Te Pipiwharauroa

HE KUPU WHAKAMARAMA.

NAMA 164.

GISBORNE. TIHEMA 1911.

" He ao te rangi ka uhia, He huruhuru te manu ka rere."

"Kui! Kui! Whitiwhitiora."

TE TAU HOU.

E KI ana a Rawiri " Ka hemo ake o tatou
tau, ano he korero e korerotia ana."—
Waiata xc, 9

I roto i taku moe ka kite ahu i tetahi Kau-
matua e noho ana i te taha o tana teepu. He
pene i tona ringaringa, he pukapuka kaute i
tona aroaro. I runga ano hoki i te teepu tetahi
karaihe he onepu i roto, ko taua karaihe onepu
he whakaatu haora. Kei te rere te onepu o
taua karaiti, ko nga onepu kei raro kua nui, he
iti noaiho nga mea e mahue atu ana. Ka roa
ahu e matakitaki ana, katahi ahu ka karanga
atu, "E koro, he aha to mahi?" Katahi tera
ka ki mai "Ko ahau te Kai-tuhituhi a te Atua,"
ko nga mahi pai ki tetaha taha o taku puka-
puka, nga mahi kino ki tetahi taha." Katahi
ahu ka mea atu "He aha te tikanga o te onepu
e rere na." Ka utua mai e ia "E 365 katoa
nga pata onepu kei tena karaihe. Kua torutoru
rawa nga mea kua mahue atu. Kei te paunga
katoa mai, ka kopi taku pukapuka, ka tukuna
atu ai ki te aroaro o te matua i te Rangi. Hei
te paunga ka hurihia ko raro ki runga ka timata
ano te rere o te 365 onepu, ka tuhera ano hoki
he pukapuka hou hei maunga mo nga mahi ate
tangata."

E te iwi kua tata ra te pau o nga onepu e
365 o te karaihe nei. Ka rere tena onepu
tena onepu, ka mau te Kaumatua nei ki tana
pene ka tuhituhi—i nga pai, i nga kino, i nga
mahi ki te Atua, i nga mahi ki te rewera.

Tena koa tirohia iho a koutou pukapuka, me-
hemea kei te pehea a koutou kaute. " Hemo
ake o matou tau." Kua kaumatua tatou. Kua
roa a muri, kua poto a mua. Ko te nuinga o
te onepu kua pau atu ki raro. He iti pea te
wahi kei te mahue mai. Me pehea tatou?
Me mahi i nga mahi o te Ripeneta. Ko te pu-
kapuka a te Kaumatua nei, kaore rawa e taea
e tatou te whakaea. Ko nga utu hoki o te hara
he mate." Otira tera te huarahi kotahi kua
kitea hei putanga mo tatou. Ma nga toto o Te
Karaiti e muru katoa atu o tatou hara. Ko-
tahi tonu hoki te huarahi e whiwhi ai tatou ki
tenei manaakitanga, ko ta te Katikihama e wha-
akaatu mai nei, ara (1) Te ngakau ripeneta
(2) Te Whakapono ora (3) Te ngakau aroha, e
whakarite ana i nga turi a te Atua.

Ko Hanuere tenei e heke iho nei. He aha
i tapa ai te ingoa o tenei marama ko Hanuere?
He atua a "Hanu" no nga iwi Maori o Roma.
Koinei te Atua tiaki i nga araroa, ara i na rori.
E rua nga kanohi o tenei Atua. Kotahi e titiro
whakamuri ana kotahi e titiro whakamana ana.
Kua titi ro a Hanuere whakamuri ki te tau 1911
me ona pai me ona kino, whakamua ki te tau
hou ki a 1912.

E te iwi titiro whakamuri ki a tatou mahi, ki
o tatou mate, ki o tatou ngoikoretanga, ki o tatou
pakeketanga. Ka waiho ai ma te titiro whaka-
muri e homai te ngakau ripeneta, e tika ai te
Nikoi o nga waewae i te tau 1912. Kia u ki
to tatou Ariki ki a Ihu Karaiti. Mana tatou
e awhina, e manaaki, ki akaha rawa ai ta tatou
whakahaere i nga tikanga e tupu ai tona rangati-
ratanga i te tau 1912.

TE PIPIWHARAUROA.

Pahure mane ana ra

Te tau kua mutu nei,
Me ona koa, me ona pai,

Me ona tini he.

Ko tenei ia, me whakapai

Te Ingoa o t' Atua,
I takea ai nga pai katoa

E whakawhiwhia nei.

Ko matou, ka tuohu nei

Ki a koe, e t' Atua,
Manaakitia mai ra e koe,

Te tau ka timata.

Manaakitia te motu nei,

Nga tangata katoa:

Homai he ora tinana,

He rongo tino mau.

Nga hara kua pahure nei

Hooia mai e koe,

Homai he kaha ki katoa

Kia mahia ai te pai;

Kia pehia ai nga mahi he,

Te roa o tenei tau:

Ka haere ai te Rongo pai

Nga takiwa katoa.

P.P.

NGA MAHI A TE HAHI I TAUPO.

HE nui te whakamihi o te Pihopa o Wai-
apu ki te pai o te manaaki a nga Hapu
o Ngati Tuwharetoa i nga whakahaere o te Hahi
o Ingarangi e mahi nei i waenganui i a ratou, i
enei ra. No te 30 o nga ra o Noema ka tae
atu te Pihopa ki Tokaanu. Koinei te kainga o
waenganui o te motu i timata atu ai te wehe-
wehe o nga Pihopatanga e toru, ara o Akarana,
o Waiapu, o Poneke.

Kei Tokaanu hoki te kainga o Rev. W.
Waaka te minita e hautu nei i nga mahi o te
Hahi i roto i nga takiwa katoa o Taupo. I reira
hoki a Rev. P. Peneti, te minita Hupiritene
o era takiwa. No te 7 o nga haora ka whaka-
tapua e te Pihopa te Whare-Karakia o To-
kaanu. Ahakoa kua oti ke te whakapuare o
taua whare, katahi ano ka ata oti nga mahi
Maori o roto. He nui te whakamiharo o te
Pihopa ki tenei whare. I puta tana kupu wha-
kamihi, me tana whakaaro kia waiho tenei hei
tauira mo nga whare Maori a muri nei, ara te
ahua o nga mahi Maori o roto o te whare. He
mea tuhituhi katoa nga heke ki nga tuhi Maori
a nga koroua. Ko te rama o nga tara o te whare
he mea mahi ki te tui harakeke, kiekie, whaka-
miharo ana te ahua o roto o tenei whare-
karakia.

I muri i tenei karakia, ko te karakia whakau.
I tata ki te tekau-ma-waru nga tangata i Wha-
kaungia.

No te mutunga o tenei o nga karakia ko te
Whakapa i nga Kaikarakia tokowha, mo To-
kaanu, Waitetoko, Opouorongo, Rotorua.

I te Paraire ka tu he hui ki Te Wharekara-
kia. Ko nga take nui i whakahaeretia ko te
wahi hei turanga mo te Whare Minita, me te
tono kia whakanohia kia rua nga minita mo
Taupo i te nui rawa o te takiwa hei haeretanga
ma Te Waaka. I hikitia te take tuatahi mo
te Hui Kirihimete, ko te take tuarua i waiho
ma te Pihopa e ata whakaaro.

No muri i te tina ka rere mai runga tima ki
Taupo. I te ahiahi he karakia pakeha. I te
Hatarei ka hui mai nga Maori o Waitahanui, o
Waipahihi, o Taupo ki te Whare Kooti. Te-
kau ma ona nga tangata i Whakaungia, e wha nga
mea i whakapangia hei Kai-karakia.

I te ahiahi ka tae ki Oruanui. He hakari
marena i reira. No te mutunga o te Hakari,
ka karakia. He nui te whakamihi o nga tangata
ki nga kupu a te Pihopa.

