TE KARERE O PONEKE



Ko te kai rapu, ko ia te kite.



[VOL I,  MANE, 25 o OKETOPA 1858.  NO. 50]



The "KARERE O PONEKE" is pub-

lished every Thursday morning.

TERMS OF SUBSCRIPTION;- Twenty

Shillings per annum, payable half-

yearly.

TERMS OF ADVERTISING;- Three

pence a line for the first insertion of

all advertisements, and Two pence a

line for every subsequent insertion.

Advertisments wil be continued and

charged for until counter-ordered:

such orders in writing, as also all Ad-

vertisements (in English) will be re-

ceived at the INDEPENDENT Office,

Lambton-quay, on Tuesdays, at any

time before 4 o'clock, p.m.



KO TE PEKE ORIENE.

(Na te pukapuka a te Kuini i whaka-
ritea ai)

Ko nga moni e takoto ana £1, 260, 000.
Ko nga moni e takoto ke ana  252, 000.

NA, he korero tenei kia rangona e
te tangata, ko te ritenga whaka-
tupu haere mo nga moni e whakata-
kotoria i roto o tenei Peke, koia tenei,
mo nga moni tango noa iho, ka wha-
karitea; te utu mo nga toenga, o ia
marama, o te roa o te taima e takoto
ai; ka penei ra, e toru hereni e wha
pene mo te marama kotahi, mehemea
he rau pauna. Na, ki te takoto roa
nga moni ka penei te ritenga:—

Kia 3 nga marama e

takoto ai 15 hereni mo £100
6  2 pauna  "
12  5 pauna  "

Ki te mea ka karangatia te tahua kia
roa atu o te tau kotahi, ma te kai
whakarite o te Peke e karanga he utu
nui atu.

ADAM BURNES.

Kaiwhakarite.
Poneke, Hurae 13, 1858.



Ko nga ritenga e whakamonitia ai nga

pukapuka tuhituhi e te Peke.

Mo nga marama e wha  £2  13s. 4d.,

mo te £100
Mo nga marama e ono £3 mo te £100

Ko te ritenga e rito ai nga moni
tuku noa, nga whakahoutanga puka-
puka ranei, kia 10 pauna mo te rau
kotahi mo rotu i te tau.

Ko nga utu whakatuputupu. 
Mo nga moni takoto noa, ara, ko nga

toenga o ia marama, £2 mo ia rau,

mo te tau kotahi.
Mo nga moni e waiho tonu mo nga

marama e toru, £3 mo ia rau
Ka 6 nga marama £4  "      "

12 nga marama  £5    "     "

Ko nga utu mo nga pukapuka kawe moni ki
tawahi.

Ki RANANA, kia 60 nga ra o muri
iho o te taanga atu ki te tangata utua
ai, £1 mo te rau pauna.

Kia 30 nga ra, £1Os. mo te rau
pauna.

Ki ATARERIA,  kia 3 nga ra o muri
iho o te taenga atu ka utua ai, £1 mo
te rau.



HE PARAU. 

TENEI nga parau pai mo tenei
whenua kei te takoto i te Toa o
Tipene i Poneke. Rere ke ana te tu
o tetahi i to tetahi.

Poneke,

Oketopa 18, 1858



HEI WHAKAEKE I TENEI PO,

KO NGA HOIHO TARIONA ERUA.

1.

KO TIMI.
(Ko RURE te ingoa maori)

KO TE HOIHO HINA O TE
Herekiekie, i whanau ki Taupo;

tona matua tane, ko Reupene—ko te
hoiho tariona o Te Hira; tona whaea,
ko te hoiho uwha i hoatu e Kawana
Kerei ki nga tangata o Taupo. Ka
ono ona tau. Ko te hoiho ano tenei
i riro ai to reihi i Poneke i te marama
o Hanuere, 1858. He nui te maroro
o tenei hoiho, te ataahua hoki, me te
rarata.

2.

KO EPERA.

Ho tariona paraone (whero), ho
mea uta mai no Poihakena. Ka waru
ona tau. Ko te hoiho tenei o TIRA-
WEKE TE WEKEPIRI.

