|
loading...|
|
Te Haeata 1859-1862: Volume 3, Number 1. 01 April 1861 |
pp
Abstract 
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE HAEATA
TE UTU MO TE TAU }
KOTAHI 2s 6d} " Tatou ka haere i to Ihowa Maramatanga." { TE MO TE PUKAPUKA
KOTAHI 3d
VOL. III.] AKARANA, APERIRA 1, 1861. [No. 1.
MARAMATAKA MO APERIRA.
Hei te 10 o nga ra Hua ai te Marama
Hei te 25 o nga ra Kowiti ai te Marama.
1 Manei
2 Turei
3 Wenerei
4 Tarei
5 Parairei
6 Hatarei
7 Ra Tapu Waiata 35, 36.
8 Manei
9 Turei
10 Wenerei
11 Tarei
12 Parairei
13 Hatarei
14 Ra Tapu Waiata 71 72.
15 Manei
16 Turei
17 Wenerei
18 Tarei
19 Parairei
20 Hatarei
21 Ra Tapu Waiata 105.
22 Manei
23 Turei
24 Wenerei
25 Tarei
26 Parairei
27 Hatarei
28 Ra Tapu Waiata 132 —133.
29 Manei
30 Turei Ka mate a Ropata Niutone,
[1854.
E taia ana Te Haeata i te tahi o nga ra
o nga marama katoa.
Te utu mo tenei niupepa hia rua hereni
mo te Tau te kau ma rua nga niupepa e
taia i te tau kotahi.
Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou
whakaaro ki tenei niupepa, me tuhituhi a ratou
pukapuka ki te Kai-Tuhi o Te Haeata, ara ki a
Te Patara, kei Onehunga. Ko te tangata
e hiahia ana kia taia tona panuitanga ki
te Haeata nei, me kawe i tana pukapuka kia
Te Wirihana ki te Whare Perehi o "The
New Zealander," ma Te Wirihana e whaka-
rite utu mo te panuitanga ka taia.
TE HAEATA.
AKARANA, APERIRA 1, 1861.
TE PAKANGA KI TARANAKI.
HE rongo pai tenei kua puta mai nei, he
! korero rongo mau hoki. E ki ana kua
tae atu a Wiremu Tamihana Tarapipipi
ki Waitara, kua tono whakaaro i a Te
Rangitaki mo te rongo kia houhia, wha-
kaae ana a Te Rangitaki. Katahi ka riro
te kara ma ki runga kia kati te pupuhi a
te hoia kia hua he korero. Na, ka wha-
kamutua te pupuhi a te Maori, ka mutu
ano ta te hoia. Ka tahi ka tono korero
mo te houhanga rongo, ka takoto, ka
hanga, ka korero. Whakapuaki ana te
whakaaro a te Maori, utua ana e nga
Pakeha, hua ana te kupu a etahi hua ana
a etahi; he maha nga kupu ko wai ka
rongo atu, engari kotahi te kupu nui i
rongo ai matou, ko ta Wiremu Tamihana.
kia waiho te pakanga ma te tino pane o
to te Kuini Runanga e whakarite; i penei
tuna kupu, " Mana e mea mai kia ruku
te Maori, me ruku; mana e mea kia puea,
ka puea." Ka nui te tika o tenei wha-
kaaro, kia tukua enei he mana e whaka-
rite. Ki te whakaae nga rangatira Maori
me nga runanga katoa ki tenei kupu.
kia waiho te pakanga ki te Runanga o te
Kuini, ma ratou e homai be ritenga ka
tahi ka mate te ahi ka marino te moana,
ka marama te ao, ka ara te pane o te
tangata ki runga. Ka mutu enei korero,
ka tahi ka tuhituhia mai ki a Kawana:
ka rongo ia ki nga -whakaaro o Tamihana
ma kia whakamutua te whawhai, pai
tonu atu ia, ko tana hiahia tenei kia mutu,
kia mau ano te rongo, kia noho pai hoki
i roto i te rangimarie, i runga i te ture
kotahi—te kiri mangu me te kiri ma.
Na, unga ana e ia a Te Makarini kia
haere ki te kawe i ana whakaaro, me te
whakarongo hoki ki nga whakaaro o nga
rangatira Maori. Kihai i taro kei runga
a Te Makarini kei te kaipuke rere ana ki
runga, ka tae, ka korero ratou. Ko te
tikanga o te korero kahore i rangona,
ahakoa, ko nga kupu i ngaro, ko te: mutu-
nga e rangona ana, ko te whawhai kia J
mutu. E pehea ana ranei, e pehea ana
ranei nga ture, i whakaritea hei whaka-
mutunga, kahore e mohiotia. He aha-
koa, ko te toto kia purua, ko te mate kia
pahemo, ko te tangata kia ora, ko te
rongo kia mau. ko to tatou motu nei kia
puea.
