|
loading...|
|
Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 4, Number 11. 12 September 1867 |
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE
O AH U R I R I.
"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "
No. 11. ] NEPIA, TAITEI, HEPETEMA 12, 1867. [VOL. IV.
TE KAI HAU KAI A NGATI-
KAHUNGUNU.
KUA tu, i roto i nga ra o te wiki
kua taha nei, te Kai hau kai a Nga-
tikahungunu ki a te Whatuiapiti.
I korerotia e matou i tera nuipepa o
te 15 o Akuhata nga manu kua mate
O
mo taua kai hau kai. Ko Tareha,
ko Karaitiana, ko Renata Kawepo,
ko Paora Kaiwhata; ko Karauria
Pupu, nga tangata nana taua Kai
hau kai: ko te Hapuku, ko Hoani
Waikato, ko Henare Matua, ratou
ko o ratou iwi, nga manuhiri i ta-
paetia ai nga kai me nga hanga.
Kaore he tikanga korero o taua
hui i karangatia ai; engari he whai
noaiho ki nga ritenga o mua, nga
ritenga a nga tupuna hei whakanui
i tona ingoa. I mua ai i riro i te
kai maori i te kaka maori anake, ko
tenei i haere rua i te taha maori i te
taha pakeha—he takiwa pakeha hoki
me ana taonga ano. I Omahu, te
kainga o Renata Kawepo, te tako-
toranga o taua Kai hau kai. No te
Parairei o tera wiki i timata te haere
mai o nga manuhiri tae noa mai ki
te Turei; i te Wenerei te 4 o nga ra
o Hepetema nei ka rupeke mai. He
tokomaha nga pakeha o te taone i
tae atu ki reira matakitaki ai Ma-
wai rawa e korero te atawhai a Nga-
tikahungunu ki ona manuhiri? E rua
rau iari te roa o te tahua kai (taewa
nei), e rua iari te whanui, e ono kete
nui te teitei o te whakapaitanga ake
—ko nga pito me waenganui o te
tahua i neke ake te teteatanga. Ko
runga ake puta noa ki tetahi pito
ki tetahi pito i whakatakototia
ki te peeke paraoa, ki te peeke
huka, ki te poaka tinana kua
oti te tuaki, ki te pouaka ti, ki
te kaho tupeka, ki te pouaka maati
tini noaiho: ko runga rawa i uwhia
ki te paraikete, ki te kaawhe, ki te
haoro (kaka wahine nei), ki te haata,
ki te tarau, ki te koti, ki nga kaka
wahine, ki te piwhi puku tonu, me
nga kaka maori tu ke, tu ke. Ko
nga taha manu maua e whitu te kau
ma rima, he mea pupuhi na Ngatika-
hungunu. I waho o te pa kotahi
rau nga hoiho e tu ana he mea wha-
kauwhi te nuinga ki te paraikete
ki te haoro; he mea ano takitoru
he mea ano takiwha nga kaka
ki runga ki te hoiho kotahi. Ko
enei kai katoa me nga kahu, me nga
hoiho ano; hei mea tapae katoa
ki te manuhiri. Ahiahi rawa atu o
te Wenerei kua oti te tapaetanga:
ko te Taitei he ra taparere ki te ko-
rero, ki te haka, ki te waiata, ki te
whakangahau noaiho. Ka mutu ka
hokihoki nga manuhiri ki o ratou
kainga.
O
E korerotia ana tera e tae ki te
toru mano pauna moni, ki te rima
mano atu, te ritenga o enei hanga
katoa i makaia noatia e Ngatika-
hungunu ! Mehemea i waiho ena
moni hei whakarite mo nga " nama''
e raru nei a Ngatikahungunu inaia-
nei penei kua ahua marama ratou i
tenei takiwa. Akuanei nga pakeha
kuare ki nga ritenga maori te ki ai,
" he ngakau kore marire no nga
maori ki te whakarite i o matou
taonga i a ratou. Kanui ano te
rawa i a ratou, inahoki e makaia noa-
tia ana. " Koia ano, akuanei penei
ai ta ratou whakaaro, a ka hihiri
tonu ratou ki te mahi e tamana tonu
|
|
2 2 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
katahi ka tukua tona atawhai ki nga
tangata o tawhiti. I puta ai enei
kupu a matou he ako ki a koutou.
