KO TE KARERE 0 NUI TERENI,
[Na te Kawana i mea kia taia]

Vol 3 ] AKARANA, MANE, HEPITEMA 2, 1844 No. 9

HE TURE MO NGA TANGATA MAORI 
HEI KAPE I ETAHI O NGA TIKANGA
PAKEKE O TE TURE O INGARINGI
He mea whakarite i te waru o nga tau
o te kuinitanga o kuini wikitoria.

He Ture tenei hei whakangawari i te
whakawakanga i nga hara a nga Tangata maori. Kia
ata whakaritea mariretia e tuhi a ratou ke ki
tetahi atu tikanga i to te tino Ture Whakawa o
Ingaringi.

Na heoti mo te mea pai mo nga
tangata maori katoa o enei Motu, kia
rongo pu ratou ki nga tikanga me
rtra, Ture engarangi kia,
whakaritea me a ratou mahi katoa te taiti,
ki tetahi ki te ritenga atia
Tureotiia, e kore pea e tika kia
whakapakeketia te whakawakanea o nga
tangata maori aianei, kia rite piki
nga ture o Ingarangi engari kia
ata whakaakona ratou kia
whakatupuria e ratou mohiotanga ki te
tikanga o aua Ture, kia ngaro noa
iho ai nga rite maori, ka tahi ka
rangona nga ture pai, ka rapurapu
hoki ratou kia rite a ratou mahi ki
te tikanga o te Ture Koia ka whakaritea
ai tenei Ture e te Kawana o
Nui Tireni ratou ko te
whakaminenga whakarite ture.
1.  Na, ki te mea ka mahi he tetahi
tantrata maori ki tenei hoa maori ano,
katia tetahi o wa kai
whakawa pakeha o nga kai whakarite ture
ranei e Pokia noa te tuhituhi tana
pukapuka hopu i taua tangata nana
te he ki te kahore e te Kawana, a
te kaimona ranei e tuhituhi i ta raua
whakaaetanga kia hopukia. te
tan ngata kia matua korerotia mai te he
a te tangata e nga rangatira maori
tokorua no te hapu o te tantrata kua
whakaheuna, ka tukua atu ai te
pukapuka hopu i taua tangata nana
te he ki ana tangatira maori tokorua.
Me he ana, he tangata ke nana te
ha, He tetahi hapu ke ka tukua to
pukapuka hopuki etahi Rangatira
tokorua o tona hapu, ko te tangata
nana te he ina ra ia e hopu, a
ka arahina mai te tangata e aua
Rangatira a Hiria i hopu ka tahi ka
whakawakia maua tana tangata he.
2. Ki te mea ka mahi he tetahi

tangata maori ki te pakeha ka o te
pakeha taonga ranei, ka whakaritea te
ture mona, otiia kia penei te
whakaritenga kei oho Me tokomaha Na, ka
mea kia hopukia. taua tangata nana
te lie a e noho ana ia i Wa, i te kainga
maori ranei, a e kore e kiia e te Kawana
ranei e te Hirirnona ranei kia
hopu ina noatia ana tangata e te kau i pa,
ko reira ka tuhituhia ai tetahi
pukapuka hopu e te Kai whakawa kie
tahi Rangatira maori tokorua no te
hapu o taua tangata nana te he ko
nga ingoa ia e nga Rangatira e tango
nei tana pukapuka e kore e whie e
te kai wakawa engari nga kupu
kati o te pukapuka hopu tana e tuhi
ai ka oti ka homai taua pukapuka
ki te tino Kai tiaki o nga Tangata
maori ki te tahi o nga Kai tiaki ranei.

3. Na, ka riro mai taua
puku nuka hopu i te Kai tiaki o nga
tangata maori, trana, na te Kai
tiaki e tuhituhi iho ng  ingoa o nga
rangatira tokorua e pai ai ia, hei
hopu, me tona ingoa hoki ko te Kai
tiaki mana ano ma te Kai tiaki
e whakamaori nga kupu o roto i te
pukapuka hopu, a ka tonoa atu ki
a Rangatira tokoma kua tuhmaia
nei nga ingoa ki roto, kia hopukia
era a te tangata nana te he.