E tu enei hoiho erua i te Papara-
kauhi, kei te wahapu o Te Kenepuru, i
Porirua, ia Mane ia Mane; i te Pa-
parakauhi tenei taha o te arawhata
i Heretaunga, ia Wenerei ia Wene-
rei; i nga tepara o Pereha, kei Te
Aro (Poneke), hei te Taete, me te
Paraire, me,  te Hatarei, o ia wiki o ia
wiki.

Ko te utu tenei mo te whakaeke-
nga:—mo tehea ranei mo tehea ranei,
£2 2 0. Kia rima hoki nga hereni
hei utu mo te kai arahi.

Ki te rapu ritenga ke atu tetahi,
me pa mai ia ki a

TAME TIAKENA,

Kei te whare o TIRAWEKE TE WEKE-
PIRI, kei Poneke.

2

 TE KARERE O PONEKE.

Ko te kai rapu, ko ia te kite.

MANE, 25 o OKETOPA, 1858.

KO TE PEKE.
E te whanau, ka kite koutou i te
korero mo te "Peke" i tera taha o
te nupepa. Pohehe pea o koutou
whakaaro ki taua korero. E kore
hoki ona ritenga e atamohiotia  e te
maori. Heoi ra, he mea pai. He
mea ra e tiakina ai nga moni takoto
noa o te tangata Ki te mea e waiho
i roto i tona pouaka, i tona aha ranei,
e riro pea i te tahae, e pau ranei i te
ahi, e ahatia noatia ranei. Tena ko
tenei, takoto ana i roto i to Peke,
rongoatia ana ona moni ki reira; ma-
na ka hiahia ki te tango, riro mai
ana—te katoa ranei, tetahi wahi ra-
nei, ko tana e pai ai; a kei a ia ano
te pukapuka i tuhituhia ai ona moni
takoto. Ka tuhia, ko nga moni e
hoatu ana, ko nga moni e tango atu
ana.

Heoi ra, ho ritenga hou tenei, ko te
whakarite utu mo nga moni. Heoi
ano te peke i whakaritea ai he utu mo
nga moni i roto i nga ra i mua ake,
ko tera o te Kawanatanga. Na, ko
tenei, he mea pai. whakaritea tonu-
tia te utu mo nga moni o ia marama
o ia marama, ara, mo nga moni e ta-
koto ana i te mutunga iho o te mara-
ma, kia rua pauna mo te rau, ki te
ritenga o te tau, ara, e toru hereni e
wha pene mo te marama kotahi, mo
ia rau mo ia rau. Na ki te moa te-
tahi tangata kia toru nga tino mara-
ma tinana e takoto ai ona moni, kia
kaua tetahi wahi e tikina i roto i aua
marama e toru, penei, ka Io hereni
mo ia rau pauna mo nga marama e
toru; ki te mea ka ono marama e
karangatia ai, penei, ka rua pauna
mo ia rau pauna mo nga marama e
ono; kotahi ranei tau tinana, penei,
ka rima pauna hei utu mo te rau
pauna mo te tau. Ma te tangata i te
moni e mea kia roa atu i te tau, tera
atu ano te ritenga o te utu mo ona
moni.

Ka rapu hoki nga maori i te tika-
nga e utua ai nga pukapuka moni hei
kawenga ki tawahi—ki Ingarani ra-
nei ki Poihakena   ranei ki hea atu

ranei. Koia ra tenei: ka hiahia te
tangata ki te tono atu moni ki reira,
ki ona whanaunga ranei, ki awai ra-
nei, ka rapu ia i tetahi huarahi e tae
atu ai. Me takai ranei ona moni ki
roto i to pukapuka—ka tahaetia pea,
ka ngaro ranei—heoi, ko te taimaha
i roto i te mera, ka rahi te utu mo te
taimaha. Nei na, ka haere ia ki te
Peke, mea ai, he hiahia tana ki nga
moni ra kia kawea ki a mea; ka
tangohia ona moni, ka riro mai he
pukapuka mo te Peke o tera wahi ka
tae atu ai nga moni; ko tenei ka takaia
ki te reta, a kia tae atu ki reira ka riro
mai nga moni i te Peke o tera kainga.
Na, ko te utu e utua ai, hei utu tena
mo te Peke—ko nga ritenga huki enei
e whai moni ai nga Peke hei whaka-
rite utu mo nga moni e takoto noa
ana ki a ratou.

