KO  TE KARERE NUI TIRENI.
[Na te Kawana e mea taia]

Vol. 2.] AKARANA TAITE HUNA 1, 1843 [No.6

I te Nuipepa o Aperira i mea ai
matou, na te ngakinga i te witi, no te
haronga hoki te muka o tatou moni e
rongoatia ai.  Nei, tenei ake tetahi
ritenga hua ai nga moni ma nga
tangata maori, e wai rawe hoki
ratou, ka hahia te tangata ki tetahi
mea aha ranei mona a ka kore
noa iho ona moni hei hoko haroa
tetahi kete muka, haria mai ki nga
Pakeha heke taonga ki te Taone,
a ka tangohia ano e ratou taua
kete he ngutu taonga ano te moni,
a mehemea ehara ia te mea
utu nui i hiahia ai te tangata ka
riro mai pea i te tenei kotahi 
Katahi ano te mahi ahua tangata t e
ritenga pai rawa he ki tenei, tena ko
te naianei tikanga, he ana titiro
hoki ki te tangata haere warara
ana te taimahatanga o t tona kawenga
wahia, Me he ia hou te pakeha e
kite ai taua i tangata a ka rongo ia
ki e tahi o ona hoa pakeha. Na he
rangatira tena tangata no Waikato,no
hea ranei ka  ata te tauhou ka mea.

He ati te awau o te tangata nei e
aha te wakaritea ai tetahi mahi rangatira
mana? Otiia ekore matou e mea atu,
wakarerea katoatia te hoko o naianei,
kahore e tika ana ano hoki ta koutou
hoko i nga riwai, i nga kanga i nga poaka,
tena ko tenei korerotia nei te mahi
pai atu i era miro hoki ki taua tangata e
arataki ana tona poaka ki te hoko kua
tae ki tetahi whare, ka puta mai te
pakeha ka mea he ma nga utua 
katahika ano te tangata ka ki atu e rua
pauna Ka kata te pakeha ka mea atu,
kahore kia kotahi heoi ano ka haere  
ki tetahi whare atu penei
tonu a ngenge noa iho nga waewae o
te tangata tona kopikopikotanga, a
te Taone a ahiahi noa ka riro te poaka,
kahore ranei, otira m iho pea nga utu
tau pauna kotahi i wakaritea e te
Pakeha tuatahi tena ko te tangata e

hari ana tona kete muku ki te hoko ekore
a, e pena, haere tonu ia ki taua  Whare i
reira te mea i pai ai ia e takoto ana, ka
wakaritea te taimahatanga o tona kete e
te kai hoko a me te mea e rite ana ki te utu
o te mea he pai ai ia ka riro mai akahoki
pai atu te tangata.

I MOHIOTIA KI TE AHA E KAKE ANA
TE TANGATA MAORI?
E mea mai te tangata ki a matou.
Hei aha ta koutou Nuipepa i taia ai?
Na, ka mea atu matou i taia ai ta
matou Ngakeha kia kake ai te tangata,
maori kia mohio ai ia ki a matou
tikanga ia mohiotia ai ano hoki e te
ra iwi, e tera iwi, nga iwi e kake ana
me nga ketia hoki kake ai..

Na e mea ana matou e kake ana te
tangata maori. E mea mai te tangata
kia matou. He poaka te tangata
maori. Kahore ka tino te rawa e
matou ngakau ki tena kupu he tangata
ano ratou tae matou nei ano whakapakeha.  
Na te mea kihai ratou i
rongo wawe ki nga ritenga pai i kore
ai ratou e hohoro te kake. Otiia e
hohoro ana e tahi. Haere ki Putiki.
He aha i reira i te poto nohoanga o
Akarana? I pai ranei nga whare.
I ahua pai ranei te kainga. Kaore
ra hoki.
He paru noa iho te whare
karakia hei muia i puruhi te moenga
tangata he kino noa iho. Inaianei
e pehea ana? Haere ki reira  i te
Matakitaki  Ahakoa te whare rauapo
nga whare he whare pai ana hoki
Tahi rawa te whare karakia whariki
rawa whakapai rawa. Me nga whare
tangata maori hoki, haere noa ai te
pakeha rangatira ki roto te ai he

whakahouhou ai ai he wehi te puruhi te
ai te aha mua potatu a ratou ki, hei
hoko tupeka, hei hoko pu hei hoko
paraikete. Inaianei, na ka kitea te kakahu
pakeha tera tapu ka kitea te moenga
pai me te tepu pai, me te marmi, me te
paokamete preti, me te aha me te aha.