4. Ka whakaae tetahi Rangatira 
maori ki te whakarite i nga kupu o
te pukapuka hopu i te tangata hara,
e tonoa mai ki a ia, kia hopukia
taua tangata kia arahina mai ki te
aroaro o tetahi Kai whakawa, katahi
ka utua taua rangatira ki te ritenga
o nga utu meake korerotia ki tetahi
wahi ke te tenei ture.
5. Ka oti te Kai tiaki o nga
tangata maori te whakamaoritanga
nga kupu o roto o te pukapuka
hopa ka whituhia hoki e ia nga utu
e hatau ina ki aua Rangatira i waiho
hei kai hopu i te tangata nana te he,
me te mea rongo ana raua ki te
hopu i taua tangata.
6. E kore e ahei te tino whakarite
te tikanga o nga ture engarangi ki
tantrata maori, no te mea  ahua ke
o te pakeha whakaritenga hara i ahua
ke to te tangata maori, waihoki, ka
whakaahua. Ketia e tahi o nga tikanga
e rite ai te whakaritenga utu mo nga
tutia e te tangata ka tahi ka ngawari
te tino tikanga o te Ture. No konei
ka meatia mo te tantrata maori e
kiia ana kua hara ia i tetahi hara,
haunga ia te kohuru te toanga
kino ranei te wahine ki te puremu ranei)
e kore taua tangata, e paunga noa ki
roto ki te whare herehere noho ni,
taea ruma tera whakawa ki te
mea ka he aiai e ia, e tona hoa
ranei e tahi utu, kia rite ki te
tikanmi meake nei korerotia hei
te kai whakawa a utu takoto ai,
hei pupuru mo te hokinga mai o tana
tangata hara ai te ra whakawa, a 
ka ngaro tonu atu taua tangata nana
nga moni i whakatakoto, e kore e
hoki mai e te ra whakawa, ko reira
tangohia ai nga moni i waiho hei
pupuru i a ia tena, e kore he miti
nga moni e te tangata hara hei pupuru
mona kia hoki mai ai ia ko reira,
noho triarire ai taua tangata ki roto ki
te whare herehere, kia whakawakia
ra ano.

7. E kiia kua tahae tetahi
ta kua  ranei e ia nga mea i
tahaetia na, ko nga utu e
whakatakotoria hei pupuru kia hoki mai ai
kotoria, hei pupuru kia hoki mai ai
ia a te ra whakawa e nui noa atu i te

utu o ntra mea kua kua tahaetia. Me
he mea ko tahi tara te utu o te mea
i tahaetia kia wa tahi mra tarae
whakatakotoria kotahi pauna ranei te
utu o te mea tahaetia kia wa ki a
pauna e whakatakotoria hei pupuru
kia hoki mai ai te tangata kiia nana
tahae penei tonu te tikanga o nga
utu e whakatakotoria nei, hei pupuru
te tangata kiia whakapaea kia hoki
mai ai ia e te ra whakawa, otiia e
kore e kake ake nga utu pupuru i
nga pauna roa tekau.

8. Na me he mea ka ngaro taua
tangata hara mona nei nga moni i
whakatakotoria ai he mea kia puta
mai ai ia e te ra i whakaritea hera
whakawa mona katahi ka
whakaritea e te whakaminenga Whakawa,
tetahi ra e haere mai ai te tangata
nana a moni i whakatakoto, kia
whakaputaina mai te mea i ngaro
atu ai te tangata hara kia
whakahokia ranei kia tangohia ranei aua
moni, a ka kitea, kahore he take
i ngaro atu ai taua tangata hara,
otiia i ngaro noa atu, ka tangohia
rawatia aua moni i whakatakotoria
nei Me he mea he tahae ta tena
tangata kiia ngaro noa atia nei he
huna ranei i nga mea tahaetia
e tona hoa, a e kore e taea te
whakahoki nira mea tahaetia ka
tono te tangata nona nga mea i
ngaro kia utua ana mea riro i te
tahae katahi ka whakaaetia e te
whakaminenga Whakawa kia utua
a mea ki tetahi wahi o nga moni
kua tangohia nei ko nga toenga, ka
ho atu ki te Kai tiaki moni o te
Kuini hei utu i nga tini mahi i nga
aha noa iho o te Kawanatanga o te
motu nei.

