|
loading...|
|
Te Haeata 1859-1862: Volume 1, Number 6. 01 September 1859 |
pp
Abstract 
pp
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE HAEATA
TE UTU MO TE TAU }
KOTAHI 2s 6d} " Tatou ka haere i to Ihowa Maramatanga." { TE MO TE PUKAPUKA
KOTAHI 3d
VOL. 1] AKARANA, HEPETEMA 1, 1859. [No. 6.
MARAMATAKA MO HEPETEMA.
Hei te 12 o nga ra Hua ai te Marama.
Hei le 27 o nga ra Kowiti ai te Marama.
1 Tarei Whakawakanga, Akarana.
2 Parairei
3 Hatarei
4 Ra Tapu Waiata 19, 20, 21.
5 Manei
6 Turei
7 Wenerei
8 Tarei
9 Parairei
10 Hatarei
11 Ra Tapu Waiata 56, 57, 58.
12 Manei
13 Turei
14 Wenerei
15 Tarei
16 Parairei
17 Hatarei
18 Ra Tapu Waiata90,91, 92. Ka tute
19 Manei te kara a Te Kuini kei
20 Turei Akarana, 1840.
21 Wenerei
22 Tarei
23 Parairei
24 Hatarei
25 Ra Tapu Waiata 119, 53. 72.
26 Manei
27 Tarei
28 Wenerei
29 Tarei
30 Parairei
31 Hatarei
E taia ana Te Haeata i te tahi o nga ra
o nga marama katoa.
Te utu mo tenei niupepa hia rua hereni
mo te Tau te kau ma rua nga niupepa e
taia i te tau kotahi.
Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou
whakaaro ki tenei niupepa, me tuhituhi a ratou
pukapuka ki te Kai-Tuhi o Te Haeata, ara ki a
Te Patara, kei Onehunga. Ko te tangata
e hiahia ana kia taia tona panuitanga ki
te Haeata nei, me kawe i tana pukapuka kia
Te Wirihana ki te Whare Perehi o "The
New Zealander," ma Te Wirihana e whaka-
rite utu mo te panuitanga ka taia.
TE H A E A T A.
AKARANA, HEPETEMA 1, 1839.
HE PAKAKANGA KEI OROPI.
Katahi ka tae mai te rongo kino i Oro-
pi. . Kua whawhai nga iwi o Paranehe
(France) me Harinia ki nga tangata o A ta-
ria (Austria.) Ko te lake i ara ai tenei
pakanga ko Itari (Italy.) I riro ia te Kingi o
Ataria i mua, tetahi wahi o Itari, te whe-
nua o te Popa, upoko o te Pikopo, ara
tetahi wahi o tona rangatiratanga, me
tetahi wahi whenua. Na, tohe ana etahi
o nga tangata o Tiari kia whakahokia mai
kia ratou to ratou mana me o ratou whe-
nua. A piri ana a Rui Neporiana ki a
ratou, uru ana ki roto ki nga ope o Hari-
nia. Ue Pikopo katoa aua tangata.
E rua nga nga parekura kua rangona
inaianei, kei Motepero (Montebello) te
tuatahi,—kei Makenata(Margenta)tetahi,
130,000(kotahi rau e toru tekau mano) nga
Ateri(Austrians)o tetahi ope; 120,000. (Ko-
tahi ra e rua tekau mano te ope o nga Wi-
wi.) Hihinga ana tetahi hihinga ana tetahi,
ka nui. Otiia, whati ana nga Ateri, erua
tekau mano i te haupuranga. E whitu
mano i riro i te herehere, heoiti, i nga
Wiwi te papa. Kahore ano i mutu tenei
pakanga, kei te whawhai nei ano. Ekore
e mohiotia tona otinga. Kahore ano a
Ingarangi kia uru ki roto, e noho
noa iho ana. Mea ake ka uru pea. Ka-
hore ranei, tera kei nga iwi e whawhai
nei te tikanga. Ka tika te whakahaere a
tetahi, a tetahi, ekore a Ingarangi e ara
ki runga, ka he, katahi ka kitea he ti-
kanga mana.
