KO TE KARERE 0 NUI TIRENI,
[Na te Kawana i mea kia taia]

 Vol 2] AKARANA, MANE HANUERE 2, 1843. [No. 1.

Ko te hurihanga tau, ko te takanga
mai e 1843, ko te timatanga hoki o te
pukapuka. tuarua o to matou Nuipepa
mo nga tangata maori, a e oho ana o
matou ngakau ina wakaaro matou ki te
maumau mahi tuhituhi noa iho i nga
Nuipepa o te tau kua pahure nei kahore
he hua heoi te mea tohea putia ai e
matou ko te noho marie, ko te wakamutu
wawai tahae riri noa me era atu ritenga
katoa e wakanekia, iho ai te tangata ho
atu ana te tikanga pai tena ka tohe tonu
ano ki te kino, koia ra o matou ngakau ka
tino pouri ai ta te mea e mohio ana ki te
tukunga iho o tenei mahi hei
ngaromanga, he aha ianei te pai o enei
mahi, koia tenei ka wakairia te ingoa o
nga tangata maori hei matakitaki mo te ao
katoa i a ratou
e tahuri ana ki te kai kikokiko- Tirohia! 
Tirohia! e nga pakeha katoa o ia wahi ko te
hunga tenei e reka ana ki te kai i o ratou
wanaunga, e wakarite ratou,
ki te kararehe haere tahera, otiia kei
a ratou ano te hua o te ratou mahi whai
kau ana tera ki Tawauwau, ka ngaro
te tangata, he tohe to matou ki te atawai,
ki te pupuru te kino e tohe ana ratou ki
te kino, ekore e rongo, otiia kia tika hoki
to matou kupu kei hurihia katoatia ki runga ki te
tokomaha nga hara e etahi ko te taumata
e rui pai ana e kohikohi pai ana ko te
tangata e tukino ana a kohikohi kino ana,
E te he au nei, he mokaikai, ata noho tena
ano te tama te waewae te hohoro. 

  Mo te tuku nga iho o tenei pakanga hou
a Ngati Wakaue kahore o matou kupu engari 
te mea e mohio ai matou ka mau
tonu te riri a nga tangata maori tetahi ki
tetahi, ekore rawa ratou e ora Tena, he
tauhou tenei me wakahou ano a tatou
hanga ka roa nei hoki te kingitanga o
Wiro ki tenei motu heoti wakarerea
tona ritenga aua ra e waiho ia he
rangatira mo koutou, erangi, he takahanga.

waewae mo te tangata ka penei ake
ia, ka mate au me ki atu he
ahakoa nau hoki matou kohuru i a
ko matou hoki ekore e ngenge to
ringaringa i te tuhituhi tikanga mo
koutou, heoi ano te mea e ngenge ai,
te tuhituhi noa iho ekore e tangohia
e te tangata tena ki te mea ka
wakarongo pu ano koutou ki nga mea e
korerotia ana ki te Nuipepa ki nga
mea hoki e tika ana katahi ka tatu o
matou ngakau. 

Kua riro mai nga pukapuka o etahi
Rangatira maori mo te ngangaretanga
nei, otiia ekore matou e pai kia taia e
tatari mare ana kia hoki mai te tino kai
tiaki, ko te Karaka i Tauranga i haere
atu ano ia kia kite ki te wakarite ki te
mea he hunga mahara a Ngatiwakaue
ka rongo ratou ki tana e mea ai.

 E mara ma, he aha koia te tikanga
me nga tangata hohoko mea o nga
Pakeha? E mea ana matou, me utu.
Ko te mea tenei e kino haere ai te
ingoa o nga tangata maori ki to te
pakeha aroaro te wareware ki te
wakaea i nga mea kua riro i a ia.
Na  ka tohe te tangata ki te tahi mea
o te pakeha, he kakahu ra nei he
aha ra nei uta ana e ia te ritenga o
te utu wakaaetia ana e te pakeha e
mea ana kia utua mai e tetahi ra atu.
Na, ka hoki ra te tangata ki tona
kainga me tona mea a hari pu ana
t ona ngakau, mo te mea kua riro mai
i a ia te mea i pirangi ai ia Heoi ra
ka rite te ra i mea ai ia ka utua ai
te mea ki te pakeha otiia kahore
he wakaaro o tona ngakau ki tena, a
ka mea ano pea, kia wiua atu tona

poaka ki te hoko a ka rokohanga e te
Pakeha i he atu ai taua mea kahore ano i
ea noa, a, ka wakamaharatia e ia taua
mea nei a ka tohe hoki kia wawe ai te
rite. Na, ka mea atu te tangata ki a ia, a
mata te moni kore ra te utua ai e au ou
mea a ka mea te pakeha, tena ratou
poaka, he aha koia te utu ai ki tena? Ko
reia pea ki atu ai te tangata ka mea teka
atu ki te pakeha

