Te Karere O Nui Tireni 1842-1846: Volume 4, Number 2. 01 February 1845 |
1 5 |
▲back to top |
KO TE KARERE 0 NUI TIRENI Na ta te Kawana i mea ka taia ] Vol 4] AKARANA, HATAREI PEPUERI 1, 1845. No 2. I te nuipepa o Hanueri korero atu matou i nga hiahia e Rangatira Pakeha kia pai te noho o nga tangata maori kia rite haere te ratou noho me to ko te Pakeha rangatira. I mea ano hoki matou e tenei tau pea e ahua ke nga mahi e te tangata maori e kore e pera me nga tau kua pahure nei, otiia e pai nga whare e ahuwhenua ki te mahi e pai haere noa kakahu e ata noho nga tangata e kore e haere mai ki te taone me nga pu, me nga patiti, otiia e mau mai i a ratou riwai, poaka kanga, aha noa iho ranei kite heko, ka matua hoki marie atu ana ki nga kainga, e kore e mau mai i nga wahine ki te taona, e kore e rua ruri e pukana te taone, e wakamutu te haurangi, e kore e tahae ekore e tutukia mea ai nga pakeha.Katahi na tangata maoa ka wakataparangatira.". Otira e hoa ma, kahore i pahure ai marama kotahi kua taku etahi o nga hiahia pai kua kore rotia nei titiro ki a Heke, titiro ki nga mahi o te Parawau ki nga pakeha o Matakana titiro ki nga whawhai o nga tangata maori ki a ratou ano, me o ratou ,Wtenua. Ka mea atu matou he aha nga take o enei tutu, e mea ana te tangata maori na te pakeha, a e mea ana nga pakeha na te tangata maori, e mea ana ratou hoki haere ana nga tangata maori ki o ratou tikanga tawhito. Tena me rapu te take o te Hone Heke, e mea ana ia e tau e ohia ana tona whenua e te Kawana. E hia ona kainga tangohia e te Kawana E hia e ona whanaunga i hereherea noatia E hia o ona tangata i wakataurekarekatiaE hia ana mahinga kai i pau i te pakeha ? kahore here rawa He aha oti te tangata maori i mea ai na te pakeka,na te whenua? I aha nga pakeha o Mangonui o Oruru o Whangaroa ki ai u ina ka mutu ia i a ratou oi aha atu te kara ki ana a kahore he mate tonu ano na tena tangata. Kia rongo mai ra koutou te mate tenei mo nga tangata maone noho ana ki reira, e oma ana nga pakeha katoa e kore e roa e kore e tae atu nga kaipuke, muri rawa iho takoto noa ana te whenua, hore he kakaha mo nga tangata maoritanga a ratou ki nga kakahu o nga tupuna maumau akato noa i te riwai hei hoko ki te pakeha nohea hoki he pakeha hei hoko. Kei mea koutou ko nga pakeha anake ano e wakatakariri nei ki a Hone Heke, kahore, e kore koia e wakatakariri nga
2 6 |
▲back to top |
tangata maori mo to ratou whenua ka wakatuturia etea kore au e wakatakariri me a ratou mahinga ka takahia mo ratou ka rawakoretia. Tona he aha te tutu o nga pakeha o Matakana ma ke murua e te Parawhau, te wahine me nga tamariki te kau ana, hore he kakahu. E hara ottia ia no tenei I te tino kohuru. E pehea ranei koutou ki te pakeha mehemea e penetia ana e koutou wahine. E a ora koia te tukituki. E mea ana a Parihoro mo tana whenua? Ha I hea Parihoro i enei tau e whitu koe pahure nei te haere matau te oroko tukunga o taua whenua ? He aha na te haere ai ki a Ngatipaoa ki te iwi na ratou tenei whenua t ki te tono utu tena ko tenei haere he ana ki nga wahine ki nga tamariki ki te rapu uim he rawa tenei wakaamu he wakaairotutua tenei, a kite nga Pakeha apopo ake nei i aia, e mea Ko te tangata tenei uma nga wahine menga tamariki pakeha i mara, ia wakawa iho a Parihoro.He aha ra e Paohoro te haere mai ai ta te mua i nga pakeha o te taone nei penei ko reira kitea ai te toanga o tena tanga tena ko tenei ahu ke ana ki nga wahine muru ai te tohu mataku tenei. He aha koutou te haere mai ai ki nga Kaiwakawaina tuku te pakeha ki a koutou, kauaka te tutu. Mehemeaka hoko he etahi o koutou i te whenua te aha te haere atu ka ki tangata nana I tuku kanaka ki te pakeha heoi he aha te han o te pakeha, heoi ano tanake hoko kau mehemea a kore aatei o koutou e whiwhi ki te utu i keimanga na te pakeha the kahore me aoutoewahatangata maori ano te he, mataerea akona koutou e