KO TE KARERE 0 NUI TIRENI
Na ta te Kawana i mea ka taia ]

Vol 4] AKARANA, HATAREI PEPUERI 1, 1845. No 2.

I te nuipepa o Hanueri korero atu
matou i nga hiahia e  Rangatira
Pakeha kia pai te noho o nga tangata maori kia
rite haere te ratou noho me to ko te
Pakeha rangatira.

I mea ano hoki matou e tenei tau pea e
ahua ke nga mahi e te tangata maori e
kore e pera me nga tau kua pahure nei, otiia
e pai nga whare e ahuwhenua ki te
mahi e pai haere noa kakahu e ata noho
nga tangata e kore e haere mai ki te
taone me nga pu, me nga patiti, otiia e
mau mai i a ratou riwai, poaka kanga, aha
noa iho ranei kite heko, ka matua hoki marie
atu ana ki nga kainga, e kore e mau mai
i nga wahine ki te taona, e kore e rua
ruri e pukana te taone, e wakamutu te
 haurangi, e kore e tahae ekore e tutukia
 mea ai nga pakeha.Katahi na tangata
maoa ka wakataparangatira.". Otira e
 hoa ma, kahore i pahure ai marama kotahi
kua taku etahi o nga hiahia pai kua kore
 rotia nei titiro ki a  Heke, titiro ki nga
mahi o te Parawau ki nga pakeha o
Matakana titiro ki nga whawhai o nga
tangata maori ki a ratou ano, me o ratou
,Wtenua. Ka mea atu matou he aha nga
take o enei tutu, e mea ana te tangata
maori na te pakeha, a e mea ana nga
 pakeha na te tangata maori, e mea ana
ratou hoki haere ana nga tangata maori ki
o ratou tikanga tawhito. Tena me rapu te
take o te Hone Heke, e mea ana ia e tau e ohia
ana tona whenua e te Kawana. E hia ona
 kainga tangohia e te Kawana E hia e
ona whanaunga i hereherea noatia E hia
o ona tangata i wakataurekarekatiaE hia
ana mahinga kai i pau i te pakeha ?
kahore here rawa He aha oti te tangata
maori i mea ai na te pakeka,na te whenua?
 I aha nga pakeha o Mangonui o Oruru o
 Whangaroa ki ai u ina ka mutu ia i a ratou
oi aha atu te kara ki ana a kahore he
mate tonu ano na tena tangata. Kia rongo
mai ra koutou te mate tenei mo nga
tangata maone noho ana ki reira, e oma
ana nga pakeha katoa e kore e roa e kore
e tae atu nga kaipuke, muri rawa iho
takoto noa ana te whenua, hore he kakaha
 mo nga tangata maoritanga a ratou ki
nga kakahu o nga tupuna maumau akato
noa i te riwai hei hoko ki te pakeha nohea
hoki he pakeha hei hoko.
Kei mea koutou ko nga pakeha anake
ano e wakatakariri nei ki a Hone Heke,
kahore, e kore koia e wakatakariri nga

tangata maori mo to ratou whenua ka
wakatuturia etea kore au e wakatakariri
me a ratou mahinga ka takahia mo ratou
ka rawakoretia.
Tona he aha te tutu o nga pakeha o
Matakana ma ke murua e te Parawhau,
te wahine me nga tamariki te kau ana,
hore he kakahu. E hara ottia ia no tenei
I te tino kohuru. E pehea ranei koutou
ki te pakeha mehemea e penetia ana e
koutou wahine. E a ora koia te tukituki.
E mea ana a Parihoro mo tana whenua?
Ha I hea Parihoro i enei tau e whitu
koe pahure nei te haere matau te oroko
tukunga o taua whenua ? He aha na te
haere ai ki a Ngatipaoa ki te iwi na ratou
tenei whenua t ki te tono utu tena ko
tenei haere he ana ki nga wahine ki nga
tamariki ki te rapu uim he rawa tenei
wakaamu he wakaairotutua tenei, a kite nga
Pakeha apopo ake nei i aia, e mea Ko te tangata
tenei uma nga wahine menga tamariki
pakeha i mara, ia wakawa iho a
Parihoro.He aha ra e Paohoro te haere mai
ai ta te mua i nga pakeha o te taone nei
penei ko reira kitea ai te toanga o tena
tanga tena ko tenei ahu ke ana ki nga
wahine muru ai te tohu mataku tenei.
 He aha koutou te haere mai ai ki nga
Kaiwakawaina tuku te pakeha ki a koutou,
kauaka te tutu. Mehemeaka hoko he etahi
o koutou i te whenua te aha te haere atu
ka ki tangata nana I tuku kanaka ki te
pakeha heoi he aha te han o te pakeha,
heoi ano tanake hoko kau mehemea a
kore aatei o koutou e whiwhi ki te utu i
keimanga na te pakeha the kahore me
aoutoewahatangata maori ano te he,
mataerea akona koutou e wakarongo ki
tenei korero hore rawa e pai te whenua,
kore rawa Kia rongo ano hoki koutou heoi
ano Mwaeranuia o te Kawana, apopo
ake ite noho ana te hoia hei tiaki i te
pakeha. 
No te Waimate, Hanuera 25, 1845.
Kia te Kawana,
E hoa e te Kawana tena ra ko
koe e rahi ana toku maha atu kia koe kia
koutou katoa no te mea kua wakakinoa to
ritenga atawai o te Kuini a te hunga tutu.
kua wakakinoa ano hoki te atawai o te
Karaiti a te hanga kua kino ke te ngakau.
a kore e pai mo te wakarongo ki te
atawai o te Kuini kua tukua mai nei tana
aroha kia koe, kua tukua mai nei e koe kia
matou ki te tangata maori. Aue te atawai
o te Kuini kia wakaputaia ketia e te hunga
tutume pehea e te Kawana ka taea ai te
wakaraiata te ngakau tutu o te tangata, ko
te kupu o te Atua te mea hei ake marie
I te ngakau o te tangata no hea e marie,
no hea e wakarongo ki te kupu o te hunga
noho marie, kia mate ra, no pea ka mutu
h tenei nga Rangatira maori te tatari
nei ki te tau kupu wakamate i te hunga
tuta kia puta mai i tou mainga ka mea atu
au kia ratou Kahore ma koutou tena e
wakaaro ko te matenga o nga tangata ko
 reira koutou mea ai na te Kawana ano te
kupu ma keha, ka utaina ki runga kia te
Kawana Heoi ano taku korero kia koe.
Na tou hoa aroha na.
WILLIAM HAU.
Kia Kawana Akarana.