9. Mehemea ka kitea noatia e te
Kai Whakawa taua whakawakanga
tuatahi he pono kua tahae tetahi
tangata maori hei te whakawakanga
tino ranei e muri kitea ai e te tekau
ma Taia ta tena tangata tahae tana
tangohanga ianei tana mahi huna
ranei i nga mea ia tahaetia e tona hoa,
a ka mea taua tangata nana te he kia
utua e ia ana mea tahae, kia takiwha
nga pauna hei whakaeatanga mo te
pauna kotahi  He ka he mai e ia nga
utu ka rite ki tenei mamatakiwha
nga pauna o rina moni hei utu mo te
pauna kotahi kua tahaetia ko reira
tukua atu ai taua tangata kia haere,
ano he taaata kiia rite tana hara ki
te maara e te Ture tawhito.
10. I nga hara tahae katoa, e
whakawakia nuitia ana e te tekau ma
rua a ka kitea he pono, kua tahae
te tangata. Hei reira pu ano te tekau
ma rua ka mea ai e hia ranei e hia
ranei nga utu o nga mea tahaetia.
11. Ko te mana e ahatia ai
nga moni e he rima ana e te tangata
hara, hei utu mo tana he kia rite
ki te tikanga kua korerotia i runga
nei mo ia a Piohi pupuru e tangohia
ana, mo te mea kihai rawa te
tangata i hoki mai 

12. Ano te mea e kore nga
tangata maori e mohio wawe ki te
tikanga o te ture engarangi, hei
whakariterite i a ratou hokohoko
koia te tika ai kia whakaritea nga
tiro ritenga pakeke aua ture hei
ture mo ratou.

No konei ka meatia kia kaua
tetahi tangata maori e panga ki roto
ki te whare herehere hei utu mo nga

taonga, mo nga aha ranei kahore ano
i ea noa i a ia.
(Kai Tuhituhia)
Naku
Na
ROPATA PITIROI
Kawana.

Ko te ritenga o nga utu hatu ana ki nga
Ranpaura maori #whakaae apua kite pukapuka
hopu i te tangata hara
 Mo to Rangatira e noho ana i a
kainga tata toru I te wahi i 
tuhia mai ai te pukapuka hopu
e rua pauna.      
Mo to Rangatira e uhan tawhiti e rua
pauna ano a mehemea kei tawhiti noa atu
tona kainga, kei ko noa atu i nga mairo e
ruma tekau. Ka utua nga mairo o tua o te
rima tekau  kotahi mairo kotahi hereni.

Kei mea koutou nga tangata maori,
he kino no te ta, te ture Ingarangi
koia i whakaritea ai tenei ture hou
mo koutou. Kahore. Kahore he
kino o te tino Ture tika pu ano tona
ritenga o te Ture Ingarangi otiia,
e kore e akina te tangata ngoikore,
kia mahia nga mahi e te tangata
katia e kore hoki e whakawakia e te
tamaiti nga pikaunga a te kaumatua,
ta te tamaiti nonei. e waha ai, he
kukau kaanga kotahi te hanga noa
iho tupu ake, he tamaiti kaumatua,
he kete mama tana tupu rawa ake
he kaumatua, katahi ka whakawaka
na ta te kaumatua kawenga waihoki
tenei ture i whakaritea kia rite ki to
koutou whakatupurananga
tangatatanga.
I mua, he tamariki nonohi rawa
koutou, e whakaritea i nga ritenga
maori.
I naianei, he tamariki kaumatua
koutou no te matauranga, ka tika kia
whakakahoretia nga ritenga maori,
kia whakaritea tenei ture ngawari,
kia rite ki ta te tamaiti kaumat e
tango nei.
Tenei ake ka kaumatuatia o koutou
whakaaro, ka tango koutou tetahi
ture wahi iti ka rite ki te Ture o
 garangi e whakaritea nei e matou,
hei reira whakahokia mai ai te tino
tikanga o nga ture engarangi ki a
koutou.
Rere. I te aroha te mea i whakaritea
ai tenei Ture ngawari mo koutou, he
ata whakaaronga hoki ki te
orokotu puranga o to koutou mohiotanga.
Waihoki e te whanau Kei titiro
noa iho koutou ki nga tikanga o tenei
ture kei matakitaki kau ki nga kupu 
au rukea noatia atu ki tahaki takoto
mai ai ano he pukapuka te noa iho,
ta te mea ko te tikanga tenei mo te
pai mo koutou  mo konei, kia pai
to koutou korero tenei ture kia
mohiotia rawatia ona tikanga e
koutou.
Tenei pea koutou te mea nei he
aha te pai o tena ture Na, ka kiia
atu e matou, he maha noa iho ona
painga ko te Ture tenei hei whakau
i te koutou Rangatiratanga. I mua,
i te mea e noho ana koutou i runga i
te tikanga o te ture tawhito, kahore
i nui ake o te Rangatira mohio to
te tutua maianei, ka whakaakona
nei nga Rangatira e matou, ka nui
ake te ratou mohiotanga. Ka rae
ratou ki te pakeha Rangatira titiro
hoki ka he te pakeha tutua ma te
Pakeha Rangatira taua tangata he e
whakawa Waihoki, ka he te tangata
maori, e tika ana ano matona Rangatira
maori e arahi mai ke te kai
whakawa,