Te tikanga hoki o tenei hanga o te
niupepa he whakaatu i te huarahi o
te pono o te tika.
WHAKAATURANGA,.
Tari Maori, Poneke,
Akuhata 12, 1867.
KO nga tangata Maori katoa o era atu
takiwa haunga a Poneke e hiahia
ana kia tomo ki roto ki te whare mo nga
Rangatira Maori, i Poneke, i runga i te
tikanga ma te Kawanatanga e utu te
kai, me matua paatu ki te Kai-whakawa
o tona Takiwa, me hoatu e ia tana
pukapuka tono mona kia tukua mai ki
roto ki taua whare nei noho ai. Nga
pukapuka tono pera katoa ma te Kai
whakawa tonu e tuku mai ki Poneke
nei kia whakaaetia, me tuku mai hoki e
ia tetahi pukapuka whakaatu mai mo
nga tikanga e haere mai aua te tangata
ki te korero ki te Kawanatanga. Ka
mehemea ekore e tukua utu koretia mai
te tangata kahore i puta atu ki a ia te
whakaae a te Kawanatanga mo tana
tono kia tukua mai ia ma te Kai whaka
hoatu ki a ia mehemea e whakaaetia
aua.
Te tangata katoa e haere noa mai ana
me te kore tu maina whakaae a te Ka-
wanatanga, ka whakaritea mana ano e
utu tana noho ki taua whare nei, i runga
i to te utu tikanga.
Na TE RORETANA.
W. ROLLESTON.
£0 te whakapuakanga tenei i te kupu
a Te Kawanatanga, mo to paanga
o nga tangata Maori ki nga Whenua i
Taranaki, ara. o nga tangata kahore nei
i whakaritea e te Kooti he whenua mo
ratou no te mea kua roa noa atu to ra-
tou noho he whenua ke.
Ko aua tangata nei, ko etahi ranei o
ratou i tuku pukapuka ki te Paremete
o Niu Tireni, he inoi kia whakaarohia
ano to ratou paanga ki te whenua. E
ahei aua hoki te Kawana i runga i nga
ritenga o te Ture te whakangawari atu
i tetahi ritenga ki runga atu i ta te
Kooti i whakarite ai ko etahi o nga
tangata o te Komiti i whakaritea e te
Paremete hei hurihuri i nga tikanga o
taua pukapuka inoi nei, i mea, engari
mo whakaputa e te Kawana, nga rite-
nga o te mana, kua oti te tuku atu e
taua Ture nei kia ia. A kua mea atu
hoki te Kawanatanga kia whakaputaina
atu e te Kawana tona aroha ki aua ta-
ngata nei, kaua ia e takahia ta te Kooti
i whakaoti ai.
Na, kua puta rapea te whakaaro a te
Kawana kia rite tahi te tikanga ki nga
tangata o te takiwa ki Taranaki kaore
nei e noho ana ki runga ki te whenua,
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
HE PANUITANGA.
Ki nga tangata e whai take ana ki te whenua,
kia mohiotia ai te wahi me te ra e tu ai tu
Kooti hei whakana i o ratou take.
NA, he Panuitanga tenei kia mohiotia ai,
ko te take a nga tangata no ratou nga
ingoa e mau i raro nei ki nga piihi whenua
kua whakahuatia i raro nei. ka whakawakia
a te 21 o nga ra o Oketopa, 1867, e te Kooti
Whakawa Whenua Maori, ki Ohinemutu,
Rotorua.
Ko nga tangata katoa e whai tikanga ana
ki aua whenua me haere ki reira.
Ka oti te whakawa, ka puta te Karauna
Karaati ki te hunga i kitea tona tika e te
Kooti; heoi ano, he tino whakaotinga tena;
ekore rawa e tika kia peke mai tetahi ta-
ngata ki muri.
NA TIKI,
Kai tuhituhi o te Kooti.
