|
loading...|
|
Te Wananga 1874-1878: Volume 4, Number 43. 27 October 1877 |
pp
Commentary|
|
1 421 |
▲back to top |
TE WANANGA.
HE PANUITANGA TENA KIA KITE KOUTOU.
"TIHE MAURI-ORA."
NAMA—43. NEPIA, HATAREI, OKETOPA 27.1877. PUKAPUKA 4.
MAKI TONORE
KAI-WHAKA-MAORI RAUA KO PARAHI,
KEI TE AVENUE WHANGANUI.
Kotahi Putanga i te Wiki.
HATAREI. 27 OKETOPA, 1877.
KUA totohu te Waka Maori nupepa kotahi ano to
raua hinganga ko te Kawanatanga nana taua waka i
hahau ; te take i hinga ai taua Kawanatanga, He tohe
tonu nona ki te whakaputa i taua nupepa i roto i nga
ra o te tau kua huri nei, he turi nona ki te kapu i pata
i te Paremata, me mutu taua mea.
Na, notemea kua toremi taua waka, kua puta te
whakaaro o nga Rangatira o TE WANANGA, me whaka-
rarahi ake e ratou nga wharangi o ta ratou nupepa,
kia pera tonu ai tona ahua me to nga tino nupepa
nunui o nga motu nei kia tino uru ai ki roto i ona
wharangi nga rongo korero e puta ana i nga wa
katoa, ara. kia kore rawa ai nga mea katoa e pirangi
nuitia ana e te iwi Maori e hapa i a ia te panui ; me te
waiho marika ano hoki i etahi wharangi kia tuhera,
kia taea ai e ia te uta ki nga wahi katoa o nga motu
nei nga reta katoa e tukua mai ana ki a matou e o
matou hoa Maori, engari ko nga reta anake e whai
tikanga ana, e pai ana nga korero, e utaina ki runga, e
kore rawa te reta kino nga korero me nga whakaaro
e tukuna ki runga.
Ko tenet nupepa ko TE WANANGA he mea whaka-
puta na etahi tangata torutoru nei, kei Nepia tona
Tari : Ko tana mahi, i roto i nga tau kua pahure ake
nei, he tautoko tonu i te taha ki to iwi Maori, kei
pehia kinotia ratou e era o nga whakahaere, a te
Kawanatanga e kitea atu ana e TE WANANGA he
|
|
2 422 |
▲back to top |
TE WANANGA.
whakahaere kua waiho nei, i roto i enei tau maha kua ;
huri nei, hei mate nui mo te iwi Maori. I roto i nga
tau e mahi ona matou i Te WANANGA, kaore rawa i
matou i mataku ki te panui i nga hara o Te Tari
Maori, na, he ki atu tenei na matou ki te ao katoa, e
kore rawa e taea e te tangata te whakaatu tetahi ;
kupu o roto o ta matou nupepa e whakahau ana i te
Maori kia takatakahia e ratou te mana, nga ture ranei
a Te Kuini. Kotahi tona ta matou i whakaaro nui ai
Aotearoa
Nui Tirani
SATURDAY, OCTOBER 27, 1877.
Hori Kerei
|
|
3 423 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Hori Kerei
Sir George Grey
Major Atkinson
Mr. Sheehan
Mr Larnach
Kohatu Whakamahara ki a ta Tanara
Makarini
Ta Tanara Makarini
Donald Gollan Esq
Nepia
|
|
4 424 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Te Kooti Whakawa Whenua Naori o
Turanga
Te Hiana
Te Penetana
Te Rata Porena
He Maori kua mauria ki Ingarangi
Tauranga
Katikati
Te Hinota o te Takiwa ki Akarana
Te Pihopa
Ka haere mai Te Piriniha o Weira ki tenei
pito o te ao
Wikitoria
Merepana
He Pitihana
He Tangata kua Mate
Hoani Waikato
Te Aute
Te Mate Kai o Inia
He Maori i Whakawakia
Nepia
|
|
5 425 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Te Kooti Whenua Maori
He Tereina Reriwe Kua Tahuri
Toko ono Tangata Kua Pau i te Ahi e
Rima nga Whare Kua Pau
Te Komiti Kohikohi Moni mo Inia
He hui ki Parawai
Hauraki
KO NGA KORERO
MO TE WHAWHAI A RUIHA
RAUA KO TAKEI
HE MEA PATU MAI E TE WAEA
|
|
6 426 |
▲back to top |
TE WANANGA.
rawa atu, kua kore e puta nga purepo me nga kaata
kawe kai atu ki a ratou, i te nui o te paru o nga
huarahi me te waipuke o nga awa, Ka nui te mate o
nga hoia a taua Tianara i te makariri, te take, i to
ratou whatinga i te Taake i Koma, i makamakaa e
taua ope o ratou koti nunui me etahi o nga paraikete;
me te nuinga hoki o nga teneti i mahue katoa atu ki
Homa, i waiho atu kiu riro i te Taake.