 
katahi ano ka wehi nga tangata nohe
noa iho ki o ratou Rangatira maori,
haunga ia mo to ratou Rangatiratanga
anake, otiia, mo to ratou mohiotanga
ki nga tikanga o te Ture.
Ma tenei ture ano ka kitea ai e nga
tangata pai nga tangata kino nga
Rangatira pono nga Rangatira
teka rongo etahi Rangatira ki nga kupu o
tenei ture, a ka tukua mai te tangata
he, kia whakawakia, katahi ka kiia he
pono, he Rangatira aua tangata tena,
ka whakateka etahi Rangatira ki tenei
tura, ka pupuru tonu i o ratou tangata i 
i o ratou hoa ranei, nana te Mea katahi
ka kua hara ana tangata i te
Ran gatira he hore aroha hoki ratou no
te tangata he kahore e ratou hiahia
whanatupu i te pai ki tenei motua,
ka whakahorihoria te ratou
rangatiratanga e nga tangata ma katoa.
Otiia tenei pea tetahi tangata te
rapu nei, te tikanga o nga utu e
nuia ai te hara a te tangata i pai kia
utua tani he takiwha ngi pauna mo
te pauna kotahi, e ke ana pea koutou
ki tenei kupu? Na tenei te tikanga o
taua kupu whakarongo ka
tahaetia he roki lie hikipene te utu o te
rohi nei ka mea taua tangata
nana i tahae, kia utua tana he
ki te moni, kia wa nga hikipene
ka rite tana he. Ka tahaetia he
potae ranei, he aha ranei kotahi
ana te utu kia wha nga tara,
he whakaeatanga. Ka tahaetia te
koti, he mea pai, he aha ranei
e nui ana tona utu e toru nga
pauna, pea, kia wa nga toru ara
kia tekau ma rua pauna hei
whakaeatanga. Kei mea mai te tangata he
ritenga he tenei, kia takiwha a te kai
tahae iho na tana he kahore e
tika ana rite iri ki te tikanga iho
na e te Atua ki a Mohi hei ture mo
te iwi eharaira Tena ia kei to
Karaipiture, kei te 22 o Ekoroha e
ki ana i ki te mea ka tahae te
tangata te okiha, i te hipi ranei, a
ka patua ranei kg hokona ranei nga
mea tahaetia mana ana kararehe
e utu rima okiha mo te ekiha
kotahi e wha hipi mo te hipi kotahi."
Whakarongo tonu ana nga tamariki
o maraira ki tenei ture, ka mate a
Mohi me tana whakapaparanga katoa,
ka whakaritea tonutia tenei ture e
ratou taea noatia nga ra i haere mai
ai a Ihu Karaiti ina hoki te kupu a
hakiaha kei a Ruka 19 upoko.
E te Ariki, na ka ho atu e ahai te
hawhe aku taonga ki te hunga
rawa kore a ki te mea kua riro i a hati
tetahi mea te tangata ka
ti aku utu.
Na ne e hara tenei ture e te
takiwa tanga o nga utua te whakaaro
tangata te Atua ano. Kei mea hoki
tetahi he mea pai te tahae ka rite
nei hoki ki te moni, ka rite ano ra.
otiia, ma te utu wawe anake ano kei
mea koutou, ka rangona te kupu
penei taihoa maku e utu
me he moni he taonga ranei te taua
tangata nana te he kia utua putia
reira ka tika, ka rite tena ka
kore heoti, he nohoanga pouritanga
ki roto ki te whare herehere ki muri.

TARANAKI.

No a 19 o nura ra o Akuha i hoki
mai ai a te Kawana i Taranaki te
mea i haere ai ia ki reira, he whawhai
no nga tangata maori ratou ko nga
Pakeha, mo nga kainga o te tangata
maori kitea i ata rite.

