Te Karere O Nui Tireni 1842-1846: Volume 1, Number 9. 01 September 1842


Te Karere O Nui Tireni 1842-1846: Volume 1, Number 9. 01 September 1842

1 35

▲back to top


E mea ana te kai ta o te Nuipepa, e
raruraru ana ia i te hua tonu o nga mea kia
taia ki roto ki te Nuipepa, kapahemo etahi
ka hua mai ano, no konei hoki. e raruraru
ai te kai tuhituhi, i mea, ko ehea e
tuhituhia, ko ehea e waiho i te hua hoki, na
ki tana me tuhituhi ki tenei Nuipepa te ti 
kanga o nga ture o te pakeha, kia. mohio
ai te tangata maori, ko tetahi wakaro ona
e mea ana he maumau tuhituhi pea, ina
hoki, kua rongo he mea kino te keia a e
keia ana ano kei roto hoki kei te
 Wareherehere tetahi tangata noho ana,
hei utu mo tana keiatanga, ka penei i tonu
he pakanga te tukunga iho o tenei mahi e
mea ana te tangata maori, na te pakeha i
homai te wakapataritari e mea ana te
pakeha na te tangata maori i homai te
wakapataritari, na i mea mai tetahi 
pakeha e tetahi whare hoko ki au, ko nga
mea o tone whare ake i tahaetia. ki, te
hokoa atu, rua te kau pauna moni, te utu, heoti
e kore ia e mohio na wai ranei keia
na wai. ranei ka tokomaha hoki ki

te titiro paraikete, ki te titiro. aha
ranei, tena, ka warea, ketia te tangata
i nga taonga ki te titiro i etahi, . waka 
pekea ake ana ta etahi i titiro ai
haere ana ka riro, tirohia rawatia ake
e te pakeha, kua riro ketia kautia, kiia
kahore tana mea!. kahore ia. i mohio
na wai ranei i !keia. ki taku ma
tenei, mea e homai te wakapataritari
akuanei, ae e mea ana au na nga
rangatira hoki tetahi wahi i keia ai
nga tutua, pirangi ana hoki ki te
taonga mana, kahore ona mea hei
wakautu, ka anga ka tahae, a ekore
nga rangatira o te iwi o te tangata
nana i keia e pai kia herea. te keia,
ka tahuri mai hoki ka ngagare, penei
me Ngatiwatua mo te herenga o eta 
hi o ratou i Okahu, ka herea te
pakeha mo tana keia e kite ana
koutou e poka ana te pakeha ki te
waka bra i a ia? e kore hoki e pena,
tera hoki e mea nga pakeha katoa
kaitoa nana ana. hoki i keia ko te mea
kino rawa hoki tena ki ta te. pakeha
hei wakaora i te keia e kore e tukua
ki nga katipa? ka penei kia a maua


2 36

▲back to top
-ka puritia te keia e te tahi tangata ka herea te keia me te tangata i puritia ai, he mea ano ka witu tau e here ana mo tena mea anake ano le, -papa nui hoki tena.;. I. tuhituhia te nei e te kai tuhituhi Nuipepa, i kia rongo

  ai te, tangata maori, he  mea hoki i puritia e Ngatiwatua te wahine i mea ai te pakeha kua keia, ko te tika ano kia rongo ki nga katipa ahakoa el kore e tika, a waiho ma nga kai wakawa

mea, he tika ranei te -wakapaenga he he ra nei, ko te he o Ngatiwatua a i ora noa ai ratou koia tenei, ko te tahuri ki nga katipa ngangare ai, kua -.herea. ratou mo tenei na ta ratou. KaiTiaki ratou i, wakaora,.,

'Ki te kai- Tuhituhi o Nuipepa.