wakarongo ki tenei korero hore rawa e pai te whenua, kore rawa Kia rongo ano hoki koutou heoi ano Mwaeranuia o te Kawana, apopo ake ite noho ana te hoia hei tiaki i te pakeha. No te Waimate, Hanuera 25, 1845. Kia te Kawana, E hoa e te Kawana tena ra ko koe e rahi ana toku maha atu kia koe kia koutou katoa no te mea kua wakakinoa to ritenga atawai o te Kuini a te hunga tutu. kua wakakinoa ano hoki te atawai o te Karaiti a te hanga kua kino ke te ngakau. a kore e pai mo te wakarongo ki te atawai o te Kuini kua tukua mai nei tana aroha kia koe, kua tukua mai nei e koe kia matou ki te tangata maori. Aue te atawai o te Kuini kia wakaputaia ketia e te hunga tutume pehea e te Kawana ka taea ai te wakaraiata te ngakau tutu o te tangata, ko te kupu o te Atua te mea hei ake marie I te ngakau o te tangata no hea e marie, no hea e wakarongo ki te kupu o te hunga noho marie, kia mate ra, no pea ka mutu h tenei nga Rangatira maori te tatari nei ki te tau kupu wakamate i te hunga tuta kia puta mai i tou mainga ka mea atu au kia ratou Kahore ma koutou tena e wakaaro ko te matenga o nga tangata ko reira koutou mea ai na te Kawana ano te kupu ma keha, ka utaina ki runga kia te Kawana Heoi ano taku korero kia koe. Na tou hoa aroha na. WILLIAM HAU. Kia Kawana Akarana. E hoa a Wiremu Hau, Tena ra ko koe e mataku aroha ki a koe, me nga tangata wakapono katoa. Ko nga tangata e tutu nei i tou kainga a kuaretia ana e kore ratou e mohio E aroha ana ahau ki a ratou ta te mea e mahi ana ratou I te mate mo ratou, ae wakakino ana hoki i nga tangata e noho tata ara ki a ratou. Otiia, ahakoa kino te hunga tutu, e kore te aroha o to Kuini e wakaahua ketia I to hunga ata noho o Nui Tireni. E matau ana hoki koe te ture wehe te ture o Ingarangi I te hunga tika i te hunga he, a kore hoki e whawhai atu ki te hunga ata noho. Ahakoa kino te tukunga iho a te mahi e Hone Heke me ana hoa, a koutou e wehi e kore hoki e ahatia te hunga wakapono i te tikanga a te Kuini. e kore hoki ahau e mea kia wakatika kia tukitukia te hunga tutu e koutou, ta te mea e kore ahau e pai kia whawhai nga
3 7 |
▲back to top |
whanaunga i tetahi ki tetahi kia noho ano te hoa koia akau ka rua ai, kau a wakatika, kia kite ra ano ko I taku meake me wakakitea. Otiia mehemea ka aku mai ratou ki a koe te mea ke tena, e kore ahau e mea kaua e wakatika. He katoa te hunga e noho ona I Pewairangi I nga mahi a Heke a kore koe a mohio ki te nui o te he a oma katoa ana nga pakoa, e kore e roa ko nga kaipuke muri rawa Ihe ko o koutou Kai wakaako, a ka takoto noa te whenua, hore he tangata hei noho. E nui ana te pouri o toku ngaka mo koutou. Na tou hoa pono ROBERT FITZROY Kawana, Ki a Wiremu Hau. Te Waimate, Hanueri 27 1845. E hoa, e Te Kawana, Tena ra ko koe te taua toku aroha atu ki a koe. Ka tahi ahau ka wakahoki i taku pukapuka ki a koe, heoi e mea aua nhr,u mau te wakaaro ki a matou ki to hunga torutoru kua mea hoki koe mau matou e atawhai te hunga a piri ana ki akoe, mehemea he rangatira kaumatua ahau e ahei tau te pehi te hunga tutu, no te mea he tamariki ahau, otira ko taku tinana I nohinohi, ko taku ngakau I nui. Koia ahau ka mea ata nei kia homai he i ohi hei hoa moku Ko taku mea pai kia whawhaitia te hunga tutu ko te mea tera e ia. ai. Mau hoki te wakaaro mo etahi paura me etahi matau me etahi pa he torutoru o matou paura mo te ra kotahi he nui to Hone Heke no te Merikana me etahi kara hoki kia homai te kara a Hone Heke no Mankena kahore o matou. Mau e mea kei Kororareka ahau noho ai e pai ana, otiia kei tawhiti ahau e noho ana a te ana teka nohoanga, kei tawhiti ke nga pakeha. Ko te maua wakaaro tahi tena ko taku matua ko Tamati Waka, ko ahau hei wakakaha i roto i nga pakeha i nga tangata i maori e piri atu ana ki a koe. Mau wakaaro tetahi tohu mo matou kei puhia matou e the ai a whawhai. Piri pu aku wakaaro ki a koe a te Kawana. Na to hoa, na