E mea ana etahi kaumatua, ara nga
mea rapu Karaipiture, nga mea mohio ki
te whakaaro i nga poropititanga, e tata
ana nga taima e rite ai etahi o nga poro-
pititanga o Raniera, me nga kupu o te
Whakakitenga a Hoani; te wa i kiia ai he ,
ngaromanga monga whakaakoranga teka,
he hinganga mo nga kai whakaako tito,
mo nga kingi e arai ana i te rongo pai,
me nga rangatiratanga katoa i turi ki nga
kupu a te Karaiti. Korerotia te 17, 18,
49, o nga upoko o te whakakitenga.
i Kahore matou i mohio e tika ana enei
whakaaro o nga kaumatua rapu Karaipi-
ture; he tika ranei, kahore ranei. En-
I gari ta matou e mohio nei ko te mahi ti-
ka ma nga hahi me inoi tatou ki Te
i Atua. Koi tukua e ia tenei ahi kia toto-
ro haere ki te ao katoa. Engari kia ti:
neia i tona wahi i timata ai. Me inoi
hoki tatou ki a ia kia whakatuheratia e
ia nga whenua katoa ki tana kupu, kia
Whakatahuritia katoatia mai nga iwi o te
ao ki tana tanumi, kia mutu ai nga wa-
inga kiu nunu rawa hoki te mahi whaka-
heke toto, kia riro te ao katoa i a te
Karaiti, kia tu tona rangatiratanga ki nga
wahi katoa.
NGA TIKANGA E RANGATIRA AI
NGA TAMARIKI.
Kua tuhituhia tetahi tikanga i roto i te
Haeata mo Akuhata, na, tenei tetahi: —
Ko te Rongo, ara kia rongo nga tama-
riki ki o ratou matua. He kino nui te
turi e turi nei nga tamariki Maori ki o
ratou matua. Ka nui tenei he; titiro
hoki ki a Tiuteronomi 21—18, 49, 20, 21,
— "Ki te mea he whakakeke, be whaka-
toi, te tamaiti a tetahi tangata, a e kore e
rongo ki te reo o tona papa ki te reo hoki
o tona whaea, a ka whiua e raua, a e
kore e rongo ki a raua : Na, ka mau tona
papa raua ko tona whaea ki a ia, a ka
kawea mai ia ki nga kaumatua o tona pa,
! ki te kuwaha ano hoki o tona wahi; A ka
mea ki nga kaumatua o tona pa, Ue wha-
kakeke, he whakatoi tenei tamaiti a maua;
i e kore e rongo ki to mau reo, he kakai
tonu he iinu tonu tana. Katahi ka aki-
na ia e nga tangata katoa o tona pa ki te
' kohatu, kia mate ; a ka whakakorea atu e
koe te kino i roto i a koe, a ka rongo
a Iharaira katoa, ka wehi." No te
Atua tenei tikanga whakamate i te ta-
maiti turi, tutu. Na, ka kite tatou i te
nui o tenei he o te turi. Titiro hoki ki
Nga Whakatauki 50, 17.—"Te kanohi e
whakahi una ki tona papa, a hei whaka-
haweatanga mana te rongo ki tona whaea»
ka tikarohia e nga raweoi o te awaawa
ka kainga e nga kuao ekara." Tona
|
|
2 2 |
▲back to top |
TE HAEATA.
tukunga iho to te turi he mate. Ma te
Atua tena tamaiti turi e whakataurereka
e whakamate, ina hoki te kupu i te
rima o nga ture " Whakahonoretia e koe
tou papa me tou whaea, kia roa ai o ra ki
te whenua e homai nei e Ihowa e tou Atua
ki a koe." Me ta Paora kupu hoki, Epi-
ha e—1 2,3.—"E nga tamariki, wha-
karongo ki o koutou matua i roto i te
Ariki: ko te mea tika hoki tenei. Wha-
kahonoretia tou papa me tou whaea ; ko
te ture tuatahi tenei i runga i te kupu
whakaari; Kia hua ai te pai kia koe,
kia roa ai hoki tou noho i te whenua."
To te tangata Maori he ki ana tamariki
he tuku noa i a ratou ki tenei kino nui ki
te turi. E ki ana "e kore e rongo." Ae
ra, e kore e rongo; na koutou na nga
matua i tuku ki te turi, na koutou tu he.
Kei te ki pea koutou i te itinga o te ta-
maiti " taihoa kia nunui ake kia kauma-
tua ka kore ai tana turi ka kitea ai tana
rongo." Kahore, ka he tena, engari i te
itinga, i te mea kahore ano i haere, i te
mea kahore ano i mohio ki te korero.
Titiro hoki, kua mohio ano i reira ki te
iari, na me ako ano hoki kia mohio hoki
ki te rongo i tona itinga ano. E—kei
riro o tatou kohungahunga i te turi, engari
kia wawe te mohio ki te rongo, kia rite i
a ratou te kupu o te Karaiti " Pumau
tonu i a koe te whakamoemiti a te waha
o nga kohungahunga o nga mea ngote u."