E hoa a Wiremu Hau,
Tena ra ko koe e mataku aroha
ki a koe, me nga tangata wakapono katoa.
Ko nga tangata e tutu nei i tou kainga
a kuaretia ana e kore ratou e mohio E
aroha ana ahau ki a ratou ta te mea e
mahi ana ratou I te mate mo ratou, ae
wakakino ana hoki i nga tangata e noho
tata ara ki a ratou.
Otiia, ahakoa kino te hunga tutu, e kore
te aroha o to Kuini e wakaahua ketia I to
hunga ata noho o Nui Tireni. E matau
ana hoki koe te ture wehe te ture o
Ingarangi I te hunga tika i te hunga he,
a kore hoki e whawhai atu ki te hunga
ata noho. Ahakoa kino te tukunga iho
a te mahi e Hone Heke me ana hoa,
a koutou e wehi e kore hoki e ahatia te
hunga wakapono i te tikanga a te Kuini.
e kore hoki ahau e mea kia wakatika kia
tukitukia te hunga tutu e koutou, ta te mea
e kore ahau e pai kia whawhai nga

whanaunga i tetahi ki tetahi kia noho
ano te hoa koia akau ka rua ai, kau a
wakatika, kia kite ra ano ko I taku
meake me wakakitea. Otiia mehemea ka
aku mai ratou ki a koe te mea ke tena,
e kore ahau e mea kaua e wakatika.
He katoa te hunga e noho ona I
Pewairangi I nga mahi a Heke a kore koe a
mohio ki te nui o te he a oma katoa ana
nga pakoa, e kore e roa ko nga kaipuke
muri rawa Ihe ko o koutou Kai wakaako, a
ka takoto noa te whenua, hore he tangata
hei noho.
E nui ana te pouri o toku ngaka mo
koutou.
Na tou hoa pono
ROBERT FITZROY
Kawana,
Ki a Wiremu Hau.

Te Waimate, Hanueri 27 1845.
E hoa, e Te Kawana,
Tena ra ko koe te taua toku aroha
atu ki a koe. Ka tahi ahau ka wakahoki i
taku pukapuka ki a koe, heoi e mea aua
nhr,u mau te wakaaro ki a matou ki to
hunga torutoru kua mea hoki koe mau
matou e atawhai te hunga a piri ana ki
akoe, mehemea he rangatira kaumatua
ahau e ahei tau te pehi te hunga tutu, no
te mea he tamariki ahau, otira ko taku
tinana I nohinohi, ko taku ngakau I nui.
Koia ahau ka mea ata nei kia homai he
i ohi hei hoa moku Ko taku mea pai kia
whawhaitia te hunga tutu ko te mea tera
e ia. ai. Mau hoki te wakaaro mo etahi
paura me etahi matau me etahi pa he
torutoru o matou paura mo te ra kotahi he nui
to Hone Heke no te Merikana me etahi
kara hoki kia homai te kara a Hone Heke
no Mankena kahore o matou. Mau e mea
kei Kororareka ahau noho ai e pai ana,
otiia kei tawhiti ahau e noho ana a te ana
teka nohoanga, kei tawhiti ke nga pakeha.
Ko te maua wakaaro tahi tena ko taku
matua ko Tamati Waka, ko ahau hei
wakakaha i roto i nga pakeha i nga tangata i
maori e piri atu ana ki a koe. Mau
wakaaro tetahi tohu mo matou kei puhia
matou e the ai a whawhai. Piri pu aku
wakaaro ki a koe a te Kawana.
Na to hoa, na
WIREMU REPA