No te 2 o nga ra o Akutia i u atu
ai matou ki Taranaki, a no te 3 o nga
ra I huihuia mai ai nga tangata maori,
kia rongo i nga korero a te Kawana.
Ka huihui a ka tupeke mai nga
tangata maori me nga pakeha (200
pea nga tangata maori 60 o nga
Pakeha Ika timata a te Kawana te korero
ka mea.
 E aku hoa, e nga tangata maori
tenei motu o Nui Tireni, e hari ana
ahau, ta te mea kua huihui mai
tatou ki konei.
Kua rongo ahau e totohe ana nga
tangata maori, me nga pakeha o tenei
wahi, a, hohoro tonu taku haere mai,
kia houhia te rongo.
Kia rongo koutou mehemea
ka tutu tetahi tangata maori ki te 
pakeha ka tutu ranei tetahi pakeha
ki te tangata maori, ka mamae toku
ngakau.
 Kahore aku hiahia whawhai,
kotahi aku mahi nui koia tenei, ekore
ahau e tuku i tetahi tangata kia tutu
ki tetahi.
 Mehemea i hiahia a hau kia
homai nga kaipuke tini, me nga hoia
tokomaha e ahei ano tena ko
tenei kahore aku hiahia whawhai
kotahi nei ano aku kaipuke. I haere
mai ahau tera pite o te ao, hei hoa
mo e koutou kai whakaako, kia
whakaarahia ake koutou te tangata maori.
He tokomaha aku hoa rangatira
maori, mehemea i puta atu taku kupu
whawhai kua haere mai ratou hei
hoa maku, otiia i whakaaro au, he
iwi mohio te tangata maori, e
wakarongo ratou ki nga korero, a e ratou
hoa.
E pouri ana toku ngaku toku
rongonga ai, e raruraru ana koutou
mo e koutou whenua Ko etahi
wahi tika te hoko, ko etahi i he e
hara i te hiahia tahae no te pakeha,
kahore he honuautanga. Kahore
nga tangata na ratou ake te kainga i
wakaae kia tukua e ratou wahi,
maku ano rapurapu te tikanga.
 Otiia kia mahara koutou e kore
tetahi o na rangatira o te Kuini o
Ingarangi  wakaae kia tahao te
tangata A mehemea e wakaae ana
kia tangohia te whenua o te tangata
maori kihai i ata rite te utu te tahae
ano ra hoki. Mehemea e wakaae ana
ahau kia tangohia noatia o koutou
whenua rite ahau ki te tahae.
Kihai ahau i haere mai ki Nui Tireni
ki te tahae.
Mehemea he mate kainga ta
etahi ana pakeha, te maha nga
rangaira e hiahia ana ki te hoko
kainga ki te pakeha. He tokomaha
nga rangatira kiia tae mai ki au kiia
mea iri, ratou kia ho atu te pakeha
rio ratou. I au i haere irai nei e tohe
ana o Taraia a te Kauwau, a Weteri
raua ko iana tangatia a Putini kia
hokona e ratou Kainga ki te pakeha.
A tohe ,ano a Weteri kia tukua
katoatia te tahi wahi o tona kainga,
otiia kihai au i tuakana
mehemea e wakaae ana ahau kia tukua
katoatia o koutou whenuai e kore e
taro kiia poto. E kore ahau e pai
ki tena Kua nohoia etahi o nga
Motu tere o te moana, e nga Iwi
pakeha ka, e kore ratou e wakaaro ki
nga tangata maori a Motu, he mea
tukituki nga tangata, he mea tango
noa te Whenua. Otiia, e kore a
Ingarani e penei.
Ko nga pakeha e kite nei koutou
i haere mai tawhiti o Ingarangi,
kihai ratou i ireira, ko etahi o nga

