KO TE KARERE O NUI TIRENI
Na te Kawana i mea kia taia]

Vol 3] AKARANA, MANE APERIRA 1, 1844 No 4.

E kite koutou tetahi wahi i t o
tenei Nuipepa nga tikanga a to Ka
wana ki tenei hanga te hoko one
ona, E maharara pea koutou e hara ia
te Kawana anake te wakaaro kia
wakararea te tikanga a te Kuini i
tika ai mana hoko te oneone, he
tohe na nga tangata Maori na nga
Pakeha hoki te wakaae kau tana ki
ta ratou tohe, a kite wakaaro a te
katoa noa iho te tikanga pai tenei
tikanga mo te tangata maori, he mea
hoki te iti te utu a te Kawana ki a
koutou mo to koutou oneone, he nui
tenei he pauna hoki mo te eka i
etahi wahi he m iho i etahi, kei ta te
Pakeha ano e pai ai kia hoatu.
Na ka titiro te tangata maori ki te
tua o nga tikanga nei ka kite ratou i
etahi mea e kore e wakarerea te
tikanga a te Kuini teka ai mana e
hoko. He tutu na ratou ki te pake
ka tetahi mea e kore au e wakarerea
te tikanga o te Kuini tika ai mana
hoko. He tutu ki a te Kawana
tetahi, a e mai ki te Taone i noho
tata a ratou tetahi te koa, he
pupuru i nga herehere tahuti etahi mea e
kore ai te tikanga a te Kuini e wa
karerea he korero atu tenei kia
rongo mai koutou kia pai hoki ta
koutou wakahaere ki nga pakeha
kia tika ai to koutou noho. Kei to
toru o nga tikanga e kite koutou e
tukua ana ki te Kawana te tekau o
nga eka e nga oneone katoa e
hokoa ana, hei mea ano hei moni hei
hanga i nga ware mo nga turoro, hei
moni ano hoki mo te wakaako i nga
tangata maori hei mea hoki mo nga
aha noa iho ano. Na kei te tua witu
o nga tikanga ko nga hereni kotahi
tekau mo te eka, kotahi kua nei
kia tika ki a Kawana, hei mea tenei
hei apiti ki te moni takoto noa e nga
kaainga hei mea ano hoki mo nga
mea a te Kawana mo te aha noa mo
te aha noa. Kei etahi atu e kite
koutou e mea te Kawana ki te hanga
huarahi ki te hanga aha noa iho ano
ra roto i enei kainga i hokoa ki te
tika tona ngakau otiia e utu te
tangata mona te oneone riro ki to
tahi oneone pena ano me tena wahi i
riro, te nui te pai

HE WAKAPUAKANGA TIKANGA.

Na te Kawana na ROPATA
PITIROI Ekoea he Kapena
no tetahi o nga Kiapuka
Roera Nawera o te Kuini te
tino Rangatira tenei Koroni
o Nui Tireni, te Awia ana te
aha noa iho.

NA ka wakaae au ma te Kuini
tenei ra a kia wakahaere ra
ano he tikanga hou kia wakarerea
mo etahi kainga te tikanga a te Kuini 
i koia ai mana e noho ke nga tikanga
enei.
1. Me tuhituhi atu ki te Kawana
ki te pukapuka, me tika atu ki te
kai tuhituhi o te Koroni te pukapuka
kia wakarerea e te Kuini te tikanga
kiia tika ai mana hoko i etahi eka
wenua, i mea e tata ana ranei ki te
wahi e wakahuatia ai me tuhituhi
hoki nga peheatanga o taua kaainga
e kiia ana kia hokoa.

2. Na ka wakaae ranei te Kawana,
ekore ranei e wakaae kia wakarerea
ia te kuini tikanga i kiia mana e,
hoko ma taua tangata ma tona hoa
ranei i ritea iho ai e ia e hoko kei ta te
Kawana ano e wakaaro ai e pai ana
ma te tokomaha kahore haunga o te
tangata kotahi i mea mai ra mana
hoko ka wakaaroa e ia taua wahi me
te ahua o nga tangata maori e noho
ana i reira te hunga kainga o te wahi
atu te tangata oneone ranei ratou,
kahore ranei, te tangata pai ranei
ratou ki nga Pakeha, kahore ranei he
tangata ao ranei ratou ki nga tangata,
Kuini ki a Kawana nei ra ratou
ko ana hoa, kahore ranei, a ka korero
raua ko te Kai tiaki o nga tangata
maori i mua atu o tana wakaaetanga
kia wakarerea te tikanga a te Kuini i
kiia ai mana hoko.