Karorariko, Hanuere 25, 1845
Tena ra ko koe e rahi ana ta
Matou aroha atu ki a koe. Tenei me ta
matou pukapuka ka tuhituhia mu kia koe
he wakahokia i atu mo tau kia matou
me e matou tamariki mua tata tenei.
Kahore a matou wakaaro e te Kawana,
mo te pai anake ano.
Kua titiro matou i tau pukapuka kia
Ngapuhi pai ana nga korero. E pai ana nga
korero e tau otira e kore kia pai mai koe
ki te Waimate, ki te ahuahu, ki nga tangata
I arahina mai a matou kia kite I
Kororareka, ta te Pekama.
Kahore ano matou i kia rongonoa atu ki te
tikanga o taua wakaaro kia matou, otira a
mea ana matou ki au wakaaro he wakaaro
pai anake ano. Kua tae atu matou inanaki
kia Ruku ki te tohe I nga hoiho o te
tika tena, riro i a ia, kia wakahokia mai a ia.
heoi e mea ana moi Kahore, a kihai tukua
mai e ia kia matou. Mau te kupu kia
tangohia poti, matou ka riro mai heoi
a wakaaro ana matou ki tau kupu pai.
Heoi ra kahore ano i tatu a matou
waka tre a ma ma matou we whawhai ano
ka no te tangata tutu tena ka penei tonutia
me korero pai ekore e mutu te tutu. Heoi
ra a Te Kawana haere mai haere mai,
mauria mai nga kara mea ra koe hei
kara whawhai ma tatou.
Heoi ano ka mutu te matou pukapuka
ki a koe haere mai ki ou hoa kia Te Waka,
kia Wiremu Waka Terau, kia Wiremu
Repa.
NA WIREMU REPA,
tana
WIREMU WAKA TURAU, X
tohu.
tana
WAKA NENE, X
tohu.
Kia Te Kawana.

E hoa e te Waka Nene, e Wiremu Repa, e
Wiremu Turau,
Tena ra ko koutou, e nui ana toku
wakaaro mo koutou. Kua tae mai ki au
to koutou pukapuka i tuhituhia nei i te rua
tekau ma rima o nga ra o Hanueri, a ka
tuhituhi atu ahau i tenei ki a koutou.
Ko Heke, me nga tangata tutu o to
koutou kainga, e kuare ana, e kore e mohio,
e pouri ana ahau mo ratou e aroha ana
toku ngakau.
E mahi ana ratou i te kino mo ratou, me
nga tangata katoa ano hoki e noho tata
ana ki a ratou. Ahakoa tutu te hunga
tutu e kore te atawhai o te Kuini e 
wakaahuaketia i te hunga ata noho. E aroha
ana te Kuini, me ana Rangatira ano hoki
ki nga tangata ata noho.
E mohio ana koutou he ture wehe te
ture O Ingarangi te hunga hara i te hunga
hara koe a kia kaua e aha atu ki te hunga
hara kore.
Ahakoa pakeke taku mihi ki a Heke
me ana hoa, ana koutou e wehi e kore
hoki te Kuini e aha atu ki a koutou.
E mea ana koutou kihai koutou i tino
mohiop ki aku wakaaro pai mo koutou otiia
e mohio ana koutou he wakaaro pai.
E hoa ma ko aku wakaaro mo koutou he
wakaaro mo koutou pai. I mahue atu
taku whenua, haere mai ana ahau ki konei
ki te mahi i te pai mo koutou. E hia ranei
tau e noho ai ahau ki konei, ka hoki ano
ahau otiia mehemea ka kite ahau e pai
haere ana koutou ka roa iho pea taku
nohoanga otiia, ka kite ahau e kore koutou
e pai haere ka hoha ahau, ka mahuetia iho
koutou, haere ana. E nui ana toku aroha
mo koutou me to koutou motu otira nui
rawa ake ana taku aroha mo taku whenua
me taku iwi.
E wakapai atu ana ahau ki a koutou
mo to koutou haeretanga atu ki te
tiki i nga hoiho o te Rikitene, otiia kaua
e tangohaia maoritia tate mea e kore ahau
e pai kia whawhai te whanaunga ki te
whanaunga otira kia noho ano he hoa
koia ahau ka mea atu ai taria kia kite
koutou i aku mahi.
Mehemea ka haere mai ratou ki te tutu
ki a koutou ka wakaae atu ano ahau kia
wakatika koutou e kore au e mea atu kia
noho.
Ko Heke me Ruku me era atu tangata
tutu e mahi ana i te kino mo ratou me
nga tangata e noho patata ana ki a ratou
ko nga pakeha e oma ana e kore e noho
muri ihi ko nga kaipuke muri rawa iho ka
mahuetia koutou e o koutou Kai-wakaako,
mahuetia iho to koutou kainga hore he
tangata hei noho.
Taiho ka haere atu ahau ki Kororareka
ka maua atu etahi kara me etahi aha noa
iho.
Noho marie ra ki Kororareka ranei ki
Hokianga ranei otira mehemea ka tohe
tonu a Heke te tutu ki a koutou pehia ki
raro kei wha pehia e ahau.
Na to koutou hoa
ROBERT FITZROY
Kawana.
CHRISTOPHER FULTON, Kaita o te Kawana.