Te Karere o Poneke 1857-1858: Volume 1, Number 34. 05 July 1858 |
1 1 |
▲back to top |
TE KARERE O PONEKE Ko te kai rapu, ko ia te kite. [VOL I, MANE, 5 o HURAE 1858, NO. 34] The "KARERE O PONEKE" is pub- lished every Thursday morning. TERMS OF SUBSCRIPTION;- Twenty Shillings per annum, payable half- yearly. TERMS OF ADVERTISING;- Three pence a line for the first insertion of all advertisements, and Two pence a line for every subsequent insertion. Advertisments wil be continued and charged for until counter-ordered: such orders in writing, as also all Ad- vertisements (in English) will be re- ceived at the INDEPENDENT Office, Lambton-quay, on Tuesdays, at any time before 4 o'clock, p.m. HE KIWI! HE KIWI! EHOA MA, e nga kaiwhakangau Kiwi, tahuri mai. Ko au tenei hiahia ana ki etahi Kiwi kia hopukia mai e koutou—hei te mea ora. Kei te pai o te manu te ritenga mo nga utu: otira, ko te utu ano tenei pai ai au:— Mo te mea rahi ......... £200 Mo te mea iti ............ 100 Ma te pai o te manu ka whakanuia ai nga utu, ma te kino ka whakaititia ai. A, e pai ano kia maha nga kiwi —kia rua te kau noa atu—e hokoa katoatia e au. NA TE PURA. Poneke, 4 o Pepuere, 1858. WAIRARAPA Mira-huri-paraoa o Papawai. Kua oti e matou ko nga tangata te whakarite, a kua riro mai i au na runga mai i te ritenga rihi, te Mira-huri-paraoa i Papawai. Ko nga utu mo te hurihanga witi e rite ana ki o nga mira o Poneke, ara, he hereni me te hikipene mo te puhera. Kei te makete hoki te ri- tenga mo nga utu e hoatu ai e ahaua mo nga utu witi o kawea mai aua mo te hoko. Kia rongo mai nga tangata noho o te taha ki te rawhiti o te mira, he huarahi pai tera o anga: mai ana ki to mira ra te pito ki runga o te kainga o Te Merihana. Kia rongo mai hoki nga tangata o Kerei Taone, e kohi- kohi moni ana ahau hei whakaoti i te huarahi tika mai i nga paamu-iti o Wairarapa. Na TAMATI HUKA. (Thos, Hooker.) 28 o Hune, 1858 PANUITANGA. He Hoiho kei te haere i Rangi- tikei nei. E wha nga tau o taua hoiho; ko te ahua he whero. Ehaere tahi ana me tana kuao. Me haere mai tetahi tangata nona tetahi hoiho kua ngaro, ki te titiro: ki te tika nona ka whakaae au kia riro atu i a ia te hoiho nei me tana kuao. Ko nga utu mo te hopuranga, mo te ahatanga ranei, mana ano e whakarite. NA RAUPARAHA TE RINGA Rangitikei, 15 o Pepuere, 1858 KO TAHI TE RAU PAUNA NO TE MEA, Kua tahuti tetahi herehere i te Whare-herehere o Poneke, ko Hoani Wuru tona ingoa, he Pakeha—no te ata o te 7 o nga ra o tenei marama i oma ai. Ki te hopukina taua pakeha, a Hoani Wuru, e tetahi, ka arahina mai ai ki te Kai- tiaki o te Whare-herehere o Poneke, ka hoatu ki a ia, hei utu mo taua ho- pukanga, nga moni, ko tahi nei te rau pauna. NA; KO NGA RITENGA ENEI O TE AHUA O TAUA HOANI WURU: Ko ona tau 44, ko te ikeike 5 putu 8 inihi—he mea ahua karererere te kanohi, e atamangu ana te maka- we; ko nga kanohi, he atamangu- mangu. I tana omanga ai, ko ona kakahu, he puru haikete, he wetikote ahua pango; he tarau koruroi, he potae wairaweki, mangumangu, me tetahi wahi ripona, e roa ana, kei muri. WILLIAM FITZHERBERT, Kai Tuhituhi o te Kawanatanga. Te Whare Tuhituhi o te Kawanatanga, Poneke, 8 Hune, 1858. KO TE TIMA WONGAWONGA E rere ana ko Wanganui, ko Wakatu hoki, hei te whitu o nga ra o Hurae. Ko te tangata e mea ana kia eke, kia uta taonga ranei, me korero mai ki a TAKANA raua ko PENARA, (Duncan & Vernell.) Poneke, 23 o Hune, 1858.