Kooti Whakawa Whenua Maori,
Akarana, Hurae, 1, 1867.
Ko Hori Haupapa me etahi atu nga
tangata; ko te Raho-o-te-Rangi-
piere te kainga, kei te takiwa o
Rotorua; o Waikato.
Nga rohe ko Pururu, Tupuaki. Pukunui,
Nga Kuha-o-Nga Wherangi. Te Wai patu
Kakahu. Te Anapouri, Otukuti, Te Ta-
puwae, Matai Whakapiki, Opua Ngawha,
Te Whakaharo-a-te Piere, Nga Ruahine
Te Iwi Tuaroa. Te Pare-o-Ngaawherangi,
Te Onepu, Te Whikitiki. Tirotiro Wheru,
Nga Tokarua, Pururu.
Ko Tamati Hapimana me etahi atu
nga tangata; ko Rotorua ki Roto-
maniania te kainga.
Nga rohe ka timata i te Ponetu-a-Hika-
peke, ko te Tuhi-a-Hinepare, ko te Puna,
ko Kakatarae ko Turangiiti, ko te Wha-
kahoro, ko Mihia, ko Hawaaroa, ko te Piri-
piri, ko Manawa Paroparo, ko te Horo, ko
te Hautapu, ko Maru Hiwena, ko te Hape-
a-Tapae, ko te Tuutu o te Rangi, ko Tawhi
Ringaringa, ka mutu tera taha. Ko te
Ahi-o-Tangaroa, te Ruamatae, te Koro-
koro-o-Tamarakau, te Atua Whakaniho,
Papatikhakehake, te Whare-o-te-Ariki,
Omania Kakapea, Kawhiu, te rohe ki a
Tutanekai, te wai tuatahi, te wai tuarua ka
mutu.
Ko Tamati Hapimana me etahi atu
nga tangata; ko Rotorua ki te
Koutu te kainga.
Nga rohe ka timata i Tapeo kei te
moana, ko te Huaki, ko Waipaepae, ko te
Kohika, ka ninihi i te taha Tonga o te
Tuahu a-te-Atua kote Tupari, ko te Hewa
o Paengatu, Huakaramuramu - o - Raka
Matua, te Taiki o Manakare, ka whakataki
te Hauauru, Makaa-o-Ruanumokoroa, Pa-
tetere. Nga Matarae ka mutu tenei taha.
Ko Tahunapukeko, ko te Tuporo, ko Ma-
ngakakahi, te pa o Mangungu, Pawhenua,
Paenangeo. Pungaua, te Tuke Mata, Ma-
nuinoia, te Waihapuapua, Taorua, Waihuka,
Nga Pakanoni, Rahopaka, te ana-o-Ruarau,
ka mutu tenei taha ki te Tonga.
Ko Taimona te Keunga te tangata;
ko Nga Mahanga kei Rotorua te
kainga.
Ka timata te rohe ki te Tonga, kei te
maiaro o te pa o Waiohewa, maro tonu tae
noa ki te awa; te rohe ki te Rawhiti ko te
Mira; te rohe ki te Tuaraki ko te Pohue,
makere noa ki te moana o Rotorua, ka
mutu.
Ko Rota Rangihoro me etahi atu nga
tangata; ko Matawhaura, kei te
Rotoiti, te kainga.
E rima ona rohe.
Ko Rota Rangihoro me etahi atu nga
tangata: ko Pukeroa, kei Tarare-
wa Awa, te kainga.
E rua ona rohe.
Ko Rota Rangihoro me etahi atu
nga tangata; ko Taheke, kei te
Rotoiti, te kainga.
He maha nga rohe, ko Whangamarino te
rohe ki te Tonga; ko te Papa-a-Pareawa
ki tai nei.
Ko Henare te Pukuatua me etahi
atu nga tangata; ko Tikitapu, kei
Motutawa te kainga.
Nga rohe ko Popoiti, Kataare, Tutamau-
rea, Whitikare, te Patuiwi, te Whakarere,
te Mako, Hararoa, Tuhi Koraparapa, Po-
poiti.
