi roto, he roa
no nga korero o te hui a Wi Tako te
te tapoko ai i naianei." I te nupepa
ano hoki o Aperira 26, 1858, i penei
ano " Me maha no era atu korero te
taia ai." Nei paparuatia iho pea te
ta ki runga ake i etahi korero, e ru-
peke. Pataia iho nga nupepa  o Aku-
hata 30—o Hepetema 20—o Oketopa
11, 1858; te take i apitia ai o tahi wha-
rangi hou, a mau e korero mai.

Te mutunga o tau patai mai, " Kia
pera me ngu kapa?" Tenei taku. I
kite au i etahi kupu i roto i te nupepa
o Akuhata 23, 1858, e penei ana,

" Kei te timatanga o te tau hou e
haere ake nei ka kaha ai tatou ki te
 hapai rawa i tenei mahi, ara ki te
whakanui i te nupepa, ki te whaka-
maro i nga rarangi."

 Na, taku whakaaro iho ki enei kupu
 kua mutu nei, e tata ana ki taku kupu
i kia whakanuia tenei nupepa, ki tau i
patai nei, " He aha te pai kia nui, ki
a pera rue nga kapa, erangi kia iti, kia
pera me te koura."

Tenei kupu ano au, " Ko nga nu-
pepa pakeha, ahakoa nunui, he maha
nga korero o roto e rito ana ki te
kapa."
Taku hoki. He ahakoa, ho iti tenei

TE KARERE O PONEKE.

3

nupepa, he kapa ano etahi korero i
roto. Kahore iana koe i kite ihu i te
korero Tara a te Hutana (minita) mo
te Kokako raua ko te Huia, i tona,
reta o Pepuere—i roto i te nupepa o
Aperira 12 1858?

1 tona reta hoki o Maehe 7, i roto
na i te nupepa ano o Maehe 22, 1858
Hei whakahe i te reta o Hanuere 29
i roto na i te nupepa o Pepuere Io,
1858.

I te reta hoki a te Kai Tuhi o Pe-
puere 15—kei whakahe ano i taua
reia o Hanuere 29, 1858?

I nga reta hoki a te Para (minita);

i tona reta o Hune 4—i roto na i te
nupepa ano o Hune 14, 1858; i tona
reta ano o Akuhata 31—i roto ua i te
nupepa o Hepetema 6, 1858?

I nga reta a te Hoa Aroha o Nga-
motu i roto na i te te nupepa o Ape-
rira 19, 1858—me to nupepa o Hepe-
tema 6, 1858.

Me koe hoki, na te kitenga i taku

 

reta e rite ana ki te kapa ki tau wha-
kaaro iho, i tuhi ai koe i tau reta hei
whakahe kia kore ai taku.

Kotahi anake te kupu whakarite i
tika, ko te rakau pakeke e kania ana
ka rite ki to tatou reo te pakeha ki
nga kai ta; na reira i nui ai te utu
mo tenei nupepa. Me ko tenei anake
to kupu, e kore au e whakahoki atu.

To kupu whakamutunga, he wha-
kahau mai i au kia haere ki te kura
reo pakeha, kia kotahi ai te nupepa ko
te reo pakeha anake. Hei roanga
pea tenei mo tau korero  Erangi,
waiho to kupu mu nga tamariki, me
nga taitamariki.

Me mutu i konei enei.

Na RIWAI Te AHU.
Ki a te HOA AROHA,
Kei Ngamotu.

HE TURE HEI WHAKATAKOTO
TIKANGA KI NGA TAKIWA MAORI
MO O RATOU MEA AKE.

(Akuhata 4, 1858.)

Ko te mea ka pai ano kia whaka-
ritea etahi tikanga mana, hei tiaki i
i to Te Kuini Ture kei takahia, hei
whakahaere tikanga Whakawa hoki i
roto ki nga Takiwa kaore ano te Ti-
kanga Maori i mutu noa i runga.

Na, ka whakatakotoria tenei hei
Ture o te Runanga Nui o Niu Tirani
e noho runanga nei, ara:

I. WHAKARITENGA I NGA KOOTI
WHAKAWA MAORI.

1. Ka meinga hei tika ki ta te Ture
ma Te Kawana ratou ko tana Runa-
nga e whakarite, i tenei wa i tenei wa
nga Takiwa hei taunga, mo tenei Ture,
hei nga Takiwa ia kaore ano to Tika-
nga Maori kia mutu noa i runga, o
whakaputa ke hoki, o whakahore hoki
au Takiwa.