2 2 |
▲back to top |
2 TE KARERE O PONEKE. Ko te kai rapu, ko ia te kite. MANE, 5 o HURAE, 1858. TE PUKAPUKA-RANGI-INGOA. No te Turei no te 29 o nga ra o Hurae i huihui ai nga Kai Whakawa i te Whare Whakawa i Poneke, ki te whakarongo korero mo nga tangata i tuhia iho ki te Pukapuka-rarangi- ingoa—era i tuhia i te marama o Ape- rira. He ingoa pakeha, he ingoa maori. Te timatanga tera o te korero —ko nga ingoa pakeha. Whakatika ana nga kai korero, rere ana nga kupu patai a nga Kai Whakawa. Heotiano, ko nga mea i tika i waiho, ara, ko te tika tenei, ko te whai whare, ko te whai whenua ranei; a ko nga mea i he, tapahia rawatia ana. Ao ake, ko te Wenerei ko te 30 o nga ra. Ka tahi ka korerotia nga ingoa maori o runga o taua pukapuka —nga mea i tuhia i te marama o Ape- rira. Ko nga tangata mana e whaka- tika ko Rei Te Wairaka raua tahi ko Wiremu Tamehana—ko Te Taitona ma o nga pakeha. Na, ka tu mai nga kai whakatika i to aroaro o nga Kai Whakawa. Ka tahi ka pataia to ia tangata to ia tangata, kia kitea ai, e whai ahua aua ranei, kore ranei. Po rawa e korero tonu ana, a poto katoa. Ko nga mea i tika anake i waiho kia mau tonu i runga i taua pukapuka; ko nga mea i he kua whakakorea katoa- tia. Pera rawa me te mahi ki nga ingoa pakeha—kotahi tonu te huarahi o taua mahi. Heoi ra, kua oti tera wahi: akuanei ko te whakaurunga ki te pukapuka- rarangi-ingoa tawhito, ka taia ngata- hitia ko nga ingoa pakeha ko nga ingoa maori. Tera pea tetahi kua pouri toua nga- kau, e mea ana tona whakaaro, he mauahara te take he mea tapahi noa ranei tona ingoa, Ehara: he tikanga ano i tapahia ai. Kua rongo koutou imua, i tenei nupepa ano, ki nga rite- nga e pono ai te tapoko o te tangata ki tenei tuhinga ingoa. I haere tika te mahi a nga Kai Whakawa i runga tonu i taua tare ra: ehara i te tapahi pokanoa. Inahoki he mea patai ma- whare pai to tetahi—ahakoa toetoe taua whare, mehemea ia e whai wini, timere, ana tau whare, me te pai o tona tu katoa—heoi, whakaaetia ana tera hei tohu whakauru ingoa mo taua ta- ngata. Tena, ko te kitenga he whare hanga noa iho, me he whare poaka, timere kore, wini kore, ahua kore, ka tahi ka kiia he pokanoa te tuhi i taua tangata, na, ko kona te whakakorenga. Tena ano hoki etahi i tuhia, he tangata noho noa iho i roto i te iwi, hore rawa tona whare, tona aha ranei. Ka tahi te mea kuare ko te tuhi i era tu tangata. KUA MARENATIA. I Taranaki, no te 7 o Hune, 1858, a Ropoama tamaiti a Hoani Rakei- nu-te-kapua, ki te tamahine e a Wipata Rangihokia. No taua rangi ano i marenatia ai a Keremeneta Te Awa- Pumipi ki te tamahine a Te Koeti. Ki te Kai Tuhi o te Karere o Poneke. Taranaki, Hune 14, 1858, E hoa, Kua horo a Ihaia raua ko Nikorima. Kei tera taha o Waitara nga pa o Ihaia. Ko te Korowhiti kei te Tangitangi tona pa. Ko Ihaia kei Karumowhiti tona pa. Ko Nikorima kei Pawawa tona pa. Ko to Tikao- kao kei Waiau. Ko to Hikaka kei Onaero. Te tama a Taonui