TE KARERE O PONEKE



Ko te kai rapu, ko ia te kite.

 

[VOL I,  MANE, 25 o HANUERE 1857, NO 16]



The "KARERE O PONEKE" is pub-

lished every Thursday morning.

TERMS OF SUBSCRIPTION;- Twenty

Shillings per annum, payable half-

yearly.

TERMS OF ADVERTISING;- Three

pence a line for the first insertion of

all advertisements, and Two pence a

line for every subsequent insertion.

Advertisments wil be continued and

charged for until counter-ordered:

such orders in writing, as also all Ad-

vertisements (in English) will be re-

ceived at the INDEPENDENT Office,

Lambton-quay, on Tuesdays, at any

time before 4 o'clock, p.m.



PANUITANGA.

MEHEMEA ka hiahia te tangata
ki te tuhituhi reta kia taia ki
roto ki tenei Nupepa mo tuhi mai

"KI A TE PURA,
KAI TUHI o TE KAREKE o PONEKE."

Otira, ma taua tangata ano e utu
nga kapa e rua, e toru ranei, mo te
mera—kia tika ai te kawenga mai.



PANUITANGA.
KO nga tangata Maori kua tango

mea i toku Whare hoko taonga i
Poneke, na kahore ano i utu, me
hohoro ratou te whakarite i aua utu;

kei tahuri atu au ki te Kai Whakawa.
No te mea, ko nga Pakeha no ratou
nga taonga i au, kua pa mai ki nga
atu;—heoi ra, ma te homaitanga i era
moai ka kaha ai au te utu i era pakeha.

NA WIREMU TONIKI.
Otira, na Maia.



KO EKEREHA 

HE HOIHO TARIONA

HE Hoiho papai rawa tenei; ko
tona matua tane ko Hamihona

—ko te hoiho tera o te Hamona, i
utaina mai ra hoki i tawahi. Ko nga
tau o tenei tariona, ewha; ko tona
kara, he whero; he hoiho whaiti—ata-
ahua hoki. Te kau ma rima nga hoi-
ho uwha i ekengia a e ia i te tau kua
pahure nei,—a, hapu katoa ana ratou.
Kei Wangaroa e noho ana inaianei—
kei te kainga o Te Miti raua ko Re-
wana. Hei te tuatahi o Noema, (te
marama e takoto ake nei) ka timata ai
tana mahi whakaeke. Ko te utu mo
te whakaekenga kotahi, e toru pauna,
me nga hereni e toru, (£3 35s.) Ko
te kaari hei nohoanga mo te hoiho ina
tukua atu kia ekengia, he kaari papai

—he pai hoki no nga karaihe (taru-
taru); kotahi te marama e noho ana ki
reira kahore he utu,—heoi ano te mea
e utua ko" te whakaekenga kautanga.
Wangaroa, Wairarapa,
1 o Oketopa, 1807.



HE KAI HOKO MUKA, ME TE HU-
RUHURU HIPI.

KO nga tangata o raro iho nei.
He nui te utu e homai ana e
ratou.

Ko te WAHAREI ma.

(Worsely & Co.)
Poneke.



PANUITANGA.

HE HOIHO kei te haereere i Pa-
ramapoa, i Poneke nei. He
uwha taua hoiho; ko te ahua, he
whero; e haere tahi ana me tana kuao,
—he miura te kuao. Na 1 ki toku wha-
kaaro noku ake ano tenei hoiho (mo
tana kuao hoki), otira, he tupato
noku kei tango pohehe au i te taonga
o te tangata ke, i panuitia ai e au enei
korero. Tera pea he tangata kua
ngaro tona hoiho: heoi ra, me haere
mai ia me titiro—koia ranei tenei.
A ki te tika ka whakaae au kia riro te
hoiho nei (me tana kuao) i taua ta-
ngata. Ko nga utu mo te hopuranga,
mo te ahatanga ranei, mana ano e
whakarite.

Na WIREMU RAKIWHATA.

(Wm. Luxford.)
Hepetema 23, 1857.



HE KOURA!

KO nga pakeha o raro iho nei, he
kai hoko Koura, ki te moni. E
nui ana nga utu e homai ana e ratou.