2. Me whakatu e tetahi Kai-wha-
kawa Tuturu tetahi Kooti-whakawa,
ki roto ki era nga Takiwa; ko te Kai-
whakawa Tuturu ma te Kawana ano
e whakarite mo taua mahi, ko te hoa
mo taua Kai-whakawa  Tuturu, ko to
Ateha Maori (Kai-whakawa Maori),
kotahi ranei, tokohia ranei, ko nga
wahi hei turanga mo ana Kooti-wha-
kawa, kia rite, kia tika, ki ona wahi o
te tau, ki ona wahi o te whenua, ko te
ingoa mo taua Kooti whakawa, ka
meatia, ko te Kooti Whakawa Maori
mo tera Takiwa.

3. Ka panuitia ki to Nupepa o te
Kawanatanga, te mutunga o te Tika-
nga Maori ki runga ki etahi whenua,
kei roto i tetahi Takiwa pera, ka mei-
nga kia mutu tonu aku ki roto ki nga
rohe o aua whenua, te taunga o nga
Ture-iti katoa, i whakatakotoria i ru-
nga i tenei Ture; otira, ekore tenei e
meinga hei arai kia kaua o mahia, e
whakaputaia  tetahi utu, i meinga kia
utua i runga i tetahi o aua Ture-iti, 
kia kaua ranei e whakaotia tetahi
meatanga, i timataria i runga i tetahi
o aua Ture-iti, i te mea, kahore ano i
puta taua panuitanga.

4. Otiia, ko nga whenua tuku na
Te Kuini ki totahi tangata Maori, ki
tetahi tangata ranei, Hunga ranei,
pupuri ai, hei mea whakatupu i nga
tikanga o te Whakapono, o te Kura,
o te Atawhai-rawakore; ko nga whe-
nua hoki mea tuku na to Kuini, whe-
nua hoko i mua i te whakapukanga o

Te Kuini Mana, ko nga whenua hoki,

mea tuku na Te Kuini ki etahi hunga
Pakeha e noho ana kei roto i nga
Takiwa Maori , hei kainga mo ratou;

 ko enei whenua katoa, me he mea e
piri ana ki nga whenua kaore ano te
Tikanga Maori i i mutu noa i runga,
ku meinga ano hoki hei whenua ka-
hore ano te Tikanga Maori i mutu
noa i runga, ara, mo nga tikanga ia o

tenei Ture, a ka ahei ano aua whenua

te mea ki roto i nga rohe o tetahi o
nga Takiwa i korerotia ake nei.

11. TE TIKANGA MO TE WHAKAHAERE
WHAKAWA KIRIMINA.

o. Ka meinga kia whai tikanga te
Kooti whakawa, hei whakarongo, hei
whakaoti i nga hara katoa e ahei nei
to whakawa tata e nga Kai whakawa
Hatihi, o to Kai-whakawa Tuturu ra-
nei, mo nga Hura ki nga Ture-iti,
mea whakatakoto i runga i nga tika-
nga o "Te Ture whakatakoto Ture-
iti ki nga Takiwa Maori, 1858," me
waiho ia te whakahaere i runga i ta
tenei Ture o whakarite nei, a ka pena
ano tana Kooti me nga Kai-whakawa
Hatihi  ki Niu Tirani, te whai tikanga
mo te rapu i nga Hara o whakapea
aua ki tetahi tangata, mo to tuku
Hamene tono i te tangata, i tupatoria
ponotia he hara toua kia haere maiki
te aroaro o te Kooti; mo te mea i to
tangata pera kia hopukia, kia arahina
mai ki te aroaro o te Kooti; mo te
whakarongo korero whakapuaki i ru-
nga i to oati; mo te tuku i te tangata
i whakaarohia he hara tona kia puritia
kia whakawatia mariretia, mo te tango
Peira whakakapi ranei mo te tangata
pera; mo te here i te tangata ki te
here moni, hei mea i a ia, kia haere
mai ano ki te mea whakawa, ki te
whakapuaki korero ranei i te whaka-
wakanga o te tangata i whakaarohia
kua mea i te hara; mo te whakaae
tangata hei whakakapi mo ta te ta-
ngata e whakataua ana kia ata noho,
mo ta te tangata whakahaere pai ra-
nei; mo era atu tikanga katoa e mau
nei i nga Kai-whaka Hatihi, o tika
nei te whakahaere e ratou ki Niu Ti-
rani  nei ara, mo te rapu mo te whiu
hara, mo te tiaki ito te Kuini rongo
kia mau; a, ka meinga ano hoki to
Kooti kiu whai tikanga mo te pehi i
te kino Nuihana.