I te ata o te Ratapu he karakia Whakau ki
te Whare-kura, tekau ma waru nga tangata
i whakaungia, Kotahi te Kai-karakia i raiha
natia. No te mutunga o tenei karakia ka puta
te Pihopa me nga Minita me nga Kai-karakia
ki waho ka haere tonu me o ratou rinena ki te
whakatakoto i te kohatu o te kokanga mo te
Whare-karakia kei te hanga ki Oruanui.

No muri i te tena ka haere te Pihopa
me ona minita ki Makoi. He karakia nui i
reira mo nga iwi e rua, Pakeha Maori. I tata
pea ki te 100 nga tangata i huihui mai.

No muri i te karakia pakeha, ko te Whakau
i nga Maori tekau ma wha. I waenganui po ka
hoki te Pihopa me Peneti ki Oruanui, a note
mane ka tae ki Rotorua. He whakau Pakeha
i Rotorua i te ahiahi.

I te aonga ake haere tonu atu te Pihopa ki
Whakatane.

Hei whakaatu tenei mo te tupu o nga mahi a
to tatou Ariki ki era wahi o to tatou motu.
Heoi ki te Atua te whakawhetai mo tana ringi-
hanga mai i tona Wairua Whakaora ki nga hapu
o Ngati Tuwharetoa. Kia mau e na hoa, o
koutou ringa ki te paru, kana a muri e hokia.
Katahi ano matou ka rongo i a koutou mahi
pai i roto i te Hahi. Kia mau, kia u, kia rite
ai i a koutou te kupu nei, "ko o muri kua me-
inga ki mua ko o mua ki muri."

He mihi aroha mo te Kirimete me te tau

hou na ta tatou mokai ki ena kai wha- 
ngai i nga marae huhua o te motu. 

HE KUPU WHAKAMARAMA.

A TATOU TAONGA-OHA I ROTO I
TE HAHI.

UPOKO VIII. NGA MINITA.

I ENEI putanga e rua o ta tatou pepa ka
taha ake nei, i whakaaturia e matou te
take mai o to mana o nga minita, me te ahua o
na minita. Inaianei ka puta ake etahi kupu
mo te manaakitanga e riro ana i nga tangata e
motuhia ana hei minita. Ko te whakaupoko o
tenei wahi o te korero nei e penei ana—"He
manaakitanga ano ronei e riro ana i nga tangata
e motuhia ana hei minita i roto i te Hahi?"

He tokomaha nga tangata karaitiana e wha-
kaaro ana kaore tahi he manaakitanga i te hu-
nga e motuhia ana hei minita. Ki ta ratou na
whakaaro heoi ano te take i motuhia ai te ta-
nata hei minita kia whai mana ai ki te whaka-
haere i nga mahi ma te minita i roto i te iwi.
Ko te hunga i wehe atu nei i a ratou ki waho o
te Hahi matua te hunga e mau ana ki tenei
whakaaro. Ko nga tangata e pupuri ana i tenei
tikanga kaore e mohio ki te ahua o te Karaiti
ki tana Hahi. Ko te hahi te tinana o te Ka-
raite. I te mea he tinana ka riro mai ano i
tetahi wahi o taua tinana te manaakitanga a te
Karaiti. E mohio ana tatou i te wa o te
Whakaunga e hoatu ana ki tenei tangata ki tenei
tangata o te Hahi he manaakitanga kia kaha
ai ki te whakarite i nga tikanga i karangatia ai
ratou. I te mea he tika e riro ana he mana-
akitanga i nga tangata katoa e whakaungia ana,
ka tika ano hoki kia riro he manaakitanga i nga
minita o te Hahi.

Engari ehara i te mea whakaaro penei te take
i mohiotia ai e riro ana he manaakitanga i nga
tangata e motuhia ana hei minita. He mea
ata whakaatu mai ano na te Pipera. E mea
ana a Paora ki nga Kaumatua o Epiha, " Kia
tupato ki a koutou, ki te kahui katoa ano i
meinga ai koutou, ki te kahui katoa ano i mei-
nga ai koutou e te Wairuatapa hei Pihopa"—
Mahi 20, 28. E mea ana ano ia ki a Timoti,
"Koia ahau ka whakamahara nei i a koe kia
whakaungia te ahi, ara ta te Atua mea i hoatu
na, tera i roto i a koe he mea na te whakapaa-
nga atu oku ringa"—ii Tim. 1, 6. E mea ana
ano ia, "Kei takoto noa te mea homai noa i
roto i a koe, i homai ra ki a ko he mea poro-
piti i nga ringa ano o nga Kaumatua i whakapainga
atu ra."—1 Tim. 4, 14

Ko te whakaakoranga ano tenei a te Hahi i
muri iho i nga Apotoro. He penei tonu te to-
hutohu a Ikinatiu ki a Porikapa. Kei nga
Kenana a Hiporitu, he pukapuka tawhito, e
mau ana tetahi inoi mo nga tangata e motuhia
ana hei Pihopa, hei Piriti, hei Rikona. Ko

taua inoi e inoi ana ki te Matua kia tukua mai
te Wairua Tapu ki nga tangata e motuhia ana mo
enei turanga. O taua takiwa tae noa mai ki
nainei he pena tonu te ahua o nga inoi mo te
motuhanga minita, ara, kia tukua mai e te
Atua tona Wairua Tapu ki nga tangata e motuhia
ana. E whakapono ana ano hoki tatou e riro
ana mai tenei Wairua Tapu i aua tangata i te
wa o te ratou motuhanga.

Ko te wahanga whakamutunga o ta tatou ko-
rero mo te mahi a te minita. He aha nga tino
mahi a te Minita i roto i te Hahi? I a tatou
e whakaaro ana ki tenei taha o ta tatou korero
he tino pai rawa kia mohio tatou, ko ta te
Minita mahi kei roto i te Hahi, kaore i waho.
Ko tona ahua ki te Hahi, e rite ana ki te ringa
e mau nei ki te tinana. E mea ana te Hahi
ko tana mahi minita i heke iho i a te Karaiti,
i ma roto mai i nga Apotoro, i a ratou tangata
hoki i momotu ai hei mau i o ratou turanga.
He mea pai kia mau i a totou enei whakaako-
ranga, i a tatou e whakaaro ana ki nga mahi a te
minita.

Ki te puritia tenei tikanga ka kitea e tatou.
ko te minita te mangai o te Ropu Karaitiana,
ko ia ano hoki te kai tu i te turanga o te Kara-
iti. Ko nga tino mahi enei a te minita. Kaore
enei mahi e tino taea te wehe, engari i etahi wa
e mahia ana e ia ko tetahi ahuatanga, a i etahi
wa ko tetahi. I te nuinga ia o nga wa e haere
tahi tonu ana enei ahuatanga e rua. Ina koa
e kitea ana tona turanga mangai mo te iwi i tana
tapaenga atu ki te Atua i nga whakahaere whaka-
whetai, i nga inoi, me te Hapa-Tapu. Ko tona
tunga i te turaanga o te Karaiti e kitea ana i tana
mahi ki te tirotiro i nga mea ngaro, ki te tohutohu
i na mea kua he, kite whakatupato i nga mea
uaua, ki te whakakaha i nga mea pumau. E iriiri
ana ia, e manaaki ana, e muru ana i nga hara, e
whakatapu ana hoki i nga tangata i runga i te
ingoa o te Ariki o Ihu.

