KO TE KARERE O NUI TIRENI
[Na te Kawana i mea kia taia]
Vol.3] AKARANA, MANE, HANUERI 1, 1844 [No 1

I te takanga mai o tera tau i mea
matou he tau hou tenei, me whakahou
ano a tatou hanga tena,
tokohia ranei noeatantgata, kua
wakarite tenei kupu i a ratou. Tokohia
ranei tohe pu kia rite tenei kupu i
a ratou ko te hunga e tohe ana ki
te pai, ahakoa e tino ngoikore ana i
te kahanga, o te kino ka ata
whakawakia ratou, otiia ko te hunga e
aroha pu ana, ki te tutu, kite kino
hoki ka whakariharihangia ratou e
nga tangata pai katoa  e te Atua ano
hoki Rere, kua taku mai te tau
ano te 1844 aua tatou e ki, hei te
tau koroi tatou whakahou ai i ta
matou hanga - kahore titiro hoki,
kowai o tatou e ahei te mea hei te
tau 1845 ka haere au ki ko ka noho
ranei au ki reira? huatu ekore pea e
tini nga ra nga marama ranei kua
nehua tatou koia hoki a hopa i mea
Ko nga ra o toku oranga tera ke
ake tona hohoro i to te atarangi.
kua kite hoki tatou i te kapua e rere
ana i te mata o te ra, wahi iti ka
whakamarumaru tena ko tona
atarangi e kite nei koutou ki te oneone
rere tonu ano te mate pu. Pera
hoki te hohoro a tatou ra a
tatou wiki, me e tatou tau taro
ake ka mutu  E hoa ma kia maranga
tatau i te moe, kei,moe tonu a matou
kanohi i te moenga o te mate tuarua.
Ka rongo koutou ki te pukapuka a
Paora kua oti teta ki tetahi wahi o
tenei Nuipepa i tikanga, o, te
huihuinga tangata i te taenga mai o te
Kawana hou, otiia kihai i korerotia
e Paorale pukapuka a nga  Rangatira
o Waikato 0 Ngatiwatua hoki i
hoatu nei ki  a Kawana, koia koa ma
matou e korero. Ko te Waikato ki mua.

Akarana Tihema 26, 1843.
Ekore e te Kawana o Nui Tireni,
 Tena ra ko koe tenei ano matou
konga kau matua me nga tangata o
Waikato ka tuhituhi atu i ta matou 
pukapuka aroha kia koe haere mai
haere mai e te Kawana ki to tatou
whenua tenei ano matou ou tamariki
e whakapai atu ana ki a koe. Rere

katahi ano e matou ngakau ka ora a
na hoki kua o mai koe i runga i
terangemariretanga Na ko tenei
pukapuka hei whaki atu kia koe i nga
mea e pai ai matou i nga mea hoki
e kino ai, ko te tinatou e pai ai te ata
noho te mau nga rongo ko ta matou
e e kino ai te tutu, he whawhai me te
mm noaiho o nga mea kino. E mea
ana hoki matou kia whakarerea enei
mea kino i te orokotaenga mai oa
Kawana Hopihona ki ai etehi he
tango whenua kau taua i haere mai
ai otiia i mea atu matou tana atu ma
tana mahi ano ra ka kite ai, no reira
hoki nga rangatira maori i whakae
i atu ai i Waitangi, ki te pukapuka, a
te Kuini i pai ratou ki taua tikanga,
no te mea ka waiho taua pukapuka
 hei tiaki i o ratou rangatiratanga te
ma te whakaekenga mai o te
pakeha kataira matou ka tupato i na
teka ka kite matou i te ratou tikanga,
pokake i ta te Kuini he po noa te e
tahi i o matou kainga he tahae tae tahi
ki o matou poaka te tangata e iahi,
he kanga ta etahi a nei kahore te
Kawana i mate nei te umai ki a matou
kua ma te matou i te pouri te
Kawana atawhaitia matou kia ki ai
koe hei matua mo matou, a koe e
whakanui mai te riri i a kite koe
i te matou tohe nga kuware ko etahi
hoki a matou kaumatua e pupuru
ana i nga ritenga a ratou tupuna
otiia kua takiri te atatarake ka ngaro
nga tikanga tawhito ka tupu ko to te
pakeha tu e kore hoki matou e mea
atu noa koe kia mau tonu matou ki
nga ritenga a e matou tupuna ka
hore otiia kia aru matou i to te pakeha
an otiia tenei ano tetehi mea e
pono ai o matou ngakau mea te
pukapuka o Waitangi kia hokona
nga kainga e te Kuini na hua noa
matou ki aia ki mua e ki te kahore
tona Kawana, e pai kia hokoa e matou
ki te tahi tangata ke atu ona kahore
ma te Kuini ano hoki, na he ana
thana kia matou e kore o matou
kainga takoto noa e poto te hoko
ki aia anake ta te mea te kainga
nui whakaharahara tana e pai ai
tena ko te pakeha noa e pai ana
ia ki te kainga nohinohi hei ngi
hanga aki mo ratou.
  Heoi ano ta matou kupu kia koe
e te Kawana.
Na matou na ou hoa pono
NA TE WHEROWHERO
NA TAKIWARU
NA EPIHA PUTINI
NA TAMATI
NA PAORA