kainga i noho ai ratou, kahore i ata
rite, e hara i a ratou te he tika hoki
to ratou hoko Na nga pakeha
tono mai i a ratou te he.
  Na ko taku mahi tenei, kia ata
wakaritea nga whenua, me penei
taku wakarite. E kore ahau e
wakaae kia pena nga pakeha, otiia me
waiho ki ahau te tikanga E kore
au e wakaae kia tutu koutou ki
nga pakeha, e kore au e wakaae hoki
kia tutu te pakeha ki a koutou. Ka
tohe an kia pai te noho Mehemea,
e kore koutou e rongo ka homai e
atu he hoia, kia ahei ai te ata noho 
 E kore e tika ki toku wakaaro,
mehemea e aro ana tetahi tangata i
te taua hei taurekareka, a ka hoki
mai na tana tau rekarekatanga, Pehio
mai kua riro tona kaira tona whare
ranei, tona aha ranei kahore.
Mehemea e whawhai ana matou ki te iwi
ke, a ka riro au, hei taurekarea a,
muri iho ka tata ahau, ka hoki
au ki toku kainga, rokohanga atu e au
kua oti te hoko toku kanga, me toku
whare, ka pehea ranei toku whakaro,
e wakaae ranei au E kore rawa
 Ka rongo au i to koutou
toto hounga, ko nga pakeha ka huihuia, e
nga aku rangatira, hoa wakaaro, ka
korero matou, ka mutu ka tahi au ka
haere mai a, ka mea atu ahau ki a
koutou e kore au e wakaae kia
poanga pakeha kua noho ki rio a
ki te kainga, kia wakaritea ra ano e
ahau.
Me rapu e au te hunga kihai kite
te tukinga, a te kainga ma te
Makarini kua tae mai nei ki konei hei
kai tiaki mo koutou mana e tuhituhi
nga ingoa o te hunga kahore ano i
whiwhi ki te utu i te hunga kihai i
kite i te tukunga e te kainga a ka oti
te tuhituhi, ka hoia mai ahau ki konei
kia wakaritea tenei totohetanga a
mehemea e kore koutou e wakaae kia
hoho nga pakeha maku e hoatu tetahi
wahi ke mo ratou. Kua rongo hoki
koutou, he tokomaha nga Rangatira
Maori e hiahia ana kia hokona e ratou
whenua ki te pakeha. Otiia kei tutu
koutou ki nga pakeha e noho ana
i runga i o koutou whenua, mehemea,
ka ata noho koutou, ka pai ou ki
a koutou maku e ki atu ki nga
Pakeha kia ata noho ratou.
Kia rite tau mahi ki te tangata
ke ki tau e hiahia ai kia mahia e te
tangata ke ki a koe. Kia penei to
tatou tikawri ka ata noho tatou. 
Ka mutu a te Kawana kei runga
tetahi o nga tangata maori ko etahi
ana korero i pai, ko etahi i
kino ka mutu kei runga a te Waka pai kau
nga korero, ka mutu, kei runga a te
Pakaru tetahi rangatira o Waikato,
pai pai kau ma korero kei runga
a te Wakere epakeha ka korero i ana
kupu pai, heoi ka mutu, ka haere
ki i tmaw, ka hoki. Na tenei hoki
tetahi korero ki nga tangata o tena
wahi o  Taranaki whakarongo mai.
E NGA TANGATA O TARANAKI
noho ana i w a whenua ka, i nga iwi
ko. Teite ai Norero o te Kawana mo
koutou mo o koutou kainga i
Taranaki.
E ki ana ia, e kore ia e pai
kia tangohia noatia o koutou kainga
e te tangata ka, Kaua e tangohia e
te pakeha kaha kioki e rangohia e te
tangata maori he mahi he tena na
Ngatiawa. Tae atu te pakeha hoko
whenua ki Ngamotu i mua
rokohanga atu nga tangata torutoru e noho
ana hua noa te pakeha heoi ano

nga tangata o te kainga kaore, kei
te ngaro te nuinga he kona noatia
atu e aua tangata torutoru nga
whenua katoa o nga tangata e ngaro
ana. Hoki rawa mai aua tangata ki
o ratou kainga kua noho te pakeha
ki runga. No reira ka raruraru ai
te tangata maori te pakeha. Koia
ka mea ai Te Kawana, he hoko te
tana hoko e kore ia e whakaae ki
taua hoko Na tenei te tikanga o
Te Kawana. Ma nga tangata katoa
o Taranaki haere ki te ratou kai
whakaako, kai tiaki ranei e noho
tata ana e korero tona kainga tona
kainga. Na, ma te kai tiaki e tuhituhi
ai ingoa o te tangata me te ingoa o
tona kainga te ingoa o te tangata
me te ingoa o tona kainga te tane,
te wahine me uma tamariki. Na ma
te tangata te kainga e mea kia
tukua tona kainga ki te pakeha, an
ka hokona ki a ia hoki nga utu,
tmana e mea kauaka na ka wraiho ki
te ia tona kainga Ma tona rangatira
 e mea kia hoki ia, na ka hoki
ki tona kainga). E nga tangata o
Taranaki hohoro koutou te haere ki
o koutou kai tiaki korero ai.