—Matiu 21, 16. E ki ana hoki a te Ka-
raiti "No nga pena hoki te rangatiratanga
o te Atua." Koia ahau ka tohe ai, kei
tukua a tatou tamariki ki tena he nui, ki
te turi. E, kauaka, kauaka! kauka e
maumauria o tatou taonga nui, o tatou
taonga pai! Ka nui to tatou aroha ko o
tatou tamariki; engari me pupuri mo te
rongo, me ako ki te rongo, kia pai ai kia
ora oi kia rangatira tonu ai. No Hatana
te turi, no te Atua te rongo. He ara ki
te reinga te turi, he ara ki te rangi te ro-
ngo. Oti me tuku o tatou potiki ki a
Hatana ki te reinga? E, kauaka! Engari
me ako, me tohutohu, me arataki i te ara
o te rongo o te ora o te pai. Titiro hoki
ki Nga Whakatauki o Horomona 22, G, —
"Whakatupuria ake te tamaiti i te ara
e haere ai ia, a ka kaumatua, ekore e ma-
hue e ia." Kei te rapu mai pea koutou,
kei ta ki mai pea, me pehea te ako i tona
tamarikitanga. Rere,me timata wawe, kaua
e tukua kia roa; engari, i te itinga ano.
E, ko te rongo ki mua ko te rongo ki mua;
i te itinga ano kua mohio ki te rongo,
kua akona e koutou ki te rongo. Kei te
ako koutou i o koutou tamariki ki te kai,
ki te korero, ki te ngoki, ki te tu, ki te
haere, e pai ana ; ka pai kia pena ta kou-
tou ako i a koutou tamariki, ina, me ako
hoki ki te rongo kia wawe te mohio ki
tenei mea pai ki te rongo. Kaua rawa e
tukua kia turi. Ka kite koutou i a kou-
tou tamariki e ahu ana ki te turi, me tohe
me ako me korero, me te ahua pai ano,
me te aroha ono, me te manawanui aho,
me te inoi ano ki te Atua kia hoki mai
ra ano ki te rongo. Ka tohe tonu ano te
tamaiti ki te turi, kaua e tukua, me pu-
puri, me tohutohu, me te mahara ano ko
Hatana tena e to ana i te tamaiti ki te
{ turi kia riro ai i a ia, kaua e tukua ; kia
kaha te pupuru, kia manawanui, kia u;
ekore a Hatana e kaha, kei te Atua te
kaha, ka riro ano i a koe tou tamaiti, ka
whakahokia mat ano e te Atua ki te ro-
ngo. Otiia, kia u tou pupuri, kia pono,
mau ano to tamaiti e to mai ki runga ki
te rongo, ki te ora, a ma te Atua e mea
kia mana tou reo te reo o te matua. Ae
ra, ko te reo o te matua kia mana, ko te
reo o te whaea kia mana, aua e tukua kia
takahia tena reo, he reo tapu hoki, kaua
e tukua kia takahia tou reo tapu e (au
tamaiti, kei mate ano ia i tena tapu. He
tapu pono tenei tapu te tapu o nga reo o
nga matua, no te Atua tenei tapu; toko-
maha nga tamariki kua mate i tenei tapu
he mea takahi na ratou, he turi na ratou
ki te reo o ratou matua. Kei te ki mai
pea koutou "Me pehea matou me ka tohe
tonu o matou tamariki ki te turi?" Kere,
maku e korero. No te Atua o tatou
tamariki, ka nui tona aroha ki a ratou,
he taonga nui ki a ia, no nga pena tona
rangatiratanga; na, kei temea mai ia ma
tatou e tiaki enei taonga tapu ona, he
taonga hoko hoki ki nga toto o tona Ta-
maiti ; ma tatou e tiaki ma tatou e pupu-
ri, na, ka tohe ki te he, ka tohe tonu,
ekore e rongo ki te kupu aroha, ekore e
rongo ki te reo tapu o te matua, na me
whiu, me whiu kia mamae, me whiri kia
rongo ra ano. Titiro ki Nga Whakatauki
22, I5.—*' Paihere rawa te wairangi i
roto i te ngakau o te tamaiti; ma te rakau
whiu e matara atu ai i a ia." Me te 25,
I5, 14.—"Kaua e kaiponuhia te whiu ki
te tamaiti; ki te patua hoki ia e koe ki te
rakau, ekore ia e male. Me patu ano ia
e koe ki te rakau, kia whakaorangia ai e
koe tona wairua i roto i te reinga." Nga
Hiperu 42, 7. —" Ki te pangia koutou e
te whiu, e rite ana ta te Atua meatanga
ki a koutou ki tana ki nga tamariki tupu;
ko wai hoki te tamaiti e kore e pakia e
tona papa?"