Whare o te Kawana,
Akarana, Tihema 26, 1843.
E nga rangatira me nga tangata o
Waikato, kua whiwhi au ki ta koutou
pukapuka aroha te pukapuka waka
hari hoki toku ngakau tenei au ka
wakapai atu ki a koutou.
Ko nga mea e arohaina ana e
koutou, ko te ata noho ko te maunga.
rongo e arohama ena ano hoki e ahau,
ko nga mea e wakakinoa ana e
koutou, ko te tutu kote whawhaie
wakakinoa ana ano hoki e ahau.
E hari ana toku hoakau ta te mea
kei te wakarere koutou i te tutu te
whawhai me era atu me nga kino
katoa, ko ahau hoki e mea nga kei hoa
whakakake i a koutou kia watea ai ta
koutou wakarerenga i a ritenga
kino kia kake ai koutou haunga ra i 
te aroaro o te tangata, otiia i te aroaro

  
o te Atua Kaharawa ko taku pai tenei
ko taku mahi hoki hei wakakake i a
koutou ki to te rangatira tu ahua
waiho ahau hei matua hei hoa mo
koutou.
E kore koutou e wakapakehana i
te ra kotahi, kahore kia ata kake
haere kia wakamanawanui kia aroha
tatou. Kua rongo te Kuini ita koutou
hiahia kia hokoa o koutou whenua ki
nga pakeha, a kua ina ma te Kuini
ki ahau maku e ui atu ki a koutou te
mea e pai ai koutou, e maku e
wakarite.
Te mea e ata noho ai koia tenei ko
koutou ko nga rangatira Kaumatua o Waikato kia
wakakahoretia te tutu o te hunga
wakaaro kore e te hunga e kore e
wakaaro ki te Atua me tatou, a ka
hara ratou, ma tatou tahi e wakaaro
kia pehea te wakaritenga o te utu a
e mea ana ahau kia puta a koutou
kaha me aku kia ata noho ai kia rite
ai nga mea katoa.
Ko ahau te koutou hoa, a me
waiho ahau hei matua mo koutou.
ROBERT FITZROY
Kawana o Nui Tireni.