to Ngati- matakore to Ngatiurunumia kei te Kaweka. I haere pai a Ihaia. Ko nga taonga kua kawea e nga kata i tetahi rangi. No te tumenetanga o nga kau o nga kata o nga wahine ka tahi nga tane ka haere atu—haere pai noa iho, kahore i rahurahua. Kua hoki mai a Taranaki, kei Paraiti e noho ana. Ko nga tangata o Ihaia raua ko te Korowhiti ko Nikorima a i mate i tenei kino, e whitu. Ko nga tangata i mate o te taua, e waru. Ka- toatia nga tangata i mate i tenei kino tekau ma rima. Na Ngatimaniapoto i tiki mai i kukume ki tawahi o Wai- tara. Ka mutu. Na to hoa, Na TAMATI WIREMU UPO. Ki te Kai Tuhi o te Karere o Poneke. Turakina, Huna 28, 1858. E hoa, Kua tae mai au nupepa kawe iwi nei. E hari ana toku ngakau ki etahi o nga korero a etahi tangata. Kei te rapu toku whakaaro ki a etahi tangata korero e tae mai nei. Kia rongo mai koe, kei te kimi au ki te tikanga a Rawiri Puaha. Ko tana kupu tenei ma nga tangata mohio mana e kawe he ritenga ki roto ki te nupepa, ma nga tangata hoki e ma- tauria ana e nga iwi katoa. Ka mea au ki tenei kupu, e kore e tika kia peneitia he tikanga ma nga tangata e kawe kupu ana ki roto kinga nupepa. E rangi ki taku whakaaro ahakoa tangata iti, ahakoa tangata rahi, kei te kimi mohiotanga te tangata iti mona, kei te kimi mohiotanga te tangata rahi mona. Tenei te kupu o to tatou Ariki a Ihu Karaiti, "Kahore ia i haere mai kia mate ki tenei ao mo nga tangata tika, otira mo nga tangata he." Waihoki me taku kupu hoki mo runga ano i taua kupu, kaua e kaiponuhia nga whakaaro i roto i te ngakau o ia tangata o ia tangata, no te mea ko nga tutua na te tangata i whanau, ko nga rangatira na te tangata i whanau. Koia taku kupu i mea ai, tukua nga whakaaro o nga tutua, taia ki te karere. Ma te pakeha e whiriwhiri te tikanga te henga. E hoa, Heoi ano oku tika- nga hei kimi i to te pakeha whakaaro, no te mea, ka ahu te whakaaro o te tangata maori ki runga ki nga mohio- tanga pakeha, ka tahi ka nui te tangata maori. E hoa, hoatu aku korero ki roto ki te karere maori hei matakitaki ma oku whanaunga e noho ana ki nga mahi katoa o runga o raro, otira maku ano huki. Heoi ano aku kupu ki a koe. Ka mutu. Na to tamaiti aroha, Na WIREMU TE HAEANA TAKIRI. Ki te KAI Tuhi o te Karere o Poneke. Pitone, Hurae 1, 1858. E hoa, Ka tahi ano au ka tuhituhi i te tuarua o aku reia ki a koe no te mea kua kite au i nga korero a era atu tangata kua korero au i a ratou. korero, e pai ana e tahi, e kino ana a etahi, no te mea he hanga noa iho a e tahi. Kua whakahe e tahi ki taku i tuhituhi ai ki a koe, e ngari ano ko nga tangata e whakaae ana ki te ture o te whakaoranga, a, e tau tonu ana ki reira, e ngari taua tangata, tena, ko
3 3 |
▲back to top |