Otira kia tika te whiu, aua te whiu
riri, aua e whiu me te korero riri me te
ahua riri, engari ko te whiu ko te aroha,
ko te whiu me te korero pai, ko te whiu
me te ako rae te tohe kia hoki mai ki te
pai kia hoki mai ki te rongo. Kia nui te
tupato ki tena hanga ki te whiu, kaua te
whiu kino kaua e patu kino, me whiu
mama me whiu aroha, me te inoi ano ki
te Atua i roto i te ngakau kia whakahokia
mai e ia tou tamaiti ki te pai. Ka nui te
he o te tangata maori ki tenei mahi ki
te whiu tamariki ; e whiu kino ana
me te ahua riri me te kupu riri. He
whakatakariri no tona ngakau ki tona
tamaiti katahi ka whiua me te ahua na-
nakia, me te turaki ki te whenua me te
ruke ki te paru, me te rumaki ki te wai
ano he hoa whawhai e patua ana. Na, ka
kite i te he o tenei tu whiu ka whakare-
rerea rawatia. E hara tenei i te whiu,
he patu tenei, te mahara ki te kupu a
Paora Epiha 6 4
E te whanau ko te Rongo! Akona o tatou
tamariki ki te Rongo kia tika ai ratou i
te ara o te rangatiratanga e rangatira ai
ratou.
Tenei ake tetahi atu kupu mo a tatou
tamariki ara nga tikanga e rangatira ai
ratou.
TE MANA O TE INOI.
Inoi ana te pononga o Aperahama, ka
puta a Ripeka: raraka waewae ana a
Hakopa raua ko tetahi tangata (ara ko te
anahera o te kawenata) toa ana a Hakopa,
pai tonu iho te ngakau o tona tuakana o
Ihau ki a ia. Karanga ana a Mohi ki
Te Atua, maroke kau te moana hei hua-
rahi mo tona iwi. (noi ana a Hohua,
puare kau ana te hara o A kana. Inoi
ana a Hana, ka whiwhi i tetahi tamaiti
mona, ko Hamuera. Ka inoi a Raniera,
noho marie ana nga raiona. Noho puku
ana a Mororekai raua ko Ehetere me te
inoi ano, na, ka mate to raua hoa riri
a Hamana " ka taronatia ki runga ki te
tura wa i oti ra i a ia mo Mororekai."
Inoi puku ana a Nehemia, ngawari noa te
ngakau o te kingi ki a ia. Inoi ana a
Eriha kia kaua he ua i nga tau e toru, a
mana tonu; e inoi ana ano kia ua, na ua
tonu iho. Inoi ana nga tangata o te hahi
mo Pita, ora tonu ake i roto i te whare
herehere, na te anahera o te Atua i
whakaora. Inoi ana a Paora rawa ko
Hira i roto i te whare-herehere, tuhera
ana nga tatau, mawhete nga herenga.
Ka nui te kaha o tenei mahi, mana rawa.
Tona mana nei! Ko te moana nui kua
wahia i waenga. Ko nga wai o nga awa
kua puritia. Ko nga kohatu kua wahia
hei puna wai. Ko nga ahi kua tineia.
Ko nga raiona kua whakamokaia. Ko te
Ha me te Marama kua puritia ki runga.
Ko nga wairua o te hunga mate kua
whakahokia ki te ao. Ko nga anahera
o Te Atua kua tikina hei tiaki i nga tama-
riki o Te Atua. Ko Hatana kua herea.
Ko te tangata nanakia kua whakamarie.
Kua mahia katoatia enei e te inoi tika, e
te inoi pono. Ko te inoi ngutu kau, e
kore e whai tikanga, tena ko te inoi e
puta ake ana i runga i te ngakau ripeneta
me te ngakau whakapono, ka maua i te
Atua, ka whakaritea e ia nga inoinga a
tona iwi. Tena kia kaha te iaoi, kia kite
koutou i te mana.
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE HAEATA.
HE PUKAPUKA NA TETAHI MONITA
NO TONGATABU KI TONA MINITA
KUA HOKI ATU KI RANANA.
E Hoa, E Te Weta,—Tenei ahau te
tuhituhi nei i taku aroha ki a koe, ki a
Mata, ki a korua tamariki hoki. He aroha
nui taku aroha ki a koutou. E ngaro
ana koutou i oku kanohi, otira e noho
tonu ana koutou ki roto ki toku ngakau.
Kahore ahau 5 wareware ki a koutou. I
whakaaro pea koe kua wareware ahau ki
a koe; he kore pukapuka naku ki a koe.
Ko te lake kihai ahau i hohoro ki te tu-
hituhi ki a koe koia tenei ko te tangohanga
a te Ariki i oku kotiro tokotoru. Ko era
kotiro hoki i kaha tonu ki te kura. I
hari tahi matou ko aku hoa ki te tango-
hanga a te Atua i aua kotiro, no te mea
hoki, i mohio ratou ki a ia. I haere ra-
tou i runga i (e whakaaro ki a te Karaiti,
nana te kainga i whakarite ai mo ratou.