Na te aha? Na te mea e kake ana tera
iwi e kake ana a Ngatipaoa. Me
Ngapuhi ano hoki e kake ana ana
Ngapuhi reira, matou i enei
marama i mea ake nei. E mea mai te
tangata, ara, i te whawhai nei ratou te
raha, no te mea kahore ano kia tino
u noa te ratou whakapono.
Otiia me he mea ko nga wa o mua ina, kua
tino te rawa ratou. Tena ko tenei te
mutunga iho o te ratou ngangaratanga,
na tanumia e marietia iho a ratou tupapaku,
whauwhiu ake hoki ki te rongo. Na etahi
hoki o te hunga kino ratou i whakahihiri.
Me he mea ko muaa kua tino kino rawa te
mahi. No reira matou i mea ai e kake
ana ano Ngapuhi. Me Waikato ano hoki e
kake ana ano etahi o nga tangata
Waikato e hoko ana. ratou i nga
kakahu pai, hanga ana hoki i nga.
Whare pai e anga nui ana hoki ki te
karakia, ki te tino mea e kake ai te
tangata tenei ao, e kake ai hoki i
tera ao atu. He koanga ngakau te mea i
taia inaianei ki te tahi wahi o t enei .
nuipepa ta ratou kohikohinga moni. Me
he mea he mua, ka hua tena
whakaputanga aroha. Hua atu
aroha te tangata aroha iho ki a ia 
ano, e kore e mahara atu ki te ra iwi
e noho ano i roto i te pouri. Tena ko
tenei ka whakaaro ratou inaianei ki te
pai o enei korero, ka aroha hoki ki

nga tangata i hapa i enei taonga na
ka mea ratou, a, me kawe atu e hoki e
tahi me era kia ora taua tatou.

 Koia matou i mea ai, E kake ana
te tan  ngata maoria tenei ano matou
te moi nei kia hea ai ki a rata ou he
ngakau whakaaro te ngakau aroha,
he ngakau, kaha kia u ai to ratou tohe
nei ki te pai, kei hohoro ratou thoha,
kei hoki iho, me te kohata e taka
ana i te pari e ngari kia pera ano,
me te tamaiti e whanau nei i te
orokopikanga o takoto huhuakore
noa iho ana. Muri iho ka ngoki;
Muri iho ka haere a e tu ka pera ano me
te tangata, na ka kai i te kai pakeke
a ka kiia te tangata Ma te Atua e
aroha mai ki te tangata maori e
whakatika hoki ana mahara kia pena ai
na te tupu ake ki te tikanga o te
kaumatua.

HE RUENGA MAORI.

  I te marama e Maha, te 9 o nga ra i
te tau 1843. Ka whakatika atu matou i
Nuaka, (he wahi whenua e takoto ana i te
ringaringa matau o te awa nui o
Hokianga, e tata ana taua wahi ki te wah
apu ka take matou ki te tuauru e rua pea
maira, ka kitea atu etahi o matou nga
waka maori e rere mai ana ,no te hi
whapuka hoki ratou, ka hoki mai ki!
Hokianga, a ka oti te toto nga waka ki
uta ka whakatata atu matou ka mea atu 
I a e kore korua e pai ki nga paunatu
peka e rua mo te ngohi kotahi ? Ka mea
mai tera kia kotahi pa ana moni kia te
kai nga herem Kahore o matou hiahia
kia maumauria nga moni me era ngehi
kua tata ki te
pirautanga na ka tahuri mai matou

