KO TE KARERE 0 NUI TIRENI
[Na te Kawana mea kia taia]

Vol. 3] AKARANA TAIHE, PEPUERI 1, 1844 [No 2

 No te tohe to tini o nga rangatira
Pakeha me nga kai hoko o te taone ki
a matou e ki mai ana ratou Ko hea
nga tangata maori timata ai te hare
muka hei hoko kakahu i a ratou
ka mea atu matou ana, he tokomaha
nga tangata maori e haerere noa ana
e mangere ana te taone tohe noa
matou ki a ratou kia mahue tera wahi
kino kia haere ki te mahi ki te haro
muka nohea rongo tohe noa matou
kia mahue te mahi kino, kia rite
ratou ki te Rangatira, kia mau ratou i
o te rangatira kakahu kao, ko ta ratou
pai he kakahu taurekareka, he mahi
i nga mahi kino. Na te ma, tahae
ai te tangata maori ? na te mangere
 he aha i ngangare ai te tangata
maori ? na te kore mate. Maumau
whiti noa te maumau ai a" hei
wakatupu ake i te harakeke ki te
tangata maori, kahore he hoki te
kokoti ki te hara i te muka, kia riro
mai ai he moni, kakahu ranei ma
ratou he tokomaha nga pakeha e
pai an. ki te hoko lie hanga taura
MO Na kaipuke a e kore e mutu to
hoko muka, tena ko te riwai, he
maua ke e te Pakeha ka mutu te
hoko, he mana ona hipi ona kau
otia ahau otia ana a te taua tahi nga
mea e hokoa e ia tena ko te muka,
ahakoa mane tini nga rawhi, te tango
hia e te pakeha ka kawea ki tawahi,
wakahokia mai ko nga taonga e 
paingia ana e te tangata maori. Kua
rongo nga pakeha o tawahi he iwi
ahuwhenua te tangata maori, otiia
tenei etahi o nga pakeha e mea ana,
kao, he iwi mangere te tangata maori,
e unene ana etahi te Taone, e tahae
ana etahi e haerere noa ana etahi, ko
nga kakahu me te takananga waewae
tangata te para Ko nga ki tenei o
te mangere, a ka rongo nga pakeha e
tawahi e he hunga whangai i nga
tamariki herehere e wakahoata ana
twa pakeha kino, e pehea ratou ? E
kore ia nei ratou e mea he iwi taurekareka
 te tangata maori ?
 Engari e hoa ma, noho marie koutou
 i o koutou kainga mahia te
muka hei hoko i a koutou ki te
 pakeha, Meake nei taea te Nga

huru, ka mutu te hauhake i o koutou
riwai, kahore he mahi, hei reira, hei
nga wahi takoto kau ka mahi tenei
mea te muka.

(Ki te kai tuhituhi i te Karere o Nui Tireni.)

  EHOA. Kua rongo ahau tenei a
 Ngapuhi te wehi nei ki nga iwi o
runga E rapu ana ahau i te tikanga
o tenei wehi, no te haerenga pea o
 Panakareao ki runga kiia ai, ka
potatu nga iwi o runga nei ki te
 wakangaro i a Ngapuhi, mehemea
 koia tenei ko ta ratou wehi, he
ana, kihai nga iwi o runga nei i
 tahuri atu ki a Panakarao. He
 pono ano tana haerenga mai ki konei
ki a Ngatiwatua, otiia ko te tawainga
 atu a te Kawau ki aia tana
 meatanga  Ko wai te pakeha?
 Ko toku pakeha ko te Kawana. Ko
toku taone ko Poneke, ko toku taone
 ko Kaekoura ko toku taone ko Ta.
ranaki ko toku taone ko Akarana,
 na kotahi ake enei taone e tohea nei
e au, ko Kororareka he teka noa,
kihai a te Kawau i penei hore rawa.
 E kore nga iwi o konei. haere ki te
 whawhai ki a Ngapuhi. E wakaaro
 Otia ahau te mea i wakatakariri ai a
 Panakareno, mo te ki a Hone Heke,
hei parakuihi a Ngatiwatua hei tina
te Karuwa Koia ahau ka tuhituhi
atu ai tenei pukapuka kia taia
ki te Nuipepa kia rongo ratou i te
kore take mo te ratou wehi.
 Naku no,
H K
 Na ko matou, kua oti nei o matou
ingoa te tuhituhi ki tenei pukapuka,
e mea ana ka whakaae atu matou ko
 Ngatetemaoho katoa ki te kainga e
tukua nei Kaihau. Ko Pukikohe,
ma Kaihau ma ano hoko otira ma
te Karaka e whakaro ki tetahi mea
 mo Mohi, a na ratou ano a Wakau
 poko Na ko Kaihau ma e whakaae
ana kia whakamutua ta ratou totohe
ki Ramarama Waiau, me nga kainga
e tukua ana e matou. Na ka waka
ritea tenei pukapuka e nga tangata
katoa, katahi ano ka mutu te kino.
 Ke utua te Kaihau, ka utua ano hoki
 ta matou. Koia matou katoa i pai
 nei ki tenei pukapuka, ka tuhituhi
 iho i o matou ingoa tenei ra te tekau
 o Nowema, 1843.
WIREMU WATA, KAIHAU,
WIREMU WETERE, WAERAKAU
POHAKAMA, KATIPA,
HONE PIHA, IHAIA MANGA,
PAORA Te Iwi, RAPATA PANGOAHO,
MOIHI,  HORI,
TE PEPENE,  PAORA TAUI
EPIHA PUTINI, AIHEPENE KAIHAU.
Kai titiro - George Clarke
E. Muerant
 Ko Wiremu Wetere anake kino
ki tenei maunga rongo e tohe ana ia
kia whakakahore i tona whakaaetanga
 otiia, e kore tenei pukapuka e
 taka.
Hanueri 29 o nga ra i tuhituhi ai
 matou tenei pukapuka. E hoa
ma, e nga iwi katoa o Hauraki, kia
 ruarokoutou, he korero wakapapa
 tenei. Ko Tutekohi, ko Paruata
 tuarua ko Kapenga, Ia Kapima ko
 Kahira, muri iho ko Parau, ko Ku
 papa, na Kuhira ko te Kura nana