WIREMU REPA Karorariko, Hanuere 25, 1845 Tena ra ko koe e rahi ana ta Matou aroha atu ki a koe. Tenei me ta matou pukapuka ka tuhituhia mu kia koe he wakahokia i atu mo tau kia matou me e matou tamariki mua tata tenei. Kahore a matou wakaaro e te Kawana, mo te pai anake ano. Kua titiro matou i tau pukapuka kia Ngapuhi pai ana nga korero. E pai ana nga korero e tau otira e kore kia pai mai koe ki te Waimate, ki te ahuahu, ki nga tangata I arahina mai a matou kia kite I Kororareka, ta te Pekama. Kahore ano matou i kia rongonoa atu ki te tikanga o taua wakaaro kia matou, otira a mea ana matou ki au wakaaro he wakaaro pai anake ano. Kua tae atu matou inanaki kia Ruku ki te tohe I nga hoiho o te tika tena, riro i a ia, kia wakahokia mai a ia. heoi e mea ana moi Kahore, a kihai tukua mai e ia kia matou. Mau te kupu kia tangohia poti, matou ka riro mai heoi a wakaaro ana matou ki tau kupu pai. Heoi ra kahore ano i tatu a matou waka tre a ma ma matou we whawhai ano ka no te tangata tutu tena ka penei tonutia me korero pai ekore e mutu te tutu. Heoi ra a Te Kawana haere mai haere mai, mauria mai nga kara mea ra koe hei kara whawhai ma tatou. Heoi ano ka mutu te matou pukapuka ki a koe haere mai ki ou hoa kia Te Waka, kia Wiremu Waka Terau, kia Wiremu Repa. NA WIREMU REPA, tana WIREMU WAKA TURAU, X tohu. tana WAKA NENE, X tohu. Kia Te Kawana.
4 8 |
▲back to top |
E hoa e te Waka Nene, e Wiremu Repa, e Wiremu Turau, Tena ra ko koutou, e nui ana toku wakaaro mo koutou. Kua tae mai ki au to koutou pukapuka i tuhituhia nei i te rua tekau ma rima o nga ra o Hanueri, a ka tuhituhi atu ahau i tenei ki a koutou. Ko Heke, me nga tangata tutu o to koutou kainga, e kuare ana, e kore e mohio, e pouri ana ahau mo ratou e aroha ana toku ngakau. E mahi ana ratou i te kino mo ratou, me nga tangata katoa ano hoki e noho tata ana ki a ratou. Ahakoa tutu te hunga tutu e kore te atawhai o te Kuini e wakaahuaketia i te hunga ata noho. E aroha ana te Kuini, me ana Rangatira ano hoki ki nga tangata ata noho. E mohio ana koutou he ture wehe te ture O Ingarangi te hunga hara i te hunga hara koe a kia kaua e aha atu ki te hunga hara kore. Ahakoa pakeke taku mihi ki a Heke me ana hoa, ana koutou e wehi e kore hoki te Kuini e aha atu ki a koutou. E mea ana koutou kihai koutou i tino mohiop ki aku wakaaro pai mo koutou otiia e mohio ana koutou he wakaaro pai. E hoa ma ko aku wakaaro mo koutou he wakaaro mo koutou pai. I mahue atu taku whenua, haere mai ana ahau ki konei ki te mahi i te pai mo koutou. E hia ranei tau e noho ai ahau ki konei, ka hoki ano ahau otiia mehemea ka kite ahau e pai haere ana koutou ka roa iho pea taku nohoanga otiia, ka kite ahau e kore koutou e pai haere ka hoha ahau, ka mahuetia iho koutou, haere ana. E nui ana toku aroha mo koutou me to koutou motu otira nui rawa ake ana taku aroha mo taku whenua me taku iwi. E wakapai atu ana ahau ki a koutou mo to koutou haeretanga atu ki te tiki i nga hoiho o te Rikitene, otiia kaua e tangohaia maoritia tate mea e kore ahau e pai kia whawhai te whanaunga ki te whanaunga otira kia noho ano he hoa koia ahau ka mea atu ai taria kia kite koutou i aku mahi. Mehemea ka haere mai ratou ki te tutu ki a koutou ka wakaae atu ano ahau kia wakatika koutou e kore au e mea atu kia noho. Ko Heke me Ruku me era atu tangata tutu e mahi ana i te kino mo ratou me nga tangata e noho patata ana ki a ratou ko nga pakeha e oma ana e kore e noho muri ihi ko nga kaipuke muri rawa iho ka mahuetia koutou e o koutou Kai-wakaako, mahuetia iho to koutou kainga hore he tangata hei noho. Taiho ka haere atu ahau ki Kororareka ka maua atu etahi kara me etahi aha noa iho. Noho marie ra ki Kororareka ranei ki Hokianga ranei otira mehemea ka tohe tonu a Heke te tutu ki a koutou pehia ki raro kei wha pehia e ahau. Na to koutou hoa ROBERT FITZROY Kawana. CHRISTOPHER FULTON, Kaita o te Kawana.