E kitea ana ano kaore i kotahi te mahi a
enei turanga minita e toru. Kaore i ata whaka-
aturia mai i roto i te kawenata Hou te ahua o
te mahi a tetahi a tetahi, engari i te wa i muri
tata mai i nga Apotoro ka tino kitea nga mahi a
te Pihopa, a te Piriti, a te Rikona. Ahakoa
e kiia ake nei kaore i tino marama i roto i te
Kawenata Hou nga mahi a tetahi a tetahi,
engari i te mea he tikanga i puritia e te Hahi
katoa i muri iho i nga Apotoro, ka tika tonu
tatou kia ki na nga Apotoro tenei tikanga i wha-
katakoto. Aha koa kua kiia ake i runga nei
ko te tino mahi a nga minita he tu i to te Ka-
raiti turanga ki te whakaminenga, i to te whaka-
minenga hoki ki te Atua, engari e marama noa
atu ana no mua mai ano i whakamotuhaketia
ai etahi tu mahi ma tetahi karangatanga anake

4

TE PIPIWHARAUROA.

o ratou. He penei te tikanga i puritia e Aku-
rini te Nui i a ia i mea ai, "Ko te tikanga e
puritia ana e te Hahi nui katoa, kaore nei i
ata whakaritea e tetahi hui nui, he mea tenei
e tika ana kia kiia he tikanga i tuku iho ano i
nga Apotoro." Na tenei tikanga ka ki tatou kei
nga Pihopa anake te mana momotu i tetahi
tangata ki tetahi turanga minita i roto i te Hahi.
Na te Apotoro a Timoti raua ko Taituha i
whakatu hei Pihopa, i whakatu ano hoki raua i
etahi atu. I heke mai i roto i a raua taua
mana o te Pihopa i roto i te Hahi ki te whaka-
tu i tetahi tangata mo tetahi mahi tapu i roto i
te Hahi. Kaore he whakaatu mai a te Ka-
wenata Hou i riro ano hoki taua mana i te
Piriti, ara, i te Kaumatua. Kaore ano hoki
he whakaatu mai i te mana o te Rikona ki te
whakatakoto i te Hapa a te Ariki, ki te mahi
ranei i tetahi o nga mahi kaore nei e tika mana.

KAWANGA WHAREKARAKIA.

HINOTA TAKIWA O HERETAUNGA.

HUI O TE ROPU MAORI O TE AO
HOU.

HE panuitanga tenei ka tu nga hui e whaka-
huatia i runga ake nei ki Nuhaka wahi
o te Pariha o Nukutaurua a te Maehe e heke
iho nei te 9 o nga ra haere atu, te tau o to ta-
tou Ariki 1812.

No reira he powhiri atu tenei i nga Iwi katoa
kia tae mai koutou ki konei a taua ra. Haere
mai! Haere mai! Haere mai!

Haere mai ki te Kawanga o te Aranga whare-
karakia tenei kua ara, kua tu mai hei kohatu
whakamaharatanga ki a tatau mo te Aranga ake
o to tatou Kai Whakaora i te mate, te mea i
kiia ai to tatou Whakapono he Whakapono.
Haere moi hoki ki te whakaara ake ia matou i
o Koutou teina ngoikore.

" Purangatia mai a koutou hiriwa, a koutou
koura ki roto ki ta matau pereti ki te wahi e
kore ai e whakangaro te huhu, te waikura, kite
wahi hoki e kore ai e keri nga tahae tahae ai."

Haere mai hoki e nga Minita, e nga Mangai
Reimana o te Atirikonatanga o Heretaunga ki
ta tatau Hinota. He tuunga tuatahi tenei no ta
tatau taonga ki tenei takiwa, no reira haere
mai awhinatia, tautokona.

Tuatoru, Haere mai ki te hui a te Ropu
Maori o te Ao Hou. Ko tetahi tenei o a ta-
tou tino taonga e whakahaere tikanga nei mo te
iwi nui tonu. Ko te wawata a tenei Kotahi-
tanga kia piki te iwi i runga i nga ahutanga e whai
ake nei:—

(1) Ahuatanga tinana

(2) Ahuatanga hinengaro

(3) Ahuatanga wairua

I runga I enei kaupapa he mea tika kia awhi-
natia e tatou tenei Ropu i te mea e whai ana
ratou i te painga mo tatau. Ka takoto he pe-
reti ma taua Ropu a taua ra, hei awhina i a
whakahaere. Awhinatia, tautokona e tatau
tenei take.

Haere mai, kaua hei awangaawanga, maku
koutou e manaaki, e tiaki a te mutunga rano.

TE PARIHA KATOA o NUKUTAURUA.

TE ROPU O TE AO HOU.

Ki te Etita o Te Pipiwharuaroa.

E HOA TENA RA KOE.

TENEI te hinengaro kei te whakaaroaro mo
i etahi o na take hei whakahaere ma to
tatou Ropu a te wa e Hui ai ki Nuhaka a nga
ra o Maehe e haere mai nei.

Mehemea ka hiahia te tangata kia whakatu-
ngia ia hei hoia mate Kingi tena ano etahi kupu
ka oati e ia mo te piri pono ae.

Mehemea ka honoa mai he tangata hei po-
nonga mate Karaiti ka iriiria "ka tohungia kite
tohu o te ripeka, hei tohu kia kana ia e wha-
kama a muri ake nei ki te whakaae ki te wha-
kapono ki a Te Karaiti i ripekatia, ki a maia
ano te whawhai i raro i tana kara ki te hara ki
te ao ki te rewera, kia pumau tonu hoki hei
hoia pono, hei pononga ma te Karaiti, a mate
noa."

He aha te tohu, he aha te oati, he aha te
whakaaetanga, mo te tangata e whakau rua ana hei
mema mo te Ropu o te ao Hou? Ko tana
utunga pea i tana 2/6 ka mutu.

Ki toku whakaaro e tika ana kia ata hanga
he kaupapa marama hei hapai ma te tangata e
hiahia ana kia uru ia ki tenei whakahaere. Ki
taku titiro kei te ngoikore rawa to tatou ahua.
Me taku kite koinei tetahi o nga take i ngoikore
ai, he kore "purutai" marama hei whakahanga-
itanga atu i a tatou pu. Kei te mahi wairangi
noaiho tatou, kaore he kaupapa marama hei
whakatoputanga i a tatou.

Ko etahi o tatou kei te whawhai i tenei waki
a whakakorea tenei mea te waipiro ki te iwi
Maori. Ko etahi ano o to tatou Ropu kei te
whakatu, kei te tahuri tonu mai ki etahi ano o
nga mema o te Ropu.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

Ko etahi o tatou kei te manaaki, kei te tau-
toko i nga tikanga o te whakapono, ko etahi
kaore rawa e kitea ana ki te whare-karakia.

Ki taku whakaaro he mea tika kia ata hanga
he kupapa marama, kia mohio ai te tangata ki
nga mea hei tautoko mana mehemea ka whaka-
tungia ia hei mema mo te Ropu o te Ao
Hou. Me oati rawa tana tangata, me haina
rawa i tona ingoa hei whakaae mo tana ha-
pai pono i te Kaupapa a te Ropu, me riro
hoki i taua tangata he kape o taua Kaupapa,
hei whakamahara koinei te "Kirihipi" o te
Ropu o te ao Hou.

Pai ke mehemea ka whiwhi tatou ki te tekau
tangata e piri pono ana ki ta tatou " Karihipi,"
i te kotahi rau e mahi wairangi noaiho ana.

He mea tika kia ata hanga nga ture me nga
rekureihana mo te ahua o te whakahaere i a
tatou Hui. Ma wai e pooti a tatou take, ma
nga mema o te Ropu ma te whakaminenga katoa
ranei? Ko nga mema i tae ki te Hui i Te
Hauke kei te mohio ki te raruraru i pa mai ki
te Hui mo tetahi take taumaha i ata whaka-
haeretia, a rite ana te whakaaro o nga mema
tuturu o te Hui. Engari no te hoatutunga kia
pahita, ka hinga te take i te tokomaha o nga
tangata turaki. Ka hinga o tatou maramatanga
nunui i te hunga kaore i tino mohio ki te ahua
o taua take. Na te aha i penei ai? Na te
kore rekureihana.

E te Etita, i tuhi tuhi atu ai ahu i enei take
i tenei wa, he mohiotanga ake kua kore ahau i
tupono ki tena o a tatou Hui. Kei te whaka-
haere "Mihana" ahau i nga marama o Maehe, o
Aperira, ki Te Kaha, ki Motiti, ki, Tauranga, ki
te Te Puke, ki Matata. He nui te pouri mo
te korenga e watea.

Heoi ano

Na te hoa pononga

P. PENETI,
Rotorua.

PITOPITO KORERO.