E HOA

Una 'ra ko koe;, e pai ana koe kia taia tenei pukapuka! naku, ki roto' ki

kia rongo ai  fan 'ta

te Nuipepanga,  tangata
maori katoa ki te ritenga 61 te' hunga
e wakaae ana-*,, kia wakarerea ika te
-kai i te *ai' piro ae'. pea, i timata
ano tenei* komiti i te marama'; Hurai,
he komiti ra'-, ia, kia wakamutua te*
-kai wai piro, rima ranei waina ranei  a
nei,  pia ranei ahi- ranei ko nga wai
katoa e haurangi  ai te, tangata kia
91

wakarerea i wakaaro ano hoki etahi ki tenei kino e tupu haere- Ana, e wakaneke iho ana i- te tangata no reira hoki i huia ai ki te komiti, -kia wakaaetia putia e nga tangata katoa o te komiti, kia kaua ai ratou e kai i te -wai piro, ahakoa poka ke ana tona ahua i te rarna i te aha ranei amua tonu atu, a -e tohe ana -ki nga tangata -a katoa kiia 'uru 'mai- ratou ki roto ki tenei komiti, Na, e pai Ana tenei

ritenga ki au, ahakoa e kai marire ana ano ahau i mua, katahi au ka wakaae kia wakarerea ake, kua tuhia nei hoki -i taku ingoa ki tenei-komiti, a e hiahia ana ahau kia uru tahi i nga ti maori me e nga pakeha i roto ki "te' nei ritenga 'mo te mea e mohio

ana ahau ki te tukunga iho o 1 kai, he kino, he mate, ahakoa e kai marire.* ana te:. tangata  i, te  timatanga. kua kawa, muri iho kua rongo i te reka kua hoki 'ano ki te kai, kohuru te tangata ki te hoki ano ki te kai, kua kawa ra, ka tohe ano ki te. kai ekore pea  ia e mate i te

ka haurangi noa- iho i wa

enga a nui o' te Taone, koia ka tuhituhi
ai. i tenei' pukapuka kia: tohea, -mai
nga tangata maori, kia haere

tou ki te tuhituhi o -ratou ingoa ki te pukapuka o te komiti, ko tahi rau e tua tekau o nga ingoa- pakeha kua- oti nei te tuhituhi na, ki te mea ka hiahia tetahi kia tuhituhia i tona ingoa kia haere mai ia ki te Kai Tuhituhi o .te Nuipepa, mana hoki e wakakite ,atu. te ritenga o te wakaaetanga ki a ia heoi ano. Naku

NA TETAHI 0 TE HUNGA E

WAKAAE ANA.

(Ko o te korero, tenei i mahue i te  
Nuipepa
0 Hurai.)

Ko tetahi mea i whakaro ai Raniera. ma.- E hara i te mea pai kia kai ratou

ka ana tamariki -i to riwai anake no reira i hokona ai e ia te tahi kaha tote, a ka taka te marama na patua Ana tetehi poaka ko te nuinga i pania e



3 37

▲back to top


raua ko Mere., hei kai mo etahi  rangi, ko etahi i  ata tuaritia hei kai. =ratou, ko a raua tamariki i whakaro hoki hunga karakia raua, a Raniera, he.

ekore e tika kia paru na. kore a kia rite ki te, hunga whakaa ro hokona: ana e raua tetahi poro horoi,

hei  horoi -i- a ratou,, i te ata, i te. ahiahi, kahore ano hoki a Mere i pai kia waiho nga kakahu 0 tou& tahu ratou  ko ana tamariki mo. a te horoi whare horoi

-ai, kao i whakaaro ia e kore- e tikanga te 
horoi i. tau a ra he rangi 
wakararu -taua.ra. ko. te ra hoki tena e 
hapai
katoa, ai: te -pa, ki waho ki, kauwau nui

ra tapu ai ki. reira- kia wangaia  a ai
Ta I ,.,,ai

Tatou- ki te kai ora, no. reira i hohoro
ai- a. Here. i. te- tuiti te horoi i- ana ka

kahu tahu- e

kahu kahore hoki ia e whakaaro ma

i whakaaro hoki, ko to mahi tena

horoi ona kakahu, e tui
mate wahine, i mahara hoki tana
kupu e to raua marenatanga. "Ka
-aroha ahau ka. atawai, ka rongo
kia koe a mate. noa," na, horoi ana e
ia nga kakahu, a taka rawa ake ki te
ra tapu kua pai kua haianatia, kua
maroke nga kakahu; otiia kei. mea
a i tino tika nga mahi a.