Ka (angi (e piopio,
Aba, he ao, he ao,
He po, he ao,
Takiri te ata.
Korihi te mana,
Ka ao, ka ao, ka awatea.
Kua hoki mai tenei a Te Makarini, me
ana korero pai e ki ana ko te pupuhi kua
mutu, ko te riri kua kore, ko te korero
kua ngawari, kua kitea be kanohi he
kanohi, nga ope kua whati. Whati ana
Waikato, hoki mai ana whakararo; whati
ana Ngatiruanui, hoki atu ana whaka-
runga ; whati ana Ngatiawa, hoki ana ki
uta,—ara, nga mea i ora: ko nga mea i
hinga ka moe tonu era. Aue! te mamae
mo nga tangata o tetahi taha o tetahi
taha kua whiua ki te mate. Kei ware-
ware te ngakau ki nga hoa Pakeha, ki
nga hoa Maori kua ngaro nei i tenei
pakanga, engari, maharatia hei whaka-
wehi i te ngakau ki nga hua o te wha-
whai, kei hoki ki tera mahi.
Kahore ano pea i ata takoto nga tika-
nga nui mo te rongo mau, otiia kua puare
te tatau o te whare herehere, kua tuhera
te huarahi, kua parangia tetahi pito, kua
riro etahi otaota ki tahaki, etahi rakau
nui kua poroa, mahia tonutia e nga iwi
katoa kia tino marama, kia tuhera katoa
a puta noa, hei ara mo te rongo mau.
Erangi me tahuri nui te iwi whakapono
ki te inoi ki te Atua mana tenei mahi e
whakaoti. Ko te tino take ia o te rongo
mau, mana e homai te whakaaro tika ki
te ngakau o nga kai-whakarite, kia mau
rawa ai te rongo, mau tonu, ake, ake, ake.
TE HAERETANGA O TE KAWANA
KI TARANAKI.
No te 26 o nga ra o Maehe i rere
ai a te Kawana ki Taranaki i ranga
i te Tima i a "Wikitoria." Ona hoa
Pakeha, ko Te Witika, ko Te Tana-
kara, ko Te Wera, ko Te Makarini,
|
|
2 2 |
▲back to top |
TE HAEATA.
ko Kanara Arekahanara, me Kapene
Tuati, tona Hekeretare; ona hoa Maori,
ko Te Waka Nene, ko Mangonui, ko
Tamati Ngapora. ko Ihaka, ko Aihe, ko
Te Keene, me etahi atu rangatira. Kua
riro ranu ki te whakarongo i nga wha-
kaaro o Wiremu Kingi, ki te kawe hoki
i o te Kawana ki a ia. He houhanga
rongo te tikanga o te haere. Kua mutu
te whawhai, ka tahi ka hua te korero, ka
whakahaere tikanga mo te rongo kia mau.
Kahore matou i mohio ki nga whakaaro
o tetahi taha, o tetahi taha, ka whanga
marire kia rongo matou ki te otinga, me
te inoi tonu ano ki (e Atua kia oti pai.
Ki nga tangata Maori.