Ko Hamuera te Kainga Mata me
etahi atu nga tangata; ko Owhati-
ura te kainga, kei Rotorua ki Roto-
kakahi.
Nga rohe ko Puanui, Tahunaroa, ko te
Tawa, te Awa-Kokainga, Moturere, Tima-
nga, Nga Kowhatutuma, te awa o Puarenga,
Nga Puna, te pakarutanga o te Kakahu o
Huna, te Whakapukai-a-Paretare, te Turio,
Tutaki, te Rakaua, Tuawhenua, ko Hinema-
Koureure te Mapau, te Rere, Turekare, te
Mingi, Oporete, Kurangaituku, Totarariki,
Ngatokaarepe.
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
Manuka, Mangakara, te Waro, te Oha, te
Au-o-Waikato, Otamatutau, Manuka, Motu
Tawa.
Ko Wikiriwhi te Roro-o-te-Rangi
me etahi atu nga tangata; ko te
Itiawariki, wahi o Papanui, Roto-
rua, te kainga.
Nga rohe ki te Rawhiti ko te Moana o
Rotorua, Hakaipuke, te Rakau, kai te
Moana; kai uta ko te Tutu, te Tapae, te
Ngae, Tupapakurau, Patoetoe, Kererutahi,
Upokoparu, Whakatakerewaka, te Ewe, te
Pukeiti, Okapo, te Waiwaro, te Puku-o-
Wai, ka huri te taha ki te Tonga; te taha
ki te Marangai, ko Kumera, te anga Kaka-
hi, te Rekereke, Wharekowhatu, te Huru-
huru, te Hamuti-o-Pare. te Rawa, te Hina-
makopa, Pukehinahina, te Aputa, te Putahi,
Wai to Ti, te Putanga, ko Potangotango,
he rakau kai te moana.
Ko Wi te Raro-o-te-Tarahina me
etahi atu nga tangata; ko Para-
haki te Tuhingamata, kei Rotorua,
te kainga.
o
Nga rohe, te taha ki te Rawhiti ko te
moana o Rotorua, te taha ki te Tonga ko te
Huka, te Rahuanui, te Pueto, Pukerimu,
Rouroututae, te Paeahu ko Kotuku, Paetawa,
Pariwhaiti, te Tawhituihiti, ko Whatu Ta-
ngoke, Tirotiro Whetu, Pongahuru, Wha-
kai ringa Toto, te Anga Kakahi, Arongohei,
Waiteti, Pokapu, to Moko hakai Puku, te
Tutu, te Utuhi, te Ngae, te Aputa, Wha-
kaeke Tahuna, Umu Tangata, te Parakiri,
te Iringa-a-Koro, Tutu Rewarewa, te Papa,
te Kopua, te Whare-o-Mata, Takurahi. te
Arawaere, Waipouri, Kahakaha, te Iri-
hanga.
|
|
5 5 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
6. —Ko Tomokia, kei te Awa-a-te-Atua,
E toru nga rohe; ko Tamaarikinui te
timatanga o te rohe.
7. — Waipumuka me etahi atu wahi kei
Maketu.
Kai roto i te rohe kotahi enei piihi.
8. —Ponga Kawa kei Maketu Whakawata.
E wha nga rohe o tenei whenua.
9. —Tuna Tarawa kei Otawa.
He maha nga rohe.
10. —Matataki kei Pukehina.
Te rohe ki te Rawhiti ko Hinemanea, ki
te Rato ko te awa ko Pongakawa.
II. — Otamarakau me Pukehirea, kei Ma-
ketu.
Te rohe ki te taha ki te Rawhiti ko Pa-
rangia, ka rere ki te Kokomuka; ki te taha
ki te Tonga ko Manawahe, ka rere ki te
awa o Kaituna kei Pakotare; ki te taha o
te Hauauru, ko te awa o Kaituna, ko Kai-
kokopu, puta ki te awa o Waihi.
Ko Wikiriwhi te Roro-o-te-Rangi
te tangata; ko Otairoa kei Ma
ketu te kainga.