I korerotia e ta tatou mokai i tera atu marama
te hopukanga i tetahi tangata raua ko tana wahine
mo te tahae i nga taonga a tetahi Watimeka i
Akarana. I hopukina atu taua tokorua ki
Amerika. Kua whakawatia to raua raruraru,
a kua kitea he tahae raua. E rua na hara o
te tane kotahi to te wahine. Ko te whiu mo
te tane e 5 tau ki te whare herehere, e 4 tau ki
te whare tohutohu i te tangata kia kaua e hianga.
Ko te wahine i whakataua kia 2 tau ki te here-
here, kia rua tau ano hoki ki te whare tohu-
tohu.

HE AROHA.

ITE 5 o nga ra o Tihama nei ka karangatia e
Reri Timi Kara (Heni Materoa) ona hoa
Pakeha, Maori hoki ki tona kainga. I te takiwa
o te 3 karaka i te ahiahi ka hui te tangata ki
te kainga o Reri Kara, he tino nui te tangata. I
tae mai ano ki taua hui a. Wiremu Peti, te
mea o te taone. I te timata nga o te hui ka tu a
Reri Kara ki te mihi ki ona manuhiri. Kaore
noaiho i roa ana kupu, engari ahakoa iti,. he
motu anake. I mea ia, E, aku hoa Pakeha,
tena koutou. He nui atu. te hari, o toku ngakau
mo to koutou taenga mai ki konei.I karangatia
atu koutou e ahu ki konei he hiahia noku ki te
whakaputa i tetahi aroha maku ki a koutou mo
to koutou aroha nui ki a Timi i whakaturia atu
nei e koutou ki te Paremata kaore ona hoa
tautohe. Na koutou ia i whakanui i mua, a no
naianei ka whakanuia rawatia ano nei. Katahi
ano au ka kite i te mea penei, kia tukua noatia
atu te mema ki te Paremata kaore he hoa tau
whainga. Kua whakawhiwhia a Timi e te Kingi ki
tetahi tohu honore, a ki taku whakaaro he pera
ano hoki te nui o tenei honore kua hoatu nei e
koutou ki a ia. Kua whakaarohia e au tetahi
aroha maku ki a koutou mo ta koutou mana-
ahi i taku hoa. Ko te whakaaro i kitea e au
ko tenei, kua hoatu e aku tungane, e te Wetini
Rikirangi raua ko Eruera Te Kura kotahi eka
whenua hui tunga mo te whare mo nga tamariki
rawakore, e mea ana ahau ki te tapiri atu kia
kotahi hoki eka ki te taha o ta raua mo taua
whare. Ko taku tapae atu i tenei whenua ka
rite ki ta te rangatira Maori tapaenga, kaore he
pukapuka kaore he tuhituhinga. Koianei he
aroha maku mo to koutou pai ki taku hoa
tane." Ka mutu i konei nga kupu a Te Huinga.
I tu ano i muri i a ia a Eruera Te Kura ki te
whakapumau i ta raua wahi ko Te Wetini i
hoatu ai mo taua take i te ra o te karaunatanga
o te kingi. Ko Hone Paerata raua ko Rawiri
Karaha etahi atu i tu ki te whai kupu ki nga
Pakeha. Na Wiremu Peti (Mea o te taone)
i whakaputa te kupu a nga Pakeha ki a Reri
Timi Kara ratou ko ono tungane mo ta ratou
taonga nui i homai nei mo tenei mahi pai. I
mea ano te mea kia ora tonu a Ta Timi Kara
raua ko Riri Kara. I te mea ka ahiahi ka
hokihoki te tangata, hoki ki atu nga ngakau i nga
whakaaro pai mo te aroha rangitira o Te Huinga
ratou ko ona tungane; ki ano hoki na puku i
na kai papai i kainga i te marae.

No te 12 o tenei marama ka pakaru tetahi
tima iu te tai whakarunga a Awherika. Ko te
Tiuka o Whaiwha me ona tamariki he whanaunga
no te kini i runa. I ora katoa nga tangata.

TE PIPIWHARAUROA.

HE RETA I TUHIA KI A TE ARAWA.

HUI-A HUIA! TUI-A TUIA!

KI nga Hapu o te Rohe Kaunihera o Te
Aruwa e noho matatu mai nei i tou
wahi i tou wahi.

Tena koutau katoa.

Tenei ka tata te ra e tu ai tatou ki te paka-
nga, hopu ai hoki o tatou ringa ki a tatou mere-
mere. E nga tane me nga wahine kia kaha.
Huhia iho ko te Ruruku o Te Arawa hei
kakahu mo tatou.

Rukutia te kiato o tane.

Rukutia te papa o tane.

Rukutia nga tangata.

Puritia te ki " Whiria te kaha, tuamakatia,
e motu honoa." "Kia tupu i te rito i roto i te
mate." Kaore i te mate o Kaitoa i te mate
ware, engari i te mate o Te Arawa i te koro-
koro o te parata. Unuhia i te unu o Te
Arawa. No tenei te 6 o nga ra ka noho huihui
a koutou pononga ki te aukaha i tenei o tatou
waka i a te Rongopai a kua oti, patu rawa ki
te karamea, tatai rawa ki te Toroa, puhi rawa
ki te Kereru. Kei te 10 o nga ra o Tihema ka
kokiritia ki waho, me ona utauta katoa. Kia
ora tonu te iwi.

I.——TE REO O TE ATUA.

"Aue te mate mo te hunga e maranga wawe
ana i te ata ki te whai i te wai kaha mumura
tonu ano hoki ratou i te waina. Kei a ra-
tou hakari ano te waina, heoi kahore a ratou
mahara ki te mahi a Ihowa." (Ihaia 5, 11
and 12.)

"Kua pohehe ano enei i te waina, na te wai
kaha ratou i kotiti ke ai; te tohunga te poro-
piti, pohehe ana raua i te wai kaha, he titiro
he ta raua, e tapepa ana ta raua whakarite
whakawa." (Ihaia 28, 7.)
"Ta te waina he whakahi, ta te wai kaha he
ngangau. Te hunga katoa e whakapohehetia
ana e tera, kahore o ratou whakaaro nui."
(Whatu. 20, 1.)

Tirohia hoki Whatu. 23, 19-21 and 29-22,
Hpku. 2, 15. "A e kitea ana nga mahi a te
kikokiko, ara, te puremu, te hae te kohuru,
te HAURANGI; te hunga a mahi ana i nga
mea penei, e kore e whiwhi ki te rangatirata-
nga o te Atua." (Kara, 5, 19 and 2, 1.)
E te iwi, mehemea he wehi to koutou ki te
Atua, whakarongona tona reo i enei rarangi e
tohutohu mai nei i te huarahi o te ora ki a

tatou. Mehemea ka inoi tatou ki a ia kia
whakamaramatia mai te huarahi mo ta tatou
pooti, kei hea te huarahi e marama ai ta tatou
pooti kia tu te waipiro?

II.—TE REO O TE TANGATA.

(a) He reta tohutohu na te Pihopa o
Waiapu hei panui i roto i nga Whare-karakia
katoa:—Bishopscourt, Napier, 20 Akuhata,
1911 Ki te Iwi Maori i roto i te Pihopatana
o Waiapu.—E taku whanau i roto i te Ariki
tena koutou. I te mea kua tukua mai e te
Kawana o tenei whenua ki a koutou te mana
poati kia kore, ki mau tonu ranei, te hoko o te
waipiro ki a koutou i roto i o koutou takiwa;

i te mea hoki he maha nga Kaunihera Maori
kua tono ki te Kawana kia tukua atu tenei
mana kia whakahaerea i roto i o ratou takiwa;