mai te tangata,he kotahi,
Mere, me i huna e aha a ona

-ka meinga ahau he tangata korero

teka me whakapuaki -atu, otiia ehara i te mea noku e hari ana ki te he, e pai ana ki te whakaatu i nga koha o tera tangata, kahore, hei wakatupato, tenei mo etahi, kei rite hoki ratou te kino; ko tetahi mea i pouri rawa ai toku -ngakau, ko tona ngakau wakatamarahi me tona hohoro ki te riri, i Teira ahau i -etahi korerotanga a raua. ko tona hoa, kahore ia i whakaaro ki, te kupu  nei 11 ko to koutou waka paipai kauaka hei to -waho ko to te
               
wiringa ote, upoko   o te  wakatakotoranga

o nga mea koura o te wakakakahuranga

ranei o nga kakahu hei i te tangata  
ngaro 

o te ngakaui te mea e 
kore e pirau, ko 49,

te wakapaipai 
a te wairua atawai o te Is
a

te.  ta*\_
wairua rangimarie e pai rawa nei ki te
i aroaro o te Atua kei 
Pita 3-4, me
 te,  I
whaki  atu e 0  ahau kahore i waia e
Mere te wairua. rangimarie te ngakau
mahaki kotahi ano te kupu a Raniera,

In no;

inamata, e. watiia mai; ana  e, tera, ahakoa kaha noa -ake- nei tana ohonga mai inamata remu reretia, mai, ana e ia, a pouri noa iho te ngakau o tona tahu, kihai ano hoki 'ia  i wareware, ko, to nga. tangata maori katoa koha koia tena, he ngakau mauahara, ekore ratou e mahara kei toene to ra ki, to koutou 

riri" a mauahara ana ano a. Mere, otiia
kia. mohio koutou. e, nga mea kua

koreroa

i tenei pukapuka,.kei, mauahara 


kei wakatamarahi kei rite ki koutou

i

o, te ngakau maori ritenga  

te  kia rite ki

to te tangata wakapono ahua kia rite hoki ki a Raniera raua ko tona. hoa, ki to raua tiakanga i to raua whare, i a raua tamariki, me o taonga. (Heoi ano, ka mutu te korero mo Raniera raua ko Mere.)

ma, e
taia ana kite nuipepa 'i na Kaihau
(He pukapuka te nuipepa kia kitea e nga
tangata katoa.)

Ka timata i Kaitara te toenga a te Hemara, ka haere ki uta. Ruwaimoko, ka heke ki Waimatuku i te tai tua, ka haere tonu Te Tumutumu, Taiharuru, Waitara, Arakuri,  Aratiatia, ka piki  o Tokotokorau, Te Pakipaki

,~~i ka

 