Me he mea ra e pakeke te tikanga
o tenei mea ki etahi, me tuhituhi mai
ia i tana whakaaro, ma te " Karere "
ra e kawe atu ki a ia te maramatanga.

KO NGA RONGO.

i

KEI te mohio pea koutou ki a TE
KEREPETI, he pakeha rangatira e
noho nei. Nana, kua puta te puka-
puka a te Kuini mona kia a hoki atu ki
Ingarani, kia meatia hei Naiti, ara,
kia tino whakarangatiratia e te Kuini.
Ko te tuarua tenei no Niu Tirani ka
whakanaititia. I mua hoki, ko Kawa-
na Kerei; inaianei ko tenei.

Kua tae atu te rongo o tenei Ka-
rere ki Ingarani; inahoki kua kite
matou i nga korero kei roto i nga
nupepa o reira. Kanui ta ratou moe-
miti.

E meinga ana kua mahue a Te
Keipa Kuru Hope e Kawana Kerei;

a e tonoa ana ia e te Kuini ki tera
whenua pakanga, ki Inia, hei pehi i
nga kino nanakia kua oti ra te korero.

o

Kua tae atu ki Ingarani te tarutaru
 kopakopa no Wharekauri.  Ta te
manako ki taua mea ! Takoto ana
nga moni hei utu mo taua taru, e
whitu te kau ma rima nga pauna !

Kua oti e te Kawana te karanga, ko
TE RETEMANA hei tino kai-whaka-
haere i nga tikanga o te Kawanata-
nga mo nga iwi maori. Tenei ake te
putanga mai, kia hoki mui te tima i
Akarana.

Te ora wawe a TE HUTANA (Mi-
nita) kua oti e nga takuta te whakarite
kia haere ia he wahi ke. Heoi, kua
rite kia haere to tatou hoa aroha ki ra-
ro ki Pewhairangi. A, kua takoto ki
a ia te tohu aroha a nga pakeha o
Heretaunga, aru he paehe koura £130,
me a ratou kupu  poroporoaki i roto i
te pukapuka. He whakakitenga aroha
tenei ki to ratou Minita ka wehea atu
nei i a ratou. Ki ta matou, ka nui te
tika. Ko matou hoki ka mihi ki a ia —
Haere, e pa! Haere ki te pito whaka-
raro o te hutinga a Maui. Tuhia mai
i reira nga rongo o taua wahi, hei tiro-
hanga mo nga kaikorero o te nupepa,
hei maharatanga ma matou ki a koe.
Kawea ki tai te Rongo Pai o te Ka-
raiti hei okiokinga mo te iwi!

KO NGA TURE O INGARANI
Korero timatanga.—He roanga.
9. Ka noho te tangata i raro i te
Ture, he koha tana ki te Ture, a he
koha hoki ia te Ture ki a ia. Ko tana
ki te Ture, he rongo. Ko ta te Ture
ki a ia, he tiaki, kei tukinotia ia e te-
tahi tangata, kei homai te he ki a ia,
ki tona tinana ranei, ki ona mea ra-
nei. Ki te kore he Ture, ko te iwi-
kore ka pehia e te tangata kaha, a
nui noa atu te raruraru Na te Ture
i ora ai, i tika ai te noho. He Kawe-
nata tuhonohononga ia na nga tanga-
ta, na te iwi katoa, he whakakotahi-
tanga whakaaro na katoa, he huinga
i te kahu. i te uaua a katoa hei tiaki
mo ia tangata mo ia tangata o ratou,
kei whakatupuria kinotia e tetahi, kei
pehia hetia.

E toru enei tino mea o te tangata
e meinga nei te Ture hei tiaki.

1. Ko te Ora o tona tinana me tona
Ingoa pai.

2. Ko tona tinana kia haereere noa,
kaua e herea pokanoatia. Heoi te
tangata mana e here tetahi tangata,
ko te Kai-whakarite-whakawa  anake,
me take tika ia, me mahi he taua
tangata. Ki te herea huhuakoretia 
e te Kai-whakarite-whakawa, he
ngakau kino, he whakahaere he ra-
nei nana, ko ia, ko te Kai-whaka-

rite-whakawa   ka whiua e te Ture.   

