Te Karere O Nui Tireni 1842-1846: Volume 3, Number 2. 01 February 1844 |
1 9 |
▲back to top |
KO TE KARERE 0 NUI TIRENI [Na te Kawana mea kia taia] Vol. 3] AKARANA TAIHE, PEPUERI 1, 1844 [No 2 No te tohe to tini o nga rangatira Pakeha me nga kai hoko o te taone ki a matou e ki mai ana ratou Ko hea nga tangata maori timata ai te hare muka hei hoko kakahu i a ratou ka mea atu matou ana, he tokomaha nga tangata maori e haerere noa ana e mangere ana te taone tohe noa matou ki a ratou kia mahue tera wahi kino kia haere ki te mahi ki te haro muka nohea rongo tohe noa matou kia mahue te mahi kino, kia rite ratou ki te Rangatira, kia mau ratou i o te rangatira kakahu kao, ko ta ratou pai he kakahu taurekareka, he mahi i nga mahi kino. Na te ma, tahae ai te tangata maori ? na te mangere he aha i ngangare ai te tangata maori ? na te kore mate. Maumau whiti noa te maumau ai a" hei wakatupu ake i te harakeke ki te tangata maori, kahore he hoki te kokoti ki te hara i te muka, kia riro mai ai he moni, kakahu ranei ma ratou he tokomaha nga pakeha e pai an. ki te hoko lie hanga taura MO Na kaipuke a e kore e mutu to hoko muka, tena ko te riwai, he maua ke e te Pakeha ka mutu te hoko, he mana ona hipi ona kau otia ahau otia ana a te taua tahi nga mea e hokoa e ia tena ko te muka, ahakoa mane tini nga rawhi, te tango hia e te pakeha ka kawea ki tawahi, wakahokia mai ko nga taonga e paingia ana e te tangata maori. Kua rongo nga pakeha o tawahi he iwi ahuwhenua te tangata maori, otiia tenei etahi o nga pakeha e mea ana, kao, he iwi mangere te tangata maori, e unene ana etahi te Taone, e tahae ana etahi e haerere noa ana etahi, ko nga kakahu me te takananga waewae tangata te para Ko nga ki tenei o te mangere, a ka rongo nga pakeha e tawahi e he hunga whangai i nga tamariki herehere e wakahoata ana twa pakeha kino, e pehea ratou ? E kore ia nei ratou e mea he iwi taurekareka te tangata maori ? Engari e hoa ma, noho marie koutou i o koutou kainga mahia te muka hei hoko i a koutou ki te pakeha, Meake nei taea te Nga
2 10 |
▲back to top |
huru, ka mutu te hauhake i o koutou riwai, kahore he mahi, hei reira, hei nga wahi takoto kau ka mahi tenei mea te muka. (Ki te kai tuhituhi i te Karere o Nui Tireni.) EHOA. Kua rongo ahau tenei a Ngapuhi te wehi nei ki nga iwi o runga E rapu ana ahau i te tikanga o tenei wehi, no te haerenga pea o Panakareao ki runga kiia ai, ka potatu nga iwi o runga nei ki te wakangaro i a Ngapuhi, mehemea koia tenei ko ta ratou wehi, he ana, kihai nga iwi o runga nei i tahuri atu ki a Panakarao. He pono ano tana haerenga mai ki konei ki a Ngatiwatua, otiia ko te tawainga atu a te Kawau ki aia tana meatanga Ko wai te pakeha? Ko toku pakeha ko te Kawana. Ko toku taone ko Poneke, ko toku taone ko Kaekoura ko toku taone ko Ta. ranaki ko toku taone ko Akarana, na kotahi ake enei taone e tohea nei e au, ko Kororareka he teka noa, kihai a te Kawau i penei hore rawa. E kore nga iwi o konei. haere ki te whawhai ki a Ngapuhi. E wakaaro Otia ahau te mea i wakatakariri ai a Panakareno, mo te ki a Hone Heke, hei parakuihi a Ngatiwatua hei tina te Karuwa Koia ahau ka tuhituhi atu ai tenei pukapuka kia taia ki te Nuipepa kia rongo ratou i te kore take mo te ratou wehi. Naku no, H K Na ko matou, kua oti nei o matou ingoa te tuhituhi ki tenei pukapuka, e mea ana ka whakaae atu matou ko Ngatetemaoho katoa ki te kainga e tukua nei Kaihau. Ko Pukikohe, ma Kaihau ma ano hoko otira ma te Karaka e whakaro ki tetahi mea mo Mohi, a na ratou ano a Wakau poko Na ko Kaihau ma e whakaae ana kia whakamutua ta ratou totohe ki Ramarama Waiau, me nga kainga e tukua ana e matou. Na ka waka ritea tenei pukapuka e nga tangata katoa, katahi ano ka mutu te kino. Ke utua te Kaihau, ka utua ano hoki ta matou. Koia matou katoa i pai nei ki tenei pukapuka, ka tuhituhi iho i o matou ingoa tenei ra te tekau o Nowema, 1843. WIREMU WATA, KAIHAU, WIREMU WETERE, WAERAKAU POHAKAMA, KATIPA, HONE PIHA, IHAIA MANGA, PAORA Te Iwi, RAPATA PANGOAHO, MOIHI, HORI, TE PEPENE, PAORA TAUI EPIHA PUTINI, AIHEPENE KAIHAU. Kai titiro - George Clarke E. Muerant Ko Wiremu Wetere anake kino ki tenei maunga rongo e tohe ana ia kia whakakahore i tona whakaaetanga otiia, e kore tenei pukapuka e taka. Hanueri 29 o nga ra i tuhituhi ai matou tenei pukapuka. E hoa ma, e nga iwi katoa o Hauraki, kia ruarokoutou, he korero wakapapa tenei. Ko Tutekohi, ko Paruata tuarua ko Kapenga, Ia Kapima ko Kahira, muri iho ko Parau, ko Ku papa, na Kuhira ko te Kura nana