Ko te POURA ma,
(Wm. Bowler, Son & Co.)
Ko enei hoki,—

Ko TUATI ratou ko KINIROHI ma,

(Stuart Kinross & Co.)
Poneke,
17 o Hepetema, 1857.



PANUITANGA.

TE TIMA WONGA WONGA.

WHAKARONGO MAI! e koutou,
e nga tangata e mea ana ki te
haere i runga o tenei Tima. Kia
takoto ra ano nga utu, ka tahi ka tika
kia eke te tangata ki runga. Ki te
mea ka waiho kei muri o te ekenga, ta
homaitanga, na, ka nui ake nga utu.
Na TE TAKANA.
(R.J.Duncan)
Poneke.

TE KARERE O PONEKE.
Ko te kai rapu, ko ia te kite.
MANE, 25 o HANUERE, 1857.
TE TIMATANGA O TE TAU 1858.
HE tau hou tenei ka puta nei  te tau 
o to tatou Ariki, Tahi mano waru rau
rima te kau ma waru. Kua whakaae-
tia to tatou Karere kia mahia tonutia
—hei korero ma te hunga kimi wha-
kaaro—hei matakitaki ma te tangata
mohio—hei oranga ma te ngakau o te
tangata maori. Heoti ano te mea i
ata rite hei kimihanga mohiotanga ki
nga ritenga a o koutou tuakana pa-
keha, he pukapuka. Ko te takoto-
ranga hoki tera o nga whakaaro to-
hunga katoa.
Me tuku pea ki to tatou kupu wha-
karite omua. Kua kokiritia to tatou
nei waka ki te moana—kua tohungia
tona iho ki waho—kua tu tona koma-
ru: heoti ano te whakaaro o tona
hunga, Tatou ka rere ki nga wahi
marama o te Ao—kia uaua tatou e
kimi ana i nga wahi katoa—mei kore
e kitea tetahi painga mo tatou. Otira,
e hoa ma, ma te uaua anake ka taea
ai. Ki te ngoikore nga kai hoe ka
hoki tere ki muri to tatou waka. A,
kia takoto ano hei oranga ma nga kai
mahi ka whai kaha ai ratou.
Ki te pai koutou kia whakaritea
tonutia tetahi taha o te perehi o Po-
neke hei ta i te reo mauri, kei kaipono
koutou ki nga mu e ora ai taua perehi.
Kua takoto pai etahi o nga utu mo te
awhe tau kua pahure—ko etahi kiano
i rite noa.
Ko nga tangata maori kua whaka-
uru i o ratou ingoa mo te Karere o
Poneke, koia enei 120; e rua tekau
hoki nga pakeha e tango ana i tenei
Nupepa, hei tirohanga roa ratou i nga
korero a nga hoa maori. E ki ana
matou kia whakatokomahatia nga kai
hoki—hei reira ano ka whakanuia nga
papa o to tatou nei Karere.
HE WAIPUKE.—No te Mane, te 18
o nga ra, i kapi katoa a Heretaunga i
te waipuke. E hara i te hanga te
waipuke nei—i Mungaroa puta noa
ki waho ki te wahapu ngaro katoa i te
wai. Kua maha nga ekenga waipuke
i Heretaunga i nga tau kua pahure.
tukunga iho o tenei, he tangihanga
tupapaku; 14 nga pakeha i pahemo
Te ora ai etahi o enei. he po te wahi
i eka ai te waipuke; kihai i roa ka
tere ko nga whare me nga tangata
ano kei runga e piri ana—hemo ino.
Ko nga taewa kua pirau katoa; te
kanga hoki me te witi, he iti te wahi i
ora. Ta te waipuke hoki! he wha-
kangaro i te oranga mo te tangata.
E hara i te hanga te hemonga kara-
rehe—te kau, te hoiho, te hipi, te
poaka: me nga taiepa kaari, aha, aha,
kua pakaru katoa.
Heoiano te wahi i tino pouri ai ma-
tou ko te hemonga nuitanga o te
tangata.
Ki te Kai Tuhi o te Karere o Poneke.
Oketopa 30, 1857.
E HOA MA,—Kua kite ahau i nga
korero o te nupepa maori nei, a e
whakapai ake ana hoki ahau ki o
koutou nei whakaaro. Otira, e hoa
ma, e kimi ana hoki toku whakaaro
ki te tikanga e whiwhi ai tatou ki te