3. Ko te tangata Whenua, Taonga,
Rawa, me ona mea katoa, ka tiakina
e te Ture, hei pupuri mana, hei
mahi maua, hei tuku atu inana, kaua
e ahatia e te tangata. Heoi te mea

TE KARERE O PONEKE.

3

e pa ai te tangata, me whai tikanga

pera na te Ture ano.

IO. Na, mo korero i konei nga ti-
kanga o tenei Ture i meinga nei ko
te matua tenei nana i tiaki te tangata, 
i tika ai tona noho i runga i te ora, i
runga hoki i te tikanga rangatira, i
takoto pai ai hoki ona rawa, nana
hoki i arai te mahi pokanoa me te tu-
kino pokanoa a te tangata kei tata ki
aia. Me whakaatuatu nga ingoa o
nga Kai-whakahaere me nga Kui pu-
puri o tenei Ture, ara, o te hunga kua
whakaritea hei tiaki, kei kapea, kei
takahia nga tikanga o te Ture; me
korero hoki nga tikanga o a ratou
mahi. (Kei tera nupepa.)

Ko Nga Ture.—He roanga.

HUAKI— He roanga.
Ko te tangata ka hanga kino ka
whakahu i tetahi whare ki te Paura-
pupuhi,—ki tetahi mea pera ranei,—
wera ake, kino rawa atu ranei taua
whare, he mea nana he whakamate-
kohuru i tetahi tangata, he whakakino
ranei i a ia, kia kopa ai, kia whara
kino ai ranei tona tinana:—Ka Whare-
hereheretia, mate noa, taea noatia
ranei tetahi takiwa.

Ko nga tangata e uru ana ki tenei
Hara i muri i te meatanga ai:—Ka
Whareherehere,  kaua ia e neke
ake i te Rua Tau. Tirohia " Aronga
ki te whakamate-kohuru " IO.

Ko te tangata ka Huaki i tetahi atu
tangata, he mea nana kia murua e ia:

—Ka Whareheretia, kaua ia e neko
ake i te Toru Tau,

Ko te tangata ka Huaki i tetahi atu
tangata, he mea nana kia meatia e ia
tetahi Hara - Wheroni, Puremu Reipa
ranei:—Ka Wharehereheretia, kaua
ia e neke  ake i te Rua Tau: ka Whai-
netia hoki, ka Whakaoatitia   hoki ona
hoa hei whakakapi mo tana kia ata
noho ia.

Ko te tangata ka Huaki ka rere
kino ki te Katipa i a ia e mahi ana i
tana Mahi Katipa, ka huaki ranei i te 
kai-awhina i a ia i runga i tana Mahi-
Katipa:—Ka Wharehereheretia, kaua
ia e neke ake i te Rua Tau: ka Whai
netia huki, ka Whakaoatitia hoki ona
hoa hei whakakapi mo taua kia ata
noho ia.

Ko te tangata ka Huaki, ka rere
kino ki runga ki tetahi tangata, he

mea nana, he whakanehenehe atu,
he arai riri atu kei mau ia, tetahi atu
tangata ranei, e hopukia tikatia ana, e
purutia tikatia ana ranei, i runga i nga
tikanga o te Ture:—Ka Wharehere
heretia, kaua ia a neke ake i te Rua
Tau: ka Whainetia hoki, ka Whaka-
 oatitia  hoki ona hoa hei whakakapi
mo taua kia ata noho ia.

Ko te tangata ka Huaki i te Katipa-
pehiara, ka whakatenatena atu ranei!
tetahi atu kia pera:—Ka Wharehere-

heretia, kaua ia e neke ake i te Rua
Tau: ka Whainetia hoki, ka Whaka-
oatitia hoki ona hoa hei whakakapi
mo tana kia ata noho ia.

Ko te tangata ka whakaware, ka
arai, ka whakararu ranei i te hunga e
whakaora ana i a ratou i te moana, i
i te kaipuke-pakaru, tahuri: — Ka
Wharehereheretia, mate noa, taea
noatia ranei tetahi takiwa.