6. Me penei te whakaritenga Ru-
nanga Huuri mo te Whakawa Kiri-
mina a te Kooti; ma te Kai-whakawa
Maori, ma nga Kai-whakawa Maori
ranei, e tuhituhi ki tetahi pukapuka
etahi tangata, kia Toru tekau ma ono,
he mea kohikohi i roto i te hunga e
noho ana i nga wahi katoa e patata
ana, ki to wahi e noho ai Iaua Kooti,
ura, ko te patata tenei, kaua e neke
atu i te Rua tekau ma rima maero te
mataratanga atu, a, me kowhiti e te
Kai-whakawa Tuturu i roto i taua

4

TE KARERE O PONEKE.

Toru tekau ma one, kia Kotahi Tekau
ma rua, a ko taua Tekau roa rua, ko
te tokohia ranei o ratou o kitea mai,
e pai hoki ki tera mahi, ka meinga
kia noho hei Runanga Huuri mo te
nohoanga o te Kooti i taua rangi ano,
i nga rangi nohoanga o muri hoki o
taua Kooti: Otira, ki Io hoki iho i te
tokowaru nga tangata i kowhitiria  ra
e kitea mai, e pai hoki ki taua mahi,
ki te noho atu ranei tutohi o nga ta-
ngata o te Runanga Huuri, ki te kou-
nuhia ranei tetahi e te hunga whaka
wa, ki te ahana ranei, a, na taua mea-
tanga hoki iho ana i te Tokowaru nga
tangata o te Runanga Huuri, na, ka
tika ma te Kai-whakawa Tuturu e
whakarite, ia taima, ia taima, ana pera,
tetahi atu ra mo te whakawakanga, e
whakatae ranei te Runanga Huuri ki
te tokowaru, me tango i roto i te hu-
nga e tu noa iho aua i reira i taua
wahi.

(Kei muri. te roanga,.)

NGA RITENGA O TE HOKOHOKO.

NGA KAI O TE MAKA.

Witi, 7 hereni me to hikipene
mo te puhera (62 pauna.)

Paraoa, 20 hereni mo te rau pauna.

Papapa Witi, I hereni 3 pene, mo
te puhera (20 pauna).

Paraoa tuatoru, 12 hereni mo te
rau pauna.

Kanga, 8 hereni me te hikipene
mo te puhera (56 pauna).

Taewa, 7 hereni mo te rau.

Ooti, 6 hereni me te hikipene
mo te puhera (40 pauna).

NGA KAI KINAKI.

Piwhi, o pene mo te pauna.
Kiko Hipi, 5 pene, mo te pauna.
Kuao kau,, 6 pene, 7 pene, mo te
pauna.

Poaka ora, 6 pene mo te pauna.

KO ERA ATU MEA.

Pata (hou), 1 hereni me te hikipene

mo te pauna.

Pata (tote), 1 hereni mo te pauna.
Hua heihei, 1 hereni me te hikipene

mo te kau ma rua.

Poaka whakapaoa, 1 hereni 4 pene

mo te pauna.

Tiihi, 1 hereni mo te pauna.
Pipipi, 6 hereni, 9 hereni, te mea

kotahi.

Kuihi; 4 hereni, 6 hereni, te mea

kotahi.

Parera, 4 hereni, 5 hereni, takirua.
Heihei, 4 hereni, 5 hereni, takirua.
Muka papai, 20 hereni mo te rau

pauna.

KO TE WHAKARARATA HOIHO.

He. mea hou, he mea ngawari, he mea
ngaro.

HE korero tenei na Te Kamerona
 ( pakeha) ki nga tangata maori
me nga pakeha katoa o Poneke, o hoa,
o hea—kua oti te -whakarite e ia te
whare mai—The Royal Lyceum Thea-
tre—hei whare korero mana, hei wha-
kaatu i te tikanga  ngaro e rongo ai, e
rarata ai nga hoiho maka, tutu, aha
noa iho.

Na te pakeha, a Reiri te take o
tenei tikanga. Ka rua mano tangata
me te tini noa atu. ka whakamine i ta-
wahi i Ingarani ki te whakarongo ki
ana korero. Kei reira ano te Kuini
me te Pirinihi me o raua tamariki
katoa, me nga rangatira   nunui o Inga-
rani Ka nui io ratou miharo i tenei
mea ka tahi ka kitea i roto i enei ra.

Na, ka mea ano a Te Kamerona, kia
tukua ki a ia te hoiho e tino maka
ana, e nui ana te tutu, kahore ano i
ekengia, e kure hoki e ekengia   e te ta-
ngata i te matuku,—e kore e aha noa
te taima, e kore e maha nga miniti,
kua iro,  kua pai.