puta ki Manukau, na, i an Ra Ramaroa ka

mutu i a teHemera te 
toenga

ka Te Pua, Paenoa, Paeakeake Te  
Kowhekowhe, kohira, ka


4 38

▲back to top


mutu, na i au te Karaka  Mangatoetoe,
Ngarua, Te Wakaupoko, Rawhiteroa
Waiuku Kaweirauhe, Ngarou, Mangakara,
Pakeka, Pukesotara, Mokonui, 
Rangiwakairia, Te Ranga, Te
Wara, Opu, Matauhiuhi He Taniwa,
Te Wa, Nga Hema, Te Kanohi, Te
Huihui, Herekura, Te Puni, Te 
Mangemange, Te Wahaoruamano Otuihu, 
Te Pakahu,  Akakohia, Kahuwera,
Patumahoe, Otutaria, ka puta kei
Watapaka Te Umuaparekatuku, 
Taurangorahi Ihutoto, Waihekura, 
Pakau, Piritaha, Oteata, Maioro, 
Huarau Kaeaea, Te Maire, Otaua, 
Te Awaroa, te Ngaio, Te Mata o te 
Karokaro, Paiaka te Waihoroikiore Te
Koru, Matawai Raoraotanga, 
Ahikawariki, te Karaka, Te  Aute, te 
Turipona, Ngapuraho, Paengaroa,  Te 
Rorootionga, Pukekawa, Taramata,
Tehei, Mangatewharau, Parakiwai,
Tarewakahawai, Korahomei, Wangaotike, 
Puketutu, Parawan, Wakamako, Ohinerangi  
Tahurangatira,
Mataware, Te Popore, Tikinui, Matapitairua, 
Tepoatu, Tepuai, Te Karaka, Ahitauwatu, te Pewa, 
Puketotara, te Raho, Paengatera, Parekura,
Totaraputa, Kaimauku, Tukutukuawatea, 
Te uku te Ramarama.

NA MANUKAU.

NA KAIHAU.

NA TE KATIPA.

NA TE WAERAKAU.

NA IHAIA MANGA.
Ko ta matou tohu tenei ki o
matou kainga kei hokoa, kia mau tonu ai
ki a matou ake ake ake.

Kia rongo mai e nga Tangata
Maori katoa, Mehemea, he korero
ta etahi kia tuhia ki te Kai Tiaki, 
ara ki a te
Karaka kei maumau, tuhituhi noa mai i te
pene rakau, he hori, me tuhi i te
mangumangu kia mau 
tonu ai nga kupu.

E HOA MA
E NGA TANGATA 
MAORI
KATOA 

Kia mohio ai ki ta te Kawana 
korero ki a koutou kua mea mai
te Kuini ki a ia mea atu ki te tangata 
maori katoa me wakarere i te wawai i
mea mai ia ki a ia korerotia marietia
kia wakamutua, otiia ka tohea puta
ki te wawai me wakatika a Kawana,
kua rongo koutou i tera, Nuipepa me
i kotahi kua wakatika ia mo te mahi
kino o etahi o nga tangata maori me i
mohio ia, kua ngaro ke, e mea ana a
Kawana, waiho na ka rongo koutou
katoa ki tana tika nga ki te patu te
tahi e takato ake nei i te tangata ina
ka wakatika hoki ia, heoti ano.

NA TE KAWANA.

KIA RONGA MAI e nga Tangata Maori
katoa kua oma tetahi herehere ke Epeha
te ingoa (he huru kehu te mahunga,)
kei puritia tenei tangata e tetahi, engari
ki te kitea whakahokia mai, kia wakaritea
e ia nga ra kiia ai te Kai Wakawa kia
herea mo tana kino, kei apitia tahitia hoki i
tana te ki te kai pupuri i a ia a huia atu
tokorua tahi herea, na, i tona omanga
he hate whero te kakahu kakahuria ai,
he tarautete poroka hoki. Heoi ano.

Ko te Huihuinga tiaki i nga Tangata
Maori o Nui Tireni.

KIA rongo mai e nga tangata
katoa ki te whakaaro pai etahi
ki nga Tangata Maori ki nga mea
e pai ai ratou, ki nga mea hoki e rite
ai ratou ki to te rangatira tu, me tuhituhi
mai ki nga kai Tuhituhi o te  Huihiunga 
Tiaki, Ko Wiremu Paraone tetahi kei
Akarana, ko te Kuepa tetahi kei
Kororareka. 

Akarana, Akuha 24, 1842..

He mea ta tenei pukapuka e Hoatua MUA, ki te
whare te pukapuka, Akarana.