Tihema 26, 1843.
E hoa e te Kawana e na ra ko koe
ko matou, ko nga Rangatira o
Ngatiwhatua, ka haere mai tenei taima
kia rongo koe i te haringa o o matou
ngakau mo te taenga a ora mai ki to
matou motu ki Nui Tireni.
E wha tau ka pahure i te timatanga
o te nohoanga o te Kawana ki tenei
motu a e noho marie ana taea noatia
teneira, a he mea ano ka
whakatakariri mo o matou whenua e tangohia
ana e te Pakeha, a he mea ano ka
whakaro matou E wakamea ranei
e koutou te koutou korero ai i
Waitanga e to matou Kawanatua
mate nei?
Koia matou ka haere mai ai kia
koe e pai ranei koe hei matua mo
matou. He mea ano pea ka pouri
te ngakau mo matou mo nga tangata
maori, ina kino matou, otiia kia te
han era kaua e peranei, te iwi kuare
0  o
matou te tangata inaori, e kore
matou e mohio ki o koutou
ritenga ki o te pakeha e mau tonu
ana etahi o o matou matua ki nga
riteneta tawhito, otiia ka kitea te
Painga o tau Kawanatanga, te pai o
nga ture o te Kuini, ka tahi pea, ka
wakarerea e ratou ritenga maori.
I te korerotanga i Waitanga i mea
koutou e rite tahi matou ki te
Pakeha, a ko e matou whenua, me hoko
ki te Kuini. Otiia e mea ana matou
hei a te Kuini te korerotanga tua
tahi e mhemea e kore ia e pai, me
hoko ki te tini o te Pakeha.
Heoi ano na o hoa aroha.
Naku na te kai tuhituhi na te
Kene.

NA TE KAWAU,
NA TE TINANA,
NA NOPERA,
TE REWETI,
TE HOETE,
NA TE HOTERENE,
WHANGANUI
TE WAKA.

Ki nga Rangatira o Ngatiwhatua.

Whare o te Kawana,
Akarana, Tihema 26th 1843
E hoa ma eo nga Rangatira o
whatua  kua kite ahau i to koutou 
pukapuka aroha ae wakapai atu

ana ahau ki a koutou, mo o koutou
kupu pai.
Pouri ana ahau i taku rongonga
tenei ano nga mea e pouri ai koutou
ara mo te tango hanga o o koutou
whenua e te Pakeha, a i taku rongo
nga e tupato ana koutou e wakaritea
ranei te mea i korerotia i Waitanga
e te Kawana kua mate kahore ranei.
A e mea mai ana koutou ki a hau,
e pai ranei koe hei matua mo
matou ka mea atu ahau ki a koutou
me waiho ahau he hoa hei matua
mo koutou.
Kei mea koutou e oho wawe ahau
i na he koutou e kore e ahei te waka
pakeha wawe i a koutou i te ra kotahi
kahore kia roa nga ra e wakaaro ai
koutou kia roa nga tau e wakaaro ai
koutou ka rite e hiahia ana ahau
kia kite i a koutou rite ana ki te
Pakeha e maku e wakatakoto, he
tikanga kia no te mea e tino hiahia
ai ahau .
Kua mea ta te Kuini kia ui atu
ahau ki a koutou kia wakatakotoria
he tikanga ke moo koutou whenua.
E riro mai i a koutou i te
Kawanatanga pai o te kuini te mea e tika
ana mo matou ko te putake kei te
tino Wakapono.
Ko ahau e aku hoa e rapu tonu
ana i te pai, i te koutou e pai ana
ahau hei matua mo koutou.
ROBERT FITZROY,
Kawana o Nui Tireni.