E HOA MA,—
Tenarakoutou! E tuhituhi
ana ahau ki a koutou i tenei wa o te
houhanga rongo, kia rongo ai koutou ki
oku whakaaro. He wehi noku, kei araia
te houhanga rongo, e te pakeke o tetahi
taha ranei o tetahi tahu ranei; e mea ana
au ki te Pakeha kiu ngawari, e mea ana
ano ti te Maori kia ngawari. Maharatia
ko te mea nui ko te rongo mau : aua e
whakapakeketia nga wahi kua ngawari,
kaua e tutakina te tatau kua puare, tukua
te rongo mau kia puta, mahia tikatia kia
takoto, tupu tonu, mau tonu, te ai hei
take whawhai apopo ake nei. Kahore
ahau i mohio ki nga whakaaro o (e Ka-
wana, kahore hoki e matau ki o te Maori,
otiia e mea ana ahau, tahia rawatia nga
huarahi kia pai te haere, keria katoatia
nga pakiaka, kia maunu ake nga take o
te kino, kia mutu, kei pihi ake ano a mua
atu. "Tungia te ururua, kia tupu wha-
karitorito te harakeke." Tenei ahau te
rapurapu nei ki nga take i tupu ai te kino
o te motu nei, ka pehea ranei, ka pehea
ranei? Akuanei ka mea pea a Kawana,
me whakarere te tikanga o te Kingi
Maori, ta te mea, be tikanga whakatupu
raruraru ia, be take he hoki, e kore e
ata takoto nga tikanga o te motu i nga
ritenga e rua. He whakaaro kau noa
ake tenei naku, otiia e tika anu ano, e
kore hoki e pai nga ture e rua mo te kai-
nga kotahi. Akuanei ka ui mai te
tangata, He aba te kino? Ka nui te raru-
raru e puta i roto. Na te aha hoki tenei
kino kua pa mai nei ki a tatou ? Na tenei
mahi whakakingi i kaha ai, i nui ai; me i
kore kua oti noa ake ta Wiremu Kingi
raua ko te Kawana. Na tenei mahi i
mate ai te tangata o Waikato ; me i kore
kua noho katoa Waikato, kihai tetahi i
whakatika ki te whawhai ki le Pakeha,
kihai hoki i hinga i nga parekura. Tena
keihea ianei o tatou hoa noho tahi, kara-
kia tahi, haere tahi, i taere ki Waitara?
Kei te ora ranei? Huatu kua moe atu,
ekore e hoki mai. Na wai ratou i to ki
tera wahi ? Na te kara Maori hoki. Koia
au i mea nei, na tenei mahi . ngaro ai
Waikato. Na, ka mau tonu tene, ritenga
' i te Maori, e kore e taro ka hua ano te
he. Engari tukua ki raro. Ka ki mai
i koutou. " Tena, ka tukua ta matou kia
whakakahoretia, kei hea he tikanga ma
matou?" Tenei ano:—me ki atu ki a
Kawana kia tuhera nga runanga, kia uru
etahi rangatira Maori ki roto hei hoa
whakahaere tikanga mo nga Pakeha, kia
whai tikanga hoki nga Maori ki nga mea
o te Maori, ki nga ritenga mo nga whe-
nua, mo nga he, mo nga whakawakanga,
mo nga mea katoa hoki o pai ai te motu
nei. Engari tenei, he tikanga pai. kia
huihui nga whakaaro, nga mana, me nga
lure, kia noho tatou katoa i runga i te
tikanga kotahi. Tena, ka rua nga tika-
nga, e kore e pai, e kore e ara te ture, e
kore e whai mana: nei ra ka huihuia nga
mana, ko te mana Maori ka huihuia ki te
mana Pakeha, ka tahi ka puta nga tika-
nga, ka kaha te ture, ka kotahi nga iwi.
Koia tenei, e te whanau, me "Turanga
tangata rite," kia kotahi ai te ritenga mo
to tatou motu, kia kotahi te turf, kia rile
tahi—ka tahi ka kore to raruraru, ka mutu
te whawhai, ka atu takoto he Ukanga ma
tatou. Tirohia taku pukapuka. He
aroha noku ki aku hoa Maori, he hiahia
noku kia tupu tahi tatou, kia ora tahi, kia
rangatira tahi.
Na AROHA PONO.
TE WHAKAKOTAHITANGA O NGA
HAHI I KAIAPOI.
TENEI nga korero pai mo nga Hahi o
Kaiapoi kua taia mai ki roto ki te nupepa
hou ki te " Manuhiri Tuarangi," me tango
hei tirohanga mo nga kai korero o te
"Haeata."
"Kua timata mai ano i nga tangata o
Kaiapoi te tikanga whakatapu wahi mo te
Hahi i roto mai i nga whenua rahui. No
te tau kua pahure nei i whakaritea ai nga
eka e rua tekau mo le Hahi o Ingarangi.
Inaianei hoki kua karangatia ano he wahi
pera mo te Hahi Weteriana. Kua tuhi-
tuhia mai e to matou hoa nga korero nei
o taua hui i whakaritea ai te mahi; —
"No te 11 o nga ra o Tihema i tu ai te
runanga ki te whare karakia i Kaiapoi.
Hui mai ana ki reira nga tangata o Kaia-
poi, o Hapaki, o Potiriwhi, o hoa. o hea.
No te 11 o nga haora ka tae atu Te Pura
raua ko Te Taka, (ho minita hoki raua).
Ko nga tangata katoa kua tae noa atu.
