KO TE KARERE O NUI TIRENI
[Na te Kawana i mea kia taia]

Vol 3] AKARANA TUREI OKETOPA 1, 1844 [No 10.

E hiahia ana matou kia taia ki tenei
nuipepa kia rongo ai nga tangata katoa e I
te timatanga o te whainga o Hone Heke,
me te wakamutunga.
No te waru o nga ra o Hurae, tae mai
ai nga rongo ki a te Kawana, kua poutoa
te kara e Kororareka e Hone Heke, pouri
kerekere te ngakau o te Kawana, ka
wakaaro ia kia tikina nga Hoia o Pouhakena
 kahore ana hoki i te Kawana kite noa
i te pukapuka e Hone Heke, i runga ke
ia) E rima wiki ka tu mai nga hoia. Ka
rongo a te Kawana kua tu mai nga hoia,
ka haere atu ia e rua ana kaipuke, ko te
Manuao, ko Wikitoria No te 25 o nga
ra o Hepetema i tu atu ai ratou ki
Kororareka. No te Mane nga rangatira maori
i huihuia ai kia wakaritea nga mea he,
kia korerotia ano koki nga mahi e Hone
Heke. Katahi ana te Kawana ka haere
ki uta ka tangi nga repo o te Manuao, ka
tangi te tetete o nga hoia, heoi ano haere
ana a Kawana me etahi o nga rangatira o
te Manuao ki te huihui maori tonoa ketia
ana nga hoia. Kia korero a Kawana pai
kau nga korero kahore he hiahia riri,
kahore he aha. Ka mea ia ki nga
rangatira maori, me pehe i ra ka wakaotia ai
tenei kino E ma ratou ma nga rangatira e
wakaaro. Ka mutu ta te Kawana korero,
ka wakatika e manu it Tareka, e Meka, a
Hori Kingi a Tamate Waka, e wai, e wai
kotahi ana ratou wakaaro, kotahi ano
kupu  E kahore he take mo te mahi e Hone
Heke.. Ka mutu te korero o nga rangatira
maori, ka wakaaro ratou, me utu ki to
whenua ranei ki te poaka ranei ki te aha
ranei ki te aha ranei katahi a te Kawana
ka mea kahore waiho ana i a o koutou
tamariki, e ngari, homai kia tekau takitahi
nga pu-maori, me nga patai ka tahi a
Ngapuhi ka mea, Ka tika o te Kawana,
ka ma Heoi ano ka mutu te huihui ki
Kororareka mutu kau ano ka haere etahi
o nga tangata maori ki Te Aute, ki
Kaikohe ki hea, ka hoa ki te mau tenei
rongo pai hoki ana e te Kawana ki to
kaipuke. No te aonga ake ka rere nga
kaipuke e toru nga kaipuke nunui, kotahi
kaipuke iti ana ki Poraenui me nga
hoia, me nga purepo me nga mea huna
tangata. Ko wai ka mohio ki nga ingoa i
Ka tohe nga matua o Hone ki a te Kawana.
kia kaua e tukua nga hoia ki uta mehemea

e kore e tukua ki uta ka mutu te kino ko
ratou tahi te haere me te Kawana ki uta
ki te Waimate, kia houhia te rongo.
Wakarongo ana a Kawana ki te kupu a te
tangata maori, wakahokia ana nga hoia ki
Kororarekau me nga kaipuke katoa, koia
anake te haere ki uta. Ka tuhituhia nga
pukapuka ki ia rangatira ka ta rangatira,
kia huihui ki te Waimate, ki te komiti kia
wakaora tenei kino Tika ana e te
Kawana ki Otumu, huihuia ana nga
rangatira o reira i Pomare a te Waka a wai,
ka wai, Kotahi ana ratou wakaaro mehemea
nga rangatira katoa, kahore he take mo
tenei kino wakaae ana ratou ki to te Kawana
tikanga mea ana ratou mehemea he
rangatira maori e kore e penei te ngawari te
pai me te rangatira maori e whawhai tona
ko tenei, ahakoa te hoia ona, e kore e
wakaaro ki te riri, kahore te kupu he,
kahore he kupu kino. Heoi ano tona kupu
kia waiho ia hei kai tiaki mo nga tangata
maori mo nga pakeha, mehemea ka tutu
te tangata maori hei kai wakarite Ia ka
tutu te pakeha hei kai wakarite hoki ia.
Mea ana i te Kawana ki te Pomare ka
wakakohretia ea a! Katamauhe. Ka mutu,
ka huihuia nga pakeha ki Kororareka,
wakamarietia ana e ratou ngakau tone
ana etahi ki te whawhai kihai a te Kawana
i wakarongo.