3 11 |
▲back to top |
tenei kainga a Tamaki. Na te Kura ko Korotuha, muri iho ko Rangiawateata Rangiawatea ko Teao ko Waka, te Wake ko Tuiho te Tumo ko Kamau ai teina Tumo ko Takanini ta Takanini, ko Pia, koia tenei he manawawenua enei tangata He Tamaki, te tupuna kotahi kaore i a te Tahiwi, ko Pakihau, ko Nuku, na Pakihau, na Moenoho, ko te Tihi. Hei konei mutu ai nga korero, kei tohe tetahi tangata ki te korero mai mo Tamaki. Na, KATIKATI. Akarana, Hanuere 4, 1844 E HOA E TE KAWANA Tena ra koutou, a Mata Pitiroe me e tamariki, He mea pai kia tae mai koe ki Nui Tireni he aroha no te Kuini kia matou tonoa mai ai koe hei Kawana mo tenei motu kia pai te Kawanatanga kia aroha tetahi ki tetahi Kua rongo pea koe he iwtupato matou te tangata maori ki o matou kainga i mua matou i mea atu ki nga pakeha haere mai ki to matou motu ki Nui Tireni, kihai matou i wehi reira, otiia ka maha mai te pa keha ki konei ka wehi matou mo ta ratou ritenga he kia matou, otiia ka tae mai nei koe ka mutu pea te tahae i a matou poaka i a matou riwai, i a matou kaua te tango noa i o matou, wenuakatohe tonu ratou, ka he ano hoki E te Kawana e aroha atu ana matou kia ko ta te mea kua rongo matou e aroha mai ana koe kia matou, e kore matou e wareware ki te Kawana kua mate ki ona kupu ano hoki, e mau tonu ana i a matou ana kupu pai. Kei wakatakariri koe kia matou, rite hoki matou ki te tamariki, kua korero matou i te Nuipepa rite o koutou tupuna kia matou i wawai koutou te tahi ki te tahi i wakakino ratou ki te herehere, me matou ano hoki e wakakino ana ki te herehere. Kia roa te nohoanga kai i a matou. Na matou, na nga rangatira o Nga upaoa. NA HOHEPA, Na PAORA, NA TE RANGI NA NGAKETE, NA TE WIKIRIWI, RIUNGA, TAIKO, ANOHI POUROTO KARAMU INOKA. He tetahi atu Auipepa ka ta ae pukapuka e te Kawana ki a Ngati paoa. Kia rongo e nga tangata maori katoa kua oti te mea e te Pihopa o Nui Tireni a TE PARAONE, he ahaikena IHO Tauranga, mo Hauraki mo Rotorua mo Taupo Me TE REWETI, hei tikena mo Kaikohe me TE PENEHA, hei rikena mo Taupo Me TE PARANA, hei rikena mo Taranaki, me TE PATA, hei rikena mo Kaikoura. No te 2 o nga o Nowema, 1843, i mate ai a Te Kemara, te Kaitiaki mo Taranaki.
4 12 |
▲back to top |
WAKARONGO. KUA tahuti a Titoi, a Hame, me, Tumutumu te hunga i here herea nei mo te toa o te Kereama e tahaetia. No te po o te 30 Hanueri tahuti ai. Ko te tangata mana hopu tenei hunga ka utua ki nga pauna e toru. E hoa ma e nga rangatira o Waikato kia mahara koutou ki te kupu o te Kawana, e ngari ra me hopu tenei hunga kino, kia wakawakia kaua e puritia, kei meinga koutou te tahae, ki a matou ki te Pakeha i rite ki te tahae, te tangata e kore e tuku atu te tangata penei kia wakawakia. WAKARONGO. E HOA MA I te ata o te rata pu. Tihema 3 i tahaetia e tahi o nga mea e te whare o Makereta te Ponaru (he wakakai). Ko te tangata mana hopu enei pakeha tahae ka utua ki nga i pauna e rima. WAKARONGO. KUA tahuti teitahi o ntua hoa, e noho nei i Akarana. Ko te ahua e taua hoki tenei e rima putu e ene mihi te roa, tu a nui, i poto te kaki kini te ahua. Ko tona mahi i mua he humeke, he kakahu noa nei nga kakahu no te ahiahi o te 29 o Hanueri tahuti ai. Ka wakahokia mai tenei tangata ka utua te kai wa kahoki mai kotahi pauna mo te hopukanga kotahi hereau mo te hikipene mo te ra kotahi e whangainga a ia, a tae noa mai ki Akarana. Ko te ingoa o, te tangata ko Hare Parata. Akarana, he mea te ki te perehi o te Kawana,