ka whakaaro au ki te whakaatu ki a koutou i hua
mai ki to koutou iwi i tenei pooti. Ka tono atu
ahu ki a koutou kia ata whakaaro iho ki tenei
kai ki te waipiro: mehemea he whakarangatira,
he whakatutua ranei tana i te iwi; mehemea he
manaakitanga, he kanga ranei tana i homai ai i
nga wa o mua; a mehemea hoki e awhina ana,
e arai ana ranei ia i ta koutou haere i te hua-
rahi o te ora e takoto nei i mua i o koutou
aroaro. He tino mea e mohiotia ana te
matemate a o nga Iwi Maori o nga wahi katoa
o te ao ina mau ki nga tikanga kino a te Pakeha,
E hiahia ana ranei koutou kia ngaro atu to
koutou iwi? E hiahia ana ranei koutou kia
riro katoa o koutou whenua kia noho pohara
koutuku. E mea ana koutou, kahore! Otira
ki te tukuna e koutou te waipiro kia whakahari
ke ana i o koutou hinengaro, kia whakangoikore
i o koutou tinana, kia whakamate i o koutou
wairua; ko te hurahi ano tena e mate ai te
iwi. No te mea ka ngaro i a koutou te hiahia,
me te kaha, e taea ai te piki ki runga ake i te
karangatanga o te kararehe, e ahei ai koutou te
tu ngatahi i te taha o te mea kaha o te Iwi
Pakeha. He iwi Rangatira koutou no mua iho
(engari e kore e roa ka ngaro i a koutou taua
mana rangatira, ka riro hei ponanga ma te wai-
piro). Mehemea e hiahia ana koutou kia pu-
mau tonu hei iwi rangatira (kia kaua e heke atu
ki -te karangatanga o te kararehe) tena whakapu-
taina to koutou kaha ki te whakakore atu i
tenei hoariri e whanga nei ki te whakamate i a
koutou. E mohioana koutou he tino hoariri
no koutou te waipiro; he tokomaha kei raro i
tona mana: he ora noa a etahi i te ao, a mate
tutua noa atu etahi. E tino mohio ana ano
koutou he tino hoariri no te waipiro te whaka-
pono; e arai ana hoki kia kore ai e taea e
koutou te tieki o koutou tinana kia kaua e ka-
kai, e inu, e hiahia puremu: ko nga mea hoki

HE KUPU WHAKAMARAMA.

enei kua oatitia e koutou. E waiho tonu ana
ranei e koutou tenei tutukitanga waewae i te
aroaro o a koutou tamariki  (o a koutou tai-
tama, me a koutou taitamahine) I te mea kua
riro mai nei i a koutou te mana ki te whaka-
kore atu? He tono atu tenei naku ki a koutou
e taku kahui Maori kia whakakarea ake e tenei.
na whakaaro mona ake; whakaaroa te Atua e
aroha nei ki a koutou, e hiahia nei kia whai
koutou i nga mea e whiwhi ai ki te pai; whakaa-
roa o koutou tinana, he temepara nei no te
Wairua Tapu; whakaaro o koutou wairua e
ora tonu nei ake ake; whakaaroa o koutou
tipuna rangatira i waiho iho nei i a ratou mahi
pai hei oha ki a koutou; whakaaroa te painga
mo te iwi a nga ra e heke iho nei; whakaaroa
hoki a. koutou tamariki e tipu ake nei; ka
whakahore atu i te hoko o tenei kai ki to koutou
iwi. Ka inoi ahau ki te Atua kia whakakaha-
ngia koutou ki te pakanga ki te hoariri o to kou-
tou iwi, kia pera to koutou kaha me o koutou
tipuna i nga ra o mua. Whakatane! Kia kaha!
Pikaua e tetahi nga whakataimaha o tetahi, hei
whakarite i ta te Karaiti ture." Heoi ano,

Na to koutou matua i roto i te Ariki,

A. W. WAIAPU.

(b) Whai korero a Honore A. T. Ngata
ki nga tangata o Te Rau Kareti: I tu he hakari
ma nga tangata o Te Rau ki te Kareti i te tahi
o nga ra o Tihema nei, he hakari hei whakanui
i to tatou mema i Apirana Ngata. He toko-
maha ano hoki nga tangata i karangatia ki taua
hakari, otira i runga i te raruraru o etahi o aua
tangata kihai i tae mai ki taua hakari. Ano
ka tae ki te wa i rite ai mo te hakari ka tae
mai a Ngata raua ko tana hekeretari, ano ka
mutu te hakari, ka mutu te hakari, ka tu te
kai-whakaako o Te Rau, a Mr. Chatterton ki
te mihi atu ki a Apirana raua ko tana heke-
tari, he maha atu ana kupu whakamihi. Ano
ka mutu nga korero a Mr. Chatterton ka tu
mai a Ngata, i runga i tona kaika ki te haere
ki etahi atu o ona raruraru, kihai ia i tatari ki
etahi atu kia mihi ki a ia. Tona tunga mai nui
atu ana take i korero ai o ana mahi i te Pare-
mata. I roto i tona whai-korero ka puta tana
korero mo te taha turaki i te waipiro, ara mo
tona iwi mo Ngatiporou kua kotahi te whaka-
ara, ki te turaki atu i te waipiro puta noa i
ona rohe katoa. He maha ano hoki ana kupu
whakamarama ki a ratou i te kino o taua kai.
"Heoi, kanui taku pouri, no te mea kua tae
mai he whakaatu ki a ahua, ko etahi tonu o nga
tino taitamariki o Te Arawa kua tahuri ki te
takakino i te pooti waipiro kia kaua e turakina
i roto i te Rohe Kaunihera o te Arawa, ara e
me," etc.

III  TE TURE.
No te Hui nui o te iwi Maori ki Poneke i
te tau 1908, ka whakaritea tetahi Komiti i reira
hei kawe i te pitihana a te iwi Maori ki te
aroaro o te Pirimia. I tata ki te 50 na tangata 
i tu ki te aroaro o te Pirimia. Ina nga kupu
timatanga o tau pitikana:—"He tino mate nui
kei te pa ki a matau ki te iwi Maori i runa i
tenei kai i te waipiro: a kua tino kite matou
na taua kai i apiti mai te tino ngoikoretanga ki
a matou iwi ngoikore, i kaha rawa ai to matou
maumau i o matou rawa, i whakararuraru te
tupu o nga tikanga ahu-whenua, i whakahe nga
whakaakoranga o nga kura, i patu te whakapono,
i whakamate nga tinana o na matua tae noa ki
nga tamariki.

Te tekiona 203 o te Pitihana he whakaatu i
nga Ture kua oti te paahi ara., (a) Te arai i te
hoko waipoiro ki Te Rohe Potae, (b) Te arai
i nga wahine Maori kei homai he waipiro ki a
ratou, Tekiona 4 e ki ana, "Ko tetahi wahi nui
e hapa ana o te ture, he kore mana i homai ki
a matou ki nga Maori e ahei ai matou ki te
pooti mo nga raihana o nga whare hoko waipiro.
Na reira ka kore e tipu nui te whakaaro i roto
ia matou i te iwi Maori ki te whakaropu i te
hunga e takahi ana i te waipiro kia puta ai te
kaha a na wa e pooti ana ma reira hoki e wha-
katuputupu he mahara, e whakaako to matou
iwi ki te whiriwhiri i nga kino, i na mate e hua
mai i rato i taua kai.

Tekiona 6 e ki ana: "Ko ta matou inoi te-
nei, kia hana he ture kia kaua rawa e whai
mana te hoko i te waipiro ki te iwi Maori, ki
te hawhekaihe ranei e noho ana i nga kainga
Maori i waenganui i nga Maori, a ki te kore i
tena kia tukua mai ki a matou te mana pooti
i roto i nga takiwa pooti mema Maori, i roto
ranei i nga takiwa Kaunihera Maori, me whai
mana ranei ki te hoko waipiro i roto i aua ta-
kiwa ki te Maori kaore ranei.

IV.—TE UTU o TE TONO A TE IwI MAORI.

No te tau 1908 tenei Pitihana i kokiritia atu
ai ki te aroaro o te Pirimia. No te tau 1911
ka whakamana taua tono. Kua tukua mai ki
a koe ki te iwi Maori te mana i tenei tau ki te
pooti mo te waipiro, kia hokona mai ranei ki
te iwi Maori, kia katia ranei te hoko.

He rakau hou tenei kua whakawhiwhia mai ki
tou ringaringa. Ka pehea to kapai? E te iwi
kia tupato. Kaua hei maharatia tou ake hia-
hia, engari whakaaro ki nga tamariki e tupu ake
nei, kei waiho ma te waipiro e whakakotiti ke
o ratou huarahi e heke atu ai ki te kino.