pai. Toku whakaaro ianei, kotahi tonu
te tikanga e uru ai tatou ki te pai—
ma te kura anake ma te ako hoki i te
reo pakeha; ma reira, ka mohiotia ai
nga ritenga nunui. Ko to tatou riten-
ga koki inaianei, kei te whai tonu
i nga ritenga e ngaro ano. Ki toku
whakaaro hoki, me he mea e kimi
ana tatou i nga mea ririki, ka taea
ano hoki nga mea nunui. Ina hoki
ko te whakaaro o te tangata inaianei,
kei te kimi ki te tikanga e uru ai ki
te ritenga pakeha. Kia rongo mai
I koutou. Ma te kura anake ka uru ai
tatou ki nga mahi pai katoa a te
pakeha. Titiro hoki koutou. E ki
ana te tangata maori, ma te whaira-
watanga kite moni, ora ki te taonga,
ma reira ka whiwhi ai ki te tikanga
pakeha. Kia ki ake au mo tenei
whakaaro, e he ana. Te heki a au,
ko te ahua kau o waho o te taonga
ka mohiotia e tatou. Tena ko nga
ritenga o roto,, ekore e kitea : no te
mea, ko te taunga, ehara tera i te
painga mo tona wairua Ko te take
tonu hoki tenei i he ai tenei moutere,
a Niu Tireni. Ina hoki, e mea tonu
ana te whakaaro o to tangata kia
wawe tonu ia te tae ki te ritenga
pakeha. Ki toku whakaaro ianei,
ekore e tae, no te mea ko nga ritenga
pakeha. Engari, ko taku e kite nei,
ma te kura anake ka taea nga mahi
nunui, me nga ritenga huki o nga
tikanga. Ki toku whakaaro hoki, e
toru nga mea e kore a taea e tatou a
te pakeha. Te tuatahi, ko te reo:
Te rua, ko te korero pukapuaka
pakeha; te toru, ko te tuhituhi pakeha
E toru enei meake a au, me he mea
ka taea enei e tatou ka uru ki nga
mahi nui o te pakeha No te mea, ko
etehi o nga pakeha rangatira ekore e
tahuri mai ki a tatou, no te mea, he
kuare no tatou ki nga mea e toru—ki
te reo, ki te tuhituhi, ki te korero
pukapuka pakeha. Ina hoki ko
etahi o nga pakeha, ara, ko nga minita,
kei te aroha mai ratou ki a tatou.
Te take, he mohiotanga no ratou ki
to tatou reo. Kia rongo mai koutou,
e hoa ma. Mehe meake hiahia to
tetehi tangata kia ura ia ki te tikanga
pakeha, kei a ia ano tona whakaaro.
No te mea e kore hoki e pai ki te ka-
ranga noa atu ki nga tangata, E hoa
 ma, tatou ka whakauru ki roto i te
tikanga pakeha. E he ana tenei
whakaaro. Engari, ma tetehi tangata
e timata te pera. No te mea, e
mohio ngutu ano ta tatou korero ki
roto i nga nupepa. Engari, me he
hiahia vvhai to tatou i te tikanga
Pakeha, me karanga nui ki nga
tangata o tenei pito o to tatou mou-
tere; kia runangatia   nuitia e nga
tangata, kia mohiotia ai hoki nga
whakaaro maori o tetehi tangata.
Heoi ano enei korero.
H. W. TARATOA.
KI te Kai Tuhi o te "Karere o Poneke."
E HOA, e te kai ta o te Karere
Maori o Poneke, me nga rangatira
maori, nana i whakatakoto enei ko-
rero, kua tae mai nei ki Akarana,
i te tau o to tatou Ariki, 1857. Kua
kite nei nga pakeha, me nga Maori
katoa e noho aua ki Akarana nei;
kua matakitaki nei nga iwi pakeha,
me nga iwi Maori ki te tika o to
koutou Karere, no te mea hoki ko te
tikanga o tena mea o te rongotaima, 
he mea whakararuraru. I te ritenga
o te Nama e piki ana nga utu, no te
mea hoki, ko te ritenga o tena mea o
te rongotaima he mahi whaka pohara
i te tangata. No konei kaore e tupu te
moni ki nga Iwi Maori i te ritenga