E hoa ma, re nga tangata maori
katoa he aroha noku kia koutou i
tuhituhi ai au i enei, kupu ki a koutou.
I mua i ta koutou aronga mai ki te
rongo  pai, i mea au e kore e roa 
ka pakeha koutou. Ki taku hoki
ka aro mai ki te rongo pai, ka aro
mai ki ta matou tu ngaki i te wenua,
ki a matou wakaaro katoa. Ka
maha nei nga tau tatari ai au kia
haere ata, kia haere ake, a kore
kau! he maha pea nga mea e a
koutou hei pehi i kore ai koutou te
pakeha wawe. Rere, ki taku, ko
tetahi tenei o nga mea hei pehi, ko 
te koutou ahua nga ki te wenua,
ka mau tonu te Hoturoa tu ngaki i te
oneone, e kore koutou ahua pakeha;
ka wakarerea ka tango ake tetahi
ah hou ina, ka piki ake koutou 
ki te ahua pakeha. Ko tena hanga
te ngaki i te oneone no mua kia tenei
mahi i nga mahi katoa o te ao i
tango ai te ringaringa o te tangata.
I timata tenei mahi te mara, i Irena,
i a Arama kahore ano taku noa.
Tirohia te rua o nga upoko o Kenehi
15 o nga rarangi. E hara te Arama
te ngaki kia tupu ake ai he kai e
tu pu noa ake ana kua tpenei mete
raro iruanei kihai kua kia ngakia te
oneone, kihai kuakia wakatokiata
kai e tapu noa ake hoki penei me te
raro rua nei kihai kiia kia ngakia te
oneone kihai kiia kia wakatokia he
kai e tupu noa ake ana hoki e hua noa
ake ana kahore he tarutaru hei tauri
hei wakaururua he kai anake hoki ta te
oneone i wakatupu ake ai. E ki oti
he ngaki aha ta Arama ngaki. He
wakapai kua tana he tiaki e hara
i te mea hoki e rite ana ia ki tana Kai
Hanga, e kore ia e pai kite noho kau,
kahore ahoki he kinoa te ngakau,o
Arama e mea e maumau ia i nga ra i
te noho man Ora, Tena ka taka a
Arama ka:kino katoa tahi me oneone,
heio ano, tupunga noatanga ake o te
kai. Katahi ka kiia me ngaki te 
wenua  te pakeke hoki i te titohea
me wakato te kai. Tupu noa ake