Whakaaro hoki ki nga rangatira o te iwi Pa-
keha, na ratou nei i tautoko tenei whakaaro i
whakarangatiratia ai te iwi Maori ki tenei mana
hou. Kaore he tangata kotahi o te taha ki nga

TE PIPIWHARAUROA.

hotera i whakaae kia homai tenei mana ki a
koe ki te iwi Maori. Na te taha Turaki wai-
piro koe i whakarangatira, i whakamau ki tenei
patu. Tenei ratou ka titaro mai ki te ahua o
to hapai i ta ratou patu. Ka tika to hapai i
tenei, katahi ka whakahaeretia te mana tuturu,
e rite ai, korua ko te pakeha. Ka he to hapai
i to meremere, ma wai e tono he taiaha ki a
koe?

Ko nga wahine kua araiti noatia atu e te ture
kia kaua a hokona he waipiro ki a ratou. He
aha te: mate kua pa ki a ratou i runga i tenei
tikanga? Kahore be mate engari he ora. Kaati,
ko taua ture mo na wahine e tonoa nei e tatau
inaianei: kia uhia mai ki a tatou ki nga, tane.
Kaua tatou hei whakarite i a tatou ki te pure-
hurehu e rere nei ki roto i te ahi. E te iwi
kaua e mataku ki ta ratou whakawehi noa iho
i a koutou, kia, penei hoki to tatau topu me te
toputanga o Ngati-.porou.

V.—KUPU A NGA KOIA.

Tokowha enei roia e whakaatu mai ana ka
puare katoa nga hotera ki a tatou ki te iwi
Maori, ara, te moe, te kai ki aua whare. Ko
te wai kaha anake te mea e kati ana. Ko aua
roia ko Messrs. DeLautour, Barker, Stock
and Matthews, o Turanga. Apiti ki a ratou ko
te Kaiwhakawa o Rotorua me era atu mara-
matanga o te taha ki nga Ture. E te iwi, Me-
hemea ka taea e te taha Whakatu i te whaipiro,
te whakaatu mai o te Ture e arai a ana nga Maori
ki waho o nga hotera ina kati te waipiro ki na
Maori a te pootitanga. Ma matou ma te taha
Turaki e whakarite te taha mo tenei take.

Kahore he whakakuri mo tatau, ina hoki a
tatou wahine, ahakoa kei te katia te waipiro
ki a ratau; ko wai te tangata e kaha ki te ki
mai e whakakuritia ana ratau? Ki te tukino-
tia tatau e nga hotera he patu kua homai e te
ture ki o tatou ringaringa. Heoi ra, kaua hei
whakarongo ki era atu korero. He korero wha-
kawehe noa iho na te taha Whakatu ki a kou-
tou.

VI.——HE KUPU WHAKAMUTUNGA.

Te tangata e wehi ana ki te Atua e aroha
ana ki te tangata, ka pooti ia kia araia te wai-
piro ki te iwi Maori. Kua rongo matau tera
kei te utua tetahi tangaata e nga Kai-whakahaere
o nga Hotera, kia tahuri ai ratau ki te whaka-
haere i te waipiro. Kaati, he whakaatu tenei,
ko matau ko te taha Turaki, e mahi ana i runga
i te ngakau wehi ki te Atua, aroha hoki ki te
tangata. Na kona i tika ai kia whakarongo mai
koutou ki nga uri o te waka o Te Arawa.

RUKUTIA TE KIATO
RUKUTIA TE PAPA
RUKUTIA NGA TANGATA

Heo ano,

Na matou e mau ake nei o matou ingoa:—
ANAHA TE RAHUI
HAPETA HAUTEHORO
HEMANA POKIHA
ARAMA KARAKA HUTU HA
KANAPU HEREHUKA
MARUNUI RAWIRI

ME ETAHI ATU.

KI NGA IWI, KI NGA HAPU MAORI.
O NIU TIRENI.

KIA ora! Kia ora! i runga i o tatau aitua
katoa tae mai ki tenei Mate e hangaia
houtia nei mo tatau mo te iwi Maori, ara mo
te pooti whakamutu i te kai waipiro. Koia nga
mate e whakamaramatia i raro i ho nei.

(1) E whakahe ana matou kia whewhea te
tikanga mo nga Maori i te tikanga mo nga Pakeha
mo te hoko Waipiro. No te mea he tikanga
etna e wehewehe ana i te iwi Maori i te iwi
Pakeha, ara, e whakatu ana he ture hei whakare-
reke i te haere mo nga Maori i te haere a nga
Pakeha.

(2) Ko tenei tikanga e tino takahi ana i nga
tikanga kua tohetohe nei matou kia whai mana
ai, ara, kia kotahi he ture a kia kotahi hoki he
whakahaerenga mo nga iwi erua.

(3) Ko nga taitamariki Maori e nui ana o
o ratou kaha ki nga mahi purei, a ki te hapai i
te ingoa Maori i aua tu mahi. Mehemea ka
whakamanaia tenei tikanga, kaore ratou e kaha
ki te haere ki nga huinga ahuareka e pin ana ki
aua tu mahi, ka wehi atu i o ratou hoa Pakeha
e uru tahi ana ratou ki aua tu maki me o ratou
hoa i nga karapu.

(4) Ko tenei tikanga e hapai ana he araitanga
i waenganui i nga iwi erua. Mehemea ka ma-
na, ka whakaritea tatou ki nga Mangumangu o
Ahitereiria, nga Mangumangu o Amerika, me nga
Mangumangu o Awherika hoki.

(5) Me he mea ka pangia tetahi tangata Maori
wahine renei e te mate. Kaore e taea te tiki
Waipiro hei rongoa mo taua tangata e paangia ra
e te mate. engari me tikirawa he Tiwhikete i te
Takuta. Riro rawa te Tiwhikete kua mate te
turoro.

(6) Ko tetahi he o tenei tikanga, ko te hoko-
hoko tahae i te Waipiro ki nga Maori, ka mate
te Maori. Ka taea te hoko nga Waipiro pai-
tini ki nga Maori.

(7) I te pootitanga turaki Waipiro kua hori
ake nei ko te iwi turaki Waipiro kino atu to
ratou hinganga i nga wahi katoa o Nui Tireni.

HE KUPU WHAKAMARAMA.

Maha atu nga mano pooti, te hokinga iho o na
pooti i nga pootitanga o mua atu.

(8) He tino mahi kino tenei tikanga mo ta-
tou mo te iwi Maori, i te mea kaore nei tatou
e whakaritea ki te iwi Pakeha.

(9) Tera pea e hina te hoko Waipiro ki te
Maori ki te Takiwa o Horouta, ka tu ki te
Takiwa o Takitimu, ko na Maori o Takitimu 
ka taea e ratou te tiki Waipiro ma ratou i nga
Hoteera o Takitimu, ko na Maori o Horouta
ka araita i tona takiwa te inu Waipiro erangi
ka taea e ratou te haeremai ki Tokomaru, kai
Waipiro ai, me era atu mahi hianga, takahi
hoki i te Ture.

(13) I te hui a Ta Timi Kara i tu ki Wae-
renga-a-hika me Patutahi, i whai kupu ia i ana
hui. Kaore he painga e kutu i runa i te Tu-
raki Raihana Waipiro, no te mea kei muri e
whai ana nga mea kino atu.

(11) Ko nga Maori o etahi atu Takiwa Kau-
nihera Marae kaore ratou e whakae ana ki te
pooti turaki Waipiro, a me he mea e hiahia
ana kotou ki te pooti; me kotahi ta tatou
pooti ko te Pakehi Turaki i te putake o te
Waipiro.

(12) I whai kupu a te Hon. Apirana Ngata
i te hui i tu ki Kihipane, kua ata te wa e
pooti tahi ai te Maori me te Pakeha ka noho
aua iwi erua i runga i te Rouru kotahi, rite
tonu te Pakeha me te Maori, a tera pea ahau
e tu hei mema mo na Maori me na Pakeha.