10. ARONGA KI TE WHAKAMATE—

KOHURU I TE TANGATA.—Ko te tanga-
ta ka whangai i tetahi atu tangata
ki tetahi kai ranei—mea ranei wha-
kamate-tangata:—ko te tangata ka
oka, ka wero, ka tapahi, ka aki kino,
ka patu ranei i te tangata—maru iho,
ka mea ka aha ranei e whara kino ai
tona tinana, he mea nana, he whaka-
mate-kohuru i taua tangata kia mate
rawa;—Ka Whakamatea: he mea
ano, ka Wharehereheretia,  mate noa.

Ko te tangata ka aro ki te whangai
i tetahi tangata ki te Kai-whakamate-
tangata: ku te tangata ka pupuhi i
tetahi tangata ki te pu, ka aro ranei
ki te kopiro, ki te whakatotohu i tetahi
tangata ki te wai kia mate ai, ki te
arai-kopani ranei i te Manawa, ki te
nonoti ranei i te kaki, he mea nana,
he whakamate-kohuru   i taua tangata
kia mate rawa:—Ka Whareherehere-
tia, mate noa, taea noatia ranei tetahi
takiwa.

Ko te tangata uru ki tenei hara i
muri i te meatanga ai:—Ka Whare-
hereheretia kaua ia e neke ake i te
Rua Tau.

Ko te tangata ka kape i ta te Ture,
ka whangai i tetahi tangata ki tetahi
kai ranei, aha ranei, i, ei whakamoe,
kei whakapohehe i rua whakaaro, he
mea raua kia ahei ai i tana mou tana
—ta tetahi atu tangata, ranei—mea
tanga i tetahi Hara-Wheroni: —Ka
Whare-hereheretia, mate noa, taea
noatia ranei tetahi takiwa,

11. ARONGA KI TE MEA HARA-

Kirimina.—Ko te tangata ka aro ki
te mea i tetahi Hara-Mihitimina, i
tetahi Hara- Wheroni ranei:—Ka
Whainetia, ka Wharehereheretia ra-
nei: tetahi, ko te Whaine me te
Whareherehere hoki.

12. WHARE-PUREMU.—Ko te ta-
ngata ka noho-tiaki i tetahi Whare-
puremu, Whare mahi he, kori, aha:

—Ka Whainetia, ka Whareherehere-
tia ranei: tetahi, ko te Whaine me te
Whareherehere hoki.

13. HARA-Pikami.—( Punarua).—
Ko te tangata—wahine ranei—kua
marenatia, a ka marena hoki i tetahi
atu, me te ora ano te hoa tuatahi: ko
te tangata ka whakakiki, ka whakaae
ranei i tetahi hanga e mea ana i tenei
Hara:—Ka Wharehereheretia kaua ia
e neke ake i te Wha Tau.

14. KOHUKOHU-Parawhimi —Ko te
tangata ka korero i nga kupu kohu-
kohu mo TE ATUA; ka korero ranei i
nga kupu whakatoi, whakahawea,
whaka kore kore, mo IHU KARAITI;

ka taunu ranei, ka whaka kore kore
ranei, ka whakahahaki atu ranei i nga
KARAIPITURE TAPU hei mea whaka-
kata :--Ka Whainetia, ka Wharehe-
retia hoki.—Ko nga Ture.

Ki te Kai Tuhi o te Karere o Poneke.
Taranaki, Maungakiripoa,

Hepetema 23, 1858.
E hoa ma, e Manahi Taurua, e
Henere Te Waitua tena korua. Kua
tae mai ta korua kupu i roto i te nu-
pepa ki a au. Kua tae mai au ki
Taranaki nei. Koia tenei ko te ti-
kanga i haere mai ai au, he korero i
nga ritenga o te Ture i mohio ai au i
roto i nga ritenga o Poneke. Ka te
kau ma iwi enei tau e whakarongo
aua au ki nga ritenga atawhai o te
pakeha. He korero i nga tikanga i
tupu ai te pakeha, i ngaro ai te Maori;

na te mea, i tupu ai te pakeha e wha-
karangatiratia ana e te pakeha te
Ture, kia kaha ai taua Ture hei wha-
kaora mo te iwi katoa, kia whakamu-
tua te rere haere ki nga mahi hua
kore o te pouritanga, kia whakamu--
tua te whawhai nui, kia waiho roa to
ritenga o te Ture e rapu he utu mo te
tangata e kohurutia ana.