ana nga tarutaru maha nga otaota.
Ko te kai me mahi ka tupu ake ai.
Kua huri ne, I mua he kai anake
i tupu ake kahore i kiia me mahi, i
tenei wahi he tarutaru anake i tupu
noa ake ko te kai me mahi ka tupu.
Na wiua ana te tangata ki waho o
te mara o Irena hei ngaki i te wenua.
Ae e tama ma he ngaki katahi
nei hoki ka kitea te werawera e heke
mai ana i te kanohi o te tangata
ngaki e mahi ana hoki i tetahi
oranga mona e kore e tupu noa ake.
Raia tirohia te pai o te Atua i huri hia
nei hoki e ia tenei wakakinonga
i te oneone hei pai mo nga tangata.
Me i waho i tona ahua o mua kahore
he mahi ma nga tangata ka watea
ratou mo nga kino katoa a te ngakau
i tika ake ai.
Tera pea te ui mai te pehea
te ahua o o namata parau, o namata
mea ranei e ngaki ai ratou i te
oneone. E kore tena e ata kitea,
rata e wakaaro ana te mea rakau, a
ratou mea he penei pea mea a te
tangata maori nei i mua ai he ko
nei pea te hoto I pehea, koia a
koutou e te tangata maori mea i
ngaki ai koutou te oneone i mua? 
E kiia ana te hoto, he ko. He nga
tahi te rakau ki a te ahi, ka hinga ka
wawahia ki te makahi maire nei (he
maire ano hoki te rakau i wawahia.
hei hotu ka pakaru, ka tara e ki te 
tokia kowhatu, ka oti katahi ka,
whakaukia te kakau ki te hoto he
aka kiore te whauwhau. Ko te ko
hoki, he mea mea ki te kanuka moroiti
ki tetahi rakau ke ranei, ka wakakoia
kautia te pito a whauhia ake tetahi
rakau ki te taha o te kon e anga mai
ahau ki te tangata hei takahanga
mana te ko kia ngoto ai meatia
iho hei teka te mea i whauhia nei ki
te ko. Waihoki pea ko o mua mea
he pena ano hoki.
Wakaaroa mai he mahi ha tenei
kahore matou i rongo i noho ratou o
mua ki te taha o te moana e mea e
hi ika te oranga penei me Nui
Tireni i mua ai kao i noho ratou i
uta i te tuawhenua me te mahi ano
i tetahio kai hei oranga mo ratou.
Kahore hoki a ratou mea rino katahi
nei ka rangona ka wakanatau
nga tangata ki te mahi i te rino i te
oranga o Tuperakaina. No muri pea
i wakaaro ai he hanga hoha te ngaki
tonu i te oneone ki te ko ki te hotu,
katahi pea ka wakaahuatia tetahi
mea, hei paraketu i te oneone, ka
wakaako pea i te kau i te hoiho
ranei hei to. Kaua e kiia kia ahua
ki te parau he hori tena kua kite
hoki o reira tangata i te mea pai e
mea e wai tauira ratou hei hanga i
tetahi mea pai ma ratou kao. Hoi
ano ora ana pea o ratou ngakau ki
ta ratou mea kino ra nawai pea i
pai tenei i pai kua kimihia e te
wakaaro o tetahi atu tetahi mea pai
ake te tino wuinga i to mua ka
tango i tenei. Nawai pea i kino o
mua mea i kino ka tua pai nei
ka kahua parau pea kaua ia e
kiia kia rite ki o nainei. E kiia
ana kihai kahuatia nga parau o
toku tupuna keke nei katahi nei
hoki ka kitea te tikanga o te Parau
inainei ano. Ahakoa kino tana
parau u a te tangata o te timatanga
ake o te ao i ora ano ia i tana
mahi ngaki i te wenua me te hira
haere ano o ana wakaaro me te pai
haere ake ano o tana parau me te
nui haere ano o tana mahi me te
kohira ake ano o tena iwi me te
rangatira ake. He iwi i hira tana
wakaaro i pai tana parau me te rangatira
ano tena iwi. Na, he iwi
ano kihai koni ake tana wakaaro me
tana parau kihai koni ake me te
tutua tonu ano tena iwi. ma matou
o naianei e titiro ki nga pukapuka o
nga korero o tera wakatupuranga o
tera wakatupunga ka kite ko te ahua
o te parau me te ahua o te ngaki i te
oneone te tohu o te rangatiratanga o
tena iwi o tena iwi ka tutua te
parau ka tutua te iwi e kore e rangona
tona ingoa e kore wakahuatia
mona nga kupu o te waiata nei, E
hara i te tangata he huia tu rae.