(13) Me he mea ka tu tenei pooti turaki
Waipiro a ka araitia te Maori ki te Waipiro,
i muri ka kite ratou he kino tenei tikanga e
kore hoki e taea ki te whakahoki ki te pai.

(14) A te wa e pooti ai koe mo tenei tikanga
a ka tu, e araitia ana koe mo na ra katoa o to
oranga ki te kai Waipiro, i te mea kaore he
tikanga o te Ture e ki ana kia tu ano he pooti-
tanga e puare ano te kai Waipiro.

(15) Ko te patai ki a koe i to tomonga atu ki
te pooti koia tenei e pooti ana ranei koe kia
hoatu te Waipiro ki te Maori o tenei takiwa.

(16) Ko tetahi mea he o tenei turaki Wai-
piro, e tono ana te Pakeha kia kaua te iwi
Maori e tukua atu ki nga Hotera moe ai, e ki
ana te taha turaki Waipiro, me hamene na
tangata Hotera ki te kore e hoatu he moenga
mo nga Maori, he tohu tera ka putamai he ra-
ruraru mo te Maori. I runga  i tenei turaki
Waipiro.

Wi PERE

OTENE PITAU
II.TETE KANI PERE PERE

HENARE RURU

ME ETAHI ATU

Tihema 8, 1911 .

9

TE KURA O TE RAU  1911.

KUA pakaru te kura o Te Rau Kahikitia,
kua hoki atu tena, tena, ki tona kainGa,
ki tona kainga. I runga i te ahua o nga mahi i
mahia, he tau pai rawa tenei no te kura, i nga
mahi Maori tonu tae atu ki na mahi pakeha.
Ko etahi o nga tangata, ko nga mea pakeke, ka-
ore nei i whiwhi ki nga mautaranga o naianei i
whaka whiwhi nei ki o ratou teina, e kuraina ana
i runga i te taha Maori. I whakamatauturea
ratou i te mutunga o te tau, kitea ana te nui o
te mahi i mahia i tenei tau. Toko whitu o nga
mea taitamariki, i whiwhi nei ki te matauranga,
i ahu ki nga whakamatautau pakeha. Toko ono
nga mea i whakamatautauria, ko tetahi i pangia
e te mate. Te taenga mai o nga whakaatu kitea
ana i pahi hatoa taua toko ono. Katahi ano
te tau i penei ai te tukunga iho o nga mahi o te
tau, i pahi katoa ai nga mea i haere ki te taha
Pakeha me nga mea hoki i haere ki te taha
Maori. Ko nga tangata i tae mai ki te Kura i
tenei tau 15 O tenei kaute toko ono no Nga-
puhi, toko rima no te Arawa, toko rua no Tu-
hoe, kotahi no Ngatiporou, kotaki no Ngti-
whatua. No te o nga ra o ka motuhia a Tamati
Katene o Ngapuhi hei Rikona. I motuhia ia
e te Pihopa o Poneke ki O taki, whakanohia
ana ki Putiki-wharaunui wahi o Whanganui ki
raro i a te Wiremu tamaiti. No te 17 1 ki o
na ra o tenei marama ka motuhia ano etahi o
na tangata o te kura hei Rikona hei Piriti. Ko
Rewi M. Wikiriwhai raua ko Manihera Ma-
nahi hei rikona, ko Pine Tamahori hei Piriti.
Ko Rewi ka whakanohia ki Rotorua, ki raro
i a Rev. P. Peneti; kote Manihera ki Whaka-
tane ki raro i a Peni Hakiwai; ko Pine ka
hoki mai ano ki tana mahi i te Raukahikatea.

I waenganui o te tau ka tae mai a Rev. Mutu
Kapa o Waikato raua ko Rev. Pene Topi o
Paihia mo te kura Pirite. No nga ra o Hepe-
tema raua ka motuhia e te Pihopa o Akarana
ki te turanga Piriti. I motuhia raua ki Tara-
naki. I tenei tau i kaha rawa te panga o te
mate ki nga tangata o te kura. Tokotoru nga
tanata i tae ki te Hohipera kotahi te tamaiti,
ko te tamaiti me etahi tokorua he piwa te
mate, ko tetahi he mate kai kiri.

Ko nga Minita Maori e rua, ara, ko te
Honore Ta Timi Kara raua ko te Honore A.
T. Ngata nga tangata e tino korerotia ana e te
taha Apitihana, e te nuinga hoki o te Pakeha,
engari ko raua anake nga mema o Nui Tireni i
huki marakerake noa atu ki te Paremata, ka-
ore he whakararuraru kaore he aha.

TE PIPIWHARAUROA.

NGA POOTI.

TE POOTI WAIPIRO A TE PAKEHA

NO te 7 o nga ra o Tihema ka pooti nga
Pakeha mo te Waipiro mo nga mema
hoki o te Paremata. E rua nga ahua pooti mo
te Waipiro; te whakakore he whakatu ranei i roto
i nga rohe pooti, he whakakore he whakatu ranei
i roto o Nui Tireni katoa. Ko te pooti a pa
ana ki te rohe katoa o Niu Tireni he mea hou,
no tenei tau tonu i timata ai. I mohiotia ano
e kore tenei pooti e tu i te mea he hou to-
nu, kaore ano te iwi i ata whakaaroaro ki tona
pai ki tona kino ranei. I mohio ano hoki nga
tangata o nga hotera ki tenei ahua o te iwi, no-
reira i te whakatatanga mai nei o te pooti ka
timata ratou ki te korero ki te iwi i te kino o
te turaki i te waipiro i nga takiwa, engari i te
turaki i Nui Tireni katoa. No te pootitanga
nei kitea ana to ratou ora, kaore hoki tetahi
rohe pooti kotahi i whakakore i te waipiro. I
aro ke nga whakaaro o te tangata ki te pooti nui
kore ana i arotia te pooti iti. Te tukunga iho
kaore i hinga i tetahi rohe pooti, kaore ano hoki
i te mea nui. Ko te ora tenei o nga tangata ho-
tera, ko te mate hoki o te taha Turaki Wai-
piro. Engari ki te tirohia te tokomaha o nga
tangata o Nui Tireni katoa i pooti mo te turaki
kahore tahi i te hoki te kaha o te taha turaki,
engari kei te piki haere tonu. Ko te tokomaha
o nga tangata i pooti mo te whakatu i Niu Tireni
katoa 189, 971, ko nga mea i whakakore 254, 866.
Te tokomaha mo te turaki e hinga ai 272, 302.
Ko nga pooti i toe atu hei turaki 17, 436 Ko
te nuinga ake o nga tangata turaki i nga tangata
whakatu 64, 895 He hanga whakamiharo te nui
o nga tangata o Niu Tireni nei e hiahia ana kia
kore te waipiro. Ko te ki a nga nupepa katoa
inaianei, tae atu hoki ki nga pepa whakatu wai-
piro, ka maroke a Niu Tireni a tera pootitanga.
I te pootitanga o te tau 1908 e 6 o nga rohe
pooti i whakakore i te waipiro, no tenei pooti-
tanga kore rawa tetahi, kaore ano hoki aua
wahi i turaki ra i hoki ki te waipiro.

TE POOTI MEMA A TE PAKEHA.

I muri tonu iho i te pooti o te 7 o nga ra o
Tihema nei ka kitea kua heke te kororia o te
Kawanatanga kua piki to te Apitihana. Ma nga
whika e whai ake nei e whakaatu te tukunga iho i
te pooti tuatahi.

Taha Kawanatanga ... ... 21

Taha Apitihana ... ... 25

Taha Rawaho ... ... 1

Nga mea i hina me nga mea Hou.

Hou. Hinga a.
Kawanatanga ... 2 ... 6
Apitihana ... 6 ... 1

E 36 nga rohe pooti i hoki tuarua ano ki te
pooti, ko te take he tokomaha rawa no nga
mema mo te pooti kotahi, a kaore i nuku atu
i te hawhe o nga pooti katoa o taua rohe i riro
te tangata tuatahi. Ko te tukunga a iho o te
pooti tuarua i te 14 o nga ra o te marama nei
ka tino kaha rawa te piki a te Apitihana, ko
etahi tonu o nga minita a te Kawanatanga i hi-
nga. Ma nga whiki e whai ake nei e whakaatu te
kaha o nga taha e rua. Ko te ahua ka riterite
tenu to raua kaha.