  ehara i ahau tenei poaka, he tangata
ke ra nona te poaka, e kore e ahei i ahau
te ho atu i te poaka hei utu mo tou mea a
A na, ka mea matou, e hara tenei i te
mahi tika, ka he tenei ki to te Atua aroaro,
ki to te tangata ano hoki ka rua hoki nga
mea he ko te wakawareware te tahi a
ko te korero teka te tahi. Na ko te tuatahi
e rite ana ki te tino tahae, ko te tuarua
hoki e pena ana me te hara i mate ai a
Ananaia raua ko Hapaira E marama e
pehea ana o koutou ki te tangata e penei
ana te mea ana ra nei koutou, he tika
ia? kahore ra pea te mahi he tenei ekore
hoki e noho tahi te wakaaro ma me tenei
he i roto i tona ngakau me te
maramatanga ano ekore e noho tahi me
te pouritanga.

  Na, kia rongo mai koutou ki to te
pakeha ture mo tenei mahi. Ki te mea, ka
penei te tahi pakeha ki te tahi ], ara, ka
tango noa a ekore e ata te ra i
wakaritea nei ka arahina taua pakeha
wareware taua pakeha tahae ki te
aroaro o te Kai Wakawa wakawakia ai 
kitea noatia te tino rironga i a ia te mea a
korerotia, me teka pahuretanga o nga ra i
wakaritea ai., a ka tino kitea te ritenga
o tana

mahi, ka tuhituhia te tahi pukapuka
ka tonoa te tahi katipa ki tona whare me
nga mea o reira ki tona mara ranei mo
tona wai kau poaka hoiho, aha ra nei a ki
tena kainga pea mo tona whenua kia riro
hei wakaritenga mo taua mea tangohia
noatia ai e ia, e utua noatia,. ka rite. Na, ki
te mea kahore he rawa o te tangata nei, ka
maka ia ki roto ki te ware herehere, hei
reira ia noho ai a rite noa taua mea riro
te ai i a ia. No konei ra te pakeha ka
mataku ai ki tena mahi, a ko te tangata wai
wakaaro ka makatu hoki ki te Atua, ta te
mea, e kino ana hoki kia ia.

  Heoi e te wanau e pehea ana koutou
ki tenei? E kore koutou e wakawa e te
hunga tango noa i nga mea e te pakeha a
e kore e wakaaro ki te utu ? E kore
koutou e wakama e rapua ra, kia
wakaritea e koutou nga mea riro noa mai 
Me reira ka rangatira haere, ka tika haere
ra hoki koutou A ko nga tangata kahore
ano i pena, kia tupato ka tango koutou i
nga mea e te pakeha hei reira pu ano utua
ai taua mea penei tonu kahore he te e
aru nei i muri i a koutou.

NGATITEATA RATOU KO NGATITAMAOHO. 
Ka hinga matou i te wakatakariri ki te
mahi e te iwi nei! Ki ta ratou totohe ki te
kainga, e ki ana etahi no matou e
wakahoki atu ana
etahi, he hori no matou ano, ko wai hoki
ka kite atu te tikanga i
te henga E heoi mea e mohio ai matou,
te tanga o te Kaihau ma pukapuka
kainga ki roto ki te Nuipepa o Hepitema,
kahore tetahi pukapuka na Ngati Tamaoho
i riro mai, hei wakakahore i te Kaihau
ma,

koia matou i whakaaro a ai, e tika ana.
No muri nei matou rongo ai te tukunga he
to Maumuatu na Kaihau ma, otiia he
rongo kupu kau ia, a hono tonu ana te
ngangare tena ko tenei, e wareware ana a
Weteri raua ko Mata, ki ta raua
wakaaetanga ki nga rohe i wakaaturia mai
e te Katipa ki a te Karaka na ta raua
wakaaetanga ano i riro ai te kainga,
Me hoa ma tuhaina atu o koutou huhare ki
te whenua hoki mai ano koia ki a koutou
waha?" he ahakoa ra i riro te mai pea
tenei kainga e rite koia te toa o te tangata
a e utua ranei i nga riwai i hutia kautia e
koutou? kahore ra hoki e kite ana ranei
koutou i te pakeha e pena ana ki te mea ka
peka te taiepa kari o tetahi ki to tetahi,
kainga ka peauau ranei tetahi ki te hanga
noa iho tona whare i runga i te wahi
wenua o tetahi ka wakatika ranei te
tangata te oneone, ki te pakaru ki te
huhua ranei i nga mea e tupu ana a kahore
ekore e pena, ka haere marie atu ki a ia
mea atu ai, a noku tenei wahi karapotia
nei e koe, ko tou whare hoki kei runga kei
toku oneone, heoi ka rongo te tangata ka
pai Katahi a, ka mea atu ae koia he
poauau noku tera ke toku rohe me i reira
ka wakaritea mariretia e raua tena ka
turi te tangata ka tohe tonu ki te wahi i
karapotia ai i hanga ai ranei tona whare,
ka tahi te tangata te oneone ka haere atu
ki te kai wakariterite ture, kei a ia ano te
tikanga mana e wakarite a ka kitea e ia ko
te tikanga kei ta te tangata te oneone, ka
riro mai ano te kainga i totohe ara me
nga mea katoa e tu ana e tupu ana ranei ki
runga.