TE KARERE O PONEKE. 3 ana i a ratou whakaaro ki tenei nu- pepa kaore ana e pai. He tangata e mea aua heoi ano tana e pai ai ko nga ritenga Pakeha, kaore ia e pai ki nga ture a te maori, E pai ana tena. Titiro mai, tenei ano te mea e riro ai i a koe nga ritenga a te pakeha, me he mea ka tukua e koe au tamariki ki te kura katahi ano koe ka whiwhi ki nga rite- nga Pakeha. Kia rongo koe ki tenei kupu, mehemea ka hutia e koe i nga ura o te tangata kia hinga ki te whe- nua, e kore e hinga ki raro, e ngari ki nga waewae, katahi ano ka hinga ki te whenua, ara, ko nga waewae tenei ko te whakapono raua ko te kura mahunga. Ko ehea koia nga ritenga Pakeha? Ki toku wha- kaaro koia tenei ko te kura. Ma tenei ka tika ai te mahi a te tangata i nga ritenga o te Pakeha, ahakoa he tangata whai whenua, he tangata whaitaonga, me he tangata whaka- aronui, kahore nei ana tamariki e tukua atu ki nga kura kia whakaakona ki nga mahi. Me he mea ka tangohia kautia e tatou ko nga ritenga anake, ka kapea e tatou te mea nui, te whaka- pono raua ko te kura. Maku e ki atu ki a tatou e kore tatou e mohio. Tena iana, mahia e koe nga ritenga Pa- keha. Whakarerea te whakapono, me te kura, ka kite ia ana koe i te kuare o tou whakaaro. Tena ia ana ki te mate koe ma wai to whenua e tiaki, e tuhituhi nga ritenga, no te mea i kuare koe ki tenei mea ki te kura, me to Tamaiti me o Tamahine kaore i mohio ki tenei mea ki te kura, no te mea i puta mai tenei mea te rangatira i roto i te kura, ko to ratou matua tena ko te kura. Otiia, e hoa roa, tenei pea koutou te mea ana e kore koutou e mohio, no te mea kua kaumatuatia koutou- E tika ana otiia i mea atu au ko a koutou Tamariki me tuku atu ki te kura: mehemea e kore e tukua e koutou a koutou Tamariki ki te kura ka titiro koutou ki a ratou e mahi ana i te mahi kino katahi koutou ka riri ki a ratou, ka patua e koutou ka whiua e koutou ki te rakau, ka he to patu i te Tamaiti," no te mea nau ano i ako kia mau i nga mahi kino, ka riri kau koe ki to Tamaiti. Koia tenei, nou ano te he, kaua koe e patu i a ia, engari te- nei, me kawe atu u koe ki nga kura kua mahia nei e te Kawana Kerei mo nga au i mea atu ai ki a koe e te tangata e patu ana i tana tamaiti mo te tutu mo te kino Tenei o ana mahi, porangi i a koe ki te patu i to Tamaiti, e ngari e hoa ngarea atu e koe ki te kura, no te mea ko te whiunga tika tera ko ta te kaiwhakaako whiu, no te mea e patu ana ia e ako ana nga kaiwha- kaako kura. Ko ta te matua whiu he hanga noa iho, no te mea kaore he mohiotanga i puta mai i roto i ta te matua whiu, kaore te whika i puta mai, kaore te tuhituhi i puta mai, kaore te korero pukapuka pakeha i puta mai i roto i ta te maori riri mo tana tamaiti. E hoa ma, i penei ai aku korero no toku kitenga iho ia a koutou korero, nokonei au i mea ai me penei hoki aku kupu no tuku kitenga i a koutou e mea ana, e ngari nga ritenga pakeha, me mahi ahau i nga ritenga pakeha. Me pehea koe e mohio ai ki nga rite- nga pakeha me he mea kaore tenei i a koe te kura, e kore koe e mohio ki nga whakanukenukenga a te Iwi mo- hio a te pakeha. Titiro, kua mea mai e tahi tangata o tenei nupepa kia whakaaturia atu