I te rua o nga ra Hepetema huihui
tua nga rangatira o Ngapuhi ki te Waimate,
tae katoa mai ana nga rangatira o Tarana
a Waikato, e Ruhe a Tamati Waka a
Patuone, a Manu i witi, ka wai. Kihai a
Hone Heke tae mai ite mataku ia Ngapuhi.
Ka korero a te Kawana, uta te Paki
i Wakamaoria, ka korerotia te tikanga
mo te kara, i nga hiahia pai o te Kuini me
ratou i te hanga o nga pakeha te he o
nga wakaaro mo te kara, mo te whenua
ano hoki, ka wakahua ia i te utu mo te mahi
i Hone heke ki te kara, ka mea ia kia tekau
nga pa ne o nga patai. Kihai i ata puta nga
kupu o Kawana, wakatika aini a Ngapuhi
ki te tika i nga pa kuare roa takoto ana
nga mahi o te pa o te patiti ki nga waewae
o te Kawana ka mea e te Kawana, heoi ka
mutu, ka mutu ka mau te rongo.
Wakatika ana a te Wiremu Parata korero ana i
nga tikanga pai o te Kawana. Muri iho
ko nga rangatira maori pakaunga korero.
Muri iho ka korero nga Mihanare, muri
rawa iho ka korero a te Pihopa Heoi ano
ka mutu, ka mau te rongo kahore he ana,
kahore he aha hoki mai ana e te Kawana.
Kia kite hoki koutou te mea a meinga
iti Na kara tapu te kara e Ingarangi Ko
tetahi wahi o te pukapuka i te Kawana ki
a Hone Heke.
Na ko te ritenga o te hara koia tenei.
I to koutou meatanga atu ki te Kuini
o Ingarangi kia arohaina kia tiakina ano
hoki nga rangatira maori o Nui Tireni,
kotahi ana a tikanga, he tikanga ma,
ko te tumuaki hoki ia e tetahi o nga
rangatiratanga tini o tenei ite he tikanga pai
taua manga mo nga rangatira o Nui
Tireni. mea te Kuini kia meinga nga
tangata o Nui Tireni he teina mo nga
Pakeha kia whai tikanga ano hoki ratou,
kia rite ano ratou ki te pakeha he aha
te mea I hiahiatia aia, hei utu e he utu ki
ma ? Kahore He utu ki ana tangata ?
Kahore He aha oti te mea i inoia e ia
I te tangata maori? ko tana i mea atu ai
ki a ratou koia teitei kia waiho te
hokohokonga kainga ki aia, a he aha te mea
i peneitia ai ? Kua rongo m e tukua
katoatia ana e koutou e kotatau whenua ki
te pakeha kahore he whenua e waiho mo
koutou, hei mahinga kai mo ko  koutou, hei
hoko kakahu He tikanga pai tenei mo

tangata maori mehemea kaua tenei
tikanga pai o te Kuini kua mate ke etahi
nga rangatira te kore mahinga kai mo
ratou, kahore he kakahu Konga ou tupu
iti ake kai mehemea kua hokea katoatia o
ratou whenua ?
Ko nga korero enei e te Kuini ki a te
Kawana. Ko uta wahi takoto kau anake to
hoko i whiriwhiria etahi wahi papai ma te
tangata maori hei reira hoko ai I te taenga
ki nga pakeha mo pihi nohinohi, kaua e
tukua kia nui nga wahi whenua mo te
pakeha, ruritia nga wahi kua oti te hoko o
ratou ka it tino nui te wahi e waiho iho
mo ratou he tikanga kino o tenei me
nga tangata maori ?
 I te huihuinga ki Waitangi i wakaae
nga rangatira katoa ki tenei. No reira ka
wakararea te kara e Ingarangi kia kitea
ai kua wakakotahitia nga iwi o Nui Tireni,
me nga Ingarihi, kua honoa tine he teina he
tuakana te hoa he hoa we waiho ano
hoki te kara e Ingarangi hei kara mo nga
tangata maori e hiahia ana kia waiho hei
teina mo nga Pakeha, kia waiho hei iwi
hononga ki te iwi o Ingarangi kia rite
rutere ki te paere rakau. He maha ke
nga iwi te kainga ka, he iwi ka, he
reo ke, kua hoaoa, kua wakakotahitia kua
hui ki raro ki tenei kara, ara te kara o
Ingarangi.
Otiia mehemea kaua e honoa nga iwi
nei mehemea ka wehewehea ratou e rite
ratou ki te rakau kotahi e kore nei e kaha
nga nana i te tangata ka whate noa Otiia
ka paeretia kia wakakotahitia kia kaha ka
rite ratou ki te paere rakau e kore nei e
whati. No konei tenei karate toku o enei
mea pai i monga, he rio tapu a te hara
nui tenei te poutokunga o tenei kara.
No te mea kua rongo a Te Kawana ki
nga rangatira maori to rarunga a
ratou mahinga i te kau ta te mea ano hoki
ekore e ahei te poka ake o te tangata hei
wakaae ritenga mona ake ano ka oti te
hanga e a te ture e takoto ake nei, hei
waka ma I nga ngangare a te Pakeha, a
te tangata maori, koia nei kua meinga e
ia hei wakamatau i a ratou. Na e ai te
mea ka rokohanga te kau te hoiho te hipi,
te poaka te nane ranei e takahi ana ki
waenga, ahakoa taiepa, ahakoa mahinga,
maori ranei parehe iho pea nga kai me
tika o te tangata nana te mara me wakarite
ki nga kai wakawa e ma ratou e karanga
he utu ki a ia ko te ritenga kei te nuinga
kei te itinga ranei o te mea tutu ai
nga kararehe.
KI NOA TANGATA MAORI KATOA.
E KORO ma kia mohio koutou kua
mahue tera whare kura ai koutou,
I whakaakona ai koutou nga tangata
maeta ki te whaka, ki te reo pakeha hoki,
ara te whare Karakia e Wetiriana, kei
te whare nui te taha te whare kura
mo koutou. To mea mahue ai tera
whare, he kapi tonu i nga pakeha, i nga
po katoa. Kia toru nga po haere mai
ai koutou, hei nga mano, hei nga Wenerei,
me nga Paraire.

KIRITOPA PURUTANA, Kaita o te Kawana.