Nga rohe, ko te taha ki te Marangai, ko
te awa o Ngataro; te taha ki te Hauauru
ko te robe ki to Pererika, tae noa ki to Wi
Ratete, tae noa ki to Makerini; te taha ki
te Tonga, ko te rohe ki to Te Tuatini, ki
to Eru; te taha ki te Rawhiti ko te Make-
rini.
Ko Henare te Pukuatua me etahi
atu nga tangata; ko Ohinearu kei
Maketu te kainga.
Nga rohe ka timata i Ohineahuru, ka
haere i te hiwi o Owha! aroa, ka haere Oka-
rito, haere Nohonoa, ka haere i te Wai o
Nohonoa, tae tonu ki te awa keri a Maihe,
ka rere mai ki te Taumata o Paroparoaki,
ka tae ki te Puna, ka huri ki tona tima-
tanga ra ano.
Ko Henare te Pukuatua me etahi
atu nga tangata; ko Waituna kei
Maketu te kainga.
Nga robe ko te Tumu, Mamaku, te Wa-
ka Rarangu, te Paroa, te Karaka, te Kopua,
Roto Parera, Rangiuru, Ouhu, Waiari, ka
rohe.
Ko Petera Pukuatua me etahi atu
nga tangata; ko nga whenua
enei, ara: —
1. —Te Arawa kei Maketu.
Nga rohe te awa o Parawai, Marae
Kura, tenei pito o Marae Kura, o Nga-
taro.
2. —Nga-Rangi-a-te-Karu, kei Maketu.
Nga rohe ko Nga-Rangi-a-te-Karu, Rau-
paroa, Mauawa.
3. —Te Waitapu me Awaroa kei Maketu.
Nga rohe ko Waitapu, whakaeke noa ki
te Taumata, te Rahui, te Takapu, Awaawa,
haere atu tae noa ki runga ki te hiwi, kake
noa ki te huinga o te hiwi Motunga, whiti
noa, haere noa Tirowetu, ka mutu.
Ko Rota me etahi atu nga tangata;
ko nga whenua enei; —
1—Ko te Awa Kaituna kei Maketu.
Ko te rohe, Karikari, Patuiwi.
2—Tokia me etahi atu wahi kei Maketu.
Nga rohe, he awa, ko te kaunga-a-Pare-
hingai, ko Pangakawa, he awa, ko Motorari
he awa, Whakahaupapa he awa.
Ko Taiepa te Waiatua me etahi atu
nga tangata; ko Whare Kaahu
kei Maketu te whenua.
Te rohe kei te taha tonu o te piihi whe-
nua a te Kawanatanga; ko te rohe o tetahi
taha puta noa, he maioro keri nei.
Ko Retireti Tapihana me etahi atu
nga tangata; ko nga whenua enei
ara; —
1—Ko Motiti kei Maketu.
He motu kei waho o Maketu.
2—Pukaingatara kei Maketu.
Te rohe ki te taha ki te Hauauru, puta
noa ki te Tuaraki, ko te awa o Kaituna; te
rohe o te taha ki te Pairoa, ko te repo o
Waitepuia; te rohe o te taha ki te Tonga,
ko te Awa-Ngarara, ki te awa o Kaituna.
3—Papanui kei Maketu.
Te rohe ki te Taha o te Tonga, ko Mata-
para; ki te taha o te Hauauru, ko te awa o
Kaituna, haere tonu ki te Awa-Ngarara;
ki te taha o te Marangai, ko te Awa-Nga-
rara, ka haere tonu ki Kaikokopu.
Ko Eruera te Uremutu me etahi atu
nga tangata; ko Rangiuru te
whenua kei Maketu.
Te rohe ka timata i te Matai, ki te taha
ki te Marangai, rera whaka-te Tonga, ki
Rangiuru, ka wahi i waenga i nga pa, a
Puke Karaka, a Rangiuru, ka rere ki To-
hungarua, rere atu ki wai Pungapunga, rere
atu Kakaroa, rere atu Otumokonui, rere
atu Mangurewa.
Ko Pererika Tauaru me etahi atu
nga tangata: ko te Rau-o-te-
Huia kei Maketu te whenua.