Kua kore te reo o te mea meroiti i tona
mate, otiia i mohio matou ki ana kupu
torutoru i whakaaro tonu ia kia nga
mahi o te kura. / nga ra o tona aranga
kihai ia i wareware ki te haora mo te inoi
puku. Nokonei e hari ana tuku ngakau.
Kua whakatupuria hoki e te atua te
mahi a ona pononga, a nga minitia, i ro
to i nga tamariki me nga kaumatua, i
roto i nga tangata me nga rangatira. He
whenua kuware to matou, he whenua ra-
wakore ki nga mea o tenei ao. Otira, e
whakawhetai atu ana matou ki te Atua
mo tana homai tainga i te matauranga me
te taonga utu nui mo te wairua. Ahakoa
kahore i rite ta matou taonga ki ta te
pakeha, waiho kia whakakotahitia tatou
i runga i nga taonga mo te wairua. Kia
pai ai a tatou mahi. Kia pahemo atu ai
nga mea tawhito, kia whakahoutia nga
mea katoa i roto i a te Karaiti.
I ta matou hokinga mai i Fiji i roko-
hanga matou e te tino tupuhi. Pakaru
ana etahi o nga kaipuke. I whatiia nga
rewa o te puke o te kingi, o etahi atu ho-
ki, whakamararatia nga waka ki runga ki
te moana nui. I hoki atu etahi ki Fiji;
ko etahi i tere ki Haapai. Erua po i hoe
ai matou, tae rawa atu ki Tofua. Ka
mea te kingi kia tatari matou ki reira kia
puta mai he hau pai. Kotahi ta matou po
ki Tofua, a, kua homai e te Atua he hau
tika. I tae atu matou ki Lifuka i te 25 o
Tihema 1856. I whakapai atu matou ki
le Atua nona te Atawhai i ora ai matou.
Kihai hoki i ngaro tetahi o nga waka. i
I te tau i muri iho i ta matou hokinga 1
mai i puta mai te tupuhi nui rawa ki Va-
vau, ki Haapai? Hinga ana te whare ka-
rakia nui kei Neiatu. Kahore pea i wai-
ho kia tu te whare karakia kotahi o enei
motu katoa. Hurihia katoatia e te hau.
Muri iho he nui te hemo kai ki enei motu.
Kei Tongatabu anake he kai. I
Tenei ano ahau te noho nei ki toku kai-
nga ki Neiafu. Kua tukua ki a au te ti-
kanga mo nga karakiatanga o tenei wahi.
Kotahi tekau nga monita tane, tokowha
nga monita wahine o konei. Ko Pita raua
ko Hami, kua mate I haere marama
raua ki te whenua kororia.
Kotahi te mea kino. Kua noho nga
minita Pikopo ki Hihifo. I tere mai te-
tahi kaipuke manuao no nga Wiwi ki te
tono utu mo te whakahenga o te lure i
whakaritea e te Kawana o Tahiti. I haere
hoki te minita Pikopo,a te Karikinana ki
Haapai. Kihai nga tangata i pai ki noho
ia ki uta. Kahore hoki ratou i rongo ki
te kupu o te kingi. Ki ta nga Wiwi, he
whakahenga i te ture tenei. Nokonei i
rapu utu ana ratou i nga tangata o Haa-
pai.
Muri iho i tena kua tae mai ki tenei
wahi aua tangata tinihanga. E mea ana
e kawe mai ana ratou i te pono ki a ma-
tou. Horihori! He rongoa kikino ta enei
rata. I tae atu a le Karikinana ki Hou-
mu ki le huihui i nga Pikopo o reira. I
mea ia i roto i tana kauwhau; wahi iti
ka tae mai tatahi kaipuke nui ki te here-
here i nga tangata katoa kahore i pai ki
te karakia Pikopo. Kaiahi ka whakauka
tetahi wahine rangatira, haere ana ki
waho o te whare, karanga mai ana ki
taua minita. "Kahore i tika tau e kau-
whau nei. He kupu kuare tau." Wha-
karerea tonutia ratou e taua wahine.
He tokomaha hoki nga tangata o Hamoa
kua tahuri ke i nga Pikopo ki te hahi
Weteriana. Kua tae mai tetahi tangata
o reira ki tenei motu. Nana i korero ki
a matou.
Ka nui toku haringa, e te Weta no te
mea e mahi tonu ana koe mo matou i
runga i le aroha. Kua ue mai nga pu-
kapuka tepera me nga pukapuka korero
mai i nga mahi a le Hahi no le timata-
nga ra ano. Tenei ano ahau kei te ko-
rero i taua pukapuka. Ka nui te pai.