nga ritenga o te hoko- hoko, kia whakaaturia atu nga ritenga o te hoko whenua, nga ritenga o nga mahi katoa. E ngari ano aku kupu i runga ake nei, ko te whakaatu ranga- tira tera ko te kura, no te mea e puta mai ana i reira tena mahi te hokohoko. Kia mohio koutou he maha nga hua- rahi o tena Iwi. Kei roto i te wai, kei runga i te wai, kei raro i te whenua, kei runga i te whenua, kei waenganui o te takiwa, kei runga i te rangi, kei te tatau i nga whetu, i nga kapua, i te ikeike i te papaku o te rangi, i te tai- maha o nga wai o te moana, o te tini noa iho o te matauranga o tenei Iwi o te pakeha. Koia au i mea atu ai ki a koutou, ko te huarahi tenei e puta mai ai te ara ki te witi, ki te riwai, ki te kainga, ki te oti, ki te rakau, ki nga hua o nga rakau, ki nga hua o te whenua, ki nga maero, ki nga tikiri. E hoa ma, he huarahi te ku- ra mo tatou me te whakapono; ma te rapu i tenei pai mahi i te kura ka tahi tatou ka tango ai i nga ritenga pakeha; ma te rapu i te whakapono ka homai ai e nei mea ki a tatou, ara te mohio- tanga ki nga mea katoa. Titiro ki ta te Karaiti kupu ki nga mano i tana kau- hauroa i runga i te maunga VI. c. o rapu i te rangatiratanga o te Atua me tona tikanga, a ka hoatu hoki kia kou- tou anei mea katoa." Heoiano: W. H. TERAWHARITUA. HE WAIATA. Eri, e kore e! i runga ao rurutai, I te waka o Tane ruanuk e I heke ai ki raro— Ki raro ki te wawau e! Te hoki mai hoki, tohu ano au e! He wa mate ano, Kei te wakarokiroki e! Te marama i te pae. Kei te whakaure i e! Kei te mauremete o Turu. He aha rawa te hau e kokihi mai nei, Marama i matenga i ripo rawa, Te aroha noho noa ai au. Ko taku tinana nei, Ka riro te Wairua, ka taia e te ngutu, No raro te tara nei— E ata takoto ana te turanga ki runga. ————00———— TE WHIRIWHIRINGA. Tenei nga taunga o nga poati kua rangona inaianei. Ko tahi tonu te mea i toe, ko Ahuriri, kahore ano i puta te rongo mo tera:— Petitone. Te Hira. Poneke .................. 294 314 Heretaunga ............ 124 110 Karori .................. 30 12 Porirua .................. 23 12 Pauatahanui ............ 11 2 Otaki ..................... 25 33 Manawatu ............... 12 0 Rangitikei ............... 35 2 Turakina ............... 27 0 Wanganui ............... 145 17 Kerei Taone ............ 47 12 Mahitaone ............... 35 3 808 517 Te nuinga mo Takuta Petitone, 291. (No te Karere Maori o Akarana tenei.) KO TE KEIPA KURU HOPE. Ko nga korero e takoto atu nei, na Piri Kawau i homai. He kai whaka- maori a Piri Kawau na Kawana Kerei, i Kawana ki Niu Tirene i muamua ake nei. Haere ana a PITI Kawau i a ia ki Ingarangi, i te tau :1854, a haere tonu atu raua ki taua whenua ki Keipa Kuru Hope, e noho nei a Kerei hei Kawana mo reira. Tena e ahuareka mai a matou hoa ki tenei korero a to ratou hoa tangata maori. Tena e ngakau hari ki nga tohu ka kitea i konei, kaore nei ano i wareware noa ratou i to ratou Kawana o nainai- ake nei, i to ratou hoa aroha. Tena e