Kia rongo mai koutou. Ka wha-
kaaro tatou kia uru ki roto ki nga ri-
tenga pakeha, me whakarangatira tahi

4

TE KARERE O PONEKE.

tatou i te Ture hei atawhai mo te iwi,
kia kite ai tatou i nga painga mo te
tinana.

I muri mai o tera huihuinga ki
Haurapari ka tu ano to runanga ki
Maunga Kiripoa i Oakura. Ko nga
tangata tenei i tu i korero i tenei runa-
nga, ko Huru Nganangana, ko Kawa-
na Hiangarere, ko Paratene Te Ko-
paru, ko Te Wirihana Whitikaeaea,
ko Wipata Rangihokaia, ko Wi Te
Ngurunguru, ko Horopapera Ruawa-
hinui, ko Te Meiha Tuhakararo, ko
Raianihia Tui, ko Hopa Tapiri, ko
Hohepa Kuhare, ko Hoani Whareka-
wa, ko Porikapa Te Wariwari, ko Te
Hapimana, ko Te Peka, ko Perere, ko
Te Kati Ruatirawhati, ko Haimona,
ko Taituha Tarapangaio, ko Hairini,
ko Matene, ko Nuiha. Ko nga ta-
ngata tenei nana i whakatakoto he
huarahi korero mo te tikanga o runga
i te Ture atawhai o te Kawanatanga;

kia whakarerea hoki nga tikanga
maori, kia waiho kia tu ana i te ao ko
te Ture anake o te Whakapono; ko
nga tikanga pai o te Kawanatanga
hei atawhai mo te iwi maori kia ata
noho ai nga tangata, kia waiho hei
whawhai ma nga tangata ko te Ahu-
whenua anake.

E hoa ma, kei rapu kau tatou i nga
tikanga pakeha, ka mahue i a tatou te
tikanga o te Ture, hei kitenga mo
mo tatou i nga tikanga pakeha, hei
tukunga atu hoki i nga tamariki ki te
kura kia mohio ai tatou. Heoti.

Na TAMATI WIREMU UPO HAEPAIA.

Ki te Kai Tuhi o te Karere o Poneke.
Wanganui, Hepetema, 1858.

Haere ra e taku reta ki te kai tuhi
o te Karere Maori. E hoa, tena ra
koe. Mau enei kupu e hoatu kia taia
mai.

E hoa ma, tena koutou. Whaka-
rongo mai hoki koutou ki oku whaka
aro. E hoa ma, ka tahi ano te mahi
pai rawa ko te mahi nei, ko te parau
raua ko te kau. E hara i te hanga te
pai; ahakoa whenua nui noa atu hei
aha ma te parau? Otira, ka tahi ano
matou ka kite,i tenei tau. Ko te ki-
tenga hoki koa, pai rawa atu tenei
mea. E ngari kia whai whenua o

hara i te hanga te mahi nei a te pa-
rau.

Ka tahi ano ka pai to matou kainga
i tenei tau. Kua waiho nga kauma-
tua hoi wahine, ko nga tamariki hei
tane, ara, hei mahi i te whenua, hei
parau hei tarai i nga kau.

Heoi ano. Na tou tamaiti aroha,
Na HOANI METE.

Ki te Kai Tuhi o te Karere o Poneke.
Tupuangi,  Wharekauri,
Hepetema 3, 1858.

E hoa, e Te Pura, tena ra koe, te
kanohi ra o nga tikanga, o nga mahi,
o nga ritenga!

Tenei te whakarongorongo   kau atu
nei ki nga korero a nga tangata maori
mo te whakatu kingi mo ratou. Kua
rongo matou kua whakaae nga tanga-
ta o Poneke. Kahore ano matou i
mohio ki te whakaaetanga o nga iwi
katoa e noho ana i Niu Tirani. Me
he mea ka karangatia he runanga
nui ki Niu Tirani, me tuhituhi mai
koe kia rongo atu matou.