He taonga utu nui mo Tongatabu tenei.
E mea ana te minita Pikopo. " He tika
nga korero, otiia i mahia ana mahi i nga
ra onamata," a, e korero kino ana taua
pukapuka ki tana hahi.
E Hoa, ka nui te pai o taku waka hou.
I taraia hoki ki Fiji mo te tamaiti o te
kingi. E tere ana maua ko Te Ki ki ru-
nga ki taua waka i ana haerenga ki te
kauwhau pera me ta taua terenga i mua.
E te Weta, Tuhituhia mai etahi puka-
puka maapi whakatere kaipuke kia mo-
hio ai ahau ki le whakatere i toku waka
ki nga motu katoa.
Ko te otinga tenei o taku pukapuka
ki a koe. Hoatu taku aroha ki nga mi-
nita katoa, ki nga tangata katoa hoki o
te hahi o te Karaiti, e noho ana ki Inga-
rangi.
Naku,
Na HAMIORA URA.
TE KOWHAENGA ATA.
E Hoa ma, kahore ano pea kia marama
noa tatou ki nga korero o te Haeata nei
e ma mai ra koa, e tu mai ra, i taha tu o
te rangi te Haeata, ko te ma kau ta ta-
tou e kite atu ana i te rangi. Ko te ko-
whaenga ata, engari pea tera, e kitea ana
te pai whenua, he tangata kotahi pea kei
te korero i tenei mea i te kowhaenga ata,
no te hohoro o tona marangatanga ake i
te moe. I te ngatatatanga o tona kanohi
i te moenga, ko te tini o le tangata kaore
e whakahua ana i ienei ingoa i te kowhae-
nga ata, nawai i ki, na koa? I kite ano
te tokomaha o nga tangata i te kowhaenga
ata, tena koa,me he mea e kitea katoa ana
ranei le lane le wahine te tamariki, penei
kahore he whakahuatanga i tenei ingoa i
to kowhaenga ata, engari i te maramata-
nga e ara katoa ana ranei nga kaumatua
me nga taitamariki me nga taitamahine,
no wai tena haerenga le po, no te kiore,
no le tahae, le haerenga o te tamaiti ra-
ngatira he awatea.
E hoa ma, e nga tangata o nga Hahi e
haere atu ana ki Akarana i nga ra e takoto
ake nei e haere katoa ana te tini o nga
tangata i te awatea no te mea kua waiho
le maramatanga hei arahi i a ia ki te hua-
rahi o tana mahi, e ahei ana ia te mahi,
le kite, le korero, le hari, no le marama-
tanga enei mahi, ehara enei mahi i te pe,
kua meinga tatou he tamariki no le ma-
ramatanga, kua mahuetia te po, kua ora
katoa tatou, nga teina nga tamariki, kua
tapu tatou he tamariki haere ma te mara-
matanga, ko to tatou matua ko te mara-
matanga, to tatou whaea kote ra.—Teha-
ronika 5. 5. — He tamariki koutou no te
maramatanga he tamariki no te ra, ehara
tatou i te po i le pouritanga." E tu mai
nei i mua i a tatou te whare karakia hei
Haeata ma tatou, otiia he tangata kotahi
e haere ana ki te karakia i nga ra tapu.
Ha, ka mau tonu ano le Haeata nei kaore
he nekehanga ake ki le maramatanga. Na
te marama i whai kowhaenga ata ai, na te
kaha o te ra i marama ai. Ko ona hihi
e pa mai ana ki te lane, ki te wahine, ki
nga taitamariki, ki nga taitamahine, ki
nga tangata karakia me nga tangata ka-
rakia kore, kaua e waiho enei mo te la-
ngata kotahi. E hoa ma, tena kia haere
ki te whare karakia, kei reira le mara-
matanga me le ra e tu ana; na ratou nei
i whai marama ai tatou e puta mai ana i
o ratou mangai, he reo hari he reo wha-
kaora kei a ratou, e kaha ana o ratou
ringaringa. — Waiata US. 15—"Me tu-
ku ki a ratou te ritenga kia tukua tenei
maramata nga ki o tatou hoa."
HETARAKA. WARIHI.
E Hoa ma,—Tenei taku whakaaro.
Titiro mai, whakarongo mai. E ki ana te
kupu o Paora " Hanga hoki etahi huara-
hi tika mo o koutou waewae." Kere!
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE HAEATA.
He tini noa iho nga iwi i te ao ; ko etahi
e tere haere ana, ko etahi e tau noa iho
ana—kaore kau e paneke. Ko etahi e
hoki tomuri ana, ko etahi e nui haere
ana, ko etahi e iti haere ana ; ko etahi e
neke ake ana ki te pai, ko etahi e hoki
iho ana ki te kino, ko etahi o nga iwi
ingoa nui i mua kua kore rawa inaianei.