Te rohe ki te Tonga, ko Kawa; ki te
Rawhiti ko te awa o Waihei; ki te Hau-
waho ko te Repo ko Nohonoho; ki te
Hauauru ko te repo ko Waitepuia.
Ko Hoani Korari me etahi atu nga
tangata,: ko Pukehina kei Ma-
ketu te whenua.
Timata ana nga rohe i te awa o Waihi,
haere tonu ma te Akau i te taha o te moana
|
|
6 6 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
a Pukehina, a Ohinepane, ka tapahi atu ki
uta, maro tonu a te Pare-a-te-Rawahirua,
haere tonu te Karaka, haere ki Kaitangata,
maro tonu te Maranga-te-Kauae, ka rere
Whaka-te Hauauru, a te Pararaki, haere
tonu ki Ohaunui, haere tonu ki Whaere, a
maro tonu ki te Ngutuawa o Waihi, tona
timatanga ra ano.
Ko Rakitu me etahi atu nga tangata:
•
ko Waitahanuiahei kei Maketu te
whenua.
Timata ana te rohe i te Karamuramu, ka
haere ma te hiwi, a te Arawhatawhata, haere
te Tutu, haere te Maioro, haere Rangiahua,
haere te Tuahu, haere Maungatawa, haere
tonu ki te awa o Waiari, haere tonu ma te
awa o Waiari ki tona putanga, ki te awa o
Kaituna, haere tonu ki tona timatanga ra
ano.
Me be mea kua oti enei whenua te ruri,
ka kitea nga Mapi i te Kooti o te Kai
Whakawa. Tuturu i Maketu.
HE WHARANGI TUWHERA MA NGA
HOA TUHI MAI.
Waipawa, Hepetema 5, 1867.
KI A TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI.
E hoa kua tae mai tau whakaatu ki a
matou mo te nui o to koutou aroha ki a
matou kei mate matou i te mate whaka-
koroputa i te tinana o te tangata. E wha-
kaae ana matou kia mahia matou, engari
kaore matou e mohio ki te takuta mana
matou e mahi. Ma koutou pea e tono mai
te takuta hei mahi i a matou. He wha-
kaaetanga atu tenei na matou na nga ta-
ngata o Waipawa kia tonoa mai he takuta
hei mahi i a matou.
Na HANITA, na HETA, na RIPATA,
na matou katoa.
[I korerotia ano e matou i tetahi nuipepa
i mua atu te tikanga o te Kawanatanga kua
whakamutua nei e ratou te utu i nga taku-
ta rongoa i nga maori. E mea ana kua
nui te rawa a nga maori inaianei, ma ratou
ake ano hoki e utu i nga takuta rongoa i a
ratou kia rite ki te pakeha. Na, me anga
koutou ki nga takuta noa atu hei mahi i a
koutou—he tohungatanga kei nga takuta
katoa. Ko te utu mo te mahinga i te ta-
ngata mo te mate whakakoroputa ehara i
te utu rahi—e 5 pea herengi.
WHARANGI PANUITANGA.
TENEI TE TAONGA!
TENEI te taonga kei au e tu ana, ara
ko aku tera hoiho, ko aku paraire,
ku te tini noa utu o nga hanga mo te
hoiho, mo te kaata. He mea kawe
hou mai no Ingarani, naku ano i kara-
nga atu kia tuia mai mo toku whare
hei hoko ki nga rangatira o Heretaunga.
E tuia ana nga tera, me nga mea ka-
toa o te hoiho i tenei whare.
Na HOURA.
WHAKARONGO TE TANGATA
HAERE!
MEA ake, hei te tuatahi o nga ra o
Hurae, ka tu tetahi whare Papari-
kauta maku i tua mai o te arawhata i
Tutaekuri. He ingoa mo taua whare
ko te POROWINIHERA HOTERA..
Ko nga patiti o aku pataka (ara nga tai-
epa kai ma te hoiho) kua oti te tiri ina-
ianei—no Ingarangi mai nga kakano.
Ko nga kai o taku whare mo te tangata
haere ekore au e pai kia kino, kia iti
ranei—taku e pai ai kia ora rawa te ta-
ngata koi ngau tuara ki au. Tetahi ko
te WAKA MAORI nuipepa ka puta tonu
mai ki taku whare hei korero ma koutou.