TE KARERE O PONEKE.
3
maori. E mea ana nga pakeha, kia
noho te tangata maori i runga i te
tika a ai tona whakatauki he maori,
maori tonu iho te ngakau. E rite
koia i te tangata maori nga ritenga o
te pakeha, no te mea he ritenga pake-
ke, te ritenga rongoa i te moni, e kore
e mohiotia e to te maori ngakau:
ahakoa nui te moni kite tangata mao-
ri, rukeruke ake kua poto; muri iho
kua pohara ia, no reira ka hiahia ia
ki te nama, no konei ka kore e tupu
te moni i te tangata maori, ara, rere
i rite hoki te tangata maori ki te ta-
maiti i haere ki te whenua tawhiti
tana taenga ki taua whenua tawhiti
he nui ano ona taonga me ana moni,
pau ake—kihai i toe tetehi wahi ona ta-
onga: hei ritenga  ki nga tangata
maori e kuare tonu nei ki nga ri-
tenga pakeha, engari pea nga tangata
maori o kona, o te wahi ki Poneke, e
matau ki nga ritenga a te pakeha, ina
hoki kua matau nei ki te whakatakoto
i enei tikanga roto ki tenei Karere.
Tenei te mea i tino painga e taku wha-
kaaro, matua rapui  te rangatiratanga  
o te Atua, katahi ka kitea nga ritenga
o nga mahi pai katoa. E miharo ana
taku whakaaro ki tetehi wahi o tenei
Karere, ara, o te Karere o Poneke,
—ko te wahi tenei i tino painga
iho e au, kia noho te tangata i runga
i te ritenga o te Kura, ma reira ka
tupu ai te pai ki nga tangata maori
Ekore hoki e tupu he mohiotanga mo
te tangata ki nga ritenga maori: i te
ritenga o te Kura, katahi ka mohio-
tia nga ritenga, te whakahaerenga o
nga taonga e te pakeha hoki. I tupu
mai tona mohiotanga i te Kura: he
mea ata whakaako marire ratou katahi
ratou ka mohio ki nga ritenga. E hara
hoki to te pakeha mohiotanga i te mea
kihai ratou ia kona. Me pera ano tatou
me nga pakeha, me whakaako kia ata
matauria unga ritenga pakeha, oti-
ra he mea tika ano kia rapua e tatou
te ritenga pakeha. Ka tika kia ngote
te tamaiti ki te waiu o te whaea, ka
tika ana kia kimi te tamaiti ki te u
o tona whaea; me ngote tonu tatou
nga iwi; maori ki nga ritenga pai e
tupu ai te tangata, otira ko nga tino
mahi ma te tangata o te Ao. Ko a
te Atua mahi, me tino rapu te tangata
i era mahi. E ki ana hoki te Karaipi-
ture, "Rapua e koutou nga Karaipiture
oranga tonutanga mo koutou." Ka
mutu aku kupu ki a koutou.
Na WAATA KUKUTAI.
Ki te Kai Tuhi o te Karere o Poneke.
Otaki, Oketopa, 22, 1857,
E hoa, tena koe. Ka tahi ka wha-
kaatu i oku whakaaro i nga tikanga o
Otaki kia kite ai koutou—a koe hoki
e vi Hapi Te Rawharitua. E hoa,
e Hapi, kia taua nei ko te Kura te ara
ki te matauranga ki nga mahi o te
Atua. Ma te wehi ki te Atua ka kite
ai te tangata i ona he. E ta ma, e
Wi Hapi, e Wi Tako, me pewhea
koia oku he  e kite iho ai koutou? Ko
tatou hoa pakeha, ko te mahi ra tena
e piri atu ai tatou ki nga pakeha
whakatakoto tikanga ai, e piri mai
ai hoki  ratou ki a tatou, ara ka pai
au ki tena tikanga. Tena, ma te tuku
whenua ka marama ai te ngakau?
Kahore. Ma Matene ma tenei kupu,
te whenua. Kua tukua paitia atu a
Rangitikei ki a Kawana Kerei, ki a te