3. E kore i hoatu e te Kuini te
 pukapuka o tana wakaaetanga ki te
hoko i tetahi pau tetahi tanumanga
tupapuku ranei ahakoa tohe nga
tangata i aua wahi kia hokoa. Ka
waiho he tikanga e kore nei e wakareria
 te tikanga a te Kuini e kiia a
mana e hoko kia hokoa etahi atu nga
kaainga e tika ana kia puritia hei
kainga ma nga tangata maori ahakoa
tohe ratou kia hokoa.
4. Ekore e wakarerea te tikanga a
te Kuini kua mana hoki mo tetahi
wahi o taua oneone haere mai te
ara e tika ana ki Tamaki ki tetahi e
takoto tatu te rohe ki te taone, a
tae noa ki te rohe ki te Ngatipaoa i
hokoa ki a Kawana.)
5.  Ko nga kainga i hokoa e nga
tangata maori no te mea i wakarerea
 te tikanga a te Kuini i kiia ai
mana e hoko me hoatu kia te kuini
ki te tangata hoki e Kingi e Kuini
ana i muri i a ia he tangata ranei e
utu te tekau o nga eka i utua e ia hei
mea mo nga aha ranei mo nga aha
ranei hei mea ano hoki mo nga
tangata maori a mua
6. Ko nga riteritenga ki nga tanga
ta i hokea ai te kainga ko nga he me
nga poauautunga, ko nga hokonga
he, me nga hokonga kihai nei rae
nga utu mo te tangata nana i atu to
wakaaro mo enei me o katoa kia 
wakaaetia ra ano taua hoko kia 
wakatikaia hoki e te Pukapuka wakaae a
te Kuini.

7. Tenei tikana a te Kuini kiia
ai maua hoko. Ekore e tika ki
tetahi kaainga kua hokoa ki te Pakeha
i mua te kaainga kua wakaaetia e
te Kai Komiti kaainga, tenei ake
ranei te wakaaetia a e kore hoki a
hoatu tetahi pukapuka wakaae to
hoko ki tetahi atu ki tenei anake ano
i hoko i mua ki tona tangata ranei
ritea iho e ia nga iwi te kainga
kua wakaaetia tenei ake ranei te
wakaaetia ai e nga Kai Komiti Kainga
 a kua korero tea ata ki te Kawana
kia homai tetahi pukapuka o to
wakaaetunga a te Kuini.

8.  Hei moni takoto noa iho o nga
kaainga i utua nei hei mea ano hoki
me nga aha noa iho o te Kawana kua
ai, ka te kau nga eka wenua i hokoa
kia hoatu tetahi wahi o te utu e nga
eka, e ia te hokonga a kia taki
wa tono nga hereni mo te eka kotahi
o te oneone kino o te oneone pai o
nga kuainga i wakarerea ai te tika
nga a te Kuini I tika ai mana hoko
Me hoatu tenei wahi o te utu ki te
takotoranga moni ta te Kawana,)
ana homai e ia tana pukapuka wakaae
kia wakarerea te tikanga a te Kuini
tika maua e hoko.

Na kia kotahi ano tau e pahemo i
muri iho o te hoututanga i nga here
au e nga ra mo te eka kotahi a te hoatu
tanga o te pukapuka o te wakaae
tanga a te Kuini me hoatu etahi
hereau ano kia ono mo te eka kotahi
hei apitinga atu ki te moni takoto
noa iho hei mea ano hoki mo nga
aha noa iho o te Kawana.

9. Na ke nga kainga i hokoa uta
ma te tangata nana i utu e utu te kai
rua me rua hoki aua kaainga, e
tatahi kai ruri mohio ko ta te Kawana
ano e pai ai me korero a taua kai ruri
e tika ana tana mahi ki taua wakaaro
iho me waiho hoki tetahi pukapuka o
taua ruritanga ki te ware o te rangatira
o nga kai ruri i mua atu o te
hoatu tanga I te pukapuka o to
wakaaetanga a te Kuini..