Ko etahi i whakangaromia e te Atua mo
te hara, ko etahi i pareho i a ratou ano,
ko etahi i memeha noa iho, ngaro ano to
ratou ingoa i te whenua, tu kau ana, ma-
rakerake kau ana o ratou kainga. Otira
kei mea tatou i ngaro noa aua iwi, kaore,
na te he o te whakahaere koia i ngaro ai
tena iwi, tena iwi.
*' Ka paea Potoru ki te au o Raukawa"
na te he hoki o te whakahaere o tona
waka. Koia au ka mea, E te iwi. kia tika
te whakahaere, ahakoa ko nga tikanga o
te Atua, ko o te tangata ranei. " Kia
pai te whakatere i te waka kei tere papae
Ka paea taua ki te au tangi nui o Paparoa."
Rere ! nga he mo tatou : ko te atawhai
kino i o tatou tinana, ko te whakatuturu
i nga tikanga he i roto i a tatou i nga ti-
kanga e rawakore ai hoki te tangata. Ma
konei hoki ka whakakahore tatou i to te
Atua hiahia me tona atawhai mo tatou.
A ka mahue tana tiaki i a tatou ma wai
tatou e tiaki, ma wai tatou e whakapai?
Kahore ra, kei a ia anake nga putanga ake
o te ora, o te mate.
Ko tetahi he nui e kite nei au i roto i
a tatou—koia tenei—ko te whare kino.
Ki taku whakaaro kua pahure te kiri
pawhara o te tangata maori. He kiri
ngawari, he kiri angiangi tenei te whaka-
ngau nei e koutou ki te hau ki te maeke.
Na ekore tenei kiri e ahei hei arai atu
i te maeke, ngoto ana te maeke me te
mate ki roto ki te tangata, He tika, e
kakahu ana ano te tokomaha i te hate me
te tarautete i te awatea, otiia kei te po te
ingoa whare e moe ai ia tuwherawhera
kau ana nga pakitara, tangi kau ana te
hau ki roto. E ki ana te tangata, me
aha tena hau i te paraikete. Ae ra, koia
tena, werawera ona te tinana i roto i te
paraikete, otira tera te wa e takoto kau ai
tetahi wahi o te tinana. Na, ta te hau
pai ki te wero i tera wahi takoto kau, a
ekore e mamae kau ko tera wahi anake.
otiia ka mate katoa te tinana i te mamae
o taua wahi kotahi.
Ko te atawhai kino hoki i nga tamariki.
Ka wai i ki me whakangau nga tamariki
a le Atua ki te maeke. Mate noa atu te
kaumatua, nana tana, tena ko te tamariki
ekore nei e kaha ki le hanga whare, kaua
ratou e kohurutia ki te maeke, ki te wha-
kanoho kino; kei tahuri mai to ratou
Matua ki a koe ki te rapu utu mo ana
tamariki i kohurutia e koe.
Totahi ko te paru o te whare kino o
to wahi e takoto ai te tangata me pehea
ka ma ai nga kakahu, te- tinana ranei o
te tangata. Ekoe e hia nga po e moe
ana i roto i tana whare paru i tana whare
paowa papa iho, papa iho te paru ki nga
kakahu ki te kiri hoki o te tangata. Te-
na pea koe te ki na, kotahi ano te waha !
o to tinana, rere! e waha kau kei te ti- !
nana katoa, tini ana nga ara hei puta-
nga mamao i te tinana o te tangata. Na,
ku kapi enei i te paru, me pehea ? re ka !
mate e ki me horoi ra, ka tika tena otiia
e aha te pai o te hokinga atu ki te paru i
takoto ai. Tena ano ona kupu whaka- |
rite, mau e titiro atu.
E hoa ma, e tini noa iho nga he o te ;
whare kino, nga he whakataki male nga
he whakakino i te tinana o te tangata,
nga he whakakuare i le tangata. Kino
iho te tinana, kino iho te wairua.
Me pehea le rapu i te matauranga i te-
na whare kino, paowa, pouri. Tetahi he
o te whare kino, he whakataki i le hara.
Ara kahore he ruma hei wehewehenga i
nga tamariki tane, me nga tamariki wa-
hine, moe huihui ana me te tangata hae-
re noa mai hoki i waenganui i a ratou.
Tera hoki tetahi ekore e tawhiti am, ko
le rewera hei whakawai. Na konei ka
tupu te kino, hono tonu te he, rawakore
ake te tangata raruraru ana te iwi i nga
hua i whakatokia ano e ratou.
Ano te nui o nga he o te whare kino.
Otiia ienei ano tetahi ko te wera i te ahi.