Makarini. Kua kite raua i te wahi i
puritia, kua mohio hoki ki nga kanohi,
ki nga ingoa o nga tangata pupuri.
Kei whea te wahi takoto noa? Kotahi
ano te Roputini  kei Manawatu: kapi
katoa toku wahi whenua i ona kau.
Ka toru oku tononga ki a ia kia utua,
kahore i whakaae. Erangi i ki mai
ia ki au, me whiu mai ana kau i toku
wahi. 1 tika ano tana korero i whiua
ano e ia, erua tau e whiu ana. na,
inaianei kua kite rawa ahau kei toku
wahi e kai ana. He aha koa, me tono
e au ki a Kawana Paraone raua ko
Te Makarini. Taihoa hoki etehi
whakaaro oku e tuhituhi atu.
Na PARAKAIA TE POUEPA.
Ki te Kai Tuhi o te Karere o Poneke.
Waikanae, Oketopa, 1857.
E hoa,
E awheke iho toku ngakau
ki enei korero kua taia nei ............
Toku whakaaro tenei, mo whakauru
atu ki roto ki te ritenga pakeha, kia
tutakitakina kia kotahi ano he inenga
mo nga pakeha, mo tatou; inahoki
kua tae mai to te Kuini aroha ka
taua, ki ona huanga. Kua tae mai
nei ko te Kawana Kerei—whakatako
toria iho nei to raua nei aroha ko! e
Kuini, ko nga huarahi haerenga mo
matou. Koia ra tenei e noho
maori me nga pakeha, o tenei pito o
io tatou nei motu. Whakarongo kau
ana te taringa ki hau mai o te rongo o
te keri koura o Aorere. Ki toku wha-
kaaro e pai aua ano, kotahi ki te kimi
koura, kotahi ki te ngaki taewa, kanga
hei hoatutanga ki nga e wanaunga
pakeha, hei kohi mai i etahi mea mo
matou; ko etahi hei mu pamu, kaata;
ko tetahi tawetawe mo matou, mo nga
potiki hoki—kei mate i te mataotao.
Na to hoa,
Na HOHEPA NGAPAKI.
Mo te Karere o Poneke.
Rangitikei,   Oketopa 12, 1857.
E hoa ma, e oku whanaunga katoa,
e noho ana ki runga, ki raro, ki wae-
nganui, ki tetahi taha, ki tetahi taha,
o Niu Tirene. He kupu taku, he mea
whakaaro naku kia taia mai ki te Nu-
pepa reo maori hei matakitaki, hei
kimiha! nga ritenga pai ma nga tangata
katoa—kaua ki te ritenga kino: tena
te kupu kei a HEMI I, 27, "Ko te
whakapono e pono ana e kino kore
anake te aroaro o te Atua te Matua
ko ia tenei, kia tirotiro i nga pani, i
nga pohara i te ratou matenga, a kia
tiaki ia i a ia ano kei kino i te ao."
Ta te mea, ko te ritenga o tenei kupu,
he arai i te kino, kia waiho ko te pai
anake, ara, ko nga purapura e ruia
ana e te tatou hoa Minita, e te Ka-
wana te ki—ko te pai anake o te remu
o te Kuini a atawhai nei ia a tatou.
Ka mutu.
Na WIREMU TE WAIRANGATIRA.
Ki te Kai Tuhi o te Karere o Poneke.
Aorere, Tihema 25, 1857.
E hoa
Mau e hoatu enei kupu kia
taiaki te perehi maori o Poneke. E
hoa roa, e nga tangata katoa o Puneke.
Tena ra koutou i te ra o to tatou Ariki
o Ihu Karaiti, i te wiki o te Kirihi-
mete—te wiki i haere atu ai matou
ki Tukurua. Kihai tetahi o ratou
i mahue iho. Ka rupeke maua
ki reira i te ra o te whanautanga
o te tatou Ariki. Ka mahara
o ratou rangatira a Pirika, mate
iho nga poaka erua, kotahi hipi. Ru-
peke rawa ake maua kotahi rau kia
Ngatitoa, ki a ia iwi, ki a ia iwi.
Heoti ano era kupu.
Mau e hoatu enei kupu ki te Nu-