Heotiano: Na to hoa aroha,

Na ROIRI TE RANGI.
——00——
Ki te Kai Tuhi o te Karere o Poneke.

Pakaraka, Waitotara,

Hepetema 21, 1858.

E hoa, Tena koe. Mau e ta mai
aku korero ki te perehi. Ko taku
maharatanga ki nga tikanga maori, ki
te tikanga pakeha. Kua mohio au ki
te henga o te tikanga maori. Ko nga
tangata e noho ana i te tikanga maori
e pihi ana nga whakaaro, e rite ana ki
te poaka puihi e kore e kai i te kai-
werawera, no te mea e kore e rarata
kia wangaia e te pakeha ki te kai
werawera—ko te kai weravvera tenei
ko nga tikanga a te pakeha. Ka pai
au ki nga tikanga a te pakeha—ano
te marama o a te pakeha tikanga! I
runga au i nga ritenga maori e mahi
ana, a he ihu; koia au i kukume ai i
nga taitamariki, i te iwi. E tamama,
tatou ka haere ki runga i te ara tika
o te pakeha kia mohio ai tatou ki nga

* O

tikanga marama. Ko te puna mara-
ma hoki, ko te pakeha; inahoki te tika
o ana ritenga o mahia tikatia nei.
Heoiano aku korero.

Na PEHIMANA HAMARAMA,

( Kai-whakawa-maori. )

HE HERAMANA TAHUTI.

TOKORIMA nga heremana kua
tahuti i te kaipuke e tu nei—
ko Ropata Maara te ingoa. Me ka
mau enei tangata te hopu, ka arahina
mai ai ki te Whare Whakawa i Po-
neke, ka utua te kai hopu ki nga
pauna  erua mo ia heremana mo ia he-
ramana. Ko nga ingoa enei, me te
ahua hoki:—

Ko HENERE KOROKA.—Ona tau,

25: tona tiketike, 5 putu 10 inihi; he

makawe whero;  titiro ke aua tetahi o
nga kanohi.

Ko TAKE ATIKINI.  Ona tau, 22;

tena tiketike, o putu 7 inihi; he ma-
kawe pango.

Ko HOKI KINGI.—Ona tau, 25;

tona tiketike, o putu 10 inihi; he
tangata rahi; he makawe whero; he
pahau nui.

Ko HOKI WENEROKA.—Ona tau,
25; tona tiketike, 5 putu 10 inihi; he
kanohi rahirahi; he makawe whero,
he pahau iti.

KO RIHARI MIRIRINGI. —Ona tau,

21; tona tiketike, 5 putu 9 inihi; he
tangata nui; he makawe kehu, he
kanohi pura.

Poneke, Oketopa 16, 1858.

HE PARAU WHIRA.

TENEI, e hoa ma, nga parau pai
  kei te Toa o Te Watikini i Po-
neke e pukai aua. He parau pai ia,
he parau airona, he parau whai whira.
Ko te pai ra tenei o te whira, ko te
ngawari o te mahinga. Ko te tangata e
hiahia aua ki to parau, a e whai moni
ana hei utu, me tuhi mai ia ki a Te
Watikini. Me tuhi mai ranei ki a
Te Pura, a mana te korero ki tera.
Poneke,

Oketopa 19, 1858.

Rere! Kua tae mai te reta a Warena
Mahuri o Manawatu—ko nga korero
no tana whangaitanga i a raua ake ko
tona hoa ki te rongoa whakamate. E
mea ana toku whakaaro kia kaua tenei
reta e taia, inahoki kua pahure ke taua
raruraru. Hei aha kia uakina houtia?

Kua tae mai hoki te reta a Maika
Parakau—ko te korero mo Whakawhiri-
naki, mo te kainga e mau nei te raruraru.
E pai ana ano te whakahaere o ana ko-
rero, otira kaore he tikanga hei hoatu-
tanga ki te perehi Maumau kia kapi
noa nga rarangi o te nupepa i nga korero
pera.

Na KAI TUHI.

7 taia tenei Nupepa i te perehi o
MEKENIHI raua ko MIUA, i Poneke,

NIU TIRENE.