10. Me waiho hoki te pukapuka o
te tukunga a kainga ki te ware o
te Rangatira o nga kai ruri wenua i
reira tata ano k aia ai e te tikanga
o te hoko o te aha noa iho kia taia ai
hoki ki te Nuipepa Maori ki te Nui
pepa Pakeha, kia ronga ka hoatu te
pukapuka o te wakaaetanga a te
Kuini mehemea ra kahore he mea e
tika ai kia kiaponuhia e tana hoatu
a kaiponuhia rawatia ranei, e kore
rawa hoatu.

11.  Na kei te Kawana te tikanga
a te Kuini me e te tokomaha noa iho
mo te wakatakotoranga i huarahi mo
te hanganga arawata hei ara ma roto
i aua kaainga i wakaaetia nei, otiia
ka utua te tangata nana te oneone i
riro hei huarahi ki tetahi oneone
pena ano.

12. E kore tetahi pukapuka e te
wakaaetanga a te Kuini e hoatu ki
tetahi tangata i takahia ai enei
tikanga hei wakamahara atu hoki tenei i
nga tangata katoa to Koroni nei e
kore hoki tetahi pukapuka tuku kaainga
 e takoto ana tetahi tangata
ehara nei i te tangata maori e tika.
tikangatia, ki ta te ture ki te kahore e

wakatikaia ki tetahi pukapuka 
wakaaetanga a te Kuini.
He mea hoatu e taku ringaringa
 he mea wakahiri e te
hiri mui ano e te kore au i
te ware o te Kawana i Akarana
 tenei ra te rua te
kau o nga ra e Maehe i
tenei tau o to tatou Ariki
kotahi mane waru rau ma
te kau ma wa.
NA ROPATA PITIROI
 Kawana.
He mea ki,
NA  ANARU HIKARA,
Te Kai tuhituhi o te Karoni.
MA TE ATUA E WAKAORA TE KUINI

Ko tetahi wahi atu o Nga Mahi Makatu A
Nga tupuna o Ingarini.

Na ka ki mai ratou koia he hori
hori te makutu te mea tuaono noa
ko te mea tika, ko te mea i te ko
te mea tika, ko te mea i he, he pera
hoki me te tangata i hari atu i tana
pu, he paura kau roto kai pupuhi i
nga kuaka te taha tai. Te pakunga
 o tana pu kihai i mate nga a
kuaka, engari kitea e ia te tahi ika
i te tahatika, e takoto ana ki tonu
ake ia, na tana pu no te mea i 
whakatikaia mai tana pu ki reira. Te
haerenga atu ano ki te pupuhi manu
kihai i mate kihai i aha na ka ki
mai te tangata he horihori ano hoki
tena ika i puhia e koe, mete mate
te tahi manu i a koe inaianei, me he
pu tika taupaka rawa ake kua takato
te mana ko tenei te tini noa iho
nga i pakanga kore ai e mate tetahi
manu mau te ra he pupuhi noa ano
 tau a kua mate tetahi mea. Ka
waiho koe hei whakamanamana mau,
a ekore e whakaturia mai era ani
pakutanga kore ai tetahi e mate
me te makutu ano hoki ko te mea i
tupono, tuaono, ko te mea kahore
kahore he penei te whakaaro a
nga mohio o nga tupuna Ingarangi,
a ka rongo ratou ki te rongo pai na
ka wakaaro ratou kotahi ano Atua o
nga iwi katoa o te ao, a he Ariki nui
ano ia na ekore te Ariki e pai kia
ngarengarea ana tamariki i tetahi
tangata Hurahu mana ano e ngarengare.
 Waihoki e kore te Atua nei e
pai kia ngarengarea te mate a te tahi
tangata kia ngau i te tahi tangata,
engari mana ano e ki kia mate, ka
mate, mana ano hoki e ke, kia ora ka
ora, ko ta te tangata te whawha noa
atu i roto i te pouri a kua tupono ki
tetahi mea, kei tonu ake na ko tana i
whawha ai, na ka wakarerea nga
ritenga makutu o nga tupuna o nga
rangi i whakaaro hoki ratou he pu
paura kau te makutu, heoi ano tana,
he tangi, he paowa te whakaoho.

(Ki te kai tuhituhi e te Karere o Nui Tireni.)