Ko nga tangata e hiahia ana kia
whakaakona e ia me haere mai ki a Te
Hoana, te tangata o tera whare ta-
karo, o mua mai o te Wenerei, e ta-
koto ake, ara, te 10 o nga ra; me tuhi-
tuhi i o ratou ingoa, me whakarite i te
utu (£5: 33.) me oati hoki kia kau; i
ai e whakapuaki i tenei mea ki te ta-
ngata ko. Hei reira ano, hei te 10 o
 nga ra e karangatia ai te ra e korerotia
 ai te mea nei ki nga tangata ka rite o
ratou ingoa te tuhituhi ki roto u te
I Pukapuka.

I Poneke. Noema 6. 1858. 

TE MEA NGARO A REIRI,

KUA tae atu ahau ki te matakitaki

 i te mahi o Te Kamerona, a ka
i mea taku kupu inaianei, he nui rawa
te pai o tana mahi. Homai aua kia
mahia ko tetahi hoiho pango—he mea
tutu nui. Kotahi te houra i mahia
ai, ka eke te tangata ki runga—ano
to rarata.

Na WIREMU HIKIHONA.

(William Hickson .)
Poneke, Noem 12, 1858.

NO te 5 o nga ra o Noema nei i tae
 atu ai matou (pakeha) ki te
whare runanga o Hoana kia kite i te
mahi a Te Kamerona. Ko te hoiho
i mahia ai, he uwha—he mea maka,
kaore ano i ekengia noatia e te ta-
ngata. Nawai a, i roto i nga meneti
e rua to kau ka eke a Epiha Raki-
whata ki runga, pai rawa te haere u
tana hoiho. Ki ta matou, ka nui te
pai o tana mahi.

Na TAME TIAKENA,

" RIUENA TEREPANE,

 " EPIHA RAKIWHATA,
" HOANI HOANA,
" TARE RAKIWHATA.

Poneke Noema 13, 1858.

PANUITANGA.

KIA RONGO MAI te tangata wha-
karongo. Ko taku hoiho kua
ngaro—i haere atu i Puketotara, i
Manawatu,  nei, i te 20 o nga ra o
Oketopa , i nga ra o muri tata ranei.
He raho poka taua hoiho—ko tona
kara he tua wero nei pouri nei—he
tongi ma kei te rae—kei runga kei te
pakihiwi tetahi wahi ma, paku nei;

ko ona hu taua wa, kei te mau ano.
Ka kitea e te tangata maori, mana e
hopu mai, ka arahi mai ki te whare o
te Kuka ki te Awahau i Manawatu.
Ka kore, me tiaki tonu te tangata
nana i kite, a ka tuhi mai he puka-
puka ki au, maku e tiki atu.

NA TE HERANGI.
Manawatu,

Oketopa 27, 1858.

HE HERAMANA TAHUTI.

TOKORIMA nga heremana kua
tahuti i te kaipuke e tu nei—
ko Ropata, Maara te ingoa. Me ka
mau enei tangata te hopu, ka arahina
mai ai ki te Whare Whakawa i Po-
neke, ka utua te kai hopu ki nga
pauna erua mo ia heramana mo ia he
ramana. Ko nga ingoa enei, me te
ahua hoki:—

Ko HENERE  KOROKA.—Ona tau,
25: tona tiketike, 6 putu 10 inihi; he
makawve whero; titiro ke ana tetahi o
nga kanohi.

Ko TARE ATIKINI  Ona tau, 22;

tona tiketike, o putu 7 inihi; he ma-
kawe pango.

Ko HOKI KINGI.—Ona tau, 25;

tona tiketike, 3 putu IO inihi; he
tangata rahi; he makawe whero; he
pahau nui.

Ko HORI WENEROKA —Ona tau,
25; tona tiketike, 5 putu 10 inihi; he
kanohi rahirahi; he makawe whero;

he pahau iti.

Ko RIHARI MIRIRINGI .—Ona tau,
21; tona tiketike, 3 putu 9 inihi; he
tangata nui; he makawe kehu; he
kanohi pura.

Poneke, Oketopa 16, 1858.

Tenei hoki etahi i tahuti i te 8 onga
ra. I anga te haere o anei ki Here-
taunga. Ko taua i utu ano ina hopu-
kia e te tangata:—

Ko TANIORA Rou  Ona tau 32;

tona ikeike, 5 putu 6 inihi; he ma-
whero nei nga makawe; he pahau
rahi.

Ko HARINGITONA.—Ona tau 23;

tona ikeike, 6 putu; he whero-pango
nga makawe; he pahau kore.

Puneke,
Noema 9, 18.58.

I taia tenei Nupepa i te perehi o
MEKENIHI raua  ko MIUA, i Poneke,
NIU TIRANI.