Ranana, te 1-1 o Oketopa.
E ki ana tetahi o nga Minita o to Kawanataga o
Ingarangi, kua tino kitea i naianei e nga iwi o Oropi
te kaha me te toa o te Taake ki tenei mahi ki te wha-
whai, i mua atu hoki o tenei whawhai a raua ko te
Kuihana i mahara te Ingarihi, Te Wiwi. Te Tiaina
me era atu iwi o Oropi, e kore e taro kua piro rawa
atu te Taake i te Kuihana. I naianei kua mohiotia e
hara te Kuihana i te iwi matau ki te kawe i tenei moa
I te whawhai ki roto ki nga rohe o te iwi ke whaka-
haere ai. Ko tetahi kupu n taua Minita i ki ai
akuanei ka kitea, he whawhai roa rawa tenei : e kore
e taea te mohio a whea, ranei. ki te whea whenua
ranei tona mutunga : kanui hoki te turi o aua iwi, o te i
Ruihana raua ko te Taake ki nga tono a nga Kawana--
tanga o nga iwi nunui o Oropi e tono nei kia houhia
te rongo. Kua kino rawa inaianei ta raua riri tetahi
ki tetahi.
Kua puta te panui a nga Tianara o te Ruihana e
karapoti mai nei i Piriwena, me pana katoa nga kai
tuku korero atu ki nga nupepa o nga whenua ke. E
ki ana hoki ratou kaore e pai kia waiho aua tu tangata
kia noho i roto i a ratou hoia. Ue whaaki pea no
taua hanga nei ki te taha Taake i etahi o nga mahi
a te Kuihana i panaa ai.
Ko tenei rangi i tao ai to Ruihana ki waho o tetahi
taone o te Taake, ko Haarina te ingoa. Te otinga i
te Ruihana te kari i nga parepare me nga turanga mo
u ratou purepo, katahi ka huakina e te Ruihana, kaore
i taro kua wera nga whare i te mataa purepo, omaoma
ana tangata e noho noaiho aua i roto ; ko nga hoia
anake o te Taake i noho ki te pupuri i to pa.
He maha nga ngohi, i tonoa e te Ruihana ki te
rapa kai ma ratou, kua mau i a Tewhete Paaha ki
Piriwena.
Ranana, te 16 o Oketopa.
E ki ana tetahi rongo korero, i ahu mai i Ahia, i te
taha Ruihana, i whakaekea e Makuta Paaha tetahi pa
o te Ruihana, engari kihai i taea. I whati a Makuta
Paaha me ona hoia e kiia ana, nui atu nga mea i mate
rawa atu, i tu-akiko i te Ruihana. Otira, kaore e tino
mohiotia ana te pono o tenei korero, inahoki, e ki ana
tetahi pukapuka i tukua mai e te taha Taake, ko te
Ruihana i mate.
E ki ana tetahi pukapuka a te Raihana, kua horo I
te Ruihana a Aroka, te rironga o te pa i te Ruihana
rere katoa ana te Taake ki waho, whati ana ma tetahi
taha ki Kaa : whaia ana e te Ruihana, a, mau rawa
atu ki Maunga Aroriara, ka whawhaitia ki reira;
mate ana ano ko te Taake, nui atu o taua iwi i hinga
i mau herehere : e toru tekau ma rua (32 ) nga purepo
e whitu nga Tianara o te Taake i man herehere i te
Ruihana. Engari a Makuta Paahu. i oma, kihai i
mau.
Nanana., to 17 u Oketopa.
No tenei rangi ka tae mai te waea a Makuta Paaha,
e ki ana he pono te korero a te Ruihana e ki nei i
whawhai raua ki Aroka, ki Kaa me Maunga Aroriara.