Kawhia, Nowema 2, 1843.
E hoa e Te Haeana koutou ko ou
tangata,
No te korero ahau i tau reta taia
ki te Nuipepa mo Akatopa, a e mea
ana hoki ahau, maku hoki tetahi
kupu taku wakaaro ki nga tikanga
O tau pukapuka, e tika ana
etahi na ko etahi kihai ma tika.
E tika ana kia pouri te ngakau
kia tangi. Etangi ana hoki toku
ngakau ki tenei mahi tangi ana
mo nga pakeha, e tangi ana mo nga
tangata maori, i te haerenga mai o
nga pakeha i tawahi i te kainga o o
taua tupuna, kihai aua i mea e haere
ma ia ana e taua wanaunga hei ngaunga
patiki mo te tangata maori!, kihai
 oki ta i mea, haere mai ana
ratou he atu hei hana te tangata
maori  i E ua noa taua i tera tatou
katoa iato e haere aroha ki ai ana e
haere tika mai ana, hei hoa aroha
 mo te tangata maori hei noho tahi
hei atawai hei whakanui te tangata
 maori hoki hei atawai i a ratou Tena,
 kua ngangare nei kua hinga ta te
tahi  ka hinga ta tetahi ! e ka
 pouri toku ngakau ka pouri katoa o
tatou ngakau Ka wakaaro hoki
tatou kua mutu te noho aroha kua
timata  te wawai e ka pehea ra
nei te tukunga iho o tenei hanga,
Ko te pouritanga tenei e toku ngakau.
 tena hoki etahi te wakapouri rawa
ana tona ngakau, tona ngakau e
 ki ana, kua mutu rawa te pai, he
kino kau tenei e takoto ake nei. Na,
e mea ana ahau kahore, kahore i
 mutu rawa te pai hara i te kino
kau ai takoto ake nei. Kahore i
tino pouri rawa toku ngakau. E
 wakaaro ana hoki ahau ki a Rawiri
 Kingi ara, ki a Puaha ki tona puka
puka, i wakaaturia e ra! No hea taua
  pukapuka?  No tawahi, no nga Hahi
o te Karaiti. Toru te kau ma rima,
 nga mano e a pukapuka kua tukua
mai mo te tangata maori Na,
ekore e riro kau mai ko te pukapuka
 kawheoenga meinga hoki!E inoi,
tonu ao na nga tangata wakapono katoa
 o nga hahi katoa o tawahi mo te
tangata maori mo te pakeha katoa e
noho nei i  Nui Tireni. Na e rongo
ana te  Atua ki a meinga nena
hoki taua pukapuka i waakaaturia e
Rawiri Kingi. Kua mohio  e 
tangata maori ki taua pukapuka ahakoa
ma te pakeha e wareware e kore te
tangata maori e wareware ki tona
pukapuka, KO tona hanga tonu
tenei e takoto nei he wakaatu
tona pukapuka he mahi tona pa
ukapuka te mahara ki ona pukapuka,
 Na ka mahara tonu tetangata maori
ki tona pukapuka, ka mahara hoki
ka no nga tikanga o rotome pehea ka
puta ai te kino i a ia? E whakatupu
ana ano a Hatana te kino i roto i te
ngakau o te tangata kotahi o te.
tokorua, otiia ma te tokomaha e
mahara ki te pai, e u ki te pai e kore e
tupu te kino. Kei te kino koia te
Kaha?  Huatu, kei te pai te kaha ,
kei te Ihu Karaiti te kaha. Koia
tena kupu E Nau hoki te
rangatiratanga me te kaha me te korora, ake, 
ake., ake Koia ahau ka mea ai e
kore e tupu te kino i te tangata maori.
  Na, e whakaae ana pea koutou ki
tenei, otiia e ki ana pea etahi ka
tupu ano te kinakuanei apopo ake
nei, Tena na, wi, koia e
whakatupu te kino? Ne ? Ma wai? ma
te Kawana e whakatupu te kino?
Kao, e kore e tupu te kino i a Te
Kawaiaa, e kore ia e mea ki te rapu
utu Engari pea te wakareterite he
korero marie kia ata rongo na te
tino tikanga o tenei ngangare tena
ko te rapu utu kahore tena. Kei
mea hoki te tangata E ma te tini o
 nga pakeha ke e whakatupu te kino. 
Kao, e kore e tupu te kino i te tini
o te pakeha taku whakareka tahi
ka ma te whakaro o te pakeha ki te
tangata maori ka tahi ka mea e
hara te tangata maori i te kuri te
poaka, e urua noatia e te tangata,
haere noa atu ana. Kaora, ka kitea
te tangata maori te tangata aroha ki
tena kainga ki tona wenua., ekore
haere noa atu ki te maunga noa atu
pena me te poaka haere noa atu
ana Engari i mua e tuku noa ana
te pakeha ka hua noa te pakeha i te ra
mea e tohutohu ana te tangata maori