Mutu ana te karakia, ka timataia e Te
Pura te korero i nga take o tenei runanga,
man iho, ko Te Taka. Ka oti ta raua
tu ana ki runga, ko Hoani Paratene, ko
Hakopa Te Ataotu, ko Pita Te Hori, ko
Arapeta Koti, ko Ihaia Taihewa. ko Ha-
muera, ko Pera, ko Hapakuku, me etahi
I atu ano. E rua nga ritenga o tenei.
runanga, ara :—
" Kotahi. —Hei tuku whenua ki te Hahi
Weteriana, pera hoki me tera i whaka
ritea mo te Hahi o Ingarangi o roto o
tera tau kua pahure atu. Whakaaetia
ana e te runanga, kia tae mai ano te kai
mahi e oti ai le roherohe i nga wahi
takoto noa. hei reira ano ka tohungia ai
tenei, ka waiho ano ma Ihaia e mea.
" Ka rua. -Hei whakatakoto tikanga
mo nga tangata o nga Hahi e rua; kia
whakakotahitia te whakaaro. Ko Te
Pura raua ko Te Taka e moa ana, kia
mahi ngatahi raua, whakaaetia ana hoki
tenei o Pihopa. Na, ka rile ano, kia
kotahi tonu te whare ku rakia o ia kainga
o ia kainga, mo tetahi mo tetahi; ko nga
monita o nga kainga katoa, kia whakaritea
e mua tahi; ko nga Hakarameta, ara, te
Iriiringa me te Hapa Tapu o te Ariki,
kia rite tonu i nga minita o tetahi Hahi,
o tetahi Hahi, kia kaua ai he wehewehe-
nga. Na. ka marama inaianei te tikanga
e whakahaerea nei ki runga ki nga Hahi;
ko Te Taka hoki e motuhia rawatia ana
ki tenei mahi, ki nga Maori.
•• Heoi ano, ka mutu nga korero, ka
hapainga e nga Maori to ratou pukapuka
kua tuhia nei ki te runanga Pakeha o nga
kai whakarite lure, kia hunga ano tetahi
whare, hei whare manuhiri mo ratou ki
Otautahi. Mau katoa ana o ratou ingoa
ki tenei pukapuka.
" No te 3 o nga hoora ka whakamutua
te mahi o tenei runanga."
Ka pai enei korero. Ka toru nga
ritenga pai: —
Ka tahi.—Ko te whakatapunga i tetahi
wahi whenua mo nga mahi a te Atua, mo
te whare karakia, mo te whare kura, hei
ngakinga kai ma nga kura, hei haerenga
hipi, kau, aha, hei oranga mo nga minita
e kauwhau una i te Kongo Pai o te Atua.
Na te Atua tenei ritenga. "Me he mea
kua ruia am e matou nga mea wairua ma
koutou, he mea nui ianei ki te kotia e
matou a koutou mea o te kikokiko?"
Ka rua. —Ko te whakakotahitanga o
nga Hahi e rua. Na wai hoki te tikanga
wehewehe i kawe mai ki konei? I mua i
te timatanga o te mahi a te Atua ki tenei
motu i mahi tahi nga Hahi o te Ingarangi
o te Weteriana. Kihai i whakatangata
ke i a ratou, inoi tahi ana, kai tahi ana
nga Hakarameta, mahi tahi ana, kotahi
ano maru, kotahi ano take. I te takiwa
ka mahue nei i puta ke nga tikanga, i tua
— wehewehe tonu. Na wai ranei tenei
mahi ? Ehara hoki tenei mahi i te Atua
ko tana me aroha tonu nga tangata o nga
Hahi, me piri tonu kia kotahi ano wha-
kaaro-he ahakoa Ingarangi, ne ana
Weteriana aua e whakatupu tikanga
wehewehe, aua e korero kino tetahi ki
tetahi, aua e hae, aua e whakapehapeha.
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE HAEATA.
engari me aroha, me mahi tahi, me inoi
tahi, me kai tahi i nga Hapa Tapu o te
Ariki. Kahore hoki ona whakaaro ki
nga ingoa rere ke, hei aha mana te ingoa
kau? tana e titiro ai ko te aroha. Ta te
Karaiti inoi tenei, " Kia kotahi ai ratou
katoa: me koe hoki e Pa, i roto i au, me
ahau ano hoki i roto i a koe, kia kotahi
ai hoki ratou i roto i ahau; kia whaka-
pono ai te no nau ahau i tono mai."
(Hoani 17. 21.) I pera hoki a Paora,
"Me whai kia mau te kotahitanga o te
Wairua he mea paihere na te rangimarie."