 

tenei kainga a Tamaki. Na te Kura
ko Korotuha, muri iho ko Rangiawateata
 Rangiawatea ko Teao ko
Waka, te Wake ko Tuiho te Tumo
ko Kamau ai teina Tumo ko
Takanini ta Takanini, ko Pia, koia
tenei he manawawenua enei tangata
He Tamaki, te tupuna kotahi kaore
i a te Tahiwi, ko Pakihau, ko Nuku,
na Pakihau, na Moenoho, ko te Tihi.
Hei konei mutu ai nga korero, kei
tohe tetahi tangata ki te korero mai
mo Tamaki.
Na,
KATIKATI.

Akarana, Hanuere 4, 1844
E HOA E TE KAWANA
 Tena ra koutou, a Mata
Pitiroe me e tamariki, He mea pai
kia tae mai koe ki Nui Tireni he
 aroha no te Kuini kia matou tonoa
mai ai koe hei Kawana mo tenei
 motu kia pai te Kawanatanga kia
 aroha tetahi ki tetahi Kua rongo pea
koe he iwtupato matou te tangata
 maori ki o matou kainga i mua matou
i mea atu ki nga pakeha haere mai ki to
matou motu ki Nui Tireni, kihai matou
i wehi reira, otiia ka maha mai te pa
 keha ki konei ka wehi matou mo ta
ratou ritenga he kia matou, otiia ka
tae mai nei koe ka mutu pea te tahae i
a matou poaka i a matou riwai, i a
 matou kaua te tango noa i o matou,
 wenuakatohe tonu ratou, ka he ano
hoki E te Kawana e aroha atu ana
matou kia ko ta te mea kua rongo
matou e aroha mai ana koe kia matou,
e kore matou e wareware ki te Kawana
 kua mate ki ona kupu ano hoki,
e mau tonu ana i a matou ana kupu
pai. Kei wakatakariri koe kia matou,
rite hoki matou ki te tamariki, kua
korero matou i te Nuipepa rite o
koutou tupuna kia matou i wawai
koutou te tahi ki te tahi i wakakino
ratou ki te herehere, me matou ano
hoki e wakakino ana ki te herehere.
Kia roa te nohoanga kai i a matou.
Na matou, na nga rangatira o Nga
upaoa.
NA HOHEPA,
Na PAORA,
NA TE RANGI
NA NGAKETE,
NA TE WIKIRIWI,
RIUNGA,
TAIKO,
ANOHI
POUROTO
KARAMU
INOKA.
 He tetahi atu Auipepa ka ta ae
pukapuka e te Kawana ki a Ngati
paoa.

 Kia rongo e nga tangata maori
katoa kua oti te mea e te Pihopa o
 Nui Tireni a
TE PARAONE,
he ahaikena IHO Tauranga, mo Hauraki
 mo Rotorua mo Taupo Me
TE REWETI,
hei tikena mo Kaikohe me
TE PENEHA,
hei rikena mo Taupo Me
TE PARANA,
hei rikena mo Taranaki, me
TE PATA,
hei rikena mo Kaikoura.

 No te 2 o nga o Nowema, 1843, i
mate ai a Te Kemara, te Kaitiaki mo
 Taranaki.

WAKARONGO.

KUA tahuti a Titoi, a Hame, me,
Tumutumu te hunga i here
herea nei mo te toa o te Kereama e
tahaetia. No te po o te 30 Hanueri
 tahuti ai. Ko te tangata
mana hopu tenei hunga ka utua ki
nga pauna e toru.
E hoa ma e nga rangatira o Waikato
 kia mahara koutou ki te kupu o
te Kawana, e ngari ra me hopu tenei
hunga kino, kia wakawakia kaua e
puritia, kei meinga koutou te tahae,
ki a matou ki te Pakeha i rite ki te
tahae, te tangata e kore e tuku atu
te tangata penei kia wakawakia.

WAKARONGO.
E HOA MA I te ata o te
rata pu. Tihema 3 i tahaetia e
tahi o nga mea e te whare o
Makereta te Ponaru (he wakakai). Ko te
tangata mana hopu enei pakeha
tahae ka utua ki nga i pauna e rima.

 WAKARONGO.

KUA tahuti teitahi o ntua hoa, e
noho nei i Akarana. Ko te ahua
e taua hoki tenei e rima putu e
ene mihi te roa, tu a nui, i poto te
kaki kini te ahua. Ko tona mahi
i mua he humeke, he kakahu noa nei
nga kakahu no te ahiahi o te 29 o
Hanueri tahuti ai. Ka wakahokia
mai tenei tangata ka utua te kai wa
kahoki mai kotahi pauna mo te hopukanga
 kotahi hereau mo te hikipene
mo te ra kotahi e whangainga a ia,
a tae noa mai ki Akarana. Ko te
ingoa o, te tangata ko Hare Parata.

Akarana, he mea te ki te perehi o te Kawana,