E NGA TANGATA MAORI E NOHO
ANA TARANAKI.
Kua kite koutou i a Te Kawana,
kua rongo koutou tena korero,
He tikanga pai ona tikanga, kia
pai hoki koutou ki a tikanga.
Na, e mea ana ia kihai ma te hoko
o to koutou kainga, otiia, na koutou
te tahi wahi o te he ara ite nga
tangata tokotorutoru nana te whenua
tuku ki te pakeha i mua. Tuku kau
ana tohutohu kau ana whakarite
kau ana i nga rohe kihai haerea,
kihai whakariteritea takitahitia e ia
tangata tona kainga ake ano Kihai
hoki i mahara ki nga tangata e ngaro
ana tuku kau ana i o ratou kainga,
te maharameake ratou hoki mai. 
No reira i te ai te pakeha kua noa
te pakeha heiano nga tangata i te
kainga hua noa hoki te pakeha, i
tukua nuitia te whenua, a waho a
uta, e koutou.
Na, kua waiho a Te Makarini e
Te Kawana hei kai tiaki mo koutou,
mana e whakarite mane o koutou
kainga. Na, kia pai koutou ki a ia
kia rongo ki a ia  Wakanturia mana
o koutou kainga ki a ia kaua e
tohutohu kau kaua e kkau 11 noku
anake tera wahi noku ana ki tena
wahi, otiia ruritia marietia, ka tena
tangata e peka ki to tera tangata,
ka tera taatrata e peka ki ta tera
tamaiti engari ma tera tangata, ma
tera tangata tona kainga ake ano e
whakaatu.
Na kei mea koutou e tuhituhi
aka tena i o koutou kainga a te
tuhituhi ra, kei raruraru koutou a
muri nei kua rongo hoki koutou i a
Te Kawana, e kore rawa e tangoitia
noatia o koutou whenua i a koutou
ano e tuku mai te tahi wahi ki te
pakeha e pai ona, otiia ma tera
tangata e tuku tona wahi ma tera
tangata e tuku tona wahi na, ka
ut marietia ki a ia ano hoki nga
utu Otiia kei he o koutou whakaaro
ki te utu. Na te aha koia i pai ai te
whenua ? Na te mahi ra. Kahore
te mahi he aha te pai ? Kahore he
pai, te takoto kau he rarauhe kati.
Na, mehemea ka hokona katatia e
koutou whenua ka hokona mahitia
pera kia nui te utu ara i a koutou
e mahi tonu te kainga o te pakeha,
pera kia nui te utu. Tena ko tenei,

ma te pakeha e ngaki tona whenua
i a te pakeha e mahi tonu te kai
mana oti ano ta koutou he tuku kau
a te oneone ina, kaua e mea kia nui
te utu Engari nga utu o te pakeha
me ka utu ki te pakeha e nui atia
otiia kei mea koutou mo te oneone
kau a utu, kaore mo te Kaipuke
tetahi wahi mo te hanganga o te
kaipuke mo te kai mahi o te Kaipuke,
me nga taura, mo nga ra mo nga mea
katoa o te kaipuke na, mo te Taone
te tahi wahi mo nga ware mo nga
mahi katoa o te Taone, me te noho
tata o te pakeha mo nga mahi
whakarite nga mahi whakawa o te
pakeha mo enei mea katoa i nui ai te
utu mo te whenua tena ko te utu mo
te oneone kau i iti rawa. Na
mehemea na koutou nga kaipuke na
koutou nga pakeha na koutou nga mahi
katoa e te pakeha, na ma reira ka
mea ai kia nui te utu. Tena ko
tenei he tuku kau te koutou te oneone
he rarauhi kau, he takoto kau
aua e mea kia nui te utu. E ngari
me waiho ki a te Kawana mana e
whakarite te tikanga pai te tikanga
ma hoki ona.
Na, ko nga pakeha e noho ana i
nga kainga kahore ano i utua e mea
ana koutou kia whakahokia. E pai
ana kia whakahokia e nui ana hoki
te whenua o nga iwi ke, otiia, kei
te koutou ka whakahokia o koutou
pakeha ka kawea he wahi ke te iwi
ke, heoi ano ka riro te koutou
rangatiratanga ka riro i te iwi ke. Mo
te aha kia whakahokia ? He moti
whenua? E kapi i a koutou o
kotou whenua ? e kore e kapi e nui
ana mo koutou e nui ana mo te
pakeha e ngari me waiho kia noho
tahi mo utu marie te riri wahi mo
ratou me waiho marie te tahi wahi
mo koutou, ea o koutou tamariki.
Na te noho tata o te pakeha i
rangatira ai to koutou whenua ka riro te
pakeha heoi ano ka hoki te koutou
whenua ki tona rawakoretanga ki
tena taurekarekatanga ki tona
pomanatanga. Na te Pakeha i ora ai to
koutou whenua me kore te Pakeha
kua riro noa atu te koutou whenua i
te iwi o Mariao, kua tangohia noatia
atu Waihoki ka hoki nga pakeha
inaianei, e kore e mau i a koutou
to koutou oneone, ka riro i a mana 
te tango. He tikanga kino ta ratou
titiro ki ta ratou mahi i Taham he
tango noa i te whenua, he patu noa
i te tangata, waihoki ka whakarerea
koutou e te pakeha heoi ano ka
peratia hoki koutou ka peratia hoki
te koutou whenua i nga Wiwi. E
ia i te tikanga o to tatou Kawana
kei E pai ana e hoko pai ana to
whenua e atawai ana te tangata e
whakaora ana i a koutou maharatia
hoki nga kupu o te Atua kei Nga
Mahi Upoko 17 - raranga 26. A
ka oti i a ia te hanga ki te toto tahi
nga iwi katoa o nga tangata hei noho
te mate katoa o te whenua nana
hoki i whakaaro nga taima i whaka
ritea i mua me nga tutakitanga o o
ratou nohoanga Na te orokoha
ngau o te tangata i mea te Atua ki
te tangata Kia whanau kia tini,
kia hapi te whenua Ahea kapi ai
tenei whenua i a koutou ? Mehemea
kapi i a koutou kihai te Atua i mea
kia nohoia e te iwi ke nei ra ka
maua nei nga tau, whanga tonu,
whanga tonu te Atua, ka mano nei
nga tau kahore kapi kapi ana,
kapi kaua te kino kapi a te