(Epehi 4. 5.) Ka rile enei Karaipiture i
nga Hahi o Kaiapoi. Me tango tenei
tikanga hei tikanga mo nga Hahi katoa,
kana e wehewehenga i roto i a tatou.
Kia mohio ai te ao katoa he tuakana, he
teina tatou, kia whakaaro ai hoki he
akonga tatou na te Karaiti.
Ka toru.—Ko te whare manuhiri kia
hanga ki Otautahi, hei whare mo nga
tangata haere atu, pera me te whare
manuhiri i Akarana i Waipapa. Pai
tonu nga tikanga o nga tangata o taua
whenua.
NGA KINGI O IHARAIRA.
I. HAORA.
HE tangi na Iharaira i whakaturia ai
tetahi kingi ma ratou e Ihowa. I mua ko
Ihowa to ratou Kingi, otiia kihai ratou i
pai ki a ia hei kingi, amuamu ano ratou
ki a ia. tangi ana kia whakaritea mai he
tangata nei ano hei kingi mo ratou. Na,
Whakaae ana te Atua i runga i te tohe,
tukua ana ta ratou, ehara i te mea he pai
no to ratou tikanga, engari he tohe
marie no ratou; riro ana ta ratou i tangi
ai i runga i te pakeke, ka whiwhi ano
ratou i te utu mo ta ratou he.
Ko Haora te kingi tuatahi, he tama ia
no Kihi, no te hapu o Peniamine. (1
Hamuera 9.) Ho mea whiriwhiri marire
ia na Ihowa. I te koraha ia, e rapu ana
i nga kaihe o tona papa kua ngaro ; i te
toru o nga ra ku tae ki te kainga o Ha-
muera, poropiti, noho ana i reira. Ka
tahi ka ata korerotia mariretia e Hamu-
era to Ihowa tikanga mona, kua whaka-
aturia hoki e Ihowa ki a Hamuera. Ka |
whakawahia hoki ki te hinu hei tohu mo
te mahi kingi. Ka korero ano nga mea
e pa ki a ia i te huarahi, i tana hokinga
ki tona kainga, ara, nga mea i whaka-
kitea mai ai e Ihowa ki a ia. Heoiti,
hoki ana a Haora. Ka mea ano i tetahi
raka haerea Hamuera ki Mihepa, hui-
huia mai ana nga tangata ki reira, panui-
tia ana to Ihowa tikanga mo Haora, wha-
katuria ana hei kingi mo Iharaira.
ko ana mahi kei Hamuera I. e tuhituhia
ana, ara. tana kaha ki te patu i nga Piri-
hitina me nga Amarekaiti,—tana pokanoa
ki te whakaora i a Akaka ma, nga mea
kua tukua e Ihowa ki te mate,—tona
hae tonu ki a Rawiri, —tona kohurutanga
i nga tohunga me nga iwi o Nopo, me
ana whakinga maha, whakinga ngutu
kau noa iho i ana kino ki a Kawiri, ka
nui!
E wha tekau nga tau e kingi ana taua
Haora, me te nui haere ano te he o tana
mahi, whakarere ana te wehi ki te Atua,
whakapaua katoatia ana tona ngakau ki
te hae, ki te tinihanga, ki te kohuru.
Tana mahi ki a Rawiri i kino rawa, ka
rua ana meatanga kia kohurutia:—ora
noa a Rawiri i tona ringa; whakaaetia
ana tana tamahine matamua hei hoa, a
whakamoea ketia atu be tangata ke; ka
mutu ka whakaritea te teina, ka mea me
utu ki nga kiri matamata o nga Pirihitini,
he mea hoki kia mate a Kawiri i nga
Pirihitini. Me i kore kua pokea ona ringa
ki nga toto o Hamuera. (1 Hamuera 19.
18.) Ora noa hoki tana tamaiti a Hona-
tana i a ia. Tana patunga i a Ahimireka
tohunga, me nga tohunga o te whare o
Eri, e waru tekau ma rima, ka nui, be
rawa, (I Hamuera 22). Tana he whaka-
mutunga, tana haerenga ki te wahine
makutu o Enaroro, he matakite maori
hoki ia. Kua kore rawa tana wehi ki a
Ihowa, tona karakia kua mutu, tana mahi
rapu, mahi inoi ki te Atua pono kua kore,
kua hoki ki nga ritenga maori, ka rapua
hei tikanga mona i nga atua maori. Ka
nui te he, ka tuhi ka tutu rawa ki a
Ihowa, ka tahi ka hinga rawa ki te be.