TE
KARERE O PONEKE.
Ko nga moni enei o te Tikini—i a
Wiari, erua panui weiti, me nga au-
mihi erua; i a mawene, kotahi pauna
witi, etoru aunihi; i a Wiremu Te
Tore, kotahi pauna wehi. Heoiano
enei korero ki a koe, kahore he moni.
Kia hohoru te hoatu ki te Nupepa.
Heotiano.
I Na to hoa aroha,
Na TAMAITI WIREMU TAMAHUA
Ki te Kai ta o te Karere o Poneke.
Ohara,
15 o Tihema, 1857.
E hoa,
Tenei taka kupu whakarite
ake mo nga kupu a o tatou hoa e
kitea iho nei e tatou o ratou nei kupu
me o ratou nei whakaaro. Ka tika
nei o ratou kupa e mea mai nei ki
nga tangata o Heretaunga. Ko nga
tangata o Heretaunga o noho ana i
ranga i te wairua o te whenua. Ka
mea taku whakaaro, kei te penei katoa
nga whenua me Heretaunga nei, no
te mea ko te mana o te whenua kei a
Kuini. E oku hoa tangata Maori, he
kupu patai tenei naku, me ko hea te
whenua i toe te nama e te Kuini?
Ko konei au ka mea kia tika o tatou
whakaaro, me a tatou korero, ki nga
whakaaro, ki nga korero, a o tatou hoa
pakeha. Heoi ano, ka mutu.
Na IHU RIWA TE TUA.
He korero mo te matenga o te hoa o te
Naera Te Angiangi. He mea tuhi
na tona hoa tane.
No te 21 o nga ra o Noema i
hemo ai a Anikanara I mate taua
wahine ki runga i nga mahi o te
Atua. Kanui te pai a ana mahi
i te ra i hemo ai taua whiore; kanui
tona karanga ki te Atua i te ao, i te
po. Ka tae ki te ra i hemo ai, ka
puta tana kapa poroporoaki ki ona
hoa aroha—" Heikonei ra, kia inoi ki
te Atua." He waiata aroha tenei na
taua wahine ki tona hoa:—
E piki ana i te pikitanga,
Ka whano, ka tau tukua
Kuturi ki kona hoki koe te hoa,
Ki konei au whakamau ai,
Ki te au ahi hinga, na arunga o te utu
Mana kitea Rihara;
matakitaki reira taku wairua,
Moe rawa iho nei ki te po;
Me he wai au e maringi ana;
Kei whea te tau i nga rangi ra,
Ia ua e roto e au rakina ka tau au ki te
huirangi,
Ria kauna te wa moana i a Pakaurangi i
te tonga:
Mona pea e te Wairua—haere mai nei
Whakaoho rawa i taku moe,
Kia witi rere hoki atu i waho na
Ka kitea to kino e te tau ki ahau
Ki te Kai Tuhi o te Karere o Poneke.
Waikawa, Tihema 17, 1857.
E hoa, tena koe. Tena taku pepa
me aku korero, kia kite o matou
hoa e noho ana i nga wahi katoa o to
tatou matou, o Niu Tirene,
E oku hoa, e piri ana mai ki tenei
whakaaro. Tenei au te titiro ake nei
ki nga ritenga i noho tonu ai nga
tangata i runga i te he o ratou wha -
kaaro. E ki ana pea koutou, he aha
ta te tangata i noho ai ki te he, te
noho ki runga ki te tikanga. .........
He kupu whakamutunga tenei. E hoa
ma, kimihia etahi tangata mohio i
te iwi—ka kitea, ka waiho hei kai
arahi mo tatou, hei pera me to tatou
Minita; otira ma te whakaminenga
e ata hurihuri kia rite. Heoti ano:
na to koutou hoa aroha,
NA TIMOTI TAHA. 
Ki te Kai Tuhi o te Karere o Poneke.
E hoa,
Tenei aku kupu ruarua nei.