4 4 |
▲back to top |
4 TE KARERE O PONEKE. te whenua kua unga nei ia e to tatou Kuini atawhai, ki te Kawana, ki to whakaako i te iwi kei aua rawa iho i te kuware i te ahua kararehe. Engari ano te iwi o Niu Tirene i rokohanga mai e te Pakeha, i mohio tetahi wahi, i whai-tikanga tetahi wahi, i te iwi i a Kawana Kerei e noho mai nei. Tena e koakoa o matou hoa, ina korerotia te korero nei, mo te hapainga o nga iwi o Niu Tirene hei tauiratanga mai ma nga tangata maori otaua whenua. Kati pea ma matou hei hononga ki te kauwhau a to matou hoa, a Piri Kawau, ko to kupu kotahi nei, he ku- pu whakatupato ia ki nga rangatira, ki nga kai whakahaere, ki nga tangata katoa ano hoki o Niu Tirene; kia tu- pato kei he i a koutou nga korero whakapai a Kawana Kerei mo koutou kei maumau korero noa;—kei he hoki i a koutou ano nga whakaaro o o kou- tou tini hua, e mea nei ki a koutou; tenei te nukunuku haere nei i runga i to ara o te whai-tikanga, o te whai matauranga; engari, kia pono, kia tutuki ki te wahi i karangatia ai ki reira ho oranga mo te tangata, Ina te takoto atea mai nei i te aroaro te huarahi. Kua hikoi ano nga waewae i runga i tenei huarahi; kua taea tetahi wahi. He hoa ano o ratou hei tuara. Ho tokomaha o ratou hoa e hiahia aua kia kake ratou i runga i te pai, a o mea ana ki te whakakaha ki to tohutohu i a ratou. Ku ta tukunga iho kei nga tangata maori ano. Ki te kaiha tonu ratou i runga i te nga- o o kau hiahia;—ki te manawa nui ano hoki ki te mahi; ina, ka taea ano. Ki to mea ka ngakau kore, ka wha- kaaro kore noa iho,—aua, ka he ano, kaore ano e taea nga painga me nga rawa o te whai-tikanga kua panga nei ki o ratou aroaro e te iwi nui e noho nei ki to ratou whenua. E te iwi e, e te iwi e,—whakarongo mai, whakarongo mai. Na, i a Kawana Kerei kaore ano i tae mai hei Kawana mo tenei whenua, ka rongo ia ki tenei iwi ki te maori. Heoti, ka whakaaro ia, " Me pewhea ra au ka kite ai i tenei iwi i te maori?" a, kihai i taro, ka whiwhi ia ki te ti- kanga a Te Kuini, kia haere mai ia ki konei hei Kawana mo tenei kaainga, mo nga maori hoki. noho whawhai ana nga maori ki nga pakeha—a ka puke i roto i a ia te whakaaro kia whakamatautauria te mo- hiotanga o nga maori A ka kitea e ia, he iwi ngawari ki nga tikanga, ana ka korerotia atu nga tikanga pai e ura ai nga tangata, e noho pai ai hoki. Na, ka kite ia, he iwi ngawari nga mauri ki te rapu i nga tikanga kia whiwhi ai anu hoki ki nga mea pakeha: a, he iwi apo ano hoki. Heoti ano, ka tahi ano ia ka whakamomori ki roto i nga maori, ano he hipi hara kore i waenganui u nga wuruwhi haehae,— ara, i roto i a tatou, kai kikokiko, pa- ruparu penei me te poaka, te whanau hoki o te kino. A, ka toia mai e ia tatou ki waho o a tatou nei tikanga kino, kuare hoki, a, ka korerotia e ia te noho pai, te atawhai, te rangima- rire, te mahi i te kai, te ahu whenua, te mahi i te witi, me era atu mea e pai ana