ka tahi ka ki te kapa o rana kino, ki
rawa, ka ruku rawa ki te hohonu. Oti
ka tahuri to te Atua tangata ki nga atua
maori rapu ai he tikanga mana, ka pehea
hoki ? Heoi, hinga ana tona ope i nga
Pirihitini, kihai i kaha, kihai i aba, titiro
ana ia, whakamatea ana tona tinana e ia
ano, heoiano, ka mate. "Na, kua mate
a Haora mo tona he i he ai ki a Ihowa,
mo te kupu a Ihowa kihai nei i purutia e
ia, mona hoki i ui ki te atua maori, he
rapu whakaaro hoki mana: mona hoki
kihai i rapu whakaaro i a Ihowa, na,
whakamatea iho ia e ia ano, a whakariroia
ketia ana te kingitanga ki a Rawiri, tama
* Hehe." (i Nga Whakapapa 10-13, 14.)
HE AIAHI WHAKA TUPUTUPU
TA TE HE.
"HE hara kotahi taku hara" e ai ta te
mea hora. Tana kupu huna i tana be
tenei. Otiia he tito ana, nonahea i kotahi
ai te he? Nonahea i haere mokemoke ai
tena hanga te he? Ehara te he i te mea
haere mokemoke, he mea haere tira,
haere nui hoki. Ka whanau mai te he
kotahi, e kore enoho mokemoke, ka tangi
ki te hoa mona, ka rite ki te tamariki e
rapu ana i te boa takaro mona, ka kara-
ngatia tetahi atu he kia piri ki a ia. Te
he tuatahi ka rite ki te purapura i ruia
nei, i kotahi i te ruinga, ko tona putanga
i maha. Whakaarohia te kumera, te
riwai, he pito kau te tinaku, iti te ngaro-
manga, tona putanga he maha to le he
tohu tena. Tirohia hoki tehea nga tuakana
a Hohepa. He hae te tuatahi, hae ana
ratou ki to ratou teina; kihai i noho
mokemoke tenei he kotahi, kihai i taro
ka tangohia tona koti whakapaipai; muri
iho ka maka ia ki roto ki te poka; na,
ka nui haere, ka tahi ka hokona to ratou
teina ki nga Ihamere. Kihai i mutu i
konei: ka mea ratou me huna ia ratou
mahi, na, ka tinihangatia Io ratou papa—
ka pokea le koti o (aua tamaiti ki nga
i toto nanenane, ka kawea ki to ratou papa,
ka mea, he mea kite tenei na matou, i te
koraha e takoto ana, kia mea ai te koro-
I heke, na le kararehe i haehae. Na, ka
tinihanga ano, ka tangi ki to ratou papa
mo to ratou teina, tangi maminga ana.
I pera tonu to ratou tinihanga i nga tau
i e rua tekau ma rua, taea noatia te wahi i
tataki ai ratou ki a Hohepa i Ihipa. Ka
tika nei te kupu, he mea whakatuputupu
te he: na le he kotahi enei he maha i
whakatupu—he mea kotahi i te whanau-
tanga mai, ka tangi ki le boa mona, na,
piri ana ko tetahi, muri iho ko tetahi
ano, nawai, a ka tokomaha ona hoa, he
tira nui, haere ropu ana, whakatuputupu
haere ana.
E penei tonu ana nga mahi a te he.
i He korero teka, ka penei, puta ana te
kupu kotahi i ronga i te teka, kihai i
taro kua puta ko tona hoa, ue huna i te
mea o mua. Ka pa ki te tahae te tangata,
inamata kua apitia te rua, te toru, te wha
o ana tahaetanga : me nga horihori, me
nga tinihanga hei boa haere mo te tahae,
hei buna hoki i tana mahi. Ka mau ki
te pu, ka maranga ki te whawhai, ka
tokomaha nga he hei hoa haere mo tenei
mahi kotahi, te mahi whakatuputupu he
maha ko tenei, piri ana ki ienei te hae,
te riri, te mauahara, te kanga, te tahae,
te muru, te kohuru, me nga hara katoa
o te ao —piri ana ki tenei te mahi takahi
whakapono, te whakakinonga i te Hahi o
Ihu Karaiti i hokona nei e ia ki ona toto,
e ripekatia houtia ana. te Ariki e tenei
mahi, e to ana i nga wairua tangata ki te
reinga. Ka maha nga he e aru ana i le
he kotahi e haere ana i roto i tenei tira, i
te ope whawhai.