Taia mai e koe ki roto i tau Nupepa
—otira ki te pai koe kia taia; ki te
kore maka atu.
Tena, ianei, he tumanako tona ake
no te ngakau ki te whai atu i te tira
kua riro ata na i te tuatahi—koia ra
tena e homai nei, te rongo ki nga iwi
tauhou e noho kuare nei. Ko te
kuare ra tenei, ko te kore e rapa atu
i nga ritenga pai a te pakeha; heoi-
ano tahuri kau ana me te raru i te
wahi pouri, koromengemenge kau ana
me te huhu i roto i tona puta rakau;
kahore hoki ia e kite ake ana i to
tangata me ana ritenga. Rite tonu
tenei iwi ki te huhu: ka puta wheta-
wheta i roto i tona rua. Hei ritenga
tenei moku e noho nei i roto i toku
iwi kuare rawa ki etehi ritenga pai a
te Pakeha. Koia au i rapu ake ai i
taku whakaaro, kia tae atu taku kupu
kotahi nei kia taia mai hei matakitaki
noa ake ma te ngakau.
Heotiano:
Na WEPIHA RIMUNUI,,
O NGATIWHAKATERE.
NGA MEA I TE MAKETE.
Poneke, 25 Hanuere, 1857.
TE MIRA HURI PARAOA O TURIRI. 
Witi, 8 hereni, 9 hereni, mo to puhera;
Paraoa, .£22 mu te tana; Papapa Witi,
1 hereni 6 pene, mo te puhera; Paraoa
tuatoru, 15 hereni mo te rau pauna.
TE MIRA o KAMERONA.—Witi, 9
hereni, 9 hereni mo te hikipene;
Paraoa, £22 mo te tana; Papapa Witi,
2 hereni mo te puhera; Paraoa tuatoru,
15 hereni mo te rau pauna. Pera
tunu nga utu i te Mira o Renau.
NGA KAI o TE MARA.—Taewa, ta-
whito, 10 hereni mo te rau; karata, me
te Tanapa, 8 hereni mo te rau; Puka,
1 hereni me te hikipene mo te kau
ma rua.
NGA KAI KINAKI.—Kei te tuturu
tonu te utu mo te piwhi, mo te kiko hipi
hoki. Te utu mo te Poaka ora e rima
pene mo te pauna; kuao kau, 7 pene,
9 pene, mo te pauna. Kanga, 10 hereni,
13 hereni, mo te puhera.
Ko ERA ATU MEA,—Pata (hou) 1
hereni, 1 hereni 2 pene, mo te
pauna; Pata (tote) 1 hereni, mo te
pauna; Hua heihei, 2 hereni, mo te kau
ma rua. Puaka whakapaoa (Ingi-
rihi), 1 hereni 4 pene, 1 hereni
8 pene, mo te pauna; Poaka Wha-
kapaoa (Niu Tireni) 1 hereni mo te
pauna. Tuhi, 1 hereni, 1 hereni 4
pene, mo te pauna; Pipipi, 6 hereni
9 hereni, te mea kotahi; Kuihi, 4
hereni, 6 hereni, te mea kotahi; Parera
4 hereni, 5 hereni, takirua; Heihei 4
hereni, 5 hereni, takirua; Muka papai,
20 hereni mo te rau pauna.
Kua korero au ki nga rangatira o
nga Mira-huri-paraoa o Poneke—ko
Renau, ko Turiri, ko Kamerona. Ko
te ritenga mo te puhera na ratou i
whakaatu mai ki au koia tenei:—
Witi papai rawa,—60 pauna mo te
puhera.
Witi tuarua,—62 pauna.
Ooti,—42 pauna
Parei,—50 pauna
Kanga,—56 pauna.
Ko te nuinga o te witi e kawea mai
ana e te maori ki te hoko, he witi tua-
rua, ara, kahore i ata ma; no konei
i whakanuia ai nga pauna o roto o to
puhera: erangi te witi no Poti Kupa
he witi ma, he witi papai,—60 ona
pauna i te puhera.—KAI TUHI.
I taia tenei Nupepa i te perehi o
MAKENIHI raua ko MIUA, i Poneke
Niu TIRENE.