ka hoki ki te kainga moe iho ohe i nga
ake i a te ata kei te whakapai i nga
aho, me nga matau, ka eke ki te poti ka
hoe a te wahapu ra ano rokohanga.
aata  e noho ana taua iwi hoko pai , i
te taha o te awa, e tiaki ana hoki i o ratou,
kourahiriwa, me nga kohatupapaei no te
moana, nui hoki ana taonga hemea hi ki te
matau Kihai tukua te punga o to matou
potika pa te karanga riri o taua hunga,
kihai roa te manuranga, ka teka te punga,
mei reira ka hoa kiuta ki te tika kowhatu hei
punga, manu kau ano ka whakatika te tahi
tangata maori, (ko Ngapo ai ingoa, no te
hapa o Ngatikorokoro, me te patai te
ringa, ka tata mai tona waka ki te poti ka
mea E hutia te punga, hoe atu e kore koe
e riri me he mea haere atu ana ahau ki
te tahae i tou tea ? Ka mea atu te tahi o
matou kotau tea tenei ko te moana? Ka
mea mai E ae ra hoki naku te moana e
kore te tangata e tukua mai kia ni, ka oti
hoki te whakatapu mo matou. Ka hutia te
punga ka hoa ki te tahi wahi atu manu
kau ano ka aru mia mai me te patiti, hei
patu pea ta matou, otira a mea kau mai
He kore koutou e rongo kakutia ai te
whakaheke o te punga e ahau no reira ka
hoe ke mai matou ka whakarere atu taua
hunga atawhai ki te pakeha.

[He inati te tangata i korerotia nei ko
wai ra? Katahi matou ka rongo ki te
tangata e kai pono ana nga ika o te
moana, he porangi ranei, he aha ranei
tenei korekea e mea mai etahi apo tonu
ana nga pakeha i nga mea e te tangata
maori tena ko tenei e apo ana te tangata
maori i nga mea o te Atua kai Tuhituhi] 

 Ko te pukapuka tenei tuhituhia e te
Tere, kia mohio nga tangata maori 
katoa i te tikanga o tana hoko to te.
harakeke i pai hoki matou ki tena ritenga,
ko e matou i wakaae ai kia taia ta te
Tere pukapuka ki roto ki,
to matou, Nuipepa, a e mea ana
i matou ki nga tangata katoa e noho
tata ana ki te Puru kia tahuri mai
ratou ki tenei mahi, ko reira kua tonu
ai a  ratou taonga.

E HOA MA. Tenei ano taku
tikanga mo te harakeke hoea mai ana e
koutou ka paunatia katoatia nga
karakeke hoea mai ai a ko nga utanga
waka e kore e rite ki te taimahatanga  o
nga pauna ko tahi mano, ekore ia e
tangohia, ko te utu o nga utanga e rite
ana ki nga patua e rua mano, koia tenei, e
ware hereni mo nga harakeke roroa, he
mea tapahi ki raro rawa ki te putake.
Na, ka riro mai nga utu i te tangata a ka
hiahia ia ki tetahi mea ke atu, haunga te
moni hei utu, na ko te ritenga tenei e aua
taonga.
 Ka wa nga pauna paraoa e rite
ana ki te hereni kotahi.
 Kotahi pauna Tupeka, e rite ana
ki nga hereni e toru.
 Ka wa nga pauna Raihi e rite
ana ki te hereni kotahi.
 Katoru nga pauna Huka e rite ana
ki te hereni kotahi..
 Kotahi paraikete e rite ana ki
nga hereni tekau ma rima.

 Kotahi Hate e rite ana ki nga hereni
e wa.

Na to koutou hoa aroha
NA TE TERE
Te puru Huna 15, 1843

Ki te kai tuhituhi o te Karere

E Hoa- E mea ana ahau ki a tuhituhia
e koe nga moni i kohia i konei
e nga hahi o Pehiakura o Waikato 15
11s. 4 1/2d. hei kawe mo te Rongo pai
ki nga iwi e noho ana i roto i te pouri.
Kei a au ena moni a maku e uta atu
ki tahi wahi ki te komiti o nga
mihinare.
Na tou hoa na te
MANIHERA
NO TE PUAHA O WAIKATO, HUNI 10, 1843

E HOA MA.
Ko te toru tenei a matou tainga
korero nga hoiho o te
Kawana kua ngaro - heoi kahore ano
kitea noatia. Na, i te korerotanga
tuatahi i mea atu matou  e whiua mai
nga Hoiho ki konei Otiia kihai tae
mai. No reira tuaruatia ana kupu
haere mai  etahi tangata, hei kai
arahi mo te pakeha. Tena, kihai tae mai.
No konei ka mea atu ai matou kia
korerotia kautia kia matou te ingoa o te
kainga kitea ai aua hoiho e haerere ana.
Na ma matou e hopu.

Akarana, he mea ta ki te perehi o te Kawana.