Kia tupato ki te he tuatahi: maharatia
tona tikanga, he kai arahi ia no nga he
maha, he karere ia e haere mai ana ki
mua, tera tona nuinga te whai mai nei ki
muri, e kore e taro kua piri mai. Kaua
e pa ki te tuatahi, kei tangi ia ki te hoa
mona. Ka puta, kaua e owha atu, kaua
e mea "Tauti mai;" tukua kia haere i
tahaki, e kore hoki e haere mokemoke
mai, tera ona hoa haere tahi mai, hei
kohuru i a koutou.
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE HAEATA
HE MEA WHAKAMIHARO TE
PAIPERE.
He merekera hoki, he merekera mau
tonu te Paipere. Titiro hoki ki te tuhi-
tuhinga, kihai i tuhituhia e te tangata
kotahi, i te wahi kotahi, i te tau kotahi
ranei, engari, i tuhituhia e te tokomaha,
he maha nga reo, he maha nga tikanga
tangata, he rangatira etahi, he tutua
etahi, na te nui na te iti, na te tohunga
na te ware noa iho. I roto i nga tau
maha, tekau ma rima rau tau i pau hoki
i te tuhituhinga; he maha nga tikanga o
te tuhituhi—he whakapapa, he poropiti-
tanga, be waiata, be kupu whakarite, he
akoranga, he ture, he tauira, he whaka-
tauki, he reta, be kauwhau, he inoi—poto
ana nga Ukanga korero ki roto ki nga
Karaipiture. He ahakoa, rere ke ana
nga tangata, kihai i tata tetahi ki tetahi,
kihai i noho tuhi, korero tahi, whaka-
haere tahi i to ratou ara korero, kihai i
mohio tetahi ki tetahi—tika tonu nga
korero, rite tahi nga whakaaro. Me he
tangata noa iho ratou, e tuhituhi noa
ana i nga ritenga noa o te ao nei, kua
rere ke noa atu nga korero, kua puta ke
ta etahi i ta etahi, kua raruraru noa iho.
Nei hoki ra, he tikanga kotahi to ratou
tikanga, be take kotahi; ka huihuia nga
korero, rite tahi, kahore he putanga
ketanga. No konei tatou mohio ai. na
te Wairua o te Atua ratou katoa i ako,
i arahi, nana te mahi nei, na te Wairua
Tapu, na tona kotahi. Kei mea na te
tangata tenei pukapuka te Paipere, ka-
hore, na te Atua pono, na to Atua kaha
rawa, na te Atua mohio ki nga mea
katoa to tatou Paipere nei. :
KIA TAPATAHI TE NGAKAU.
E KI ana etahi, e rua nga whakaaro o toku
ngakau, tetahi e mea ana ki te Atua,
tetahi e mea ana ki te ao. Ka be tenei,
ka mea te tangata kia wahia tona ngakau,
kia tukua tetahi taha ki te Atua, kia waiho
tetahi ki nga mahi o te ao, e kore e tika.
I penei nga tangata o Roma, hanga ana
he whakapakoko, whakaahua ana ki a
te Karaiti, whakaturia ana ki te (aba o o
ratou atua maori, ki roto ki te whare utua,
ka karakia ki a Hupita, ka mutu, karakia
ana ki a te Karaiti. I whakahonore ranei
ratou i a ia, i paingia ranei e ia ta ratou
pera ? Kore rawa: i whakaritea hoki te
Karaiti e ratou ki nga atua maori. E
pera ana nga tangata katoa e mahi rua
ana, karakia ana ki a te Karaiti, whaka-
whirinaki ana ki ona atua maori, whakaae
ngutu ana ki nga kupu o te Karaiti,
pupuri tonu ana i nga ritenga maori.
Haere rua ana, ko tona karakia, ko tona
mahi maori, mea ana pea he oranga tana
e whiwhi ai: kore rawa, e kore te Ka-
raiti e pai ki tenei tikanga, e mea ana ia,
me aroha ki te ngakau katoa ; e kore ia
e whakaae kia wehewehea, kia tukua
tetahi wahi, ahakoa iti, mo te ao; e kore
le tangata e ora i ienei tikanga. Tena
ka mau te kiore i te rore, i te wae kotahi.
takoto kau ana nga wahi katoa o te tinana,
e ora? Huatu ma te wae kotahi ka mate.