HE KOREROREROTANGA NA TITIRO
HAERE RAUA KO NOHOPAI

Titirohaere- Epai, e pehea ana koe
ki te haerenga mai o te pakeha ki te tanga
whenua?
 Nohepai- Kahore e hari ana au no te
mea te iwi whai tao nga ratou e ka
rangatiratia, to taua whenua.
 Titirohaere- Ka tai raia te taonga,
otira e mataku ana au kei riro o tatou
kainga katoa a ka whiua tatou ki runga ki
a nga puke noho ai.
 Nohopai- Nau ake ra nei tena
whakaro a e mea ana ahau na te hanga
tangata tutu me he mea he hiahia te nga
Pakeha ki te patu i a tana kua kitea ketia i
enei ra kua pahure ake nei a tena ko t
tenei e atawhai ana te pakeha ma hoki,
kiano te tahi o taua i patua noatia e ratou,
otiia tokomaha o ratou kua maru i a taua
ai tukituki.
 Titirohaere- He kupu tika tau e Pai,
te tini ke e tatou kino ki taua iwi na te
ngakau maori i whakatupato i mea hoki e
tahi o matou, aianei taua maru ai kua te
mai te pakeha hia ra nei mano maroke
ana i Waitemata i mua haere taua tahi
mai tena ko tenei te taua whaka
harahara?
 Nohopai- Kei aha te mano mai ai,
ki hai ra i noho noa, otiia he mea hoko
marie nga whenua i noho ai ratou.
 Titirohaere Heoi te hokonga o te
pakeha maori, e pehea ana e koe kia te
Kawana e apo nei tona ngakau ki te
whenua kia riro katoa i a ia.

 Nohopai- E Tiro kia rongo mai
koe na ko etahi wahi o nga whenua
e hokoa nei e te Kawana e

waiho ana e ia mo te matenga o nga
tangata maori, ka kahore he kainga o te
tahi tangata ka tukua mai e te Kawana
kia noho ki te tahi wahi o nga whenua i
hokoa ai e ia.
 Titirohaere- E mea pai kia purutia ai
te kainga ka taurekarekatia hoki taua,
na riro katoa nga kainga i te pakeha ?
 Nohupai-  E aha koia te pai o te
whenua takoto kaua e ngari ano te hoko
ae nuinga ko te mea ia me waiho etahi
wahi he mara ngakinga kai ma tatou me
a tatou uri ano ekore hoki taua e
taurekarekatia te hoko ana e te whenua,
na ko nga mea he au taua he
arumanga i nga hara o tenei ae
kino, he wakarite to te pakeha maori ahau he
haurangi, he tahae, te tango i te taonga
kihai  i utua, me te nui noa iho o nga
kino.
 Titirohaere- Ae  ekara koia kei a
koe, heoi e taua korero ka haere au ka
mate aku tamariki i te hi kai, hei amua
ake nei ka whakamutua e taua korero ?
 Nohopai- Haere atu ekore ana kia
mahi, a koe, e kore e taua e
taurekarekatia ite nohoanga mai e nga
Pakeha pai, otiia e rangatiratia.

Ki NGA KAI TUHITUHI.

  Na te matou rururarunga i te tini a matou mahi
ke koia te taea ai nga korero o tenei Nuipepa kia
tino pai no reira matou ka mea atu ai hi nga
tangata maori ratou ka nga pakeha korero maori
ina pai ratou kia meinga
tenei Nuipepa he mea tika, tuhituhia
mai ki te kai tuhi e te Karere e tahi wakaaro mo
ma mea e ora ai e rite ai nga tangata maori ki te ta
rangatira tu.

KO NGA HOIHO OTE KAWANA.

E KAPU ana matou i nga hoiho o
te Kawana haerere ana, na ki te
mea ka kitea e koutou e nga tangata
maori wiua mai, a ka utua ano.

Akarana, he mea te ki te perehi o te Kawana