Na e mea ana au kia haere mai kou-
tou ki taku whare whakamatau ai me ka
haereere koutou ki te taone.
Haere mai e whai i te waewae o
Uenuku kia kai hoe i te kai.
Na HEMI AHUONE.
HAERE MAI KI TE KAI MA
KOUTOU !
KUA tu taku whare taka rohi kei
pahaki tata mai o te Peeke o Niu
Tirani i Nepia. Ekore e ngaro taua
whare i te tangata haere—he whare
hou tonu ia, he whare teitei. He nui
nga kai e hangaia ana e au. nga rohi
nei ano, nga keeki hei kai marenatanga,
nga paua, nga kai reka noa atu.
He peeke witi (peeke kautahanga
nei) etahi kei au e takoto aua mo te
hoko.
Haere mai koutou ki te whakamatau, ki
aku kai.
Na ANARU PEREEKI,
Kai taka rohi.
Nepia, Akuhata 29, 1867.
TENEI TE HANGA!
TENEI RAWA ANO TE HANGA!
HAERE mai te tane, haere mai te
wahine, haere mai te tamariki,
haere mai te katoa, ki te ora mo o kou-
tou waewae! Ku au nga PUUTU
KAHA, te mea roa, te mea poto; te
mea matotoru, te mea rahirahi; te mea
utu nui. te mea utu iti: te mea tane, te
mea wahine. Haere mai tirohia.
Ko taku whare kei tetahi taha o te
rori i te ritenga ki te whare hoko rongoa
i Nepia, i ko mai o te Peeke.
Tikina mai, patua !
Na te WURU,
Kai tui puutu,
|
|
7 7 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
( WHARANGI PANUITANGA. )
PANUITANGA.
KI NGA RANGATIRA o NGATIKA-
HUNGUNU.
KO MIRA raua ko RINITE tenei
kei Nepia nga tino tohunga hanga
whare, me te mano atu o nga mahi
Kamura—nga Whatitoka, nga Mata-
pihi, nga Keeti, nga aha noa atu. He
mea uta mai ua maua i Ingarangi ra ano
nga Raka, nga Inihi, nga Titi, me nga
mea rino katoa, mo nga whare e hanga-
ia aua e maua—no reira i kaha ai, he
mea whiriwhiri mai hoki.
Ko te whare o Karaitiana ma i Tau-
pata, i te rori putanga mai ki te taone
nei, na maua i hanga. Ka hiahia te
tangata kia hangaia e maua tetahi
whare mona, ka kore ona moni e pai
tonu ana maua ki te whenua hei utu.
Ko ta maua mahi he mahi hohoro, he mahi
pai.
WHAKARONGO MAI.
TENEI au to koutou hoa tawhito te
noho nei maua ko WIREMU kei te
WHATAAPUKA. Kai te hoko tonu
maua i nga hanga me nga kai e hiahiatia
ana e te tangata maori; —ara, he huka,
he ti, he tupeka, he raihi, he paraoa, me
te mano kai atu.
Ko nga, kahu; —he koti, he paraikete,
he tarau, me nga kakahu tane katoa,
me nga kakahu wahine katoa.
E tangohia ana hoki e maua nga kai
e whakatupuria ana e nga maori; ara,
he kaanga, he witi, he taewa, he aha
noa atu.
Haere mai ki te tangata, tawhito.
Na WIREMU raua ko KENERE.
Nepia, Pepuere 26, 1867.
WHAKARONGO MAI!
KO au ra aro tenei ko NOIHU kei
Nepia nei ano e noho ana, e hoko-
hoko tonu ana i te taonga. Kua tae
mai koutou ki toku whare, kua hoko
koutou i aku hanga, kua mohio koutou
ki te ahua. Engari tenei nga mea hou
kaore ano koutou kia kite.
Ko nga tupeka o taku whare he mea
kua oti te tapahi, kua oti te mirimiri—
he huri nana i tapatapahi, e tu nei kei
roto i taka whare. He tupeka pai rawa,
he reka; te mate tapahi, te aha—ko te
puru tonu, kai tonu.