Ka mau te kahu i roto i te rore, ko
tetahi wahi iti o nga huruhuru e mau
ana, e ora koia ia? Huatu ka mau ano i
te kai hopu ahakoa wahi iti ona i mau ki
roto ki te rore. Waihoki ko te tangata e
hereherea nei e Hatana, ahakoa wahi iti
e mau ana i roto i te kino, i te mate. He
aha te pai kia ki mai te tangata, "Kua
wetekina nga mekameka i mau ai ahau,
kotahi tonu i mahue; i mua, ki aku
ringa me aku waewae, ki toku kake me
toku tinana katoa e mau ana, o herehere
ana i ahau, e whakataimaha ana i ahau :
inaianei kua mama, kua wetekina hoki,
kotahitahi, ko te mea o toku ringa kotahi
te mau nei—kua ora ahau." Kahore,
ma tera mea kotahi koe e herehere, e to
ki te reinga. He maha nga mama o te
kaipuke, me puru katoa te ora ai. Ka
purua kautia etahi, ka waiho te mama
kotahi, ahakoa iti, ka male ano i te wahi
kotahi. Waihoki ka purutia te wahi
kotahi o te ngakau, e kore e whakapaua
katoatia ma te Karaiti, ma tera wahi ko-
tahi ka male. Tena kia tapahi te wha-
kaaro, tukua katoa ki a le Karaiti.
TE MANUHIRI TUARANGI, RAUA
KO TE KARERE MAORI.
KA maha nga tau e rere ana te "Karere
Maori" ki nga kainga Maori ki te kawe
korero atu, kia rongo hoki nga tangata
ki nga whakaaro o le Kawanatanga, ki
nga mahi o te ao katoa, kiu akona hoki
ratou ki nga ritenga pai, nga ritenga e
rangatira ai te motu nei. Katahi taua
•'Karere" ka moe, heoiano to tatou
kitenga i a ia, to tatou rongonga ki tana
reo. He ahakoa, tenei tona riwhi he
"Manuhiri," be "Manuhiri Tuarangi"
hoki; ka tahi ka puta mai: moe marire
ana le " Karere," ara nui ana te "Manu-
hiri." Tauti mai! Tauti mai! e te " Ma-
nuhiri Tuarangi!" Nau mai, e ko, kia
kaha mai ki le kawe korero pai mai ki
nga iwi katoa, ki te ako pai i nga tama-
[ riki o Aotearoa. Kia marama to korero,
kia kaha koe ki te pehi i nga kino katoa
o le motu nei, ki te whakahaere tikanga
pai mo nga iwi. Ta matou mihi tenei
ki a koe. Tenakoe, e te "Manuhiri
Tuarangi."
KEI mea tatou he tangata whakaaro kore
te tangata i nga kupu torutoru ; e marino
ana te mata o te moana i te mea e tangi
ana te ia o te hohonu.
MATENGA o KATIPA TE AWARAHI
No te 23 o Maehe, i le ahiahi, ka mate
a KATIPA TE AWARAHI, rangatira o Nga.
titeata. I roa toua turorotanga, i roto i
nga marama, ka tahi ka homo, i hemo i
tona kainga i Waiuku. He tangata ata-
whai Pakeha taua kaumatua.
KIA MAU TE RONGO.
| 1. E Ihu. e te Ariki,
| Aroha mai ki tenei ao:
I Ka pai to hepeta, ka pai
Te (ino rangimarie.
2. Ko Taranaki kin pai ;
Me tiaki te tangata ;
Me whakaora nei ano
Nga Maori me nga Pakeha.
o. He aha ra i maumau ai
Nga toto o nga tangata?—
HE KEWENTl KIA PAI TE TARO.
RINGIHIA ki roto ki le wai kia waru nga
kuata wai, he paraoa kia kotahi pauna,
he huka 1 pauna, he tote i aunehi; me
panga ki te ahi kia pau te haora kotahi e
koropupu ana, tangohia ki tahaki, ka
maiao ringihia ki roto ki le pounamu, me
puru rawa : waiho kia tu ana i te ra, me
te po kotahi, ka pai he rewena whaka-
pupuhi taro. Kia kotahi te paniki KI
roto i nga pauna paraoa kotahi tekau ma
waru ka rile.
PANUITANGA.
E MEA ana Te REIHAREI, (Rev. R
Laishley,) Onehunga, kia hokona
he Kiwi, hei te mea ora ranei, hei te
mea mate ranei; tona utu, mo te mea
ora kotahi pauna, mo le mea mate tekau
hirene—otiia hei te mea hou, e kore e
pai le mea pirau. E hiahia ana hoki ia
ki etahi hua Kiwi; e rima hirene te u
mo te hua kotahi.
AUCKLAND :—Printed by W C. WILSON
the " New Zealander" Printing Office, Shortland
Street.