ki tera maunga ki tera maunga ki
tera wahi ki tera wahi e ki ana
i noku tera, noku tera  au tera i au
tera i au anake te whenua h noa
te pakeha tukua katoatia ki a ia mo
ona taonga riro i te tangata maori.
No reira te raruraru, no reira te he,
Engari tenei, ka tahi ka ma te hoko
whenua ka tahi ka ma te tuku
whenua. Ka tahi ka mohio te
tangata maori ki te pakeha katahi ka
mohio te pakeha ki te tangata maori
Katahi ka tupato te tahi ki te tahi.
Ka tahi ka riterite. Koia ahau ka
mea ai e kore  e tupu te kino kia u
koutou ki te tikanga o Rawiri Kingi
ara ki te tikanga o te pukapuka o
te Atuaina e kore rawa e tupu
te he.
  Na konei ahau e mea ai kihai
ma etahi kupu o to koutou
pukapuka koia enei nga kupu he kua
whakarerea te kainga oa e tu kau
ana te ware karakia kahore he
tangata mo roto, a, e ki ana ka
wakarerea te tangi ana toku
ngakau ki enei kupu a Ko tena
ware karakia pai kia wakarerea?
Kauaka Ko tena kainga pai o
koutou kia wakarerea? Ko tena
nohoanga mataati o to koutou matua
o te Haeana kia wakarerea? Kauaka
rapea. Hore rawa kore rawa rawa
Rere, ko to koutou wakaaro he tenei,
he rawa te rawa te rawa rawa tenei
wakaaro Oti e tupu tonu ana koia
te kino i wakarere ai koutou to
koutou kainga pai to koutou ware pai
to koutou matua pai ? kua ki atu
nei hoki e kore e tupu te kino Koia
ahau ka mea ai ki a koutou Haere,
hoki ki to koutou kainga Haere
hoki ki to koutou ware pai Haere,
hoki ki to koutou matua pai ki a te
Haeana  Rere hokia ana ia ki tona
ware i Karari me to koutou kai
wakaako te tane rata nana koutou i
pite koropiko, nana koutou i waka.
whiwhi ki te taonga nui ki te
wakapono. Kua hoki ia ki tona
ware ki to koutou kainga paihoki,
tahi noho tahi mahi tahi ora,
tahi. Koia anake koia kia hoki?
E kauaka tena e ngari ko te
matua kua hoki na hoki katoa nga
tamariki. Kei mea koutou te kupu
noa tenei naku, kao -he kupu,
mate kupu pono, a ka turia koutou, ki
tenei kupu na ka he koutou. Rere,
e wehi ana ahau mo koutotu ko toku
wehi tenei kei tohe koutou ki te
noho i Porirua: Engari hoki mo are
ki to koutou kainga pai, ko pi, a
ki te taha o to koutou  matua mana
koutou e tiaki.
E hoa e Te Rauparaha kei pupuri
koe i nga tamariki o te  Haeana e
m ari me haere tahi koutou ki te
kainga o te Haea a noho tahi
ai Wakamutua ratou wakakake ki te
pakeha kua kite koe te matenga o
te pakeha, kua kite te pakeha tatou
kaha kau heoiano. Ka tohe tona
koe ki te pakeha na tenei ake koe te
kite ai tona kaha kei mea koe ko
te tu tera o te pakeha nga ra  a
mate a koe, kahore, kahore iatou
i mohio ki te hapa pu e hara ratou
i te tantrata wawai, kihai hoki ratou
i mohio te wawai te ratou i haere
ai me tum pu Tena ka ngangare
koe ki te pakeha a muri nei, ka
wawai koe ki nga hoia pakeha  ko
reira koe kite ai tona maia tona
kaha ko reira,hinga rawa ai te
tangata maori. Kei mea koe he
kupai wakawehi tenei naku, ka, he
kupu pono kahore koe i mohio ki
to te pakeha wawatu ko ahau e
mohio ana k ana ahau ka wehi nei
koia ahau ka tohe nei ki a koe ki a
koutou katoa kia pai te noho kia
atawhai ki te pakeha kia aroha kia
ahua pai, kaua e tohe hoki marie
ki to koutou kainga noho marie ai
noho pai kia paingia ai koutou e te
Atua e te tangata hoki.
Na to koutou hoa aroha pena,

NA TE WHAITERE.

 WAKARONGO.
E hoa ma i te ata o te ratapu o Tihema
31, i tahaetia e tahi o nga mea o te
whare o Makereta te Ponaru (he wakakae). Ko
te tangata mana e hopu i enei pakeha tahae ka
utua ki nga pauna e rima.