Kei tetahi taha o te rori i te Whare
o te Kawanatanga i Nepia.
Na ERUETI NOIHU.
TENEI TO TOHUNGA KI TE
HANGA WAATI!
KO au, ko te tangata e tuhi atu nei
ki a koutou nga rangatira me nga
tangata o Heretaunga, ko au tenei ka-
tahi ano ka tae mai i Ingarani ki tenei
kainga mahi ai i taku mahi hanga
Waati, hanga Tieni, me te tini atu o
nga mahi whakapai tangata. No Ra-
nana ra ano toku tohungatanga, no te
Taone nui o Ingarani, te Taone e noho
mai nei te Kuini. Kei reira te huinga
o nga mahi pai, me nga tangata mohio.
Koia hoki tenei, haere mai tirohia taku
mahi.
E nui ana te Waati, te Tieni, te
Ringi, te aha noa atu, kei au e tu ana
hei hoko. Ko taku whare kei tetahi
taha o te rori i te Peeke o Niu Tirani i
Nepia.
Na PERUA.
WHAKARONGO MAI TE TA-
NGATA HAERE HOIHO !
TENEI au to koutou tangata tohunga,
ki te hanga hu mo nga hoiho! Ka
hiahia te tangata kia haianatia nga wae-
wae o tana hoiho me haere mai ki au ki
te tangata hou whakamatau ai kia kite
koutou i te mahi pai. Tetahi o aku
mahi he hanga parau whenua. Ka
mahia e au te parau pakaru, anana ! me
te mea he parau hou tonu !
Ko taku whare ko te whare paraki-
mete i runga mai o PUKEMOKEMOKE.
Kua riro hoki i au taua whare.
Haeremai whakamatauria te tangata
hou.
Na WIREMU ROPITINI.
Nepia, Pepuere 22, 1867.
TENEI TE HOKO NGAWARI
KEI TE TOA O TE
HUTANA KAUA KO TE EAWINI.
KUA kite koutou i to maua whare
nui i Nepia kua tomo toua nei i
te hanga. Ekore e taea te tatau i nga
hanga katoa o to maua whare. Kua
kite ra hoki koutou kore rawa tetahi
mea e ngaro ana—te mea rahi, te mei.
paku, te kakahu, te kai, te aha noa
atu. E utaina tonutia mai aua i Inga-
rani o maua hanga i runga i nga kai-
puke katoa o rawahi e u mai aua ki
Nepia. Kua puta te rongo ki nga
pakeha katoa o Heretaunga ki te pai o
nga hanga o tenei whare—ko ta ratou
whare hoki ia e mui mai nei ratou ki
te hoko.
Ko nga kahu tane e tuia ana i tenei
whare. Ko te tangata e hiahia aua kia
ata tau ki tona tinana he kahu moua
me haere mai ia ki a maua.
Haere mai whakamatauria.
Na te HUTANA raua ko te
EAWINI.
Nepia, Akuhata 29, 1866.
|
|
8 8 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
WHARANGI PANUITANGA.
PANUITANGA.
TENEI au te tangata tawhito kei te
i whare hoko i ko mai o te Papari-
kauta o te Kemara i te huarahi putanga
mai ki te taone. Ko te
WHARE o RANANA
te ingoa o taua whare. Tenei nga
TERA, nga PARAIREI, nga WIPU,
me nga aha noa atu, mo te tane mo te
wahine. Katahi tonu ka tae mai enei
hanga i Ingarangi. He hanga pai rawa
aua hanga, e iti ana hoki te utu. Engari
ma koutou ano e haere mai kia kite, kia
mohio koutou.
Na RAWHE.
E NGATIKAHUNGUNU! TI-
TIRO MAI!
TENEI nga keihi hanga kei au, he
mea tae hou mai. Ko te tangata
e hiahia ana ki te kai reka, ki te hanga
pai, me haere mai ki au hoko ai. Kaore
he mea i kore i toku whare, kua kite ra
ano hoki koutou. Kua rongo hoki kou-