Kawanatanga. Apitihana.
Ward Massey
Quinness Allen
Glover Anderson
Brown Bollard
Mackenzie Bradney
Wilford Buick
Lourenson Buchanan
Sidey Fraser
Mackenzie Guthrie
Seddon Herdman
Dickie Hems

Buxton Hine
Thomson Hunter
Reed Lang
MacDonald Lee
Col vin Malcolm
Forbs Mander
Carroll Newman
Ngata Okey
Ell Pearce
Craigie Rhodes
Witty Scott
Clark Stratham
McCallum Wilson

Russell Nosworthy

Hanan Smith

Davey Fisher

Miller Bell

Poland Escott

Smith Campbell
Sykes
Thomson
Bollard
Harris

Hui katoa——30 ——34

NGA MEMA RAWAHO.

Duncan

Young

Dickson

HE KUPU WHAKAMARAMA.

11

NGA MEMA MAHI.
McLaren
Pay ne

Hindmarch
Robertson 
Veitch

——5

NGA POOTI MAORI.

Nga whakaatu mai o te pooti Maori kei runga
a Takuta Pomare, a Te Rangihiroa me Parata.
Engari tera e hoki tuarua ano te pooti mo Po-
mare raua ko Kaihau, mo Parata raua ko Uru,
kaore e marama te hoa mo te Rangihiroa. Ko
nga whika kua puta mai inaianei ko enei:—

Tai-hauauru.
Dr. Pomare ... ... 2202

Henare Kaihau ... 1607
Pepene Eketone ... 1232

Waipounamu.
Parata ... ... ... 264

Uru ... ... ... 233

Watihana ... ... 130

Erekana ... ... 84

Ape

Patete ...

30

18

Taitokerau.

Kaore i tae mai nga whakaatu marama, engari
e 295 a te Rangihiora kei mua.

TE POOTI WAIPIRO.

I te pooti waipiro a nga rohe pooti e toru o
te Tairawhiti, tokorua i whakatu hotahi i wha-
kakore. Ko Takitimu u rana ko Te Arawa i
whakatu, ko Horouta i whakakore.

TAKITIMU.

Whakatu
Whakakore

Whakatu
Whakaore

Whakatu
Whakakore

TE ARAWA.

Horouta.

596
233

4+3
131

385
550

Ka riro ko Horouta hei para 1 te ara e kiia
ana e etahi ki te ora, e etahi ki te mate. Kia
ora a Horouta.



" Kia mau te rongo ki runga
ki te whenua, me te whakaaro
pai, ki nga tangata."



HE MARENA. 

NO te Taite te 14 o nga ra o tenei marama
ka marenatia a Pererika Akuhata
Peneti raua ko Arihia Rangioua, Mokonuiara-
ngi ki te whare karakia o Te Rau Kareti. He
hanga atahua tenei marena, he kore rawa no
tetahi kupu he i puta i roto. Ko te wahine
he mokopuna tutura na Te Pokiha, he wha-
kaputanga no nga kawai ariki o Te Arawa.
Mehemea i tona ake kainga ana atu te mahi a
te Arawa mo te ra o ta ratou mokopuna. I
tae mai ano etahi o nga rangatira o Turanga ki
te whakanui i te ra o te hunga marena hou. Ko
te Rev. F. W. Tiatetana te minita nana i ma-
rena, ko Pine Tamahori tona hoa awhina. Ko
te Hemana Pokiha ano te kai tuku i tona ta-
mahine. I muri i te marena ka huri nga tangata
ki tetahi o nga ruma nui o Te Rau ki te kai i
te hakari. I te wa o te hakari he tokomaha
nga mea i tu ki te mihi ki te hunga marena hou,
ki a Hemana hoki. Mutu pai katoa nga mahi
o te marena. I te ahiahi ka haere te hunga
marena hou ma utu ki Rotorua, ka ahu atu to
raua tira ma te Wairoa puta atu ki Petane ka
poka ki Taupo. I moe atu raua i te po tuatahi
ki te Arai, a moe rawa atu hoki i tahi po ki
Nuhaka. I te ata o te Hatarei ka hoki atu a
Hemana ma runga tima ki Akarana.

Te Ropu Maori o Te Ao Hou.

HE PANUI.

HE panui tenei kia mohio mai nga iwi, nga
hapu, na reo, me nga huihuinga tangata
ka tu te hui tau a te Ropu Maori o te Ao Hou
ki Nuhaka a te 12 o nga ra o Maehe 1912.
He poroaki atu tenei na te Komiti Tumuaki ki
na tangata ngakau marama katoa, e ngakau nui
ana ki te awhina na take e ora ai te iwi kia
tae mai ki Nuhaka ki te whakarongo, a ki te
awhina hoki i nga mahi a te hui. He maha nga
huarahi mahi hei painga mo te iwi kei te tuma-

nakohia e te Ropu, engari i te kore o te iwi e
ngakau nui ki te awhina ka kore e taea. Kei
te whakaaro te Komiti kia whakatakotoria te-
tahi pereti i te wa o te hui hei kohi i tetahi
moni hei awhina i nga mahi a te Ropu e taea
ai te whakatutuki. Heere mai e nga hoa i na
wahi tutata, i na wahi tawhiti  awhinatia  ta
tatou taonga.

PINE TAMAHORI,

Hekeretari.

TE  PIPIWHARAUROA.
HE TURE TUTURU.
1. Kotahi putanga o TE PIPIWHARAUROA i te ma-
rama.
2. Ko te oranga mo te pepa e rima hereni (5/-) i te
tau, me nooti o te Poutapeta me pane ranei, auaka i te
tiaki he pane kingi hepene nga pane e tino hiahiatia
ana.
3. Ki te pau nga hereni a tetahi tangata i tuku
mai ai ka tukua atu he kaute. Ki te tae atu te
kaute kia hohoro te tuku mai i te moni, na te moni
hoki i puta atu ai te pepa ehara i te mea tupu noa.
4. E pai ana kia tukua mai nga korero o ia wahi o
ia wahi o te Motu, engari kei te Etita te tikanga mo te
ta i aua korero : kia marama te tuhituhi.
5. Me penei te tuhi i waho o nga reta katoa: —
Ki TE PIPIWHARAUROA,
Te Rau, Gisborne.

HE PANUI
Ki te tangata e hiahia ana ki te Rawiri
ki te Himene : he nui noa atu nga pukapuka
kei a au inaianei : ko te utu : —
He mea nui, kin noa ... 2/6
He mea nui, kiri wher ... 3/-
He mea nui, kiri pai ... 4/—
He mea nui kiri pai rawa ...  5/6
H e mea paku, kiri whero ... 1/6
H e mea paku, kiri pai . . . 2/6
He mea paku, kiri noa ... 1/-
He mea paku, kiri pai rawa 3/6
Rawiri & Himene, kiri noa 1/6
Rawiri & Himene, whero ... 2/-
Rawiri & Himene, pai ... 3/-
Rawiri & Himene, pai rawa 4/-
He Himene ... ... -/6
Maku e utu te Pane Kingi hei tuku atu i
nga pukapuka ki a koe.
Na H. W. WILLIAMS,
Te Rau, Gisborne.
Ki te hiahia te tangata ki te Paipera ki te,
Kawenata, me tono ki te BIBLE DEPOSITORY
SUNDAY SCHOOL UNION, Auckland.
Paipera, 2/6, 3/6, 4/6, me te pane kingi //-
Kawenata me nga upoko whakamarama 2/6 3/-
4/6, me te pane kingi 3d.
Kawenata paku, me nga waiata 2/-, 2/6, 3/-,
3/6, 4/-, me te pane kingi, 3d.
Printed and Published by H. W. WILLIAMS, at Te Rau
Printing Works, Berry Street, Gisborne, New Zealand.