Ki te kai Tuhituhi o te Karere o Nui Tireni 

E Hoa Tenei ano ahau, ka
tuhituhi atu nei i te peheatanga o te
huihuinga ki a te Kawana kia rongo
 ai nga tangata maori katoa e noho
ana i a No te Turei te 26 o
nga ra o Tihema, 1843 i u mai ai a
te Kawana ki uta ka hui nga pakeha
a te taone ka motuhia ketia te hoia.
 Na, haere taenga ki te unga mai e nga
poti rupeke ana e iwa rau o te
 pakeha, tokomaha noa iho o te tanga
o te maori, otiia tekau ana Rangatira
i whakatuweratia he haunga atu mo
te ngohi o te tangata maori, ko te
haki i mua tokorua nga tangata i
Mauai ai te kara i muri mai ko te
 karaka raua ko te Potete, muri mai
ko te Wherowhero, muri mai ko te
 Tawa raua ko te Ara, he ararua hoki
te tangata ka tokotake whakamuri
kihai roa ka whakatika a te Kawana
 uta ka tangi te repo, ka maunu
te potae o te pakeha o te tangata
 maori hoki, ka pa te tawhiri, ka
 tuhakarongo ana nga ka turuturu te
owha ki to tatou nei Kawana. Na
ko te painga i reira ka tae ki te hoia,
ka haere te hoia i mua ko te Kawana
i muri ko te pakeha katoa i muri
mai e te Kawana. Na ka tahi matou
ka titiro ki ta koutou nei tikanga E
te Karaka ma, e kino ana i whaka
apia hoki te manuwhiri, na o kakahu
 koe i ki ma te tangata tena Hi I
kihai tata, tena ia na titiro ki ta
matou ina tae mai e kore e pena,
otiia whakarerea ai a hua pai, he
take hoki i anei ki te tangata maori
me te mea ianei kua namunamu tai
ae e ia  maharatia the tena ko tenei
ko waenga nui pu o te kuaretanga e
noho ana e kore e maharatia, ko
tana pai hoki te pukana wheitanga
niho hamama te waha whatero te
arero nga mahi o te kuaretanga na
kotahi te koutou hauhauaitu e ti
rohia ana e te maori, he kai pono
tetahi Otua e peka ke ana au, tona
ka haere, ka tae ki te whare, ka haere
ta te taona matua ki tahaki ka tahi
mano ka whakaramemene, ka kapi a
raro ka kapi e roto i te whare ka tahi
ka ata kitea i reira, ko tahi mano ki to
hui ki te pakeha ki te tangata maori,
a ka mutu, ka maunu te potae o te
Kawana, titiro rawa mai te Hoia, ka
whakatangihia te taramu o te Hoia,
a ka roa, ka maunu te hoia, ka haere
a. katahi ma ka hui ki roto ki
te whare ki te whakahonere ki a ia
ki a te Kawana ko nga pakeha ki
tetahi pao o te whare ko te Kawana
raua ko te Hoterene ki waenganui,
na ka whakahuatia te ingoa o nga
Pakeha i a ratou e haere taua tahi
mai ana ki te aroaro o te Kawana, na
ka tu, ka korerorero, ka mutu, ka
haere ki tera paoa I te matou hae
renga atu ki te korero, ka ho atu a
matou nei pukapuka, e roa rawa iho
te matou korerotanga ki te Kawana,
whakarongo puku ana nga pakeha
Ka mutu ka whakamaoritia e te
Karaka, a matou pukapuka ki nga
Pakeha katoa heoi ka mutu ka haere
a te Kawana ki roto ki tetahi wahi
ke a ka haere nga tangata katoa.

Heoti ano
  Naku
 Na PAORI TE IWI.
Akarana, Tihema, 26, 1843.

Akarana, he pea te ki te perehi o te Kawana