kia mahia. Na, tokorua ano enei minita; ko tetahi, he minita no nga mea o tenei ao; ku tutahi, he minita no nga mea o te au mea ake nei puta mai,—ara, ko te Kawana, ko te Pihopa o Niu Tirene. Korero ana a te Kawana ki nga mea o tenei ao, a korero ana a te Pihopa i nga mea e te Atua; a wha- kaae ana tatou ki nga tikanga o tenei ao i korerotia mai ra ki a tatou; a, whakaae ana ano hoki tatou nga mea o te rangi i korerotia mai. A, i te ngaronga o enei tokorua ki to raua nei whenua tupu, kua tahuri nga rangatira maori ki te pakaru i a ratou kupu i whakaae nei ki te aroaro o Te Kawana, a, hua noa Te Kawana, he tika tonu, kaore, i nga ngutu kau. Heoti, moumou korero a Te Kawana, ki a te Kuini, me ana rangatira hoki, —a, nui raua te haringa o nga iwi pakeha ki nga maori, mo to ratou tatanga ki te tango i nga tikanga o tenei ao, o tera ao atu hoki. Otira, tena e tahuri ki a ratou ano kai kiri ai. Heoti, kua mea nga iwi pakeha katoa, " A, te mea i kiia he iwi mohio nga maori; hohoro tonu te tango i nga tikanga pai o te ao: a, kua wha- karerea a ratou tikanga kino o mua; ana, kua tahuri na ano ki a ratou mahi kino o namata." Na, ko tenei, kaua e penei na ta koutou kupu " a, kaore ra he he o ta matou nei ngangau, e pai ana ko matou nei whakamaori aro; ahakoa ki a ratou whakamaori, pakeha ranei, rite tonu, ko taua kino tahi ano. Na, i nui te rekareka o te rongo pai o nga maori ki roto i nga taringa u nga iwi pakeha, mo te hohorotanga o nga maori ki te tango i nga mea pai, mo te hohorotanga hoki te wha- karere i nga mea whakaharihariha i mahue tata ake nei ano, a, ka hokia nei ano hoki. Hei aha ra i whaka- houtia ake ai ano hoki enei whaka- houhou kia kite nga kanoki o nga tamariki e whanau nei. E te iwi e, whakarerea ra te whawhai; tahuri ki te whawhai ki te whenua. Erangi ano te ata noho, te atawhai, me te rangi - mariretanga hoki; ma reira koutou toa ai ki io aha ki te aha. (Kai tera Nupepa te roanga.) NGA RITENGA O TE HOKOHOKO. NGA KAI O TE MARA. Witi, 8 hereni, mo te puhera (62 pauna) Paraoa, 22 hereni, 24 hereni, mo te rau pauna. Papapa Witi, 1 hereni 6 pene, mo te puhera (20 pauna). Paraoa tuatoru, IO hereni 11 mo te, rau pauna. Kanga. 9 hereni, me te hikipene mo te puhera (56 pauna). Taewa hua hou, 9 hereni, me te rau. Ooti, 7 hereni, mo te puhera (41) pauna). NGA KAI KINAKI. Piwhi, 3 pene mo te pauna. Kiko Hipi, 4 pene, mo te pauna. Kuao kau, 5 pene, 6 pene, mo te pauna. Puaka ora, 3 pene mo te pauna. KO ERA ATU MEA. Pata (hou), 2 hereni mo te pauna. Pata (tote), 1 pene, mo te pauna. Hua heihei, 4 hereni mo te kau ma rua. Poaka whakapaoa, 1 hereni, 4 pene mo te pauna. Tuhi, 1 hereni mo te pauna. Pipipi, 6 hereni, 9 hereni, te mea kotahi. Kuihi, 4 hereni, 6 hereni, te mea kotahi. Parera, 4 hereni, o hereni, takirua. Heihei, 4 hereni, 5 hereni takirua. Muka papai, 20 hereni mo te rau pauna. I taia tenei Nupepa i te perehi o MEKENIHI rana ko MIUA, i Poneke.