E rua mano (2.000) ana hoia i mate, kotahi mano
(1,000) i mau herehere, e toru tekau ma rua (32) nga
purepo me nga Tianara e whitu i riro i te Ruihana,
rae te nui noatu hoki o to paura, mataa, mo etahi atu
mea mo te whawhai. Ko nga mea o te Ruihana i
mate, ko nga turupa rere hoiho, kaore kia kotahi o
enei i toe i te Taake. Engari kaore ano enei korero i
ata marama, mo apopo pea te tae mai ai te waea e
tino mohiotia ai tona pono, tona horihori ranei.
, KANUI TE MATE KAI O PIRIWENA.
I KOTAHI TE MANUAO A TE TAAKE KUA
; PAKARU.
KUA TONO ANO A INGARANGI ME TIAMA
i KIA HOUHIA TE RONGO E TAKEI RAUA
KO RUHIA.
Kua tae atu tetahi waea ki Poihakene, no te 18 o
nga aa o te marama nei i patua atu ai i Ranaua ki
reira. Koia tenei.
|
|
7 427 |
▲back to top |
TE WANANGA.
RETA I TUKUA MAl.
HE KORERO MO HOINI WAIKATO
|
|
8 428 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Kaore hoki ra e te aroha e a ra
Whakapae tonu ake i roto ra e
Mehemea koe kei waho nei e a ra
Te tukua atu ai koe kia haere ra
Ko to ohanga te waiho i au e a ra
Ki te pu o te huka ki Ruahine ra i a na.
Heoi tena.
He tangi tenei nana ki tona hoa kia Miriama. Koia tenei.
Ko au nei anake ra te aroha atu nei
Kaore ki a koe ka taka hai rawa mai e ra.
Kawea ahau e hika hei te whakangaromanga
Ki pa mamao ai e aku kino i a koe kei mahara, atu n" i.
Heoi tena. Ka timata ano he mea ke.
Ka poro ra in te rangi o te manako
Kri whakahoki ka takahi roroa Ienei ki te whai
tatau rawa i.
Heoi tena. Ka tinata ano he mea ke
Ka poro ra ia oku nei mananga i te wa i mua IT» I
Koi hine ana au e ka haramai tenei ka korou kore noa e
Ka kino i a au ka koha te rau awa e.
Ka mutu te waiata ka toro atu tona ringa ka ru ia ki
tona hoa ratou ko ana tamariki. I te mutunga o taana ru
ka moe ona kanohi. Ka hemo taua kaumatua ka tangi
ana tamariki ki a ia ; nui atu te tangi o ana tamariki me
aua hunaonga nui rawa to ratou pouri ki to ratou matua i
kua wehe atu nei i a ratou : nui noa atu te mamae, te
pouri, te tangi ki to ratou matua kua ngaro nei i a ratou :
kua kore hoki he matua mo ratou. Ko tatia kaumatua he
tangata pai he tangata ata whai i te tamariki he tangata !
korangi hoki ki te tangata.
\_\_\_\_
KO NGA WHAKAPAPA ENEI O HOANI WAIKATO.
—————— i
Ko Te Whatiapiti : ka noho a Te Whatiapiti, ka noho i i
a Te Huhuti ko Keke : ta Keke ko Paahu : ta Paahu ko
Hinerao ; ta Hinerae ko Te Whakaterewai. ko Tamaia-
ki-na-te-Rangi ; ta Tamaiaki-na-te-Rangi ko Puketapu :
ta Puketapu ko Hoani Waikato.
He rerenga ano :
Ko Te Whatiapiti. ka noho i a Te Huhuti, ko Te J
Wawahanga; na Te Wawahanga
|
|
9 429 |
▲back to top |
TE WANANGA.
KI TE ETITA O TE WANANGA
Ngatirangi
Hongi Hika
Paora
Ngapuhi
Hauraki
Mokoia
Rotorua
Te Rangimatemoana
RENATA PARAIRE KAWATUPU
Ohaeawai
Reupena Ngataieparino
Eruera Turangapito
Na Te Hunga o te Rangi
Hone Waitere
MIKU MARUMAU
THE MINISTERIAL STATEMENT
Sir George Grey
Dunedin
|
|
10 430 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Dunedin
New Zealand
|
|
11 431 |
▲back to top |
TE WANANGA.
|
|
12 432 |
▲back to top |
TE WANANGA.
New Zealand
Ka tu i tenei tau ki Hawheraka
HORI KARAATI
MANAIA, HE TIMA
Nepia
HE REREWEI O NUI TIRENI
NEPIA KI WAIPUKURAU
MIRA