tutu, kapi kau ana te toto kapi kau
ano te rarauhe takoto kau ana.
Na ka tahi te Atua ka mea kia
whakaritea tetahi iwi ke hei noho te
mata katoa o te whenua. Nana
hoki i whakarite i mua nga tama, 
ara enei tama hei haerenga mai mo
tatou, nana hoki i whakarite nga
tutakitanga ara nga rohe o o
ratou nohoanga. Nana, na te tatou
Atua i whakarite kia tutaki mai ratou
ki konei hei nohoanga mo ratou.
Otiia he iwi E toto tahi tatou,
he matua kotahi te tatou matua 
Na tenei iwi, ara na te pakeha i
tuku mai te rongo Paki konei na
te pakeha i noho pai ai te tangata,
na te pakeha i whiwhi ai koutou ki
nga mea papai o tenei ao,mata pakeha
hoki ka nui haere ai to koutou rau,
rangatiratanga ina mo taha kia pana
ai te pakeha ? Ka pana koutou i
te pakeha na ka ngaro te koutou
rangatiratanga ka tahi ka iti haere,
ka tahi ka riro te koutou whenua i
te iwi kino. Engari kia atawai he
iwi toto tahi hoki te iwi
atawai ko Ingarangi hoki he matua mo Nui
Tireni ko te pakeha hei matua mo
te tangata maori. Tenei hoki te tahi
kupu kei Nga Hiperu 13-3, Kia
mahara ki nga herehere ano kua
herehere ngatahitia Ma kia
mahara koutou ki nga tangata i riro
herehere ki Waikato ki hea noa atu,
a kahore ano i hoki mai. Wiho o
ratou kainga kia takoto noa kaua te
tangata e noho ki reira kia hoki mai
ano ratou kia tukua ranei e ratou ki
te pakeha. Kia kotahi kupu ki mua
ka mutu. Kei Roma 6-23. Ko
nga ute o te kino he mate. Kaua
e tohe ki te mate ara kaua e tohe
ki te kino. E mea ana te Atua. He
pono ma e koutou kino koutou e
hopu. Na kei hopukia koutou e
a koutou kino maharatia te kupu
Te Kawana, kei a ia te koha kei
utu i te kino Koia ahau ka tohe ai
kei kino koutou ki nga pakeha, kei
nui haere te kino, he mate te
tukunga iho. No te Atua hoki te
Pakeha me te tangata maori o
takoto ake nei te ra whakawa mo
tatou katoa kei he tatou i reira.
Ma te kino ka he ai ma te kino ka
mate ai ma te kinu ka tahi tonu ai
ake ake ake.

KI NGA RANGATIRA o KAWHIA.

E Hoa ma, e korerotia ana kua
patua e tahi kati no te Pakeha,
no nihata e te tangata maori e
rapu ana matou i te tikanga ranei te
henga ranei o tenei korero.

KI NGA TANGATA MAORI KATOA,

EKORO tua, kia mohio koutou
kua mahue tera whare kura
ai koutou i whakaakona ai koutou,
nga tangata maori ki te whika, ki te
reo pakeha hoki ara te whare
Karakia e Weteriona kei te whare nui
to taha te whare kura ma koutou
te mea i mahue ai tera whare he
kapi tonu i nga pakeha, i nga po
katoa. Kia toru nga po haere mai
koutou, hei nga mana, hei na
Wenerei, me nga Paraire.

KIRITOPA PURUTANA, Kaita o te Kawana.