Na le iti, na le maeke, koia i moea ai te
taha o te ahi, taka atu ana le pureke ki
runga ki le ngarahu, warea ana te tangata
i te moe, pau ake te tangata pau ake te
whare.
Ehoa ma, kati le whakapataritari i te
male. Kali te whakahoki iho i a komou
ki te kino, otiia tukua kia tupu te tangata
kia tupu nga mahi pai, kia kake haere la-
tou i roto i le atawainga o to tatou
Atua.
Na tenei ake tatou te titiro ai ki te lake
i kino tonu ai ta te maori hanga whare.
Kati mo tenei wa ko te wahi kua horahia
atu kia koutou. Tirohia, rapua, waka-
arohia te tika, le he, he tika, whakaritea,
a "Kia hohoro te whakakite i te pai ki
te aroaro o nga tangata katoa."
Naku na te hoa,
Noho TAHI.
HE NGARARA NUI.
Kotahi Ariketa (Alligator) kua oti le
patu i te Rangatira o te kaipuke Wero
Tohora. Ko le whenua i patua ai ko te
Motu Kakara (Spice Islands) kei Inia. (In-
dia.) Kei reira nga awa nunui rawa, roa
rawa, e noho ai te Ariketa, e whanau ai.
He ngarara nui te Ariketa. Tona rile kei
te Tuatara, le nui ia i nui rawa; e toru
tekau ma rua tona roa. (52 feet long.)
He mea pupuhi ki te pu haeana (harpoon
gun) i mate ai. He ngarara kai tangata
taua ngarara. Ka oti taua ngarara te
pani, ka kitea nga mea kua kainga e ia
he nanenane, he poaka, he aha he aha, e
takoto ana i roto i tona kopu. Ko Pene
Niara (Captain Neale) te Rangatira i patua
ai. Ano he keiti nui te kauae ina puare
tona waha. Ehia ranei nga putu (feet)
te whanui o tona waha. E noho ana tera
ngarara ki te wai, e noho ana ki uta. He
mea kakai whakaharahara ia i nga kuao
kau, i nga mea ora katoa. He whenua
pai a Niu Tireni, ka kore ona ngarara
kino. Whakapai ki Te Atua, mo te whe-
nua pai nei e noho ai tatou.
H E MIRA.
NA KIPIHONA raua ko WARAHE
tenei korero mo te HANGA. MIRA.
He kai hanga ENIHINE, he kai hanga
MAHINE, he kai hanga M RA raua.
Ki te tono te tangata Maori i a raua,
ka hanga raua i enei mea katoa.
Nui atu te pai o ta raua hanga i te Ta-
pine o le Ponerene. Kua matou a Wa-
rahe ki le lino pai o tenei hanganga i
Paranene. Kahore he wira taimaha,
koia i nohinohi ai te utu.
No to maua mohiotanga ki te whakaaro
ki te hanga koia i tumanako ai maua ki
te hanga mo nga tangata katoa.
Me haere mai ki a KIPHIONA, ki a WA-
ARHE ranei, Huatahi Ioka, ki Panera.
N. B.—E ruri ana e raua nga awa
wai, me nga Wairere.
KOTAHI PAUNA UTU.
KUA ngaro i Papakura tetahi Hoiho,
he uha, i te 20 o Hurae. He whero
le kara, he Uwha ma kei tona rae, kei
runga ano hoki i tetahi o ona kanohi. He
roa te hiore, he mangu le huruhuru o te
kaki o te hiore. Kotahi Pauna ma te
tangata mana e whakahoki mai ki a IHAKA
ki Pukaki, ki a WIREMU WAITI ranei ki
Papakura. E kitea kua tahaetia, ka
whakawakia rawatia taua tangata tahae
ki le ritenga o le ture.
Na WIREMU WAITI.
HE MATE.
I te o o Akuhata ku hemo a ROKA hoa
o Peraniki i tona kainga i Aotea. He
whanautanga tamariki te lake, toko-ono
ona tamariki e ora nei, ko te taenga ki
tenei kaiahi ka mate. Nui atu te aroha
o nga tae tamariki ki tenei wahine ki a
! Roka.
Na Te MOKENA.
I te G o nga ra o Akuhata ka mate a
RIRIA KIPA, i mate ia i Mangere. He
wahine whakapono ia, i a Te Warihi ia e
noho ana i mua, mau tonu tona whaka-
pono taea noatia tona matenga. Ko tana
kupu whakamutunga tenei ki te monita,
nana i patai atu " Kohea koe inaianei?"
Ka mea ia "Kote rangi au, heoiano
taku noho i tenei ao, ka haere ahau ki
toku Atua." Toko-ono nga tamariki a
Utua wahine ka male nei te whaea.